حالىق قاھارمانى ءازىربايجان مامبەتوۆ نەگە مۇڭايدى؟

None
None
نۇر- سۇلتان. قازاقپارات- بۇكىل عۇمىرىن تەاتر جانە كينو ونەرىنە باعىشتاعان تۋما تالانت، كەڭەس وداعىنىڭ حالىق ءارتىسى، حالىق قاھارمانى ءازىربايجان مامبەتوۆتىڭ بار مۇراسى، رەجيسسەرلىك قولتاڭباسى ساحنادا عانا ەمەس، كورەرمەن جۇرەگىندە دە وشپەس ءىز قالدىرعانى اقيقات.

ءبىر كەزدەرى ول ساحنالاعان «قان مەن تەر»، «انا - جەر انا»، «كوكتوبەدەگى كەزدەسۋ»، «قوزى كورپەش- بايان سۇلۋ»، «اباي»، «قوبىلاندى»، «قاراگوز»، «عاسىردان دا ۇزاق كۇن» سياقتى تەاترداعى كلاسسيكالىق قويىلىمدارى جانە كينو ونەرىندەگى «قان مەن تەر»، «ءان قاناتىندا»، ەكى سەريالى «اباي» تەلەفيلمى، «جاۋشى» ىسپەتتى كوپتەگەن تۋىندىلارى التىن قورىمىزدىڭ قۇندى دۇنيەلەرى بولىپ ماڭگىلىككە قالادى.

ەلىنىڭ ىقىلاس- پەيىلىنە بولەنگەن ازەكەڭنىڭ ونەر سالاسىنداعى اتاق- داڭقى قانداي بيىك بولسا، ەلى ءۇشىن وتقا تۇسۋگە دايار تۇرعان قايراتكەرلىك تۇلعاسى دا سانامىزدا جاڭعىرادى. حالقىمىزدىڭ تاريحىنداعى قاسىرەتتى جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە ازەكەڭنىڭ بالاپانىن قورعاعان قىزعىش قۇستاي قىزىل يمپەريا جەندەتتەرىنەن قانسىراپ تاياق جەگەن قىز- جىگىتتەرىمىزگە شىرىلداپ اراشا تۇسكەنىن، سول ءۇشىن قورلىق كورگەنىنەن ءبارىمىز حاباردارمىز با؟ سول كەزدەرى اتاق پەن داڭقتى جيىپ قويىپ، جۇرەگى اۋىرىپ الاڭعا بارۋىن ناعىز قاھارماندىقتىڭ ۇلگىسى رەتىندە قاپىسىز مويىندايسىز.

وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن جۋرناليستىك اۋەستىكپەن ءازىربايجان مامبەتوۆ تۋرالى ماقالا جازۋ بارىسىندا ول كىسىنىڭ جارى، بەلگىلى وپەرا ءانشىسى قورلان قاليلانبەكوۆانىڭ قولىنان كۇتپەگەن جەردەن ازەكەڭنىڭ بۇرىن ەش جەردە جاريالانباعان فوتوسۋرەتىن الدىم. سۋرەت ماعان تىم اۋىر اسەر قالدىردى.

بارىمىزگە تانىس حالىق قاھارمانى ءازىربايجان مامبەتوۆ قان جىلاپ وتىر. باسى جارىلعان. بەت- الپەتىنەن قينالىس سەزىلەدى. بۇل - ازەكەڭنىڭ 1986 - جىلى، جەلتوقسان كوتەرىلىسى كەزىندە جاستارمەن بىرگە ءوزى دە سوققى الىپ، اۋرۋحاناعا تۇسكەن ءساتى ەكەن.

- ول كىسى بىردەن ناعىز «قاساپحانانىڭ» ورتاسىنا ىلىگىپ، قىزىل جەندەتتەر باستان ۇرىپ، ەسىنەن تاندىرعان. سوسىن سۇيرەلەپ، جارالانعاندارمەن بىرگە الىپ كەتەدى. ارتىنان ىزدەگەندە ارەڭ تابىلادى. شەكەسى جارىلىپ، اۋرۋحانادا جاتقان ەكەن. كەيىن بۇل جونىندە ازەكەڭ «مەنىڭ پالاتامدى ءۇش ءارىپتىڭ ادامدارى كۇزەتىپ ءجۇردى» دەپ ايتىپ وتىراتىن، - دەيدى قورلان يحسان قىزى سول ءبىر اۋىر كۇندەردى ەسكە الىپ.

فوتوسۋرەت بۇرىن ۇيدە بولماعان ەكەن. بەرتىندە عانا، ازەكەڭ قايتىس بولاردىڭ الدىندا بىرەۋ پوشتامەن سالىپ جىبەرىپتى. حات جولداۋشىنىڭ كىم ەكەنى بەلگىسىز. ءبىراق، ۇ ق ك ادامى ەكەنىن باعامداۋ قيىن ەمەس ءتارىزدى.

ءبىز سۋرەتكە قايىرا كوز سالدىق. قازاق ساحنا ونەرىن تۇرلەندىرىپ، بيىك دەڭگەيگە جەتكىزگەن ءبىرتۋار تۇلعانىڭ سول كەزدەگى جان قينالىسىن جۇرەكپەن سەزىنگەندەي بولدىق.

وسى وقيعانى كوزىمەن كورگەن، سول كەزدەرى «قازاق كونسەرت» قىزمەتكەرى گۇلباحرام ءجۇنىس بىلاي دەيدى:

«ءازىربايجان اعا: «بولدى، جەتەدى! ءبارىمىز الاڭعا بارامىز. الاڭعا شىقپاعاندار ەرتەڭ جۇمىستان شىعادى!» - دەدى. ءازىربايجان مەن تۇڭعىشباي اعاعا ىلەسىپ، سىرتقا شىقتىم. سودان ۇشەۋمىز تۇڭعىشباي اعانىڭ ماشيناسىنا ءمىنىپ، الاڭعا تارتتىق. وكىنىشكە قاراي، ميليتسيا ءبىزدى الاڭعا جەتكىزبەي توقتاتتى. ماشينادان تۇسكەندە ءا. مامبەتوۆ: «مەن ك س ر و دەپۋتاتىمىن»، - دەپ، كۋالىگىن كورسەتتى. وعان قاراماي، تاياقتىڭ استىنا الدى».

قاندى قىرعىن، الاڭداعى زاڭسىزدىق، تورعا تۇسكەن ەلىكتىڭ لاعىنداي شىرىلداعان قاراكوز ۇل- قىزداردىڭ تاعدىرى ازەكەڭنىڭ جانىنا وشپەستەي جارا سالدى. سول كورگەنى ءزىل- باتپان سالماق بولىپ، ول كىسى ومىردەن وتكەنشە جادىنان ەش شىقپاعان.

ايتپاقشى، ۇزاق جىلدار قازاق باسپا سوزىنە ەڭبەك سىڭىرگەن قالامگەر مارات ىسقاقتىڭ كۇندەلىگىندە (16- شىلدە 1992 ج. ) وسى وقيعانىڭ جالعاسىنداي تومەندەگىدەي دەرەك كوزگە ءتۇستى:

«ازەكەڭ مەنى وتە جاقسى بىلەدى. ونىڭ تۋعان اپكەسى، عالامات اكتريسا - اققاعاز اپاي ءبىر كەزدە مەنى (زۋلفات اپاي ەكەۋى) الماتى مۋزىكا مەكتەبىنە تۇسىرگەنى بار (1946 ج. ). ازەكەڭ سول كەزدە زاۋر رايبايەۆتارمەن بىرگە حورەوگرافيا مەكتەبىندە ءدارىس الاتىن. سول كۇندەرى تانىس بولدىق. سودان بەرى ءبىر- بىرىمىزدەن قارامىزدى ۇزبەي كەلەمىز.

ازەكەڭ 1986 - جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىندا ءجابىر كوردى، پارتيا دويىرشىلارى ونى سوققىعا جىقتى. سوندا جارىلعان باسىن مارقۇم ءىنىم مالىك تىگىپ بەرگەن بولاتىن. ازەكەڭ سوندا: «مالىك ءىنىمىزدىڭ قولىنا تۇسكەنىم - باقىتىم ەكەن، الدەكىمنىڭ قولىنا تۇسسەم نە بولار ەدىم؟!» دەگەنى بار» (م. ىسقاق، «كوڭىل كۇندەلىگى»، «ارىس» باسپاسى، 2015 ج، 88-بەت).

ۇلاندارى سوققىعا جىعىلعان سىن ساعاتتا ءازىربايجان مامبەتوۆتىڭ قىزىل يمپەريانىڭ قىرعىنىنا قارسىلىق بىلدىرگەن باتىلدىعىن، نامىسىن، وزەگىن ورتەگەن ازاماتتىعىن بۇگىن قالاي باعالاساق دا ورىندى. سۋرەت- شەجىرە وسىنىڭ ايعاعى!

عابدۋل- عازيز ەسەمبايەۆ، جۋرناليست.

«ەگەمەن قازاقستان»


سوڭعى جاڭالىقتار