جەتى امال جايلى نە بىلەسىز؟

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - قازاق حالقى، اسىرەسە ەسەپشىلەرى باعزى زاماننان تىرشىلىككە، شارۋاشىلىققا اۋا- رايىنىڭ تيگىزەر اۋىر زاردابىنىڭ الدىن الۋ، ساقتانۋ ماقساتىندا تابيعات قۇبىلىستارىن ۇزاق ۋاقىت زەرتتەپ، مول تاجىريبە جيناعان.

ناتيجەسىندە ول قۇبىلىستاردىڭ وزىندىك زاڭدىلىقتارىن انىقتاپ، اۋا- رايىنىڭ اۋمالى- توكپەلى، قولايسىز جاعدايلارىنىڭ جىل ىشىندە سوعار مەزگىلدەرىن جەتى كەزەڭگە ءبولىپ، ونى «جەتى امال» دەپ اتاعان. امالدار ناۋرىز ايىنان باستالادى.

كۇننىڭ توقىراۋى - كۇن مەن ءتۇننىڭ ەڭ ۇزاق مەزگىلدەرى. جازعى توقىراۋىندا (21-22 - ماۋسىم) كۇن ۇزارىپ، ءتۇن قىسقارادى. ال قىسقى توقىراۋىندا (21-22 -جەلتوقسان) ءتۇن ۇزارىپ، كۇن قىسقارادى.

اي توعامى - ايدىڭ ۇركەرمەن توعىسۋى. ايدىڭ ءبىر جاڭاسىنداعى ۇركەر جۇلدىزىنىڭ تۇسىنا جاقىن كەلۋى - «توعام»، ءدال تۇسىنا كەلۋى - « ءۇي قوندى»، باسىپ ءوتۋى - « ءورىپ شىقتى» دەپ اتالادى. توعىس كەزىندە ۇركەر مەن اي ءبىر- بىرىنە قاشىق تۇرسا، وندا ەسەپشىلەر «مىنالار ءبىر- بىرىنە سالقىن قاباق تانىتقان ەكەن، مال- جانعا زالالى تيەر» دەپ الدىن- الا قام جاسايدى. ال، ۇركەر مەن اي ءبىر- بىرىنە تاياۋ كورىنسە، وندا ەسەپشىلەر «مىنالار جاقىنداسا قالعان ەكەن، مال- جانعا جايلى بولار» دەپ جورامالدايدى.

قاراشانىڭ قايتۋى - جازعى جايىلىم توزىپ، سيرەگەن ءشوپ باسى قۋراپ، دالا سۇرقاي ءوڭ العان شاق. بۇل مەزگىلدە قۇستار جىلى جاققا قايتىپ، اۋا- رايى قۇبىلمالى بولادى.

مۇزدىڭ قاتۋى - «قازان سۋىعى» ۇرعان كۇندەردەن باستالادى. سۋ بەتى مۇزبەن قابىرشاقتانىپ، العاشقى جاۋعان قار تۇراقتانىپ جاتار كەز.

قىس توقسان - قاراشا قارى مەن ناۋرىز ايىنىڭ ارالىعى، شارۋا ءۇشىن «جۋاننىڭ جىڭىشكەرىپ، جىڭىشكەنىڭ ۇزىلەر» كەزى.

كيىكتىڭ ماتاۋى - كۇن ۇرلەسىن بولىپ، توڭىرەك كوزگە كورىنبەي بۇرقاسىنداتىپ تۇراتىن كەز. ون جەتى توعىسقا (قىركۇيەكتىڭ اياعى، قازاننىڭ باسىنا) سايكەس كەلەدى. بۇل كەزدە كيىكتىڭ (اقبوكەن، قاراقۇيرىق، كيىك ت. ب. ) تەكەسى ۇيىرگە تۇسەدى. ەلىك قۇرالاي لاعىن ءساۋىردىڭ باسىندا وتەتىن 5-10 كۇندىك سالقىندا ورگىزەدى. قۇرالايدىڭ سالقىنى ءۇش توعىسقا سايكەس كەلەدى. ون بەس توعىستا (قازاننىڭ اياعى، قاراشانىڭ باسىندا) وتەتىن جاۋىن- شاشىندى 5-10 كۇندىك امالدى ەسەپشىلەر بۇعىنىڭ مويىن جۋار امالى دەپ اتاعان. بۇل كەزدە بۇعى مارالمەن ناساي- توپىر (ۇيىرگە تۇسەدى) قۇرادى. تاۋتەكەنىڭ تاۋەشكىمەن، قۇلجانىڭ ارقارمەن ۇيىرگە تۇسەتىن كەزىندە (قاراشانىڭ اياعى) وتەتىن امال - تەكە بۇرقاق (بۇرقىلداق) . قاڭتاردىڭ قارلى بورانى ون ءبىر توعىستا (جەلتوقسان) وتەتىن امالدان سوڭ، توعىز توعىستا (قاڭتار) وتەتىن ايازدى كۇندەردى اي ءمۇيىزدى التى كۇن نەمەسە اقپان- توقپاننىڭ ايازى دەگەن امالعا جاتقىزادى.

ۇركەردىڭ باتۋى - ۇركەردىڭ مامىر ايىنىڭ 10-جۇلدىزىندا باتىپ، ماۋسىم ايىنىڭ 20-جۇلدىزىنا دەيىن كورىنبەيتىن 40 كۇن ارالىعى. ەسەپشىلەر «ۇركەر جەرگە تۇسپەي جەر قىزبايدى»، «ۇركەر سۋعا تۇسسە، جاز جاڭبىرلى بولادى» دەپ بولجاعان.

جەتى امال كەزدەرىنىڭ قاي- قايسىسى دا اۋا- رايىنىڭ تىرشىلىككە، شارۋاشىلىققا توتەن اسەر ەتپەي وتپەگەن. ولاردىڭ الدىن الار شارا قولدانۋدىڭ جولىن ىزدەگەن ەسەپشىلەر اۋا- رايىن بولجاپ، جۇرتشىلىققا اقىل- كەڭەستەرىن بەرىپ وتىرعان.

massaget.kz