قوڭىر قىران وقيعاسى
وسى ۇلى ءدۇبىردىڭ اراسىندا اۋعانباي اتتى قۇسبەگى قازاق قوبدانىڭ قوڭىر بۇركىتىن جۇرتقا تاستاماي كوشپەن بىرگە الىپ كەلگەن ەدى. بۇرىنعى جەزقازعان وبلىسىنا قاراستى ءبىر اۋدانعا كەلىپ قونىستانادى. ءبىر وتار قوي الىپ، بالقاش كولىنىڭ جاعاسىنداعى ەسكى قىستاققا جايعاسادى. جىل وتەدى. تۋعان جەرىن ويلاپ وگەيسىگەن كوڭىل ورنىعادى.
ءبىراق قولىنداعى قوبدانىڭ قوڭىر بۇركىتى جەرسىنبەيدى. ءبىر- ەكى رەت كولدىڭ قامىسىندا قىستاعان قويان، قارساققا سالىپ بايقاعان ەكەن، اڭعا ءشۇيىلۋدىڭ ورنىنا، قايقاڭ ەتىپ كوككە شانشىلاتىن ادەت تاۋىپتى. ونىڭ بەر جاعىندا «قىزىل كوز» فەرما باستىعى «مىنانى جوعالتىڭدار» دەپ زىكىر سالاتىندى شىعارىپتى. «شەكارادان قالاي اسىردىڭ؟ «، «بۇركىتتىڭ پاسپورتى قايدا؟»، «دەنساۋلىعى تۋرالى انىقتاماسى بار ما؟»- دەپ، «قىزىل كوز» قوڭىر بۇركىتپەن وشىگىپ الادى.
بۇركىت تۇرعوي وزدەرىندە پاسپورتى جوق بەيباقتاردىڭ قولىنان نە كەلە قويسىن! سودان امال- ايلاسى تاۋسىلعان قۇسبەگى «وبالىنا قالمايىن» دەپ جىل اسقان سوڭ قىرانىن بوساتىپ قويا بەرگەن.
بالاق باۋىنان اجىراعان قوڭىر بۇركىت قىستاقتىڭ ءۇستىن ءۇش دۇركىن اينالىپ ۇشىپ، ءبىر مەزەتتە ەكى رەت شاڭق ەتىپ «پىشتاقتاپ»، تىكە كوككە ورلەپ كەتكەن. اۋعانبايدىڭ ءوزى، ايەلى، بالا- شاعاسى ءبارى جىلاپ قالا بەرگەن.
بۇلار جىلاپ تۇرعاندا «ۋرال» موتوتسيكلىن وكىرتىپ فەرما باستىعى كەلىپ قالادى. ماساڭ باستىق «سەندەرگە نە بولدى» دەپ كۇجىلدەيدى. اۋعانباي سوناۋ بيىكتە قارا نوقات قالىقتاپ جۇرگەن قىراندى كورسەتەدى. اسپانعا ءبىر قاراپ، جىلاپ تۇرعان اۋعانبايعا ءبىر قاراپ، قورا شەتىندەگى بوس قالعان قوڭىر قىراننىڭ تۇعىرىنا ءبىر قاراپ، كوكتەمدەگى كوكسوقتى بولعان كارى تەكەدەي ماڭگىرگەن باستىق: «وزدەرى جانىن باعا الماي وتىرىپ، ۇشىپ كەتكەن بۇركىتكە جىلايدى، اقىماقتار- اي، حا- حا- حا...» دۇنيەنى جاڭعىرتىپ، ىشتەگى كەگى كەپكەنشە كۇلىپ جونىنە كەتەدى.
***
سودان ارادا ايلار وتەدى. جىلجىپ جىلدار وتەدى. ەكى ارادا سوۆحوز تاراپ كەتىپ، اۋعانبايدىڭ قىستاعىن «قىزىل كوز» باستىق مالىمەن بىرگە ساتىپ الادى. شيتتەي بەس بالاسىن شۇبىرتىپ اۋىلعا كەلگەن وتباسىن، الدىندا مالىن قوسىپ، باقتىرعان مەكتەپتىڭ ديرەكتورى جۇمىس، تۇراتىن باسپانا تاۋىپ بەرىپ كومەكتەسەدى. ەل قاتارلى ءومىر ءسۇرىپ جاتادى. اربا، شانا جوندەيتىن قولىنىڭ ەپتىلىگى بار ازامات اۋىل ىشىندە ابىرويسىز دا ەمەس ەدى.
ارادا تاعى ءبىر جىل وتكەن سوڭ اۋعانباي ءوزىنىڭ تۋىپ- وسكەن اۋىلىنا قىدىرىستاپ كەلەدى. كورمەگەلى ءتورت- بەس جىل بولعان اعايىندارىمەن شۇرقىراسىپ تابىسادى. ساعىنىشتىڭ ماۋقى باسىلىپ، تاسىعان كوڭىل سايابىرسىعان سوڭ اۋعانباي ناعاشىسىنىڭ قۇلا بەستىسىن تاقىمىنا باسىپ، بالا كۇنىندە قوي جايىپ، قوزى قايىرعان بۇعانا سايدى ورلەپ، بايىرعى قىستاۋى «قارا جارتاسقا» بەتتەيدى. ەكى ارا جارتى كۇندىك جول.
كۇن كوتەرىلە اتقا قونعان اۋعانباي ەكىنتى مەزەتىندە قارا جارتاستىڭ ەتەگىنە ىلىنەدى. قارا جارتاستىڭ تاس وزەگىن قۋالاپ اققان بۇلاق بار. سۋى تاستاي سۋىق. ءجۇز مەتردەي ىلديلاپ بارىپ شىم استىنا ءسىڭىپ كەتەدى. وسى بۇلاققا وق ءتيىپ جارالانعان قوڭىر اڭدار كەلىپ، جاراسىن سۋىتىپ، جازىلادى. ءارى جارتاستىڭ ۇشار باسىندا بۇركىتتىڭ بالاپان باساتىن ۇياسى بار. اۋعانباي باياعىدا قوڭىر بۇركىتىن وسى ۇيادان العان بولاتىن.
تۋعان جەرىن اڭساپ كەلگەن ازامات قۇلا بەستىنىڭ اۋىزدىعىن الىپ، اياعىن تۇساپ، وتقا جىبەرىپ، جانتايىپ جاتىپ، قىراتتى القاپقا كوز تاستايدى. كەنەت شاڭق ەتكەن قىراننىڭ داۋىسى ويىن ءبولىپ جىبەردى. و، قۇدىرەت ءتورت جىل بۇرىن بوساتىپ جىبەرگەن قوڭىر بۇركىتتى قارا جارتاستىڭ قياسىندا وتىر. ءدال ءوزى. اۋعانباي اتىپ تۇرىپ قىزىلداتىپ بۇركىتىن شاقىرادى. بۇرىكت قالىقتاي ۇشىپ تاياپ كەلدى، ءبىراق قولىنا قونبادى. تاعىلانىپ كەتكەن بولار. اۋعانباي ءۇشىن ونىڭ قونباعانى دا دۇرىس ەدى...
بەكەن قايرات ۇلى