ۇلت ءۇشىن تۋعان سۇلتان جانبولاتوۆ
ونداي تۇلعا قاشاندا ەرىكتىلىكتىڭ قۇلى. ولار ەشكىمنىڭ مىندەتتەمەسىنسىز-اق كەز كەلگەن سالادا ادال دا قاجىرلى ەڭبەك ەتىپ، ۇلتىن ءاماندا وركەنيەتتىڭ ورىنە سۇيرەيدى. ونىڭ ءبارى ءوزى ىستەۋگە ءتيىستى پەرزەنتتىك بورىش ەكەنىن شىنايى سەزىنەدى. عۇمىر دارياسىنا ءتاي- ءتايلاپ اياق باسقاننان تارتىپ، قاتەپتى قارا نارداي قاسقايىپ، بابالاردان قالعان اماناتتى كوش جەرگە بولسا دا العا اپارۋعا اتان كۇشىن ايامايدى.
ءبىر قىزىعى بۇل قاسيەت كىم كورىنگەنگە بەرىلە بەرمەيتىنى تاعى اقيقات. ول قاسيەت ءوز زامانىنىڭ وزىق ويلى، ناعىز زيالىلارىنا عانا ءتان. انە، سونداي ارداقتى تۇلعا، بەكزات بولمىستى، ۇلكەن جۇرەكتى ازامات، جان- جاقتى ءبىلىم يەسى شەتەلدەردە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قانداستارىمىزدىڭ اراسىندا دا از ەمەس. سولاردىڭ ءبىرى ءھام بىرەگەيى - ق ح ر- دىڭ ءۇرىمجى قالاسىندا تۇراتىن بەلگىلى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، جازۋشى، عالىم، سۇلتان جانبولاتوۆ.
سۇلتان رامازان ۇلى 1936 -جىلى قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ تارباعاتاي ايماعىنا قاراستى شاعانتوعاي اۋدانىندا ءومىر ەسىگىن اشقان. اتالعان اۋدان ءبىزدىڭ شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ءۇرجار اۋدانىمەن شەكارالاس. ەجەلدە ولار قويى قورالاس، ىدىس-اياعى ارالاس ءبىر ەلدىڭ كورشى اۋىلدارى ەدى. تاعدىردىڭ تارپاڭ جىلدارىندا اۋىل اراسى تەمىر تورمەن ءبولىنىپ، تۋعان اعايىننىڭ ارالاس- قۇرالاستىعى ارمانعا اينالعان زاماندار بولعانى بەلگىلى. ول زامان دا كەلمەسكە كەتىپ، ءتاڭىرى سىيلاعان تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا حالقىمىزدىڭ سان عاسىرلىق ارمانى ورىندالىپ، ەلگە ەل قوسىلىپ قۇتىمىز اسىپ، بەرەكەمىز تاسىپ جاتقان جايىمىز بار. اسىرەسە، ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ساليقالى ساياساتىنىڭ ناتيجەسىندە شەتتەگى قانداس باۋىرلارىمىز دا تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ ارقاسىندا ەڭسەلەرى كوتەرىلىپ، رۋحاني سەرپىلىپ قالعانى جاسىرىن ەمەس. وسىناۋ شەكسىز باقىتتى العاشقى كۇننەن مىقتاپ سەزىنىپ، سول جولدا جان اياماي تەر توگىپ كەلە جاتقانداردىڭ ءبىرى تاعى دا وسى سۇلتان جانبولاتوۆ اعامىز.
ول بىلاي اتءۇستى قاراعان ادامعا شەت جايلاپ، قيىر قونىپ جۇرگەندەي كورىنگەنىمەن، شيرەك عاسىر بويىنا ازات قازاق ەلى ىرگەسىنىڭ بەكەمدەلۋى، كورشى ەلدەردىڭ ءوزارا تۇسىنىستىگى مەن دوستىعىنىڭ نىعايۋى، ول ەلدەگى اعايىنداردىڭ ءتىلى مەن ءدىلىنىڭ ساقتالىپ قالۋى جولىندا «كۇندىز وتىرماي، تۇندە ۇيىقتاماي» ەڭبەك ەتىپ كەلەدى.
قاراپ وتىرساڭ تابيعات شىنىندا دا جومارت-اق. بىرەۋگە دارىن، تالانت بەرسە، كەيدە ءۇيىپ- توگىپ ءبىر- اق بەرەدى. سۇلتان جانبولاتوۆ اعامىزدان دا جاراتۋشى ەشتەڭەسىن اياپ قالماعانداي كورىنەدى. دەنە- ءبىتىمى، پوشىمى قانداي مول بولسا، قۇداي دارىندى دا سولاي مولىنان سىيلاپتى. ول شىنىندا دا جان- جاقتى تالانت يەسى. فيزيكا-ەلەكترونيكا عىلىمدارى بويىنشا قىتاي قازاقتارىنان شىققان تۇڭعىش دوتسەنت (1982 -جىل)، اعارتۋشى- ۇستاز، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، جازۋشى، اۋدارماشى، تاريحشى، فولكلوريست- عالىم. سۇلتان رامازان ۇلىنىڭ وسى ايتىلعانداردىڭ ىشىندەگى ءبىر عانا قىرىنا ءسال عانا شۇقشيعان ادامنىڭ ءوزى كەمىندە ءبىر كىتاپتىڭ باسىن قايىراتىنىنا ەش كۇمان جوق. بۇل قاسيەتتەرگە ونىڭ ونە بويىنان توگىلىپ تۇرعان سىرباز مىنەزدى، بەكزات بولمىستى، تەكتىلىكتى قوسىڭىز. ويتكەنى، ۇلت كوسەمى ءا. بوكەيحان «ۇلتقا قىزمەت ەتۋ بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن» دەگەندى جايدان- جاي ايتپاسا كەرەك. سونداي- اق، ول قىتايداعى قابىرعالى ەلدىڭ، قايماعى بۇزىلماعان قالىڭ قانداستىڭ رۋحاني تۋ ۇستاۋشىسى، مايەكتى ۇيىتقىسى. ميلليارد حالقى بار ەلدە وسىنداي مارتەبەلى بيىككە كوتەرىلۋ، ارينە، بىرەر جىلداعى بىرەر تامشى تەردىڭ بوداۋى ەمەس.
قارشادايىنان-اق، قاشاندا ۇلكەن ىزدەنىس پەن تىنىمسىز ەڭبەكتى سەرىك ەتكەن سۇلتەكەڭ ءيىسى جاس ۇرپاققا ىسىمەن دە، مىنەزىمەن دە ۇلگى. جاستارعا قاجىرلى بولۋدىڭ، ىزدەنىمپاز بولۋدىڭ، بەساسپاپ بولۋدىڭ نە ەكەنىن كورسەتكەن ۇلاعاتتى ۇستاز. عىلىمنىڭ سان تاراۋ جولىنا ءتۇسىپ، بارىندە ءوز قولتاڭباسى مەن بوگەنايى بولەك ءىز قالدىرعان عالىم. تارلان تاريحتىڭ تەرەڭىنە سۇڭگي ءجۇرىپ، قازاق ادەبيەتىنە قايتالانباس شىعارمالارى ارقىلى اۋقىمدى ولجا سالعان قالامگەر. ەل ىسىنە ەلپەك جان قاتەپتى قارا نارلارداي قوعامدىق جۇمىستارعا دا بەلسەنە ارالاسىپ، نار جولىندا جۇك قالدىرماعان قايراتكەر ازامات.
1956 -جىلى شينجاڭ ينستيتۋتىنىڭ فيزيكا-ماتەماتيكا فاكۋلتەتىن ۇزدىك ناتيجەمەن ءتامامداعان جالىندى دا تالاپتى جاستى سول وقۋ ورنىنىڭ باسشىلارى فيزيكا كافەدراسىنا وقىتۋشىلىققا الىپ قالادى. بولاشاق عالىم ءوز ءبىلىمىن تەرەڭدەتە ءتۇسۋ ماقساتىندا 1957-1961 -جىلدار ارالىعىندا قىتايدىڭ چانچۋن قالاسىنداعى زيلين ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيزيكا فاكۋلتەتىندە راديو- ەلەكترونيكا ماماندىعىن وقيدى. وي قازىناسىن، پاراسات قويماسىن جاڭا، وزىق بىلىمگە تولتىرعان سۇلتان رامازان ۇلى قازىرگى شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنە وقىتۋشىلىق قىزمەتكە قايتىپ ورالادى. ەڭبەك جولىن ەلدىڭ ءبىلىم ىزدەگەن جاستارىنا بار بىلگەنىن سارقا جۇمساۋدان، ياعني، ۇستازدىقتان باستايدى.
وسىلايشا ۇلت جاستارىن ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتىپ، عىلىم جولىنا ءبىرجولا ءتۇسىپ، وعان قۇلاي بەرىلىپ كەلە جاتقان سۇلتان رامازان ۇلىنىڭ ارمان كوگى ساياساتتىڭ ىلاڭىمەن تۇمانداندى. قىتاي تاريحىنداعى «مادەني توڭكەرىس» جاس سۇلتاندى دا اينالىپ وتكەن جوق. 1963 -جىلى كۇزدە وعان ءارتۇرلى ساياسي جالالار جابىلىپ، باسىنا قارا بۇلت ۇيىرىلەدى. اتاپ ايتقاندا، وعان «قاشقىننىڭ بالاسى»، «شەتپەن استاسقان»، «اقلاقان»، «بۋرجۋازيا مامانى» دەگەن سوراقى ايدارلار تاعىلىپ، قاق-سوققا ۇشىراپ، جاۋاپقا تارتىلادى. بۇل ساياسي ناۋقان 1966 -جىلعا كەلگەندە تىپتەن ءورشىپ، جاعداي تىپتەن ۋشىعا تۇسەدى. 1966 -جىلى تامىزدا حۋنۆەيبيندەر سۇلتان رامازان ۇلىنىڭ باسىنا قاعاز قالپاق كيگىزىپ، وزىنە «ۇلتشىل»، «وزگەرتىمپاز»، «قاندى بالاق» دەگەن ايدار تاعىپ، ەل الدىنا شىعارىپ، كوشە ارالاتىپ ماسقارالايدى. قاراپايىم حالىق الدىندا ار-نامىسىن اياققا تاپتاپ، قورلىق پەن قيناۋدىڭ سان ءتۇرىن كورسەتەدى. وسىنداي اۋىر كۇندەردى باسىنان وتكەرگەن زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ ىشىندە قورلىق-زورلىققا شىداماي وزىنە ءوزى قول جۇمساپ، و دۇنيەگە اتتانىپ كەتىپ جاتقاندار دا از بولعان جوق. ءبىراق تابيعاتىنان تەكتى، رۋحتى، قايسار سۇلتاندى قاتىگەز قورلىق-زورلىق، قيناۋ جاسىتا العان جوق. تۇنەك تۇننەن سوڭ، جارقىراپ تاڭ اتپاۋشى ما ەدى.
سول سەكىلدى 1976 -جىلى «مادەني توڭكەرىس» اياقتالىپ، ساياسات وڭالىپ، سۇلتان رامازان ۇلى ءوزىنىڭ سۇيىكتى قىزمەت ورنىنا - ۋنيۆەرسيتەت اۋديتورياسىنا قايتا ورالدى. باقانداي ءبىر مۇشەلىنىڭ ماعىناسىز قۋعىن-سۇرگىنمەن ءوتىپ كەتكەنىنە اشىنعان عالىم ۋاقىتقا كەتكەن ەسەسىن قامتىپ قالۋ ماقساتىندا تۇندە ۇيقىنى، كۇندىز كۇلكىنى قايىرىپ قويىپ ەڭبەكتەندى. سونىڭ ارقاسىندا 1982 -جىلى «بۇكىل قىتايلىق عىلىمي اتاق-دارەجە بەرۋ» زاڭى قابىلدانعاننان كەيىن، سۇلتان رامازان ۇلى شينجاڭ قازاقتارى اراسىنان تۇڭعىش دوتسەنت اتاعىنا، ودان كەيىن تاعى دا تۇڭعىش رەت (ءۇرىمجى كاسىبي ۋنيۆەرسيتەتىنەن) پروفەسسور اتاعىنا يە بولدى.
سۇلتان جانبولاتوۆ 80-جىلداردان كەيىن قوعامدىق جۇمىستارعا بەلسەنە اتسالىسا باستادى. ويتكەنى، قىتاي وكىمەتى وسى كەزەڭدەردە «رەفورما جاساۋ، سىرتقا ەسىك اشۋ» ساياساتىن كەڭىنەن ناسيحاتتاپ، ەكپىندى تۇردە جۇزەگە اسىرۋعا كىرىسىپ كەتكەن بولاتىن. تاپ وسى مەزگىلدە سۇلتەكەڭ سياقتى كاسىبي مامانداردىڭ ەڭبەگى عانا ەمەس، وي- پىكىرى مەن ۇسىنىستارى دا اۋاداي قاجەت بولدى. وسىلايشا، ول 1983 -جىلى شينجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پرورەكتورى، ق ح ر ەلەكترونيكا قوعامىنىڭ باس القا مۇشەسى، ق ح ر از ۇلت جازۋىنداعى اقپاراتتاردى كومپيۋتەرمەن وڭدەۋ قوعامىنىڭ ءتوراعاسى، شۇار عىلىم جانە تەحنيكا قاۋىمداستىعىنىڭ تۇراقتى جوراسى، ش ۇ ا ر ج و و عىلىمي اتاقتار بەرۋ جونىندەگى اتتەستاتتاۋ كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى، ت. ب. قىزمەتتەرگە تارتىلدى. ول قانداي بيىك لاۋازىمدى قىزمەتتىڭ تىزگىنىن ۇستاماسىن، تۋعان حالقىنا ادال قىزمەت ەتۋ دەگەن جاۋاپتى مىندەتتى ەشقاشان دا ەسىنەن شىعارعان ەمەس. اتاپ ايتقاندا، سول تۇستا ول از ۇلت جاستارىنىڭ دا جاراتىلىستىق عىلىم سالالارى بويىنشا جان- جاقتى ءبىلىم الىپ، زامان تالابىنا ساي تىرلىك ەتۋى ءۇشىن جاراتىلىستىق عىلىمدار بويىنشا شينجاڭداعى جوعارى وقۋ ورنىنا قابىلداناتىن ستۋدەنتتەردىڭ ۇلەس سالماعىنىڭ ارتۋىنا مۇرىندىق بولدى. سۇلتان جانبولاتوۆتىڭ وسى ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىندە، قازاقتىڭ قارا كوز ۇلدارى مەن قىزدارى قات ماماندىقتار بويىنشا دا ءبىلىم الىپ، زاماناۋي عىلىم- تەحنيكانىڭ نارىنەن سۋسىنداي باستايدى.
سۇلتان رامازان ۇلى سان- سالالى مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق سالادا قىزمەت ەتە ءجۇرىپ، جاس ۇرپاققا پايدالى عىلىمي ەڭبەكتەر جازۋدى دا ۇمىتقان جوق. ونىڭ عىلىمي سالاداعى ىزدەنىسىنەن تۋعان «كومپيۋتەر پرينتسيپتەرى»، «جارتىلاي وتكىزگىشتىك راديوقابىلداعىش»، «ماگنيتوفوندى راديوقابىلداعىش»، «كالكۋلياتور»، ت. ب. عىلىمي- تەحنيكالىق سالاداعى كىتاپتارى زامانا سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرعان بىرەگەي ەڭبەكتەر ەدى. سونىمەن بىرگە، ول ەلەكترونيكا سالاسىنداعى مول ءبىلىمىنىڭ ارقاسىندا، ءوزى باسقارعان ماماندار توبىمەن بىرگە از ۇلت جازۋلارىن كومپيۋتەرگە ىڭعايلاۋ جۇيەسىن ويلاپ تاۋىپ، ش ۇ ا ر- دىڭ «تەحنيكالىق پروگرەسس» سىيلىعىن ەنشىلەدى.
سۇلتان جانبولاتوۆ ۇلتىما پايدام تيەدى- اۋ دەگەن جۇمىستىڭ قاندايىنان دا قاشقان ەمەس. وسى جولدا ول شىعارماشىلىق جۇمىسىنا كەسىرى تيەتىنىن بىلە تۇرا، ۇلكەن مەملەكەتتىك قىزمەتتەرگە سانالى تۇردە باردى. 1986-1996 -جىلدارى ش ۇ ا ر وقۋ- اعارتۋ كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ (ش ۇ ا ر ءبىلىم ءمينيسترىنىڭ) ورىنباسارى، 1988 -جىلى وقۋ-اعارتۋدى زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ، كەيىننەن ءۇرىمجى كاسىبي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، ج و و- لاردا ءبىلىم بەرۋدى زەردەلەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ءھام اعا زەرتتەۋشىسى، 1993-2003 -جىلدارى 8- جانە 9- رەت شاقىرىلعان مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ (پارلامەنت) دەپۋتاتى، ونىڭ ۇلت ىستەرى كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى بولدى. 2005 -جىلى دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ ІV قۇرىلتايىندا دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى ءتورالقاسىنا مۇشە بولىپ سايلاندى. قازىرگە دەيىن سۇلتەكەڭ شۇار تەلەۋنيۆەرسيتەتى مەن ءۇرىمجى كاسىبي ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ پروفەسسورى، قازاقستانداعى مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى سەمەي ۋنيۆەرسيتەتى مەن ل. ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى.
سۇلتان جانبولاتوۆ عالىم، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى عانا ەمەس، قازاق ادەبيەتىنە ولجا سالعان اسا دارىندى سۋرەتكەر- جازۋشى. ادەبيەتتىڭ قاقپاسىن 1979 -جىلى «ارۋاقتار اراسىندا» اتتى پوۆەسىمەن اشتى. قازىر ەسەپتەپ قاراساق، ول كەزدە سۇلتەكەڭنىڭ جاسى 43 تە ەكەن. ارينە، بۇل قالامگەر ءۇشىن كەشتەۋ بولسا دا، ونىڭ قالامىنان الدەقانداي توسىرقاۋدى بايقاي المايسىز. كەرىسىنشە، وسى العاشقى شىعارماسىنان-اق قالامى توسەلگەن، ارعى-بەرگى ادەبيەتتەن ماعلۇماتى مول، ۇلتتىڭ رۋحاني توپىراعىنا تەرەڭ تامىر جىبەرگەن كانىگى جازۋشىلارداي- اق ەركىن كوسىلگەن شەبەرلىكتى بايقاۋعا بولار ەدى. جازۋشىنىڭ «ارۋاقتار اراسىندا» پوۆەسى تاقىرىپتىق جاڭالىعىمەن، جانرلىق سونىلىعىمەن، كوركەمدىك شەبەرلىگىمەن جاريالانا سالىپ- اق شۇار- دىڭ «ءبىرىنشى دارەجەلى ادەبي سىيلىعىن» ەنشىلەدى.
ويتكەنى، سۇلتان رامازان ۇلى وسى شىعارماسىمەن شىنجاڭ قازاق ادەبيەتىندەگى ءبىر ايتۋلى اقتاڭداقتىڭ ورنىن تولتىردى. ول - فانتاستيكالىق پروزا جانرى بولاتىن. جازۋشى وسى شىعارماسىندا تاريحتىڭ تەرەڭ قاتپارلارىنا سۇڭگۋمەن قاتار، بولاشاققا بولجال جاسايدى. كەلەشەك عىلىم- تەحنيكا سالاسىندا بولۋى مۇمكىن جاڭالىقتار تۋرالى باتىل وي ايتادى.
سۇلتان جانبولاتوۆتىڭ عىلىمي- فانتاستيكالىق شىعارمالارى 1985 -جىلى «قاس ساقتار» دەگەن اتپەن بەيجيڭدەگى «ۇلتتار باسپاسىنان» جارىق كوردى. وسى كىتاپ تۋرالى عالىم، جازۋشى جاقىپ مىرزاحانوۆتىڭ: «سۇلتان قازاق ادەبيەتى تاريحىنداعى عىلىمي- فانتاستيكالىق ادەبيەتتىڭ تۋىپ- قالىپتاسۋىنا كەڭ جول اشقان عالىم ءھام جازۋشى... «قاس ساقتار» اتتى عىلىمي- فانتاستيكالىق اڭگىمەلەر جيناعى ونىڭ وزىندىك ستيل، وزىندىك ويمەن جازاتىن تالعامدى دا تىنىستى جازۋشى ەكەندىگىن كورسەتتى»، - دەگەن پىكىرىمەن تولىقتاي كەلىسۋگە بولادى.
وسىدان كەيىن سۇلتان جانبولاتوۆ جازۋشى رەتىندە ونداعى قازاق، حان، ۇيعىر وقىرماندارىنىڭ ىزدەپ ءجۇرىپ وقيتىن قالامگەرىنە اينالدى.
ارينە، ودان كەيىن دە جازۋشى قالامىنان نەشە ونداعان پوۆەستەر مەن اڭگىمەلەردىڭ وقىرمان جۇرەگىنە جول تارتقانى بەلگىلى. دەگەنمەن، قالامگەر رەتىندە سۇلتان جانبولاتوۆتىڭ ادەبيەتتەگى اسقار بيىگى - «ءۇيسىن حيكاياسى» تريلوگياسى. تريلوگيا جەكە-جەكە «ەلجاۋ كۇنبي»، «سانشورا كۇنبي»، «وڭعاي كۇنبي» اتتى بولىمدەردەن تۇرادى. بۇل تريلوگيا 1994 -جىلدان جارىق كورە باستادى. ارتىنشا بۇل كەسەك تۋىندى ق ح ر مەملەكەتتىك سىيلىعىنا يە بولدى. سونداي- اق، ەلىمىزدىڭ ⅩⅩ عاسىرداعى «قازاقتىڭ 100 رومانى» اتتى باعدارلاماسىنا ەنگىزىلدى.
«ءۇيسىن حيكاياسى» تريلوگياسىندا جازۋشى تاريحي دەرەكتەردى مولىنان پايدالانادى. مۇندا اۆتور جالاڭ قىتاي مۇراعاتتارىمەن عانا شەكتەلمەي، سونىمەن بىرگە، گرەك، اراب، پارسى تىلدەرىندەگى تاريحي ماتەريالداردى دا مولىنان پايدالانعانى شىعارمانىڭ ءون بويىنان ايقىن اڭعارىلادى. سونىڭ ارقاسىندا اۆتور ءھام قاندى- ءسولدى ءھام كوركەم، ءھام تاريحي ءھام جاندى وبرازدار جاساپ، ۇلتتىڭ سان عاسىرلىق كوركەم شەجىرەسىن كوز الدىڭىزعا اكەلەدى. سونداي- اق، جازۋشى اتالعان تريلوگياسىندا تەك ءۇيسىن ەلىنىڭ كوسەمى ەلجاۋدىڭ عانا كوركەم وبرازىن جاساۋمەن شەكتەلمەي، نانىمدى تاريحي فاكتىلەرگە نەگىزدەلە وتىرىپ، بۇگىنگى قازاق ۇلتى مەن ەجەلگى ءۇيسىن اراسىنداعى تەكتىك- گەنەتيكالىق ساباقتاستىقتى دا دالەلدەۋگە تىرىسادى. بۇنىڭ ءوزىن جازۋشىنىڭ وسى شىعارماداعى ەڭ ۇلكەن ۇتىسى، كەرەمەت جەتىستىگى دەپ باعالاعان ءجون. قىسقاسى، بۇل تريلوگيا بۇگىنگى قازاق وقىرمانىنا ۇلى دالا ەلىنىڭ تاريحي كوركەم شەجىرەسىن شەرتۋمەن بىرگە، ەلباسىمىز ن. نازاربايەۆ ىلعي ايتاتىن «تاريحتا وزعان كەزىمىز - بەرەكەلى كەزىمىز، توزعان كەزىمىز - بەرەكەسىز كەزىمىز» ەكەندىگى جونىندە تاريحتان قۇندى ساباق بەرەدى.
سۇلتان رامازان ۇلىنىڭ بۇدان وزگە، ءار جىلدارى جارىق كورگەن «تالاستاعى جانتالاس»، «اتلاح- تالاس شايقاسى» سەكىلدى پوۆەستەرى مەن روماندارى، سەگىزتومدىق عىلىمي- زەرتتەۋلەر توپتاماسى، سونداي- اق، وچەرك، اڭگىمە جيناقتارى وقىرمانعا ەتەنە تانىس. 2008 -جىلى «ءبىز» اتتى اۆتوبيوگرافيالىق تريلوگياسى وقىرمانعا جول تارتقان بولاتىن. ول دا «ەس كىرۋ»، «ەس شىعۋ»، «ەس جيۋ» اتتى رومانداردان تۇراتىن، اۆتوردىڭ ءومىر جولىنىڭ ورايىندا تۇتاس ⅩⅩ عاسىرداعى قىتاي ەلىنىڭ، دالىرەك ايتقاندا، ونداعى قانداستارىمىزدىڭ تىنىس- تىرشىلىگىن قامتىپ جاتقان ىرگەلى تۋىندى. بۇل تريلوگيا دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى تاراپىنان جارىق كوردى. «ەجەلگى ۇلىس تاريحى» («ءۇيسىنناما» ) اتتى مونوگرافياسى دا دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى تاراپىنان جارىق كورىپ، قازاق ەلى وقىرماندارىنىڭ قولىنا تيگەنىنە دە كوپ بولا قويعان جوق. بۇل ەرتەدەگى ءۇيسىن مەملەكەتىنىڭ تاريحىن بايانداعان عىلىمي ەڭبەك.
سۇلتان جانبولاتوۆتىڭ عىلىم، ءبىلىم، ادەبيەت سالاسىندا قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرى ءار جىلدارى ق ح ر وكىمەتى تاراپىنان لايىقتى باعاسىن الىپ وتىردى. ونىڭ باستىلارى رەتىندە ق ح ر مەملەكەتتىك سىيلىعى، ش ۇ ا ر- دىڭ «ەرەكشە ۇلەس قوسقان مامان» سىيلىعى، ادەبيەت پەن ونەر سالاسىنداعى ەڭ جوعارعى «ۇلەس» سىيلىعى قاتارلى ماراپاتتارىن اتاۋعا بولادى.
سۇلتان رامازان ۇلىنىڭ ايتپاي كەتۋگە بولمايتىن تاعى ءبىر ەلەۋلى ەڭبەگى - قازاقستان مەن قىتاي ەلدەرى اراسىنداعى دوستىقتى، ءوزارا تۇسىنىستىكتى نىعايتۋ جولىنداعى تىنىمسىز ىزدەنىسى. بۇل تۇرعىدان كەلگەندە، سۇلتەكەڭدى ەلباسىمىز ۇستانىپ وتىرعان ساياساتتىڭ سول ەلدەگى بەلسەندى ناسيحاتشىسى دەسەك تە ارتىق ەمەس. سۇلتەكەڭنىڭ بۇل باعىتتاعى ەڭبەكتەرى دە ەلەنبەي قالعان جوق. ول 2001 -جىلى ەلباسىنىڭ جارلىعىمەن «قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىنە 10 جىل» مەرەكەلىك مەدالىمەن، 2007 -جىلى «دوستىق» وردەنىمەن، 2015 -جىلى «قازاقستان كونستيتۋتسياسىنا 20 جىل» جانە «قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى» ەستەلىك مەدالدارىمەن ماراپاتتالدى. سونداي-اق، وتكەن جىلى سۇلتان رامازان ۇلى قازاق عىلىمىنا قوسقان زور ۇلەسى ءۇشىن ق ر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى، اكادەميك م. جۇرىنوۆتىڭ العىس حاتىمەن ماراپاتتالدى.
سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە ەنتىكپەي كوتەرىلگەن سۇلتەكەڭ ءالى دە تىنىمسىز ەڭبەك پەن تەرەڭ ىزدەنىستىڭ ۇستىندە. «جازارىمدى جازدىم، بولدىم» دەپ قاراپ وتىرماي، قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا شاشۋ رەتىندەگى «قازاق تاريحىنان ساۋات» دەيتىن ەڭبەگىن اياقتاپ، شىعارمالارىنىڭ 20 تومدىق جيناعىن رەتتەپ باسپاعا ۇسىندى.
ۇلتىنىڭ باقىتى ءۇشىن جارالىپ، ۇلتىنىڭ نامىسى ءۇشىن قاجىماي ەڭبەك ەتىپ، تۇتاس عۇمىرىن ۇلتىنىڭ رۋحاني تۇلەۋى مەن جاڭعىرۋىنا ارناپ كەلە جاتقان ۇلتىنىڭ ادال ۇلى، الاش جۇرتىنىڭ اياۋلى اقساقالى - سۇلتان رامازان ۇلىنا ەندى ءومىر بويعى بەينەتىڭىزدىڭ زەينەتىن ۇزاق جىلدار جەۋگە جازسىن دەگەن تىلەك ايتامىز!
دۇكەن ءماسىمحان ۇلى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى. ل. ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ە ۇ ۋ كافەدرا مەڭگەرۋشىسى.
استانا.
«ەگەمەن قازاقستان» ( 2016 - جىلى )