جازۋشىلىققا اۋەستەنىپ جۇرگەندەرگە رەي برەدبەريدەن بىرنەشە كەڭەس

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - بۇل جازۋشىلىق شەبەرلىكتى يەمدەنگىسى كەلەتىندەرگە جاي عانا كەڭەستەر ەمەس، بۇل ⅩⅩ عاسىردىڭ ۇلى جازۋشىلارىنىڭ ءبىرىنىڭ ءجۇرىپ وتكەن ءومىر جولى مەن ءومىر سالتى جايلى ەستەلىكتەرى.

ءبىز سىزدەرگە رەي برەدبەريدىڭ 2001-جىلى ادەبيەت سيمپوزيۋمىندە قالاي جازۋشى بولۋعا بولاتىنىن اڭگىمەلەگەن مونولوگىنىڭ ىشىنەن، تاڭداپ الىنعان بىرنەشە قاناتتى سوزدەرىن ۇسىنامىز.

«رومانداردان باستاماڭىز. روماندار تىم كوپ ۋاقىت الادى. جازۋشىلىق ءومىرىڭىزدى كۇندەلىكتى قىسقا اڭگىمەلەر جازۋمەن باستاڭىز. كوپ جازساڭىز وزىڭىزگە جاقسى». برەدبەريدىڭ ءوزى «فارەنگەيت بويىنشا 451 گرادۋس» رومانىن جازىپ شىققانعا دەيىن وسى باعىتتا 30 جىل بويى ەڭبەك ەتكەن.

«ۇلى جازۋشىلاردى جاقسى كورۋگە بولادى، ءبىراق ءدال سولارداي بولۋ مۇمكىن ەمەس. سۇيىكتى اۆتورلارىڭىزعا سانالى تۇردە، كەيدە بەيسانالى نەمەسە شاراسىز تۇردە ۇقساعىڭىز كەلگەندە وسىنى ەسكەرىڭىز». جاس برەدبەريدىڭ سۇيىكتى اۆتورلارىنىڭ تىزىمىندە گەربەرت ۋەللس، جيۋل ۆەرن، ارتۋر كونان دويل، لايمەن فرەنك باۋم بولعان.

«جاقسى اڭگىمەلەردىڭ ساپالى كومپونەنتتەرىن زەرتتەڭىز». برەدبەري روالد دال، گي دە موپاسسان، نايدجەل نيل، دجون كولەر سياقتى اۆتورلاردىڭ شىعارمالارىن زەرتتەگەن. The New Yorker جۋرنالىنىڭ ءساندى زامانداستارىن مەتر برەدبەري «اۋىسپالىلىقتىڭ جوقتىعىنان» جاقتىرماعان.

«باسىڭىزدى بىلىممەن تولتىرىڭىز». برەدبەري توسەكتە جاتىپ وقىعاندى جاقسى كورگەن. ۇيىقتار الدىندا ول ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن ساپالى ءبىر اڭگىمە، پوەزيا («پوۋپ، شەكسپير، فروست جانە ەشقاشان زاماناۋي شىعارما»)، ارحەولوگيا، بيولوگيا، زوولوگيا، فيلوسوفيا، پوليتولوگيا، ادەبي سىننان قاندايدا ءبىر عىلىمي وچەركتەردى وقىعان. «مىڭ ءبىر تۇننەن كەيىن قۇدايعا ريزاشىلىعىڭىزدى بىلدىرەسىز، باسىڭىز ءوز بەتىنشە پايدالى جۇكپەن تولىعادى».

«دارىنىڭىزعا سەنبەيتىن دوستارىڭىزدان اۋلاق ءجۇرىڭىز. ارمان-ماقساتتارىڭىزدى بىرەۋلەر مازاق ەتە مە؟ كىدىرمەي ولاردى ەسىكتەن شىعارىپ جىبەرىڭىز!»

«كومپيۋتەردە ەمەس، كىتاپحانادا ءومىر ءسۇرىڭىز!» برەدبەري جوعارى ءبىلىم الا الماعان. كوللەدجدىڭ ورنىنا، ول ءوزى ايتپاقشى «كىتاپحانانى بىتىرگەن». 28 جاسىنا دەيىن ول «ساپالى ءوزىن-ءوزى وقىتۋ» بىلىمىنە يە بولعان.

«كينوفيلمدەردى جاقسى كورىڭىز - اسىرەسە رەترو».

«قۋانىشتى كوڭىل كۇيدە جازىڭىز. ادەبيەت - بۇل بايسالدى جۇمىس ەمەس. ەگەر شىعارماڭىز زەرىكتىرەتىن ەڭبەك سياقتى بۋىندىرىپ تۇرسا، ونى قوقىسقا لاقتىرا سالىڭىز دا، جۇرەگىڭىزگە جىلۋ سىيلايتىن جاڭاسىن باستاڭىز. وقىرماندار، رەي برەدبەري شومىلىپ جۇرگەن شاتتىققا قىزىعا قاراڭىز!»

«پايدا كورەمىن دەپ ۇمتىلماڭىز». برەدبەريدىڭ ايەلى «كەدەيلىككە زارلانبايمىن دەپ انت ەتكەن». تۇڭعىش كولىگىن ەرلى-زايىپتىلار 10 جىلدان كەيىن عانا ساتىپ الا العان. جازۋشى جۇرگىزۋشى كۋالىگىن سول كۇيى الا المادى.

«جاقسى كورەتىن جانە جەككورەتىن 20 زاتتىڭ ءتىزىمىن جاساڭىز. العاشقى ونى جايلى 10 شىعارما جازىڭىز. ال «قارا وندىقتى» باسقا 10 شىعارماڭىزدا ءولتىرىڭىز. قورقىنىشتارىڭىزبەن دە ءدال سولاي ىستەڭىز».

«كەز كەلگەن ەستەلىك قاعازعا تۇسۋگە لايىقتى. شىعارماشىلىق تىعىرىقتان شىعۋدىڭ ءبىر امالى: قاشقىسى كەلەتىن ادام ءۇشىن عانا ول ىسكە اسۋى مۇمكىن - دەگەن اۋىزشا اسسوتسياتسيانى ەسكە ءتۇسىرۋ».

«سىزبەن كەزدەسكەن ۋاقىتتا: «مەن ءسىزدى جازۋشى بولعاندىعىڭىز ءۇشىن عانا جاقسى كورەمىن!» دەيتىن ادامدار ءۇشىن جازاتىنىڭىز ەسىڭىزدە بولسىن. ەگەر بۇل مەجەگە جەتە الماي جۇرگەن بولساڭىز، وندا ءسىز كەزدەسكەندە: «ءسىز اناۋ ايتقانداي اقىماق ەمەس ەكەنسىز عوي!» دەيتىن وقىرماندار ءۇشىن جازىپ ءجۇرسىز.

bilim-all.kz