اڭىزبەن اقيقات: «ات باسقان قوڭىر» جانە «سارىوزەك» كۇيلەرىنىڭ شىعۋ تاريحى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ناداندىق پەن قاراڭعىلىق حالىق- بۇقارانىڭ ەڭسەسىن ەزىپ، ات توبەلىندەي ۇستەم تاپتىڭ ۇكىمى ءجۇرىپ تۇرعان سول باعزى زاماندا كىمدەر زار جۇتىپ، ءزابىر كورمەدى دەيسىز؟

ارمانىنا جەتە الماي، سارى وزەك ساعىنىشتان سارعايىپ مەزگىلسىز سولعان جاستىق، ماحاببات قانشاما! تاعىلىق تۇزاعىندا تىپىرلاپ، كوكىرەگىنە قۇسا تولعان ارۋلار مەن اپتال ازاماتتاردىڭ كوبى قورلىققا توزە الماي دۇنيەدەن باز كەشىپ، زارلانۋمەن ءوتتى. سونداي اھ ۇرعان اياۋلى دا ايانىشتى ماحاببات تاعدىرلارىن حالقىمىز ەستەن ۇمىت قالدىرماي، ۇرپاقتان ۇرپاققا ءان- ولەڭ، جىر- اڭىز ارقىلى جەتكىزىپ، ۇلاعاتقا قالدىرعان. زورلىققا دەگەن لاعنەتى مەن ماحابباتقا دەگەن جاناشىر جاقسى نيەتىن حالقىمىز دومبىرا، سىبىزعى، قوبىز ارقىلى كۇي تىلىمەن دە ورنەكتەگەن. سونىڭ ءبىر دالەلى «ات باسقان قوڭىر» جانە «سارى وزەك» كۇيلەرى. كۇيلەردىڭ ومىرگە كەلۋى حاقىندا بۇگىنگە دەيىن جالعاسىپ، اڭىزدىق سيپاتقا يە بولعان تاريحي شىندىقتان ءنار العان اڭگىمە بار.

بۇل وقيعاعا قازاقتار قوبدا بەتىنە كەلەردەن بۇرىن بولىپتى. ول ەكى ارىس اباق كەرەيدىڭ ءبىرى شەرۋشىنىڭ باقات دەگەن تارماعنان تارايتىن كيىكباي بالاسى كوبەگەن دەگەن كىسىنىڭ اقتاي، بوزتاي، ىرىسباي، كارىباي دەگەن ۇلدارى بايلاۋلى بيە دە، جايىلعان جىلقى دا جوق!

ادەتتەگىدەي اكەسىنە سالەم بەرىپ، شاي ءىشىپ وتىرعاندا كوبەگەن ۇلدارىنا:

- سەندەر باردا ماعان اشتىقتا جوق، قۇدايعا شۇكىر مال دا داۋلەت تە بار. دەگەنمەن، «كوبەگەننىڭ كونەگى كەرەگەنىڭ باسىنا ءىلىنىپ قالدى» دەگەن ەلدىڭ ءسوزى جامان ەكەن... - دەپ، اسىقپاي بايىپپەن عانا ويىن ايتىپ، بولعان جايدى استارلاپ جەتكىزەدى. سويتسە، بالالارى جوقتا كوبەگەننىڭ 300 دەي جىلقىسىن نايماننىڭ ۇرىلارى ءبىر تۇندە تاي- قۇلىندا قالدىرماي بارىمتالاپ كەتكەن ەكەن. «ۇرىلار جىلقىمدى الىپ، كونەگىم كەرەگەنىڭ باسىنا ءىلىنىپ قالعاندا ارىستاننان ارتىق كورگەن بالارىمنان ءبىر پايدا كورە المادىم- اۋ» دەگەن كوبەگەننىڭ ىشكى رەنىشىن ايتقىزباي ۇقققان ۇلدارى، اكەسىنە بىلدىرمەي جورتۋىلعا دايىندالا باستايدى. ءبىراق، ونى سەزىپ قالعان كوبەگەن:

- قىس بولدى، قار كوپ. «شاڭگىشتاي» اسۋى بەكىپ قالدى. ەندى «كوبەگەننىڭ ۇلدارى قاس استىندا قالدى» دەگەن اتاق ال الدىرعىلارىڭ كەلمەسە توقتاڭدار. جازعىتۇرىم، قار كەتە ىزدەڭدەر!- دەيدى.

سوندا اقتاي:

- قار سوعىساتىن جاۋ ەمەس، كۇرەپ تاستاسا قوزعالماي جاتا بەرمەي مە؟ نايمان بايلارىنىڭ جىلقىسىن ءبىز دە اكەلەمىز، - دەپ كونبەي قويادى.

بالالارىنىڭ كونبەسىن اڭداعان كوبەگەن ونشاقتى كۇن دايىندىقتان سوڭ؛

«بۇلار تەرلەپ، ءۇسىنىپ وقىس بولار» دەپ، ءوزى دە ەرەدى. بالالارى مەن تۋىستارىنان قۇرالعان ون جەتى ادام، جولدا ون ءبىر كۇن قار كۇرەپ، جول اشىپ اسىپ بارسا بالەنشە دەگەن بايدىڭ مىڭداي جىلقىسىنىڭ ۇستىنەن شىعادى. بۇلاردى كورىپ شوشىپ كەتكەن جىلقىشى قوسقا قاراي قاشادى. ونى قۋا قوسقا كەلسە، التى جىلقىشى جانە جىلقىشىلارعا ءۇش تۇيەمەن ازىق جەتكىزە كەلگەن بايدىڭ بالاسى مەن ەكى قوسشى جىگىت بار ەكەن. كەلگەندەردىڭ ءجونىن بىلگەن سوڭ باي بالاسىندا دا باسقالار دا ۇرەي قالمايدى. تاماق ىستەپ، شاي قۇيىپ بايەك بولادى. باي بالاسىنىڭ سول جازدا عانا ۇيلەنگەنىن ەستىپ بىلگەن كوبەگەن:

- سەندەر جىلقىمدى قۋىپ كەتكەندە مەنىڭ كونەگىم مەن تورسىعىم قاڭسىپ، كەرەگەنىڭ باسىنا ءىلۋلى قالدى، وعان مىنە ەكى اي بولدى. «كەزەكتا دۇنيە، كەزبەلى نەسىبە» دەگەن عوي. ەندى ءبىز سەندەردىڭ جىلقىلارىڭدى اكەتەيىك» دەگەن عوي. ەندى ءبىز سەندەردىڭ جىلقىلارىڭدى اكەتەيىك دەپ كەلدىك، - دەيدى دە قوستاعىلاردى ولاي- بۇلاي شىعارتپاي كۇزەتىپ قونادى. ەرتەنىندە كوبەگەن باي ۇلىنا:

- ءوزىڭ جانە ايەلىڭ تويعا مىنەتىن ەكى جاقسى ات ۇستاپ ال، - دەپ ەكى ات ۇستاتتىرادى.

- ەندى اكە- شەشەڭ تويعا مىنەتىن ەكى ات ال.

- اكە- شەشەڭ شولدەپ قالماسىن، ءبىر ايعىر ءۇيىرىن ال! - دەيدى.

سوندا باي بالاسى:

- ءبىر ايعىردىڭ ءۇيىرىن جەتەلەسەم 152 جىلقى، ەكىنشىسىن جەتەلەسەم 123 جىلقى، ەڭ ازىن جەتەلەسەم 63 جىلقى شىعادى. قايسىسىن الايىن؟ - دەپتى.

- ونى ءوزىڭ ءبىل - دەيدى، كوبەگەن. باي بالاسى ەڭ از جىلقى شىعاتىن تورى ايعىردىڭ ءۇيىرىن جەتەلەپ شىققاندا ءبىر تورى تاي بۇگەجەكتەپ ۇيىرگە ىلەسەدى. ونى اقتاي شاپ بەرىپ ۇستاپ الىپ، كوبەگەن: «ءبىر تايدا نەڭ بار، بەرە سال» دەسە دە كونبەي: «بارلىق جىلقىسىن قايتارىپ بەرسەڭ دە وسى تورى تايدى بەرمەيمىن» دەپ، جىبەرمەي قويادى.

سوندا باي بالاسى:

- تانىعان سوڭ الدىڭىز عوي. ۇرقى بولەك ەدى، ەندى قولىڭىزدان شىعارماڭىز، - دەگەن ەكەن.

مۇنان كەيىن دە كەرەي، نايمان اراسىندا جىلقى قۋىسۋ توقتاپ قالماپتى. ەل اراسى شيەلەنىسىپ بارا جاتقان سوڭ نايمان ۇلىعى سامەك، كەرەيدەن وجەكە (قوجامجار) تورە باستاعان ۇلىقتار كەلىسىمى جاسالادى. كەلىسىمدە، كوبەگەن، اقتايلار قۋىپ كەلگەن جىلقى جانە باسقا بارىمتا سارىمتانىڭ ءبارى دە تەكتەلىپ، «ۇرلانعان جىلقىنىڭ كوزى بولسا كوزىن الايىق، كوزى جوق بولسا، ات ورنىنا تاي، تاي ورنىنا قوي، قوي ورنىنا شاي الايىق» دەپ ءبىتىم جاسالادى. تەك، نايماندارپ جاعى: «جالعىز تورى تايدىڭ ءوزىن الامىز» دەپ سىرەسەدى. سوندا، اقتاي: «ول جوق. سوزىمە سەنبەسەڭ مەن سوعىسقانعا دايىنمىن» دەپ كونبەيدى. اقىرى ەكى جاق: «ءبىر تاي ءۇشىن ءبىتىمدى بۇزۋ جاراماس» دەپ سول كەزدە «جايلاۋكەر» اتانىپ ۇلگەرگەن تورى تايدى اقتايدىڭ ەنشىسىنە قالدىرادى. بۇل كەلىسىمدى ەل «سامەك ءبىتىمى» دەپ اتاپك ەتكەن ەكەن.

«جايلاۋكەر» قۇنانىنان باستاپ بايگە بەرمەيدى. وسىدان بىرنەشە جىل وتكەندە نايمان ۇلىعى سامەك قايتىس بولادى. جىل ۋاعىندا سامەككە اسى بەرەتىن بولىپ وە ەكى كەرەي، توعىز تانبالى نايمانعا ساۋىن ايتىلىپتى. «بۇل - شەرۋشىنىڭ بالالارىنا بيلىك تيمەي، جادىك رۋىنىڭ قۇرامىندا ءبىر ورىنعا باعىنىپ جۇرگەن كەزى ەكەن، - دەيدى، ايتۋشىلار.

- ءبىراق كوبەگەن بالالارىنىڭ، اسىرەسە اقتايدىڭ بەدەلى ارتىپ، اينالسىنا زورايا باستاعان شاعى بولسا كەرەك. سامەك اسىنىڭ ساۋىنى ايتىلعان سوڭ وجەكە تورە ءوزى، ادەيىلەپ اقتايعا كەلىپ:

- سامەك اسىنا اپاراتىن جۇيرىك پەن پالۋاندى ساعان تاپسىرام، سەن جاۋاپتان. ەكەۋىمىز نە جامان، نە جاقسى جۇرگەن شىعارمىز. ءبىراق، وسى ىستە مەن سەنى لايىق كورىپ وتىرمىن - دەيدى. - استا نە ءوزىڭ نە جىلقىشى كۇرەسسىن. سوندا:

- استاعى اتاق پەن نامىس وجەكەنىڭ ەمەس كەرەيدىڭ ابىرويى عوي. كىمدى كۇرەستىرەمىز، قاي اتتى قوسامىز، ونى ءوزىمىز بىلەمىز - دەپتى اقتاي. بۇدان وجەكە مەن اقتاي اراسىنداعى كەلىسپەۋشىكتى اڭعارامىز. سونىمەن جۇيرىك پەن پالۋانعا اقتادىڭ «جايلاۋكەرى» مەن اقتاي بالاسى جىلقىشنى اپاراتىن بولىپ كەلىسەدى، كەرەي.

جايلاۋكەرگە بالا كەزىنەن شاباندوز جيىرما جەتى جاستاعى اتشابار دەگەن جىگىتتى لايىق كورەدى. اتتى تاتەكەننىڭ اقىلىمەن اتشابار دا بىرگە باپتايدى.

اسقا جۇرەرگە ەكى اي، بەس كۇن قالدى دەگەندە جىلقىشىنى تاتەكەڭ شاقىرىپ الىپ، كۇندىز قاسىنا ەرتىپ، كەشكە تامان وتاۋىنا ءوزى ەرتە، كەشكە تامان وتاۋىنا ءوزى ەرتە بارىپ شاي- تاماعىن ىزشكىزگەن سوڭ، قايتا اكەپ ءوز ۇيىنە قوندىرىپ جۇرەدى. ءتۇندە جىلقىشىنىڭ كورپەسىنىڭ ءبىر شەتىن ءوزى باسىپ جاتادى ەكەن. «ول كەزدە، جىلقىشى 18 جاستا، ۇيلەنگەلى 7 اي عانا ۋاقىت وتسە كەرەك» - دەيدى.

ە. دويتەن، ت. كوككوز قاريالار. ءسويتىپ استا كۇرەسەتىن جىلقىشىنى ەكى اي بويى اقتاي وتاۋىنا قوندىرماي، كەلىنشەگىنەن بولەك ۇستاعان. بۇدان ارىسقا تۇسەتىن پالۋاندى باپتاۋدا حالىقتىڭ ۇستانعان يگى ءداستۇرىنىڭ ءبىر ءتۇرىن كورۋگە بولادى. اسقا اتتانارا الدىندا اقتاي ءىنىسى مەن اتشابارعا:

- نايماندار اتتارىنا قاس جاساۋى مۇمكىن. ول ءۇشىن بايگە جولىنا ەكى- ءۇش جەرگە توسقاۋىل قويار. «جايلاۋكەردىڭ» باسىن ەركىنە جىبەرمەي تارتىپ وتىرىپ الدىڭنان قارا كورىنگەندە عانا ەركىندەتىپ تىزگىندى بوسات - دەپ تاپسىرادى.

اسقا بارسا، شەشەن ءارى ءانشى - دومبىراشى، زاڭگى كولەمىندە شەنى بار قىلاڭ دەگەن كىسى استى باسقارادى ەكەن.

سونىمەن اس باستالىپ، پالۋانعا نايمان جاعى اتاقتى «اق پالۋان» اتانعان ءداۋدىڭ باسىنا تەمىر نوقتا كيگىزىپ، ۇرانىن شاقىرىپ ورتاعا شىعارادى. ول دەنەسىنە قۇلىن جارعاق تۇسىرەدى. سوندا «اق پالاۋان» جىلىقشىعا ايبار شەگىپ:

- سەن نەگە كەلدىڭ؟ ! - دەيدى، مەنسىنبەگەندەي.

- مەن سەەنىمەن كۇرەسكەلى كەلدىم، - دەيدى جىلقىشى دا تايسالماي ەڭكەيە بەرگەندە جىلقىشى وڭ قولىمەن ءداۋدىڭ وڭ قولن قۇلىن جارعاقتىڭ جەڭىمەن قوسىپ ۇستاي الىپ، اسىتنا سىپ ەتىپ كىرەدى دە، سول قالپىندا ەس جيعىزباي ءداۋدى كوتەرىپ اكەتىپ ۇرىپ جاۋىرىنىن جەرگە تيگىزەدى. ءسويتىپ پالۋاننىڭ باس بايگەسىن كەرەيلەر الادى.

وسىناۋ ۇلى ءدۇبىر ۇلكەن استا 1895 سايگۇلىك جينالعان ەكەن دەيدى. اتتاردى ءبىر كۇن بۇرىن شىعارىپ ايدايدى. ات قايتقاندا «جايلاۋكەر» شىعا الدىنا ات سالمايدى. ءبىراق باسىن جىبەرمەي، تارتا ۇستاپ الدىڭعى ەكى- ءۇش اتپەن قاارلاسا شاۋىپ وتىرادى. تاتەكەڭنىڭ ايتقانى اينا قاتەسىز كەلىپ، شىنىندا دا تۇستان توسقاۋىل قويعان ەكەن. ۇرىمتال جەردەن كەنەت شىعا كەلىپ ۇستاماق بولعان ءبىرىنشى توسقاۋىل باسىن قويابەرىپ قالعاندا قۇستاي ۇشقان «جايلاۋكەردىڭ» ۇستىندەگى اتشاباردىڭ قۇلىن جارعاعىنىڭ الاقاندايىن عانا جۇلىپ اپ قالعان ەكەن.

ەكىنشىسى توسقاۋىلدا لاقتىرعان نايزا ەردىڭ ارتقى قاسىن جۇلىپ تۇسەدى.

ءۇشىنشى توسقاۋىل ساداقپەن اتقان ەكەن، جەبە «جايلاۋكەردىڭ» وڭ جاق كوزىنىڭ قاباعىن جارالاپ كەتپتى. سوندا دا «جايلاۋكەر» الدىنا ات سالماي وزىپ كەلەدى. سول ارادا. «كەراتتى ءوزىمىز الامىز» دەپ نايماندار جاعى داۋ شىعارعان سوڭ، بايگەسىن الۋعا دا قاراماي، جۇيرىك پەن جىلقىشىنى بوزتايلار الىپ ەلگە قايتىپ كەتەدى. كوزىنە جەبە ءتيىپ، جارالانعان «جايلاۋكەر» سودان بىلاي «كەركوز» دەپ اتالىپتى. پالۋان مەن اتتى بىردەي الىپ، مەرەيى تاسىپ ورالعان سول جىلدان كەيىن بىرنەشە جاز وتكەندە كەرەيدىڭ اتاقتى بايى، رۋى مەركىت جاكەنىڭ اكەسى ون ەكى مىڭ جىلقى بىتكەن قويتان دەگەن ادام قايتىس بولىپ، اس بەرەتىن بولدى. اسقا نايماندى دا شاقىرىپتى. «وزىپ كەلگەن اتقا 9 قۇندىز، 9 بۇلعىن، 9 تايلاق، 9 جامبى بەرەمىز» دەپ جار شاشادى. مۇنى ەستىگەن بۇرىننان كيكىلجىڭى بار نايماندار كەلىسپەي: «بارانشا اتقا قىز تىكسىن. ايتپەسە ات قوسپايمىز» دەپ سالەم ايتادى. نامىسقا قىزعان كەرەي بيلەرى نايماننىڭ ايتقانىن ورىنداپ، الدىڭعى اتتىڭ بايگەسىنە قىز تىگۋگە كەلىسەدى. كەرەي ىشىندە، مەركىت رۋىندا ءارى ءانشى، ءارى دومبىراشى قوڭىر دەگەن جەتىم قىز بار ەكەن. كوركەۋدە، جالعان نامىس قوي بيلەردىڭ كوزى سول قىزعا تۇسەدى دە، قىزدىڭ اعاسىمەن كەلىسىپ، قالىڭ مالىن تولەيدى. ءسويتىپ جازىقسىز ءارى پاناسىز قىز مالعا ساتىلىپ ات بايگەسىنە تىگىلەدى. بۇل اسقا نايماننان ون مىڭداي ادام كەلىپتى. ون ەكى كەرەي، توعىز تاڭبالى نايمان باس قوسقان وسى استا نايماننىڭ «سارىكوز» دەگەن جۇيرىگى وزادى. كەلىسىم بويىنشا باس بايگەگە قوڭىر قىز بەرىلەدى.

سوڭىنان نايماندار قوڭىر قىزعا تالاسىپ كوپ لاڭ شىعادى. سوندا، نايماننىڭ ءبىر دومبىراشى - كۇيشىسى تولعانىپ، دومبىراسىن قولعا الىپ: «قايران قوڭىر، قايران قوڭىر، ات باستى- اۋ!» دەپ، اۋىر كۇرسىنە وتىرىپ «اتباسار» نەمەسە «ات باسقان قوڭىر» كۇيىن شىعارعان ەكەن.

نايماندار اقىرى ماملەگە كەلىپ، قوڭىردى ءوز جاعىنىڭ ءبىر ادامىنا اتاستىرىپتى. سوندا جينالىپ وتىرعاندار: «كانە، بۇل قانشا ونەرلى قىز ەكەن. كوورەيىك!» دەسىپتى. مۇنى ەستىگەن قوڭىر جينالعان كوپتەن تايسالىپ ىركىلمەي اڭىراعان زارلى كۇي شەرتەدى.

«كۇيىڭنىڭ اتى نە؟ « دەپ سۇراعاندارعا:

- كۇيىمنىڭ اتى «سارى وزەك» - دەيدى قوڭىر. سەبەبى مەن «سارىكوز اتتىڭ بايگەسىنە تىگىلىپ كەلدىم. وزەگىم ورتكە تولى. ەگەر مەن جەتىم بولماسام بۇيتپەس ەدىم، مۇمكىن سۇيگەنىمە قوسىلار ما ەدىم. مەنىڭ ءومىر بويعى اسىل ارمانىم سول سۇيگەنىممەن وتكەن ومىرىمە، اياۋلى سۇيگەنىمە ارناپ شەرتتىم - دەپتى.

مىنە، «ات باسقان قوڭىر» جانە «سارى وزەك» كۇيلەرىنىڭ ومىرگە كەلۋ تاريحى وسىلاي.

كۇيدى تىڭداپ جان- جۇرەگىمەن تۇسىنە بىلگەن ادامعا كۇي استارىندا قانشاما تاريح، مۇڭ- قايعى، كۇيىنىش- ءسۇيىنىش جاتىر دەسەڭىزشى!

بۇل ەكى كۇيدىڭ تاريحىن مەن ەڭ العاش 1948 -جىلى 9-ايدا ە. دويتەن قاريادان ەستىگەن ەدىم. ءبىراق جازىپ الماعانمىن. سودان 1962 -جىلى 9-ايدا م. قۇمانحان مارقۇمنىڭ اقىلىمەن كۇيلەر تاريحىن جيناي باستاعان كەزدە 1963 -جىلى 2-ايدا ويعىرعا بارىپ، سوندا ە. دويتەن اقساقالمەن قايتا اڭگىمەلەستىم. سول جولى ەكى كۇيدى دە جوكەڭە شەرتكىزىپ تىڭداپ، تاريحىن جازىپ الدىم. سوڭىندا نوگووننۋۋرلىق دومبىراشى جىلىكباي، اڭگىمەشى ەسەنكەلدى بالاسى نۇعىماندار كۇي تاريحىن راستاعان سوڭ 1964 -جىلى «جاڭا تالاپ» جۋرنالىنىڭ ەكىنشى سانىنا جاريالاعان ەدىم. ءبىراق، مۇنىمەن عانا شەكتەلىپ قالعام جوق. كونەكوزدەردەن جالپى كۇيلەر تاريحىن سۇراستىرىپ جۇرگەن كەزدەرىمدە «ات باسقان قوڭىر» تاريحىن دا ەستەن شىعارمادىم.

1971 -جىلى ۋلاانحۋس سۇمىنىنا جۇمىسقا بارعانىمدا، كوكمويناق دەگەن جەردە (9-اي) مەكەندەپ وتىرعان تۋراتاۋ ۇلى كوككوز دەگەن اقساقالدىڭ ۇيىنە قونىپ، اڭگىمەلەسكەنىمدە ول كىسى دە ە. دويتەن اقساقالدىڭ ايتقان تاريحىن دالمە- ءدال ايتىپ بەرگەن ەدى. بۇل كۇيدىڭ تاريحي اڭىزىن بايتازا ۇلى تالعاتبەك، تاپال ۇلى الدانىش قاريالار دا راستاعان.

مەن بىلگەندە بۇل ەكى كۇيدى تاريحىن ايتا وتىرىپ ە. دوكەن عانا وتە شەبەر ورىنداۋشى ەدى. وسى كۇندەرى دويتەننىڭ جيەنى قيمادىل ساحاريا ۇلى ەكى كۇيدى دە ناقىشىنا كەلتىرىپ ورىنداپ ءجۇ. «بۇل كۇيلەردى نوگووننۋۋرلىق قارت دومبىراشى باتەن ۇلى قاناقاي مارقۇمنان تولىعىراق ۇقتىم» دەيدى. ول، «سارى وزەكتىڭ» تاعى ءبىر ۆاريانتىن دا شەرتەدى.

«ات باسقان قوڭىر» كۇيىن مۋزىكانت امالحان ۇلى تىلەگەن وڭدەپ وركەسترگە ءتۇسىردى. تاريحي وقيعاسىنا ساي وڭدەپ قوسقان ءبولىمى بۇل كۇيدى ءتىپتى تۇرلەندىرىپ جىبەرگەن.

وسىعان قوسا اقىن ءى. كەنەس «ات باسقان قوڭىر» جانە باسقا كۇيلەر تاريحى مەن اڭىزىن ارقاۋ تەكەن اڭگىمەلەرى، پوەزيالىق تۋىندىلار جازعانىن ايتا كەتكەن جان.

ساقاي قارسى ۇلىنىڭ «كۇي كەرۋەنى» كىتابىنان ، «اي قاناتتى ارعىماق» رومانىنان ءۇزىندى.

argymaq.kz