انام تەرمە تىڭداسا جىلاپ قالاتىن، التايدى ايتا بەرەتىن - ستامبۇلدا تۇراتىن قازاق

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - بۇدان ەكى جىل بۇرىن ماگيستردىڭ «شەتەل كورۋ» داستۇرىمەن تۇركياعا بارۋدىڭ ءساتى تۇسكەن بولاتىن. قىزىق بولعاندا بيلەتىم ستامبۇلداعى قازاقتاردىڭ شاقىرۋىمەن ۇشىپ بارا جاتقان بەكبولات اعامىزبەن ءبىر ۇشاقتا بولىپ شىقتى.

بەكبولات اعا كانسەرت قويدى. حاليفا اتامىزدىڭ باستان كەشكەندەرىنەن قازاقستانعان قوسقان رۋحاني ۇلەسى جايىنا دەيىن ايتىلعان اڭگىمە مەن ءان ادام ايتقىسىز اسەردە بولدى.

ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى قاۋىمداستىعى تىكتىرگەن ۇلتتىق كيىمدەر دە سول كەزدىڭ تۋىندىسى ەدى. التايدان كەلگەن قازاقتاردىڭ كيىمىن كوردىك. «سىرلى اياقتىڭ سىرى كەتسە دە، سىنى كەتپەيدى» دەگەندى سوندا ءتۇسىندىم. بەكبولات اعانىڭ ريزا بولعانى سونداي، سىزۋشى جىگىت شاقىرىپ ۇلگىسىن سىزدىردى. ارتىنشا تاپسىرىس بەرىپ وسى كۇنى ءبىراز جۇرت كيىپ جۇرگەن ويۋلى شاپانداردى تىكتىرۋگە تاپسىرىس بەردى. ءيا، مۇنىڭ ءبارى ۇزاق- ۇزاق اڭگىمە. بۇيىرسا كەيىنىرەك تاپتىشتەپ جازارمىن. قازىر، كومەكەيگە كەپتەلىپ تۇرعان وكسىك بار، سىزدىقتاتىپ سونى تارقاتسام.

ستامبۇلعا تۇسكەننىڭ ءۇشىنشى كۇنى- اۋ، تەتارتانۋشى ايزات قادىراليەۆا ەكەۋمىزدى ەديپ دەگەن ازامات قىدىرتاتىن بولدى. نەشە كۇننەن تانىسپىز، قولىندا فوتواپپاراتى بار، قىلت ەتكەندى قالت جىبەرمەي، اسىرەسە بەكبولات اعانىڭ قاسىنان قالماي قۇلدىراڭداپ، قۋانىپ جۇرگەن اڭقىلداق ازامات. سوزباقتاماي انىعىن ايتسام، ەديىپپەن بىرگە جۇرگەندە مەن ستامبۇلدان سوناۋ التايدا، اۋىلدا قالعان دوسىمدى، باۋىرىمدى كورگەندەي، سونىمەن بىرگە جۇرگەندەي بولدىم.

ادامنىڭ كەڭدىگى، اڭقىلداق ءھام شىنايى مىنەزى ەكىنشى ادامعا وسىنشا انىق اسەر ەتەر مە؟! تاڭقالدىم. ەديپ ستامبۇلدا تۋىلعان جىگىت. اكەسى، اناسى ارينە، التايدان. ءوزىنىڭ ءسوزى دە قىزىق. «اعالارىم كەيدە «سەن قاي قازاقتى تۇگەندەپ بولاسىڭ، ءوز جۇمىسىڭدى ىسىرىپ قويىپ قازاقستاننان كەلگەننىڭ ءبارىن قىدىرتىپ جۇرەسىڭ» دەپ ۇرسادى. مەن ولاردى قىدىرتقىم كەلىپ تۇرادى. انام ۇنەمى، «جولاۋشىلاپ جۇرگەن ادام جول سۇراسا شاماڭ كەلسە جەتكىزىپ تاستا» دەپ وتىراتىن. وسىلاي، سىزدەردى ەرتىپ، ستامبۇلدى كورسەتىپ جۇرگەندى جاقسى كورەم. مەيرامبەكتەر دە كەلگەن.. .» دەپ قويادى.

ارى قاراي ۇزىك- ۇزىك اناسى جايلى ايتتى. الايدا سول سوزدەرى ماعان قاتتى اسەر ەتتى. ۇمىتا المايمىن. اناسى التايدان شىعىپ، مىڭداعان ادام جولدا قىرىلىپ، تاكلاماكاننىڭ ءشولىن باسىپ، گيمالايدىڭ شىڭىن اسىپ، ءۇندىستان، پاكىستانعا دەيىن بوسىپ، نەشە جىل كوشىپ ءجۇرىپ انادولىعا جەتكەن حاليفا التاي اتالارىمىزبەن بىرگە كەلگەن كىسى عوي، ەديپكە كوپ نارسەسى تۇسىنكسىز ەكەن.

«انام قىزىق، كەيدە تەرمە تىڭداسا جىلاپ قالادى، التايدى ايتا بەرەدى. كەيىن التايعا باردى. جارتى جىل كەلمەي سوندا جاتتى. ءبىز انامىزدى قاتتى ساعىندىق. ءتىپتى كەلمەي قويا ما دەپ ويلادىق» دەپ كۇلىپ قويادى. ەديپ وسى سوزدەردى ايتىپ وتىرعاندا كوكىرەكتىڭ سوناۋ تۇكپىرىنەن ءبىر ىستىق وكسىك اقىرىنداپ ورلەپ كەلە جاتتى.. . ءيا، بالاسىنا «جولاۋشىلاپ جۇرگەن ادام جول سۇراسا شاماڭ كەلسە جەتكىزىپ تاستا» دەپ كوش ازابىن كورگەن انا ايتار بولار.. . «ەديپ، قوناق كەلسە بىلاي ىستەيسىڭ، مىنا جىلىك قادىرلى قوناققا اسىلادى. اتالارىڭ بىلاي ىستەگەن» دەپ ايتا بەرەدى، ايتا بەرەدى. تۇرىكشە مەكتەپكە كىرىپ كەتتىك، مەن ونىڭ ءبارىن تۇسىنە بەرمەيمىن عوي، سوندادا ايتا بەرەدى.. .» - دەپ اناسىن ەرەكشە ءبىر ساعىنىشپەن ەسكە الىپ، باسىن شايقاپ قويادى. اناسىن سونداي جاقسى كورەدى ەكەن. «مەن انامدى تۇسىنە الماي قالعانىما قينالام» دەيدى. اناسى دۇنيەدەن وتكەن ەكەن. التاي جايلى، ەديپتىڭ اتالارى جايلى ايتا- ايتا دۇنيەدەن وتكەن ەكەن...

بازارلاتىپ ءجۇرىپ ايتىپ ءجۇرمىز بۇل اڭگىمەلەردى. ءتۇس اۋىپ قالعان كەز. «اعا، ءبىزدىڭ ۇيگە جاقىن ءجۇرمىز. اق شاي ءىشىپ كەتىڭىزشى» دەيدى. ءسۇت قاتقان شايدى ءبىزدىڭ اۋىلدا دا «اق شاي» دەيدى عوي، سول ءسوز قۇلاعىما سونداي جىلى ەستىلدى. ەديپتىڭ ارعى جاعى تۋرا التايدىڭ، ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ قازاعى سەكىلدى. سول ارعى جاعى بەرگى جاعىنا قامالىپ قالعان سەكىلدى، مەن ەديپتىڭ بەرگى جاعىمەن ەمەس، ارعى جاعىمەن سويلەسىپ جۇرگەندەي، ارعى جاعىمەن اڭگىمەلەسىپ، سىرلاسىپ جۇرگەندەي بولام. ءتىپتى اراكىدىك بەرگى جاعىن ۇمىتىپ كەتكەندەي كۇي كەشەم. ەديپ ونى سەزبەيتىن سەكىلدى...

ۇيىنە باردىق. كىشكەنتاي قىزى بار ەكەن. ۇمىتپاسام ەكىنشى سىنىپ وقيدى- اۋ دەيمىن. ۇيىندە نەشە ءتۇرلى ايتىس ديسكىلەرى، بالعىنبەكتىڭ جاڭا ايتىستارى دەگەندەي دۇنيەلەردى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن كورسەتتى. تاۋسىلىپ بىتپەيدى. ءبىر كەزدە مەن ءبىر جاققا بارۋىم كەرەك بولدى دا، اسىعىس شىعىپ كەتتىك. ەديپ ەرتىپ ءجۇر. ارعى جاعى اڭق- اڭق ەتەدى. ءبىر كەزدە تەلەفونىنان ءبىر ءان تىڭداتتى. ءان ەمەس زار! داۋىسىنان قىتايدا وتكەن ءانشى- تەرمەشى اسەمحان عيبادات قىزى ورىنداعان- اۋ دەدىم. ءدال سول ساتتە جۇرەگىمدى توبەقۇيقاممەن قوسا شىمىرلاتتى. ءالى دە سويتەدى. بىلاي دەپ زارلايدى:

ەل قايدا، ەدىل قايدا، نۇرا قايدا- ەەەييييي؟

ەشبىر جان ءبىزدىڭ جايدى، وي دۇنيە- اي، سۇراماي ما ەييي؟

جات جەردە اجال جەتىپ ءولىپ كەتسەك وييييي،

ەشكىم دە باۋىرىم دەپ وي دۇنيە- اي، جىلاماي ما وۋ ايييي؟ !

- وسى ءان، وسى زار تاڭدايىما جابىسىپ قالعانداي ىڭىلدادىم دا ءجۇردىم. ستامبۇلدان كەتكەنشە ىڭىلدادىم. ىڭىلداعان سايىن ءىشىم ۋداي اشيدى. كەلگەننەن كەيىن دە ىڭىلداپ ءجۇردىم. قازىر دە.. . ەندى مىنە، سالماق زاردىڭ سوڭعى ەكى تارماعىنا ءتۇسىپ تۇر. سول ەديپ دۇنيەدەن ءوتىپتى.. . قان قىسىمى كوتەرىلىپ كەتىپ قايتىس بولدى دەيدى. فەيسبۋكتەن كوردىم. جات جەردە اجال جەتىپ ءولىپ كەتىپتى. باۋىرىم!..

ستامبۇلدان كەلگەننەن كەيىن فەيسبۋكتە سويلەسكەنبىز. «اعا، ماعان قازاقستاننىڭ تۋى بار سپورت كيىمىن بەرىپ جىبەرىڭىزشى» دەپ جازىپ ەدى. تومەندەگى سكرينچوتتا تۇر جازعاندارى. قاراپ وتىرىپ.. . ءيا، ءوزى تۇگەل قازاقستاننىڭ تۋى بار كيىمدەر كيەدى ەكەن. قازاقستاندى جاقسى كورۋى ءتىپتى سۇمدىق ەدى. «ستامبۇلعا تاعى كەلسەڭىزشى» دەگەن. بارارمىن، بارماسپىن، ءبىراق ەديپسىز ستامبۇلعا بارعىم كەلمەيدى. ونىڭ قازاق دەسە شىعاردا جانى بولەك ەدى. فەيسبۋكتە سويلەسىپ وتىرىپ مەن وعان: «ەديپ، سەن ناعىز قازاقسىڭ!» دەپ جازدىم. قاتتى قۋاندى. راس ول ناعىز قازاق ەدى. ونى شىن ساعىنىپ ءجۇر ەدىم. ەندى ءتىپتى دە كورە المايتىن بولعان ەكەنمىن.. . جانى ءجانناتتا بولعاي! وتباسىنا، كىشكەنتاي عانا قىزعالداعىنا اللا اماندىق بەرگەي!

ۇلاربەك نۇرعالىم ۇلى

فەيسبۋك پاراقشاسىنان (2015- جىل)