ايگىلى «اتامەكەن» ءانىنىڭ شىعۋ تاريحى

None
None
نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - ەلىمىزدىڭ ءانۇرانى بولۋعا اتاقتى «مەنىڭ قازاقستانىممەن» قاتار تۇسكەن ءان «اتامەكەن» ەكەنىن بىلەمىز بە؟ شىرقاعان ادامعا شابىت، تىڭداعان ادامعا تەبىرەنىس سىيلاي وتىرىپ، شەتسىز دە شەكسىز ەن دالانى كوز الدىڭا سۋرەتتەي كولبەڭ قاقتىراتىن وسىناۋ ءاندى داۋرەن كەشكەن ساتتەردە ءسىز دە تالاي شىرقاعانسىز.

بىلەتىندەر ءار جولى «قازاق» دەپ ايعايلاپ تۇرعان بۇل ءاندى تاۋەلسىزدىگىمىزگە تەڭدىك سۇراعان جاستارىمىز كەزىندە جەلتوقسان وقيعاسىندا رۋحتانا شىرقاعانىن ءالى دە ايتادى...

ءاربىر جولى قاناتتى ءسوز بولۋعا، ءاربىر شۋماعى انگە سۇرانىپ تۇراتىن قادىر مىرزاليەۆتاي اقىننىڭ:

- جاسىل جايلاۋ - تۇكتى كىلەم، كوك كىلەم،

كوك كىلەمدە كوپ وينايمىن، كوپ كۇلەم.

ماڭدايىمنان سيپاپ وتكەن سامالدى

قازاعىمنىڭ الاقانى دەپ بىلەم،

- دەيتىن اسقاق جىر جولدارى ەسكەندىر حاسانعاليەۆتاي حاس تالانتتىڭ ساعىنىش ەسكەن سازىمەن سۋارىلىپ، ءسوزى مەن ءانى ءبىر جەردەن شىققان تاماشا ءان تۋدى.

وتان، تۋعان جەر تاقىرىبىنا كەلگەندە بىردەن اۋزىڭا تۇسەتىن «اتامەكەن» شىنىندا دا قالاي تۋعان ەدى؟

ولەڭ ءسوزدىڭ زەرگەرى قادىر اقىنعا ءبىز «حيت حيكاياسى» ايدارىندا سان رەت ورالاتىنىمىز سياقتى، ليريكالىق باريتون ءانشى، كومپوزيتور، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى ەسكەندىر حاسانعاليەۆتىڭ دە تالاي ءانى جەكە تاقىرىپقا سۇرانىپ- اق تۇر.

رەتى كەلگەندە ەسكەندىر اعامىز وتىز دەيتىن جاسقا جاقىنداعاندا قازاق راديوسى مەن تەلەديدارىنىڭ سوليسى رەتىندە حالىقتىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەنىپ، جوعارعى كاسىبي دەڭگەيمەن دارالانىپ، كەيىن وسى بيىك تۇعىرىنان تۇسپەگەنىن ايتۋ ابزال. «اتامەكەن» ءانى دە وسى كەزدە تۋعان.

تۇلعاعا اينالعان تالانت يەسى قازاقستاننىڭ بەلگىلى ەسترادالىق انشىلەرى ورىندايتىن كوپشىلىككە تانىمال باسقا دا اسەرلى اندەردىڭ اۆتورى. حاسانعاليەۆتىڭ «ادەمى- اۋ» ، «اسىل ارمان» ، «اتامەكەن» اندەرى كاسىپقوي انشىلەردىڭ عانا ەمەس، قاراپايىم حالىقتىڭ دا اۋزىنان تۇسپەيتىن تۋىندىلارعا اينالدى.

«اتامەكەندى» تاعدىردىڭ جازۋىمەن الەمنىڭ ءار شالعايىنا تارىداي شاشىراپ كەتكەن قانداستارىمىز اتاجۇرتىن ساعىنعاندا كوزىنە جاس الماي ايتپايتىنىنا تالاي رەت كۋا بولدىق. ءتىلىمىزدى تۇسىنبەيتىن شەتەلدىكتەردىڭ ءوزى وسىناۋ ءان شىرقالعاندا قىلاۋداي ءمىنى جوق مۋزىكالىق شىعارمانى ىقىلاسپەن تىڭدايدى. شىن شابىتتان تۋعان دۇنيە ەكەنىن سەزىنە الادى.

ونەر تانۋشىلار دا ۇلتتىق مۋزىكا شەجىرەسىندە ەسكەندىر حاسانعاليەۆ شىعارماشىلىعىنا تاقىرىپتىڭ امبەباپتىلىعى، ماتەريالدى بەرۋدىڭ كوپ سالالىعى ءتان ەكەنىن مويىندايدى. سول سياقتى قازاق كومپوزيتورى ءمىنسىز مۋزىكانى قازاق، ورىس، ۇيعىر، تاتار، نەمىس اقىندارىنىڭ سوزىنە جازعانىن كوبىمىز بىلە بەرمەيمىز.

قىسقاسى، ەگەمەندىككە دەيىن دە، ەگەمەندىكتەن كەيىن دە زامانعا ساي تالاي سازدار جازىلىپ تا، ايتىلىپ تا ءجۇر. ءبىراق، وتان تۋرالى اندەردىڭ كوپشىلىگى «اتامەكەنمەن» تالاسا المايدى. كەز كەلگەن ءان دە وسى اندەي ەستە قالمايدى، بىردەن جاتتالمايدى. مۇنىڭ ءبىر سىرى اقىندىق ونەردە قۇبىلىس بولىپ قالا بەرەتىن قادىر اعامىزدىڭ قولتاڭباسىندا بولسا، ەكىنشى سىرى - زارەدەي جاساندىلىعى جوق ساعىنىشتا دەپ ايتۋ كەرەك.

كومپوزيتوردىڭ ايتۋىنشا، «اتامەكەن» ءانى 1970 -جىلى جازىلعان. ەسكەندىر حاسانعاليەۆ شەتەلدەردە گاسترولدىك ساپارلارمەن جۇرگەن كەزدە، ەلدى ساعىنىپ، تۋعان ولكە، اتامەكەن تۋرالى ءان جازۋدى قولعا الادى. ۇزاق تولعانىستاردان كەيىن، الدىمەن ءان اۋەنى جازىلادى. اۋەن دايىن بولعان سوڭ كومپوزيتور اقىن قادىر مىرزاليەۆتى تاۋىپ، دايىن مۋزىكاعا ءماتىن جازۋدى قاداعاڭنان وتىنەدى. ءان سازى مەن ءسوزى ۇيلەسىپ، دايىن بولعاندا ءبىرىنشى رەت رەسپۋبليكا سارايىندا وتكەن كەزەكتى ۇلكەن كونسەرتتە ورىندالعان ەكەن.
К.Мырзалиев

جاڭا ءاندى جۇرت بىردەن سۇيىسپەنشىلىكپەن قابىلدايدى. قۇلاققا كىرىپ، جۇرەككە سىڭگەن ءان بىردەن حالىققا ۇنايدى. قازاق جەرىندە ەمەس، شەتەلدەردە دە تانىلدى. وسىدان كەيىن 1970 -جىلى ەسكەندىر حاسانعاليەۆ قازاقستاننىڭ ونەر دەلەگاتسياسىمەن بىرگە شۆەتسياعا بارادى.

ستوكگولم قالاسىندا وتكەن كونسەرتتە «اتامەكەن» ءانىن شىرقاعان ەسكەندىر حاسانعاليەۆكە جەرگىلىكتى حالىق ۇلكەن قوشەمەت كورسەتەدى. كونسەرت اياقتالعان بويدا، انشىگە قانداس باۋىرلارىمىز كەلىپ، «اتامەكەن» ءانى تۋرالى شىنايى لەبىزدەرىن ءبىلدىرىپ، كوزدەرىنە جاس العان كورىنەدى. بۇل تۋرالى جانە وسى ءاننىڭ تاريحى دا تالاي ەستەلىكتەردە ايتىلىپ تا ءجۇر.

ەڭ باستىسى وسىدان تۋرا 45 جىل بۇرىن جازىلعان ەسكەندىر اعامىزدىڭ «اتامەكەنى» ەسكىرۋدىڭ ورنىنا، ايتىلعان سايىن جاڭعىرىپ، جانىلعان قىلىشتاي رۋحى جوعارىلاپ كەلەدى.

قازاق دەگەن ەل باردا، ەلدىكتىڭ ءسوزى ايتىلاتىن جەردە ەسكەندىر اعامىزدىڭ «اتامەكەنى» ماڭگىلىك شىرقالا بەرمەك. مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى مەرەكەلىك سالتاناتتى جيىندار دا «اتامەكەن» ءانىنسىز وتپەيتىنى ايان.

مۇنداي ءان - ونەردى دە، ءومىردى دە، تۋعان جەرىن دە، تاعدىرىن دا تەك وزىنە ءتان ماحابباتپەن سۇيەتىن قادىر مەن ەسكەندىردەي حاس دارىندارعا ءتان!

ايناش ەسالي، «ەگەمەن قازاقستان».


سوڭعى جاڭالىقتار