قىزدار سىيلايتىن كەستەلى ورامال كەلمەسكە كەتتى مە؟
سوندا ءناسىپ اپا: «جۇمەكەننىڭ اسپان تۇستەس شاعىن چەمودانى بولاتىن. چەمودان تۇبىنە توسەلگەن «لەنينشىل جاس» گازەتىنىڭ اراسىنا مەنىڭ جازعان حاتتارىمدى شەتىن قارا جىپپەن تىگىپ، ۇقىپتاپ جيناپ جۇرەدى ەكەن. سول ولەڭدەرىن جانە مەن سىيلاعان كەستەلى تەر ورامالدى ساقتاپ ءجۇر ەكەن. مۇقياتتىلىعىنا ءالى كۇنگە تاڭعالامىن. ءبىز مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن كەزدە قىزدار وزدەرىنىڭ جاقسى كورەتىن بالالارىنا، سىيلاس، سىرلاس دوستارىنا كەستەلى ورامال سىيلاۋشى ەدى. جۇمەكەن كەيىن ءبىر سوزىندە: «ماعان تالاي قىزدار ورامال سىيلادى، سولاردىڭ قايدا قالعانىن بىلمەيمىن. سەن سىيلاعان ورامالدى جوعالتىپ الامىن با دەپ كوپ ۇستامايتىن ەدىم» دەيتىن»، - دەپ جاۋاپ بەرىپتى. قانداي نازىك سەزىم دەسەڭشى! سۇيگەن ادامى سىيلاعان شۇبەرەكتىڭ ءوزىن قاستەرلەپ، ساقتاپ كەلگەن. قازىر وسىنداي رومانتيكا بار ما ءوزى؟
قازىرگىلەر «بۇرىن رومانتيكا بولماعان» دەپ بوسەتىن بولدى. رومانتيكا بولماسا، الگىندەگى كەستەلى بەت ورامال قايدان شىقتى؟ ونى دا قازاقتىڭ ءبىر ايماڭداي قىزى كوز مايىن تامىزىپ وتىرىپ كەستەلەپ شىقتى ەمەس پە؟ ! جىگىتىنە، جارىنا دەگەن ىنتىق سەزىمىن وسىلاي بىلدىرگەن بۇرىنعىلار. ال قازىر شە؟ كۇيدىم- ءسۇيدىم دەپ بەتىنە بىلش ەتكىزىپ ايتا بەرەتىن بولدىق. سوندا قىزعا ءتان قىلىق، ۇياڭدىق قايدا قالدى؟ سەزىمىن كەستەلى ورامال سىيلاپ سەزدىرگەن سول قىزداردىڭ ۇرپاقتارى ءبىز ەمەس پە ەدىك؟ !
راس، قازىر جوعارىداعى سۇحباتتاعى «چەمودان»، «حات»، «كەستەلى ورامال» ارحايزمگە اينالدى، كونەنىڭ كوزى سەكىلدى قابىلدايمىز. ىزدەسەڭ، كەستەلى ورامالدىڭ نە ەكەنىن بىلمەيتىن قىزداردى دا تابۋعا بولادى. وتكەندە وسى تۋرالى وي قوزعاعانىمىزدا، جازۋشى وتەن احمەت اعامىز: «ءبىزدىڭ بوزبالا كەزىمىزدە قىزدىڭ ۇناتقانىنا ىقىلاسىن ءبىلدىرۋى بەت ورامال سىيلاۋدان باستالاتىن. جاي ورامال ەمەس، جاقسى ماتادان ءوز قولىمەن جاسالعان، توقىپ- ورنەكتەلگەن. ورامال كوپشىلىك ورتادا وتىرىپ تەرلەگەندە بەت سۇرتەتىن جاي تۇرمىستىق زات ەمەس، ونەر تۋىندىسى بولاتىن. ورامالدان قازاق قىزدارىنىڭ وزىندىك ىسمەرلىگى، قازاقتىڭ تۇرمىستىق مادەنيەتىنىڭ جوعارعى ەستەتيكاسى كورىنەتىن. قازىرگى قىزدار ۇناتقان جىگىتىنە ورامال سىيلاۋدى ۇمىتىپ كەتكەن بولسا، ول سەبەپتەرى كوپ باسقا اڭگىمە» دەيدى. سوندا بۇگىنگىنىڭ قىز- كەلىنشەكتەرى جىگىتىنە نە جارىنا ورامال سىيلاۋدى نەگە ۇمىتتى؟ كىم ۇمىتتىردى؟ ءبىزدىڭ ءساندى سالتىمىزعا، نازىك رومانتيكامىزعا بالتا شاپقان كىم؟
بۇرىنعىنىڭ بەت ورامالدارى قازىر مۋزەيلەردە جادىگەر رەتىندە ساقتاۋلى تۇر.
ءارقايسىسى ءبىر- بىرىنە ۇقسامايدى، وسىعان قاراپ- اق انالارىمىزدىڭ، اجەلەرىمىزدىڭ ىسمەر، شەبەر بولعانىن بايقاۋعا بولادى. ورنەكتەردىڭ ءتۇسىن ءدال كەلتىرە وتىرىپ، سيممەتريانى ساقتاپ، كەلىستى ەتىپ كەستەلەگەنىن قايتەرسىڭ. بەتورامالداردىڭ ءارقايسىسى ءتۇرلى سىردى ىشىنە بۇگىن جاتقانداي اسەر قالدىرادى ەكەن. كىم بىلەدى، بۇلار دا كەزىندە ءبىر ارۋدىڭ سۇيگەن جىگىتىنە سىيلاعان جان سەزىمى بولار؟ مايدانعا اتتانعان وتاعاسىنا جارىنىڭ سىيلاعان جان جىلۋى شىعار؟ قازاق قىزى مايدانعا اتتانعان عاشىعىنا كولدەنەڭ كوزدەن جاسىرىپ، كەستەلى ورامال سىيلاپ، قيماستىقپەن قوشتاسقان. ەرتەرەكتە جازىلعان قازاق قالامگەرلەرىنىڭ شىعارمالارىنان، كومپوزيتورلاردىڭ اندەرىنەن كەستەلى ورامالدى ۇشىراتامىز.
كەستەلى اق جىبەك ورامال،
الىستان جولداعان سۇيگەن جار.
«جاۋىنگەر جارىم سەن، ەسىڭە ال»
دەپ جازعان ويۋلاپ حاتى بار.
ەرتەرەكتە وسىلاي دەپ باستالاتىن مايدان جىرى بولعانىن بىلەمىز. سول سياقتى، ناۋرىز مەيرامى كەزىندە دە، قازاق قىزدارىنىڭ جىگىتتەرگە ارناپ كەستەلى ورامال سىيلاعانىن قالاي ۇمىتايىق؟ !
«كەستەلى ورامال دا ءسوز بولىپ پا، بولماشى نارسە» دەيتىن شىعارسىز. ءبىراق كەستەلى ورامالدا ۇلتتىڭ تاربيەلىك جۇيەسى، كيەسى بولعان ەدى عوي. ءبىز سول جۇيەدەن، كيەدەن ايىرىلىپ قالعان سەكىلدىمىز. حالقىمىزدىڭ ادەمى سالت- ءداستۇرىن بىرىنەن سوڭ ءبىرىن ۇمىتىپ جاتىرمىز. كەرىسىنشە، زامانعا ساي ەتىپ قايتا ناسيحاتتامادىق پا؟ ءبىز - «قىز تاربيەلەي وتىرىپ، ۇلتتى تاربيەلەيتىن» قازاقپىز. ولاي بولسا، قىز بالا تاربيەسىن قوعام بولىپ تۇزەۋىمىز كەرەك. سەزىمىن كەستەلى ورامالمەن سەزدىرگەن انالارىمىز قانداي ادەپتى ەدى؟ ! قانداي شەبەر ەدى! ال ءقازىر شە؟
ەندەشە، بىزگە دە كەشەگى جانە بۇگىنگى ۇرپاق اراسىنداعى ساباقتاستىقتى جالعاستىرۋ كەرەك. قازىرگىنىڭ قىزدارى دا بار نيەتى مەن شەبەرلىگىن سالىپ، ۇناتقان ادامىنا ارناپ بەتورامال دايىنداسا، كەرەمەت ەمەس پە! وسىلايشا، ءبىر جاعى، سۇيىكتىسىن قۋانتىپ، ەكىنشى جاعىنان، اتا سالتىمىزدى جانداندىرعان بولار ەدى!
سەرىكبول حاسان
«ايقىن»