بەكسۇلتان نۇرجەكە ۇلى. قىز سەزىم - اڭگىمە

None
استانا. قازاقپارات - اۋىلدىڭ سىرتىنان ەسەپتەگەندە، اقجازىق پەن كوكتالدىڭ اراسى، شامامەن، ءۇش شاقىرىمنان اسادى.

كوكتالدان كەش باتا شىققان ءلاززات پەن ءجۇسىپ قۇشاقتاسىپ قاتار جۇرگەن بويلارى اقجازىققا ابدەن قاراڭعى تۇسكەندە جەتتى.

سوزدەرى سوندا دا بىتپەي، اۋىلدىڭ ورتا تۇسىنداعى مەكتەپ باقشاسىنا كىرىپ وتىردى. وقۋعا تۇسە الماي الماتىدان رەنىشپەن قايتقان ءلاززات جۇسىپكە ءالى جۇمباقتاۋ-دى: ءيا دەپ اشىپ تا ايتپاي، جوق دەپ كەسىپ تە تاستاماي، جاۋابى ىلعي ءازىل مەن شىننىڭ اراسىنداعى ءسوزبۇيدا بوپ شىعادى.

بەس جىل بۇرىن ءجۇسىپ تە وقۋعا تۇسە الماي، كۇزىندە اسكەرگە كەتكەن، سودان قايتقالى بەرى ونىڭ قولى تيمەگەن اۋىلدىڭ قارا جۇمىسى قالمادى: جۇگەرى وتادى، ءشوپ شاپتى، قىرمانعا شىقتى، مايا باستى، جەم تاسىدى، قورا جاسادى، قامىس وردى، كىرپىش قۇيدى. بۇلاردىڭ سىرتىندا ءبىر كۇندىك، ەكى كۇندىك بارىپ كەل، الىپ كەلدىڭ شارۋاسى تاعى تولىپ جاتىر.

بۇل ىستەگەندى ول دا ىستەپ اكەسى ءجۇر. شەشەسى ۇيدە، التى ۇل مەن ءۇش قىزدىڭ قازان- وشاعىنا يە بولۋ دا ول كىسىگە كادىمگىدەي جۇك. وسىنداي كوپ باستى وتباسىندا وسكەن، جاسى جيىرما ۇشتەن اسقان بالانىڭ ۇلكەنىنە ءۇي ءىشى: «ۇيلەن، ءۇي بول!» - دەمەي، نە دەيدى؟ ءجۇسىپ، ارينە، بۇگىن ۇيلەنۋگە دە ءازىر، ءبىراق سوعان ءلاززات كونبەيدى.

- مەنى قيناعان سايىن قۋاناتىن سياقتىسىڭ، ءلاززات. - ءجۇسىپتىڭ «زى» - نى ءوستىپ قوسارلاپ ايتاتىنىن ءلاززات ىشتەي ۇناتاتىن. ونى ءجۇسىپ تە اڭعارىپ، ادەيى ءجيى ايتاتىن. - مەنى قۋانتقانىڭا ءوزىڭ دە قۋاناتىن ۋاقىت جەتپەدى مە، ءلاززاتجان؟!

- جەتتى. ەكەۋمىز دە قۋانىپ وتىرمىز عوي، مىنە.

- قۋانۋىن قۋانىپ وتىرمىز عوي. مەنى ءبىراق: «ماقۇل. وسى كۇزگە تويىمىزدى جاسايىق»، - دەپ، نەگە كەسىپ ۋادە بەرمەيتىنىڭ قوبالجىتادى.

- مەنى دە سەنىڭ سول تىلەگىڭ قوبالجىتادى: جاسىم ون سەگىزگە جاڭا تولدى، مەكتەپتى بىتىرگەنىم بيىل عانا، ەلدەن ۇيات ەمەس پە، «ءلاززات، تەگى، زورعا شىداپ ءجۇر ەكەن»، - دەيدى عوي. بيىلشا كۇتسەڭ، كەلەسى كۇزدە قىڭق دەمەيىن.

- جازدا تاعى وقۋعا تايىپ تۇرمايسىڭ با؟

- تايىپ تۇرام.

- ستۋدەنت بوپ كەتسەڭ، مەنى مەنسىنۋ قايدا، جاڭاعى ۋادەڭ انشەيىن ۋاقىتشا الداپ، قۇتىلىپ كەتۋ بولادى عوي؟

ءلاززات ۇندەي المادى. شىنىندا، بۇل وقۋعا ءتۇسىپ كەتسە، ەكەۋى قالاي ۇيلەنەدى؟ ءبىرى الماتىدا، ەكىنشىسى اقجازىقتا ءجۇرىپ ءقايتىپ ەرلى- زايىپتى بولادى؟ مۇمكىن بە؟ ءجۇسىپتىڭ دە جاعدايىن تۇسىنەتىن سياقتى، ايايدى. جۇباتىپ، رەنىشسىز جول تاپقىسى كەلەدى.

- وقۋعا تۇسكەنىم ساعان زيان با؟ ءبىر جىلدان سوڭ سىرتتاي وقۋعا اۋىسارمىن. ەس بىلگەلى ارمانىم - مۇعاليما بوپ، بالا وقىتۋ. وقي الماسام، سونى قيالداپ، ءبارىبىر، باقىتسىز وتەتىن شىعارمىن.

- بىردەن- اق سىرتتاي وقۋعا تۇسسەڭ بولماي ما؟

- كىم بىلەدى... - سويتسە دە بولاتىنىن ويلاپ، ءلاززات ءبىر ءسات ساسىڭقىراپ قالدى. - ءبىر جىل بولسا دا ستۋدەنت بولىپ جۇرگىم كەلەدى، قىزىعام.

- سىرتتاي وقىعاندار دا ستۋدەنت قوي.

- قايتايىقشى، - ادەيى ورىندىق قىپ شاپقان جالپاق ءتۇبىردىڭ ۇستىندە وتىرعان ءلاززات تۇرەگەلگەن بەتتە جۇرە بەردى. - ەندى كەشىككەنىم ۇيدەن ۇيات.

ءجۇسىپتىڭ تاعى امالى قۇرىپ، اڭگىمەسى تاعى تياناقسىز قالدى. ءۇنسىز نالىپ، ءلاززاتتى ۇيىنە دەيىن شىعارىپ سالدى. لازاتتىكى - باقشادان شىعا قالعانداعى قارسى ءۇي. قاقپا الدىندا توقتاپ تۇرىپ، قىزدى اقىرىن وزىنە تارتتى. تارتىنبادى. ءجۇسىپ باتىلداندى دا قىزدى قاپسىرا قۇشاقتاپ، ەرنىنەن ءسۇيىپ الدى. ەش وكپە بىلدىرمەستەن قىز بۇرىلىپ قاقپاعا كىرىپ كەتتى. قۋانىشتان اتوي سالعان ءجۇسىپتىڭ جۇرەگى اتشا تۋلادى: «سۇيەدى! سۇيەدى! سۇيمەسە، نەگە سۇيگىزەدى؟» اياعى جەرگە تيمەي كوشەنىڭ باسىنداعى ۇيىنە لەزدەمدە جەتتى.

ۇيگە كىرگەن بويدا اياعىنىڭ ۇشىمەن باسىپ ءاسۇيدىڭ ەسىگىن اشتى. گازدىڭ ۇستىنەن قۋىرعان كارتوپتىڭ ءيىسى كەلىپ، قارنىنىڭ قاتتى اشقانىن سوندا ءبىلدى. كارتوپتى تىكەلەي تابادان- اق اۋىزعا تاستاپ جىبەرۋگە ىڭعايلانا بەرگەن ۇستىنە، اڭدىپ تۇرعانداي، شەشەسى كىرىپ كەلدى.

- ءاي، سەن ادام بولمايسىڭ. ەركەك دەگەن قازاننان الىپ تاماق جەي مە ەكەن؟ ! وتىر ءارى. ءبۇيتىپ قازانعا باسىڭ سۇعىپ جىبەرۋىڭدى قويماساڭ، ەرتەڭ، ايتپادى دەمە، قاتىنىڭا دا جاقپايسىڭ. قاتىنباششا ەركەكتى قاي ايەل جاقسى كورسىن.

- گازەت وقىمايسىڭ، كىتاپ وقىمايسىڭ، بىلمەيسىڭ. وسى كۇنگى ايەلدەر تاماقتى ءوزى پىسىرەتىن ەركەكتى باعالايدى.

- ول... قازاق ەمەستەر سويتەدى. اۋىلدىڭ قىزىنان ونداي قىلىق شىقپايدى.

- سوندىقتان اۋىلدىڭ قىزىنا عانا ۇيلەنۋ كەرەك. قالانىڭ قىزى مەنى ءوزى دە مەنسىنبەيدى، سولاي ما؟

- مەنىڭ ءتىلىمدى الساڭ، سەن ءلاززاتتىڭ سوڭىنان جۇگىرىپ اۋرە بولما. ول قىز ساعان تيمەيدى. ودان دا وزىڭە ىلايىق باسقا بىرەۋدى تاڭدا.

- نەگە ولاي دەيسىڭ؟ بىردەمە ەستىدىڭ بە؟

- ە، جوعا. ءوزىمنىڭ ءومىر تاجىريبەمنەن ايتام. مەن ادام تانىسام، ول ءالى كۇيەۋگە ءتيۋدى ويلاپ جۇرگەن قىز ەمەس، ول، ءتۇبى وقىماي تىنبايدى. ال وقىعان قىزدىڭ وقىماعان ۇلعا تيەر- تيمەسى ەكىتالاي.

- شىن سۇيسە، نەگە تيمەيدى؟

- شىن سۇيسە، ارينە، تيەدى.

قۋىرعان كارتوپ كەڭىردەگىنەن زورعا ءوتىپ، ءجۇسىپ ەكى شىنى شايدى دەمىن الماي ءۇنسىز ءىشتى دە جەردە قاتارلاسا جاتقان ىنىلەرىنىڭ ىرگە جاعىنا كۇرسىنە بارىپ جاتا كەتتى. ءۇمىت پەن ۋايىم ەكى جاقتاپ، ءبىرى سيپاپ، ءبىرى تىرناپ، جانىن تاعى ۇزاق الەككە سالدى.

قولىنان ۇستاتتى، قۇشاقتاتتى، ەرنىن دە سۇيگىزدى، سويتە تۇرا نەگە بۇعان تيمەيدى؟ تيگىسى كەلمەسە، نەگە قاسىنا جولاتادى؟ تەك بيىل ەمەس، اۋەلى وقۋعا تۇسەيىن، سىرتتان وقيىن، سونان سوڭ تيەيىن دەدى عوي. سۇيمەسە، ءويتىپ ۋادە بەرە مە؟ كونىپ، ۋادەسىن بەرىپ تۇرعان قىزدان قالايشا بۇل باستارتادى؟ باستارتا الا ما؟ ءسىرا، شەشەسى ءلاززاتتى ۇناتپايتىن شىعار، «الما» دەپ اشىق ايتا الماي، سودان سيپاقتاتقان ايلاسى بولار. الدە باسقا بىرەۋدى اپەرگىسى كەپ ءجۇر مە؟ اقجازىقتىڭ ءۇش جۇزگە جۋىق وتباسى ءبارى دەرلىك ءبىر اتانىڭ بالاسى، قىز الىساتىنى ون شاقتى عانا ءۇي، ونىڭ ىشىندە ءلاززاتتان وزگە وعان ۇنايتىنداي كىمدەر بار؟ ءازىل- ويىنىڭدى ونداي تۇسىنەتىن، جايدارى مىنەزى قاعىلەز بويىنا ونداي ۇيلەسەتىن قاي قىز بار بۇل اۋىلدا؟ وسى اۋىلدىڭ بۇكىل قىزىن ءبىر اراعا جيناپ قويسا، سونىڭ ىشىنەن ءلاززات كوزگە ءبىرىنشى تۇسەدى. ونىڭ قارا تورى وڭىندە قاس پەن كوزدىڭ، مۇرىن مەن اۋىزدىڭ، جاق پەن يەكتىڭ ايرىقشا ادەمى جاراسىمى بار. ءجۇزى شۋاق توگىپ تۇرادى. قوي كوزى كۇلىم ەتىپ، قاسىنداعىلارعا اندا- ساندا ۇرلانا سىناي قاراپ قوياتىنىن؛ كەيدە ءوز ويىنا ءوزى جىميىپ، وزىمەن- ءوزى سىرلاسىپ وتىراتىنىن؛ سول ءسات ونىڭ سونشالىقتى سۇيكىمدى، ۇكىنىڭ ۇلپەگىندەي ۇلبىرەپ كورىنەتىنىن جۇسىپتەن باسقا كىم بىلەدى، كىم تۇسىنەدى؟ تولىقسىپ، تولقىپ، ءبىر باسىلىپ، ءبىر سەرپىلىپ، تاماعىنان توسىنە قۇلاعان سايىن اقشۋلان تارتىپ، شاپاق شاشىپ تۇراتىن ومىراۋى تىنىستاعاندا ىممەن سويلەپ تۇرعانداي ىنتاڭدى قۇرتادى. قيالداپ ىنتىقسىڭ، كوزىڭ قاراۋىتادى. جوق، وقىسا وقىسىن، كۇتەدى ءلاززاتتى.

بۇل ءتۇنى مازا ءلاززاتتان دا كەتتى. ول ءوزىنىڭ ءجۇسىپتى ءيا سۇيەتىنىن، ءيا سۇيمەيتىنىن تۇسىنە الماي دال. اۋىلداعى، جىگىتتەردىڭ ءبارى الاقانىنداعىداي: ءتۇر- ءتۇسى مەن مىنەز- قۇلقى جاعىنان، ءاي، ءجۇسىپتىڭ الدىنا شىعا قوياتىندايى جوق. تولقىندى قارا شاشى، اققۇبا ءجۇزىن ايرىقشالاپ كورسەتەتىن قىرما مۇرتى، بايسالدى مىنەزى مەن بايىپتى كوزقاراسى، قارۋلى ەكەندىگىن اڭعارتاتىن اپتال دەنەسى ءجۇسىپتى وزگەلەردەن ءوزى- اق ەرەكشەلەنتەدى. سىرت قاراعاندا، ارينە، سادىربەك ودان سۇلۋىراق كورىنەدى، ءبىراق ءبىر ءسات سويلەسسەڭ- اق ماقتانشاق، ۇشقالاق ەكەنىن اڭعارتىپ الادى. وي شاماسى دا مىنەزى قۇساعان ويقىل- شويقىل. كەسىر بولماسىن، ودان ءجۇسىپتىڭ ولىگى ارتىق. وتباسىن قۇرام دەگەن كەز كەلگەن قىز وتاعاسىم وسىنداي بولسا ەكەن- اۋ دەيتىن- اق جىگىت. ءبىراق، ايتەۋىر، ءلاززات ونىڭ الدەنەسىن ءالى دە جەتە بىلمەيتىن سياقتانادى دا تۇرادى. ۇناتادى، باعالايدى، تەك الدەبىر نازىك پەردە ارىگە تەرەڭدەتپەي تەجەۋلەي بەرەدى. قىزدى جۇسىپكە قاراي قيسايتا بەرەتىن - قۇيىنشا ۇيىرگەن قۇشتارلىق ەمەس، باسقاشا ءبىر اقىل بيلەگەن سەزىم. جىگىتكە دەگەن كوڭىلى، بالكىم، ءتۇيىن تاستاعان، ءالى ءبىراق ءپىسىپ ۇلگىرمەگەن شيكىلەۋ جەمىسكە ۇقسايدى. ءسىرا، كەسىمدى ۋادەدەن قاشقاقتاي بەرەتىنى سودان. كەۋدەدە كوكتەگەن سەزىم كوگەنىن جايىپ گۇل دە اتاتىن ۋاقىت تۋاتىن شىعار. قىز داۋرەنى جاڭا عانا باستالدى، قايدا ءالى، ءبارى الدا ەمەس پە؟

ءجۇسىپتى ەرتەسىندە بىرگادىر اۋىلدىڭ جەلكەسىندەگى جۇگەرى قوسىنا جۇمسادى. كەشكە الماتىدان كومەككە ستۋدەنتتەر كەلمەك ەكەن، سولارعا توسەك- ورىن تاسىتتى.

ۇلدارعا ارناپ قازارماشا ۇزىننان سالعان ۇلكەن ءۇيدى ءۇش جىگىت ءتۇس الەتىندە تازالاپ ءبىتىپ، ەندى ەسىك الدىن سىپىرىپ- سىيىرىپ جاتقاندا ستۋدەنتتەر كەلدى. قوراپ اۆتوبۋستىڭ ىشىنەن ون ەكى جىگىت، جەتى قىز، ولارمەن اۋىلدىڭ بىرگادىرى بىرگە شىقتى. كەلە جۇمىسقا كىرىسىپ كەتەتىن كىسىشە ءبارى ۇستىنە ءجينسى شالبار، شولاق جەڭدى تىقىر جەيدە كيىپتى. ۇلى مەن قىزىنىڭ كيىنىسىندە ايىرما شامالى. ءتوسى مەن بوكسەسىندە ءبىر بولەكتىك بايقالماسا، شاش قويىستارىنا قاراپ ۇل- قىزىن اجىراتۋ مۇمكىن ەمەس. ءبارى بىرگە كەلگەن ادامدار قۇساماي، ءبىرىن- ءبىرى جاڭا كورىپ تۇرعانداي ۋلاپ- شۋلاپ، قوستىڭ باسىن ءبىر ساتتە- اق ازان- قازان قىپ جىبەردى. ەركەكتىڭ ءبىرى باستىق ەكەن، سول، ايتەۋىر، ايعايى مەن ويبايىن سالا ءجۇرىپ ارەڭ تارتىپكە شاقىردى.

اۋىلدىڭ ءۇش جىگىتى تۇسكى تاماقتى ستۋدەنتتەرمەن بىرگە ءىشتى. بۇلار اۋىلشارۋاشىلىق ينستيتۋتىنان بوپ شىقتى؟ كوبى اگرونوم، تەك تىلەۋ، ورىنباي، دەمەسىن دەگەن ءۇش جىگىت قانا مەحانيكالىق پاكۋلتەتتەن ەكەن.

- ماعان كومبايىن بەرسە، قاتىپ كەتەر ەدى، - دەدى بيداي ءوڭدى، بالۋان دەنەلى تىلەۋ دەگەن جىگىت. جۇسىپكە ول ءوزى قۇرالپاس ەرەسەك جىگىت كورىندى. جاعىنداعى قاۋما ساقالىن قۇلاعىنىڭ سىرعالىعىنا دەيىن ءتۇسىرىپ، ۇشىن ساندەپ ۇشكىرلەي قىرىپتى. بيداي ءوڭىن قالىڭ كومىردەي مۇرتى تابيعي تۇسىنەن گورى اعارتىڭقىراپ كورسەتەدى. ءتۇسى يگى ءتاۋىر جىگىت سياقتاندى.

- سەن مەنى كومەكشىلىككە الساڭ، ءتىپتى قاتىپ كەتەدى! - دەدى دەمەسىن كۇلىپ.

- مەنى قايدا تاستايسىڭدار؟ - دەدى ورىنباي قاباعىن كەرىپ. - كومەكشىنىڭ كومەكشىسى بولام با؟

- سەن ءبىزدىڭ تەرىمىزدى ءسۇرتىپ، سۋسىنىمىزدىتاسىپ تۇرساڭ، جەتپەي مە؟ - دەپ، دەمەسىن تىلەۋگە قاراپ كوزىن قىستى.

- جىگىتتەر! قىزدار! - توسىن داۋىسقا داستارقان باسىنداعىلارمەن بىرگە ءجۇسىپ تە جالت قارادى: كلۋب مەڭگەرۋشىسى ماليكە ەكەن. قاشانعى ادەتىنشە اسىعىس. ءبىراق وتە ماڭىزدى ىسپەن جۇرگەن بولۋ كەرەك، قولىن شاپالاقتاپ، ءوزىن ىنتا قويىپ تىڭداۋعا شاقىردى.

- بىرىنشىدەن، الماتىلىق قوناقتار، كەلۋلەرىڭىزبەن! قادامدارىڭىز قۇتتى بولسىن! ەكىنشىدەن، الدارىڭىزداعى استارىڭىز ءدامدى بولسىن! ۇشىنشىدەن، بۇگىن كلۋبتا «حان اسپارۇق» اتتى كينوفيلىم بولادى. تورتىنشىدەن، ودان كەيىن قوناق ستۋدەنتتەردىڭ قۇرمەتىنە بي ۇيىمداستىرامىز. سوعان شاقىرا كەلدىم سىزدەردى. ءبىزدىڭ قىزدارمەن ءسىزدىڭ جىگىتتەر، ءسىزدىڭ جىگىتتەرمەن ءبىزدىڭ قىزدار تانىسسىن، كەلىڭىزدەر!

- قاشان باستالادى؟ - قىزداردىڭ ىشىندە ەڭ كورىكتىسى وسى اق سارى قىز ەكەنىن ءجۇسىپ مانا اۆتوبۋستان ءتۇسىپ جاتقاندا بايقاعان. ءسىرا، ساۋىقشىلداۋى دا سول بولۋ كەرەك.

- ءدال تۋرا سەگىزدە، - دەدى ماليكە اق سارى قىزعا بۇرىلا باسىن يزەپ.

تاماقتان كەيىن جۇسىپتەر اۋىلعا قايتپاق بولدى.

- كەشكە دەيىن قۇر جاتقاندا نە بىتىرەمىز؟ اقىر جۇمىسقا ەرتەڭ ءبىر- اق شىعادى ەكەمىز، مىنا جىگىتتەرمەن بىرگە بارىپ اۋىلدى ارالاپ قايتپايمىز با؟ - دەدى تىلەۋ بىرگادىرگە قاراپ. ءبىراق ول ونداي جاۋاپكەرشىلىكتەن ات- تونىن الا قاشتى:

- ونى ءوز باستىقتارىڭنان سۇراڭدار. ماعان تاڭەرتەڭ توعىزدا جۇگەرىنىڭ باسىندا ساقاداي ساي تۇرساڭدار بولدى.

- تىلەۋ، توقتاي تۇرىڭدار! ءبىز دە بىرگە بارامىز، - دەپ، اق سارى قىز نازدانا تىلەك ايتتى.

ءجۇسىپ ودان ىشتەي وزىنشە وي ءتۇيدى: ەكەۋىنىڭ اراسىندا ءبىر جاقىندىق نە جاڭادان باستالىپ كەلەدى، نە بۇرىننان بار.

كۇندىز ستۋدەنتتەردىڭ كوشە ارالاعانىنان بولار، كەشكە جاستار كلۋبقا كوپ جينالدى. سىرتتان كەلگەندى سىناۋعا، ءوزىن ولارعا سىناتۋعا اقجازىقتىڭ ۇل- قىزى ايرىقشا زاۋىقتى. ءازىل- قالجىڭ، ويىن- ساۋىق ولاردىڭ جەرىك اسىنداي.

ءلاززات جۇرتتان ۇيالىپ، ايگۇل ەكەۋى ءجۇسىپتىڭ جانىنان اۋلاعىراق وتىرعان. ەكەۋى سول ءسات سىرتتان جاپىرلاي، توبىمەن كەپ كىرگەن قوناق ستۋدەنتتەردىڭ ورتاسىندا قالىپ قويدى. وتىرىپ ۇلگىرمەي جاتىپ ءتيىسىپ، ءلاززاتتىڭ وڭ جاعىنا كەلگەن ستۋدەنت بىردەن سوزگە كوشتى:

- سالەمەتسىز بە؟ ورىنباي، - دەدى قولىن ۇسىنىپ.

- ءلاززات. - قىز ۇسىنار- ۇسىنباسىن بىلمەي، بوگەلىپ بارىپ قول سوزدى. قولىن ورىنباي وڭايلىقپەن قويا بەرە قويمادى، ۇستاپ تۇرعان بويى تاعى سويلەپ كەتتى:

- الماتى اۋىلشارۋاشىلىق ينستيتۋتىنىڭ مەحانيكالىق پاكۋلتەتىندە وقيتىن ءتورتىنشى كۋرس ستۋدەنتى. ءسىزدىڭ اقجازىق اۋلىنا استىق جيناۋعا كومەكتەسە كەلگەن ءجۇز توقسان ستۋدەنتتىڭ باس بىرگادىرى.

- ءاي، اقىر ايتقان سوڭ، باس قولباسشىسى دەمەدىڭ بە؟ - ارجاعىندا وتىرعان مۇرتتى جىگىت مىرس ەتىپ كۇلدى. بىرگادىر دەگەنى ءازىل ماقتان ەكەنىن ءلاززات سەزە قويدى دا سوزىنە قاراي ءسوز جۇپتادى:

- ابيتۋريەنتتەن ارى اسا الماي الماتىدان اۋىلعا ءبىر اپتا بۇرىن قايتىپ كەلگەن، اۋىلداعى ەڭ الدىڭعى قاتارلى شوپىر توقتاربەك دەگەن كىسىنىڭ وقۋى دا جوق، توقۋى دا جوق كەنجە قىزى.

الگى ارىدە وتىرعان مۇرتتى جىگىت تاعى ءازىل تاستادى:

- قارىنداس، بۇل ورىنباي اعاڭنىڭ ءبىر سوزىنە سەنسەڭ، ەكى سوزىنە سەنە كورمە، اينالايىن. ويتكەنى كەيىن، ءبارىبىر، وتىرىگى شىعىپ، ونىڭ اياعى اعاڭنىڭ وزىنە وڭاي تيمەيدى، سوندىقتان ءاۋ باستان- اق سەنىپ اۋرە بولماعانىڭ جاقسى.

- ءاي. تىلەۋ، دوسىن قىزعا جامانداعان جىگىتتى قازاق قالاي دەپ اتايتىنىن بىلەسىڭ بە؟

- ويباي، ورەكە، جاماندادى دەگەن جامان ءسوزدى قايدان شىعاردىڭ؟ بۇرمالاماي، شىندىقتى شىندىق كۇيىندە جەتكىزگەنىم ءۇشىن دە جازىقتىمىن با؟

- وتىرىك بولسىن، شىن بولسىن، جەتكىزۋگە ءتيىس ەمەس نارسەنى جەتكىزگەنىڭ ءۇشىن، ءبارىبىر، جازىقتىسىڭ. ءبىزدىڭ قۇپيامىزدى قىزدارعا اشۋعا قانداي قاقىڭ بار؟

- ەندى، ورەكە- اۋ، وتىرىكشىلىگىڭنىڭ قۇپيا ەكەنىن ايتىپ، ءوز سىرىڭدى ءوزىڭ اشكەرەلەپ الدىڭ عوي قۇداي اتىپ.

- ءسويتتىم بە؟ - ورىنبايدىڭ ساسىپ قالعانداي ارتىستىك كەيپىنە ايگۇل مەن ءلاززات سىقىلىقتاي كۇلىپ ەدى، اينالاداعى اۋىل ادامدارى جالت قاراسىپ، جالتاقتاسىپ قالدى.

- مەن ءوز ميسسيامدى وسىمەن ورىندادىم، ار جاعىن قارىنداستىڭ ءوزى بىلەدى، - دەدى تىلەۋ تىكتەلە الدىنا قاراپ وتىرىپ جاتىپ.

- ەي، ول نە قىلعان ميسسيا؟

- ماقساتىم - قارىنداستىڭ كونكۋرسىنان سەنى مۇلدە شىعارىپ تاستاۋ بولاتىن، سول ماقسات ويداعىداي ورىندالدى دەگەنىم عوي.

- وي، وڭباعان، ارامىن- اي، ەي! ءلاززاتجان، مىنانداي ارام جىگىتتىڭ ءوزى دە كونكۋرسىڭنان ەندىگى سەرەڭ ەتىپ ۇشىپ كەتكەن بولار، ءا؟

قىز ادەمى ازىلگە ريزا بولىپ، ءوزى دە ءازىل ايتتى: .

- ءيا، اعا، ءسىز تىراڭ ەتىپ ەدىڭىز، و كىسى سەرەڭ ەتە قالدى.

ولار قوسىلا كۇلگەن ساتتە لىپ ەتىپ شام ءوشتى دە «حان اسپارۇق» باستالدى. ءلاززات قاراڭعىلىقتى پايدالانىپ، قاسىنداعى ورىنباي مەن تىلەۋگە ۇرلانا كوز تاستادى. ورىنباي ەكرانعا ءۇڭىلىپ، ال تىلەۋ ول دا ءلاززاتقا تەسىلە قاراپ قالعان ەكەن. قىز ادەيى ەمەس، انشەيىن بۇرىلعان كىسىشە بەتىن تەز اۋدارىپ اكەتتى. ءبىراق، نەگە ەكەنىن، جىگىت بۇعان با، جوق باسقاعا ما، كىمگە سونشا تەسىلە كوز ساپ وتىرعانىن تاعى ءبىر زەر ساپ انىقتاي تۇسكىسى كەلە بەردى. سونى انىقتاماسا، ءداپ ءقازىر سودان ۇلكەن نۇقسان تارتاتىنداي- اق ءوز- وزىنەن مازاسى كەتتى. اقىرى بەتىن بۇرماي، ۇرلانا كوز قيىعىن سالىپ، ءالى تىلەۋدىڭ سول تەسىلگەن قالپى قوزعالماي وتىرعانىن كوردى. قىزدى ەندى قورقىنىشقا جاقىن جۇمباق ءبىر سەزىم بيلەدى: ويىنى ما، شىنى ما مىنا جىگىتتىڭ؟!

كينوفيلىمنەن كەيىن كىلەڭ جاستار وزگەلەردەن كەيىندەپ، ءوز- وزىنەن ىرىكتەلە بەردى. ارعى جاعىن ماليكە ۇيرەنشىكتى جولمەن ءوزى ءۇيىرىپ اكەتتى. العاشقى بيگە ءلاززاتتى ءجۇسىپ شاقىردى. ونىڭ يىعىنا قولىن سوزا بەرىپ، ادەمى اق سارى قىزدى تىلەۋدىڭ ءوزى سونادايدان بارىپ بيگە شاقىرعانىن قىزدىڭ كوز قيىعى شالىپ ۇلگىردى. «ءا، - دەدى ىشتەي سىر ءتۇيىپ. - جان سۇيەرىڭ قاسىڭدا جۇرسە دە باسقالارعا تەسىلىپ قاراي بەرەتىن قۋ ەكەنسىڭ عوي» .

ءۇشىنشى بي باستالعان ساتتە تىلەۋدىڭ وزىنە قاراي تۋرا تارتىپ كەلە جاتقانىن بايقاپ، ءلاززات جالما- جان جانىندا تۇرعان جانان دەگەن جىگىتتى ورتاعا تارتىپ بيلەي جونەلدى. جاسى كىشى اتالاس جىگىت اپكەسىنىڭ قىلىعىن ەرسى كورگەن جوق، ىنىگە جاساعان ءىلتيپاتى شىعار دەپ ويلادى. تىلەۋ الايدا توقتاپ، توسىرقاپ قالماي، تۇكتى دە تۇسىنە الماي داعدارىپ تۇرعان ايگۇلمەن بيلەدى دە كەتتى. ونىڭ ءويتىپ سىر بەرىپ ساسپاعانى، ءبىر ءتۇرلى، ءلاززاتتىڭ شامىنا ءتيدى.

ۇرلانا زەر ساپ، ءار قيمىلىن اڭدىپ، نازارى تەك تىلەۋگە عانا اۋىپ كەتكەنىن بالا قىز بايقامادى. اككى ساناپ، جىگىتتى ىشتەي جاقتىرماي تۇرعان- دى، ءبىراق نەعىپ قايتا- قايتا كوزى تۇسە بەرەتىنىن ءوزى دە تۇسىنبەدى. جاس بويجەتكەن ءسويتىپ ءجۇرىپ، كەنەتتەن- كەنەت جۇسىپكە رەنجىپ قالدى.

ونىڭ بار جازىعى بيلەپ ءجۇرىپ: «ءجۇرشى، دالاعا شىعىپ كەتەيىك!» - دەگەنى ءوزىمسىنىپ. «ەلدىڭ كوزىنشە مە؟ سەن تەك ءوز جاعدايىڭدى عانا ويلايسىڭ. مەنى ۇياتقا قالدىراتىنىڭدى نەگە تۇسىنبەيسىڭ؟» - دەپ، شاپ ەتىپ بۇرتيا قويدى. ءدال سول ءساتتى اڭدىپ تۇرعانداي ساپ ەتىپ، كەلەسى بيگە ءلاززاتتى تىلەۋ شاقىردى.

- اتىڭنىڭ ءلاززات، توقتاربەك دەگەن كىسىنىڭ كەنجە قىزى ەكەنىڭدى ەستىدىم، مەنىڭ تىلەۋ ەكەنىمدى، ورىنباي اعاڭمەن بىرگە وقيتىنىمدى سەن دە ءبىلىپ قوي، - دەپ، جىگىت بىردەن باتىل، ەركىن ءسوز باستاپ كەتتى. كوپ ۇزاماي- اق كوڭىلىن بىلدىرە باستار دەپ كۇتىپ ەدى، تىلەۋ ءبىراق ويتپەدى؛ اۋىلدىڭ جاعدايىن، مۇنداعى ەلدىڭ قىسى- جازى نەمەن اينالىساتىنىن، قاي رۋ، قاي اتاعا جاتاتىنىن سۇراپ، بارىنەن بۇرىن اقجازىقتىڭ ارعى- بەرگى تاريحىن قازبالادى. ءبىر ءبيدىڭ ۇستىندە بىتە قويماعان سوڭ، جەلىسىن ۇزبەي، ەكەۋى اڭگىمەسىن كەلەسى بيدە جالعاستىردى.

- سىزگە ورىنباي اعا كەكتەنە قاراپ تۇر، - دەدى ءلاززات تىلەۋدىڭ تامىرىن باسىپ. - دوسىڭىز قاسىڭىزعا اينالىپ كەتىپ جۇرمەي مە؟

- ورىنباي ما؟ جوق. ول ويتپەيدى. كەكشىل ادامدا ەشقاشان ۇلكەن مادەنيەت بولمايدى. ويتكەنى مادەنيەتتىڭ ەڭ باستى نەگىزى - باسقا ادامدى سىيلاۋ، ءوزى سياقتى كەز كەلگەن تىرشىلىك يەسىن سىيلاي ءبىلۋ. ونداي ادام، قولىنان كەلسە، كىسى ولتىرگەن كىسىگە دە قيانات جاساماۋعا تىرىسادى. مۇنىڭ دا كىسى ءولتىرۋىنىڭ ءبىر سەبەبى بار شىعار دەپ، تۇسىنگىسى كەپ تۇرادى. ال كەكشىل ادامنىڭ باستى ماقساتى - باسقانىڭ كوزىن قۇرتۋ، ءوزىن وزگەگە قايتسە دە مويىنداتۋ. ونداي ادام ءوز قۋانىشىنان بۇرىن باسقانىڭ قايعىسىنا قۋانادى. ال ءبىزدىڭ ورەكەڭ ونداي ادام ەمەس. ءتورت جىل بولدى بىرگە وقىعانىمىزعا، ونىڭ بىرەۋگە كەكتەنىپ، الدەكىمنىڭ قىزىعى مەن قۋانىشىن قىزعانعان كەزىن كورگەن ەمەسپىن. وزىنە تالاي جاماندىق جاساعان جىگىتتەردى دە كەشىرە ءبىلدى عوي. ونداي جىگىتتى، ءلاززاتجان، كۇللى قازاقستاننان ىزدەپ تابا بەرمەيسىڭ.

ءجۇسىپ قۇساپ بۇل دا ءلاززات دەگەندى ەكى «زى» - مەن ايتتى. جانە ءبىر ءتۇرلى ەركەلەتىپ ايتتى. ءوزىنىڭ ادەمى اق سارى قىزى بار بولعاسىن، مۇنى، ءسىرا، ورىنباي دوسىنا ىڭعايلاماق قوي. ويتكەنى ونى ولگەنشە ماقتاۋى جامان. بي توقتاپ، ەكەۋى شەتتەۋ بارىپ تۇرىستى.

- ايگۇل سەنىڭ ەڭ سەنىمدى دوسىڭ با، ءلاززات؟

قىز نە دەرىن بىلمەي ساستى: ء«يا» دەسە، ونىسى، ارينە، وتىرىك؛ ال «جوق» دەسە، جاقىن جۇرەتىندىكتەرىن جاسىرعانى سياقتى.

- شىنىمدى ايتسام، - دەدى قينالىپ، - اسا سەنىمدى دوسىم جوق- اۋ دەيمىن. ايگۇل ەكەۋمىز جاڭا- جاڭا جاقىنداسىپ ءجۇرمىز. ولار اققۇدىق دەگەن اۋىلدان بىلتىر عانا كوشىپ كەلدى.

- قىزدىڭ ەڭ سەنىمدى- دوسى جىگىت تە بولا الادى عوي، جىگىتتەن دە جوق پا؟

جىگىتتىڭ تىم تۋرا شابۋىلى جىنىنا ءتيىپ: «اۋرە بولماڭىز، جىگىتىم بار»، - دەگىسى كەلدى. ءبىراق سىپايىلاپ:

- بار، - دەپ قانا قىسقا قايىردى.

- كىم ول؟ وسىندا جۇرسە، كورسەتشى!

- وسىندا، ءبىراق كورسەتپەيمىن.

- كورسەتپەسەڭ دە بىلەم.

- كىم؟ بىلسەڭىز، ايتىڭىزشى!

- ءجۇسىپ، تاپتىم با؟

- نەگە ولاي ويلايسىز؟

- ويتكەنى ودان ىلايىقتى ەشكىم جوق، ادەمى جىگىت. ءجۇرىس- تۇرىسى دا ۇنامدى.

- وتىرىك ماقتاپ تۇرعان جوقسىز با؟ ءسىز ونى ءالى بىلمەيسىز، تانىمايسىز دا عوي.

- مانا قوستا تانىستىق، بىرگە تاماقتاندىق، ءبىراز اڭگىمەلەستىك. كەز كەلگەن جاقسى ادام ءبىر كورگەندە جامان جاقتارىن جاسىرا بىلەدى عوي، ارينە. ايتكەنمەن العاشقى اسەر كوبىنە الدامايدى، مەنىڭ بىلۋىمشە، جىگىتىڭ جامان بولماۋ كەرەك. ءوزىڭ ءبىراق ونشا ەمەسسىڭ.

- ونى بايقاعانىڭىزعا راحمەت.

- ءلاززات، - دەدى ورىنباي كەلە قولىنان ۇستاپ، - مەنىمەن ءبىر بيلەگەن قىز ءومىر بويى باقىتتى بوپ وتەدى. ساعان دا ءبىر باقىتتىلىق سىيلاعىم كەپ تۇر.

- ونداي سىيدان ەسى بار قىز قاشپايدى عوي، اعا. - تىلەۋمەن ءالى دە اڭگىمەلەسە تۇسكىسى بار ەدى. ونىڭ ارزان قىلجاققا بۇرماي، جوندەم ءسوز وربىتكەنى قىز جانىنا جاقتى. اسىرەسە، ءوز دوسى ورىنبايدى سونشا قورعاعانى ۇنادى. دوسىنا دا ءوزىن بيىك كورسەتكىسى كەپ تۇراتىندار وسى اۋىلدا كوشەدەن جۇرگىزبەي ءورىپ ءجۇر. شەتىنەن دەسە وتىرىك بولاتىن شىعار، الايدا ەكىنىڭ ءبىرى سويتەتىنى انىق.

تىلەۋ تاعى سول اق سارى قىزبەن بيلەپتى. اۋزى اۋزىنا ءتيىپ كەتە جازداپ، ەكەۋى، تىم جاقىنداپ سويلەسەدى.

بىردەمە دەۋگە ىڭعايلانىپ، ورىنباي قۇلاعىنا ەڭكەيە بەرگەندە، الدەكىم قىزدى تۋ سىرتىنان يتەرىپ جىبەردى. سۇيىسپەك كىسىلەرشە ەكەۋى ەرىكسىز بەتتەسىپ قالدى. بيلەپ جۇرگەندەردىڭ ءبىرى بايقاماي قاعىپ كەتكەن شىعار دەپ، جالت قاراعان ءلاززات قاباعى تۇكسيىپ، ءتۇرتىپ قالساڭ، بەتىنەن ءتۇتىن بۇرق ەتە قالارداي تىرسيىپ تۇرعان ەركىندى كورىپ، كوزى تاس توبەسىنە شىقتى.

- ەركىن، ساعان نە كورىندى؟ - قورىققاننان تىزەسى دىرىلدەپ، قىز ورىنبايعا ەرىكسىز سۇيەندى.

- بولدى. مەنىمەن بيلەيسىڭ. - الدىنداعى ءلاززاتتى ازار كورىپ تۇرعانداي، كوزىن جىپىلىقتاتا جۇمىپ، كىرجيتىپ قايتا اشتى. قاتتى ماس.

- جارايدى. كەلەسىدە بيلەيىك.

- جوق، قازىر، - قولىن زورعا يكەمدەپ قىزدىڭ بەلىنە قاراي سوزدى.

- ءبىز بيلەپ بولايىق، سودان كەيىن بيلەيسىز، - دەپ، ورىنباي قىزدى باتىل وزىنە تارتتى دا بيلەپ ورتاعا ۇزاي بەردى. ىزالانعان ەركىن ارتىنان تاپ بەرىپ كەپ قۇلاشتاي ۇردى. بي ىرعاعىمەن ورىنباي بۇرىلىپ كەتكەندە ەركىننىڭ جۇدىرىعى ءلاززاتتىڭ تۋرا شۇيدەسىنەن ءتيدى. قىز وقىس شىڭعىرىپ جىبەردى. تاعى وقتالىپ ەندى ورىنبايدى ۇرۋعا قولىن كوتەرە بەرگەن ەركىندى تۋ سىرتىنان كەپ تىلەۋ قۇشاقتاي الدى.

- ءبىزدىڭ قىزدارمەن كەزەك- كەزەك بيلەپ.. . سەندەر كىمدى باسىناسىڭدار؟ ءبىز ادام ەمەسپىز با؟ - دەپ، ەركىن ءوزىنىڭ ءتيىسۋ سەبەبىن ءتۇسىندىرىپ تاستادى. - كىم، ەي، بۇل؟ جىبەر!

- وي، وڭباعان، سەن ءلاززاتتى ۇردىڭ عوي، - دەپ، تىلەۋدىڭ قۇشاعىندا تىرباڭداپ تۇرعان ەركىندى ايگۇل بۇيىرىنەن ءبىر ءتۇرتىپ قالدى.

- وعان سول كەرەك. ساۋاپ. بوتەن جىگىتتەرمەن بيلەمەيتىن بولادى. سەنى دە سولاي سوعۋ كەرەك. - ايگۇلگە ايبات شەگىپ تۇرعان ەركىندى تىلەۋ ۇرعان دا جوق، بوقتاعان دا جوق، سول قۇشاقتاعان بويدا تىك كوتەرىپ الدى دا دالاعا اپ شىعىپ كەتتى.

ارتتارىنان اۋىلدىڭ ءۇش جىگىتى قوسا شىعىپ بارا جاتقانىن كورىپ، ءوز جىگىتتەرىنە جۇرە ىم جاساپ، ورىنباي دا دالاعا ۇمتىلدى. اينالشاقتاپ، قاسىنا جاقىنداي بەرگەن ءجۇسىپتى ءلاززات ەسىككە قاراي يتەردى:

- بارشى! توبەلەستىرمەشى!

- جىگىتتەر، ۇيات قايدا؟ اۋىلعا كەلگەن قوناققا قاي قازاق قول جۇمساۋشى ەدى؟ - دەپ، ماليكە دە ايعايىن ساپ دالاعا قاراي جۇگىردى.

توبەلەسكە اينالىپ كەتە جازداعان وسى جانجال ءلاززات ءۇشىن ءجۇسىپ پەن تىلەۋدى وزىنشە ولشەپ سالىستىرا قارايتىن تارازى بولدى. قالاي تۋرا سويلەسە، سولاي تۋرا ىستەي دە الاتىن تىلەۋدىڭ باتىل ارەكەتى قىزدىڭ ەسىنە ەرىكسىز قايتا- قايتا تۇسە بەرەدى. ەگەر ول ەركىندى كوتەرىپ اكەتپەسە، اۋزىنا كەلگەنىن ايتىپ ابدەن ەلدى ماسقارا قىلارى ءسوزسىز- ءدى. وندا ءبارى، قۇداي بىلەدى، توبەلەسپەن اياقتالاتىن ەدى. شىركىن- اي، تىلەۋدىڭ سول ىستەگەنىن ءجۇسىپ ىستەسە عوي! ەركىندى كوتەرىپ اكەتۋگە ونىڭ دا شاماسى جەتەتىن ەدى. تەك، اتتەڭ، تاعى نە بولار ەكەن دەپ، ول دا وزگەلەرمەن بىرگە قارادى دا تۇردى- اۋ! ءتىپتى جۇگىرىپ كەپ ەركىندى سونىڭ سۇيرەپ اكەتەتىن ءجونى بار عوي. انشەيىندە كەۋدەلەرى اياق قاپتاي، جەمە- جەمگە كەلگەندە جىگىتتەر ءوز اۋلىنىڭ تەنتەگىن وزدەرى تىيا المادى- اۋ، تىم بولماسا! باسقامەن بيلەدى دەپ قىزداردى قىزعانعانىن قايتەرسىڭ تاعى. ناعىز بارىپ تۇرعان ءىشتارلىق.

ەككەن جۇگەرىنى تەك تەحنيكامەن جيناپ الۋعا كومبايىن جەتپەيدى، سوندىقتان سوۆحوز قولمەن جۇلۋعا دا كوپ كۇش جۇمسايدى. ەكى- ءۇش كۇننەن كەيىن ەلمەن بىرگە ءلاززات تا جۇمىسقا شىقتى. ايگۇل ەكەۋى ايەلدەرمەن بىرگە جۇگەرى جۇلاتىن بولدى. اۋىل جاڭالىعىن تاراتۋ جونىنەن ايەلدەر، تەگى، تاپتىرمايتىن ماماندار بولىپ شىقتى. ايگۇل مەن ءلاززات اقجازىقتىڭ كۇللى وقيعاسىن سولار ارقىلى ەلدەن بۇرىن ەستىپ الادى: تاڭەرتەڭ ءبىر- بىرىمەن امانداسقان ساتتە- اق ولار ەستىگەندەرى مەن بىلگەندەرىن ءبىر- بىرىنە لاق ەتكىزىپ ءسوز اراسىندا- اق اقتارا سالادى. ء«يا، سەنىڭ بۇگىن نەعىپ شىكىرەيە قالعانىڭدى بىلەم، - دەيدى بىرەۋى اناۋ شىكىرەيىپ تۇرماسا دا ادەيى ءتيىسىپ. - قىزىڭدى ۇزاتاتىن بوپسىڭ عوي. قۇداڭ قالتالى كورىنەدى، اكەلگەنىن جالعىز جەمەيتىن شىعارسىڭ» . «ە، ەلگە بەر دەپ اكەلگەنىن ەل جەيدى، ەلمەن بىرگە سەن دە جەيسىڭ. وزىڭە عانا دەگەنىن ءوزىم جەيمىن، وعان ءتىسىڭ قىشىماسىن، - دەپ، اناۋ دا قاراپ جاتپاي، باسقا بىرەۋدى ول دا قاراۋىلىنا ىلەدى. - سەن ىلعي مەنى قاجاي بەرگەنشە، انا ار جاعىڭدا تۇرعان جەڭگەڭدى قىسا. مەركىدەگى قىزى مەن كۇيەۋ بالاسى قىدىرىپ كەپتى. ەكى- ەكى شاماداننان ۇيگە ارەڭ كوتەرىپ كىرگەنىن كورگەندەر بار» . ەندى ايەلدەر شۋلاپ كەپ الگى جەڭگەسىنە جابىسادى. ول دا جايىنا تۇرماي، الدەكىمنىڭ قۇپياسىن تاعى اشىپ بەرەدى. سول رەتپەن اۋىلدىڭ ايتىلماعان جاڭالىعى دا قالمايدى. كەي- كەيدە سىرت بىرەۋلەر جايىندا انىق- قانىعىنا كوز جەتپەيتىن قيانات سوزدەر دە ايتىلىپ كەتەدى، وسەك اتالاتىن ايگىلى بالەسى، ءسىرا، سول بولسا كەرەك.

الماتى ستۋدەنتتەرىنىڭ كەيبىر سىرىن العاش ەكى قىز وسى ايەلدەردەن ەستىدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، جۇمىستان كەيىن كەشكىسىن الماتىدان الا كەلگەن اراق- شاراپتارىن ءىشىپ وتىرىپ، ەكى جىگىت ءبىر قىزدى ءبىر- بىرىنەن قىزعانىپ توبەلەسىپتى دە، باسى جارىلعان بىرەۋى ءقازىر كوكتالدىڭ اۋرۋحاناسىندا جاتقان كورىنەدى. ءسوزدى كوبەيتپەس ءۇشىن جاسىرىپ، باستىقتارى ءوزى جىعىلىپ قالدى دەي سالعان سياقتى. ءلاززات سونى ەستىگەلى تىلەۋ مەن اق سارى قىزدىڭ قايتا- قايتا بيلەگەندەرىن كوز الدىنا ەلەستەتىپ، توبەلەستىڭ سەبەپكەرى سول ەكەۋى شىعار دەپ كۇماندانادى. قىزعانبايتىن سياقتى، ءبىراق اق سارى قىزعا قىزىعادى. تىلەۋدەي تاماشا جىگىتتىڭ تەڭى بولعانىنا، ءبىلىم قۋىپ قاسىندا قاتار جۇرگەنىنە، قىزدىڭ ءجۇرىس- تۇرىسىنداعى سەنىمدىلىك پەن ەركىندىك وقىعاندىقتىڭ اسەرى ەكەنىن ءتۇسىنىپ، وزىنەن ارتىق ساناپ، مويىنداپ، ۇقساعىسى كەلىپ قىزىعادى. ەگەر تىلەۋ اق سارى قىزعا بولا توبەلەسسە، وندا دەپ ويلايدى ءلاززات وزىنشە جورامالداپ، ەكەۋىنىڭ اراسى ءالى پىسپەگەن، دۇمبىلدەۋ نارسە. ويتكەنى كوپ ۇزاماي ۇيلەنەتىنى انىق ادامداردىڭ اراسىنا، بەيتانىس بولسا ءبىر ءسارى، قاسىندا جۇرگەندەر قىستىرىلىسپايدى. ال ءتىپتى ولاي بولماعان كۇندە، بىرگە وقيتىن جولداسىنا تىلەۋدىڭ قول جۇمساۋى، ءلاززاتتىڭ باعالاۋىنشا، ونىڭ دا اسا دارحان جىگىت ەمەستىگىن دالەلدەيدى. قالايدا توبەلەس شىعارعانى قىز جورامالىنداعى تىلەۋگە تۇك تە ۇقسامايدى. تاياق جەپ اۋرۋحانادا جاتقان، بالكىم، تىلەۋ شىعار دەگەن كۇدىك، قىزدىڭ ويىندا قيسىنسىز نارسە. ونىڭ ءبىتىم تۇلعاسى تاياق جەپ باسى جارىلاتىن ادامعا ۇقسامايدى. جانە، بايقاۋىندا، ونى ۇرىپ جىعاتىنداي جىگىت ول ورتادا بولماسا كەرەك.

سول كۇنى كەشكە ءجۇسىپ ەكەۋىنىڭ اڭگىمەسى ونشا جاراسپادى. نەگە ويتكەنىن ءوزى دە ءجوندى بىلمەيدى، جولىققاننان- اق قىز جاتىپ كەپ كىنالاي جونەلدى.

- قۇرعاق ۋادەمەن قارىق قىلعانىڭمەن، سەن مەنى شىن سۇيمەيسىڭ، - دەدى سالعان جەردەن.

- ويباي، قۇداي، ونى قالاي، قۇمالاق اشىپ ءبىلدىڭ بە؟ - قاتتى ءسوزدىڭ تىگىسىن ءجۇسىپ قالجىڭمەن جاتقىزباق ەدى، بولمادى.

- بالە- جالادان، زورلىق- زومبىلىقتان قىزدى الدىمەن اكە- شەشەسى قورعايدى، - دەدى ءلاززات ۇلكەندەردەن ەستىگەنىن ايتىپ. - ودان قالسا، باۋىرلارى، ولار جوق جەردە - ءوزىنىڭ سۇيگەن جىگىتى. تۇنەۋگۇنى سەن مەنى قورعاعان جوقسىڭ. دەمەك، سۇيمەيسىڭ. بالكىم، سۇيە المايسىڭ. ايدالاداعى بوتەن جىگىت قورعادى.

- مەن ۇلگىرمەي قالدىم عوي، ءلاززات.

- قويشى، ايتقانىڭنىڭ ءبارى - تەك سىلتاۋ. مەنىڭ سۇيگەن جىگىتىم كىم ءوزى: سەن بە، تىلەۋ مە؟

- ارينە، مەن.

- ەندەشە مەنى نەگە سۇيگەن جىگىتىم سەن قورعاماي، قايداعى ءبىر تىلەۋ قورعايدى؟ سەن مەنى ەركىن سياقتى ماسكۇنەمنەن دە قورعاي الماساڭ، وندا ەرتەڭ كىمنەن قورعاي الادى دەپ سەنەم؟ ءوز قىزىن ءوزى قورعاي المايتىن جىگىتتىڭ نەسى جىگىت؟ جارايدى، ول كۇنى تىلەۋدەن بۇرىن ۇلگىرە الماعان- اق شىعارسىڭ، ەرتەسىندە ەركىندى نەگە جەلكەلەپ الدىما الىپ كەلمەدىڭ؟ نەگە كەشىرىم سۇراتپادىڭ؟ كورىنگەن ماسكۇنەم ەلدىڭ كوزىنشە قول جۇمساي بەرەتىندەي كىم ەدىم مەن ساعان؟ ەلدەن ەستىپ، اعالارىم ەرتەسى ولتىرەمىز دەدى ەركىندى، جالىنىپ جاتىپ ءوزىم توقتاتتىم. سەن نەگە ويتپەدىڭ؟ ءالىڭ جەتپەسە، مەنىمەن بىرگە تاياق جەمەدىڭ بە؟

- ول سەنى ادەيى ۇرعان جوق، قولى جاڭىلىس ءتيىپ كەتتى عوي، ءلاززات.

- ماعان تيمەي، ورىنبايدىڭ وزىنە- اق ءتيسىن، جارايدى. سوندا سەن وعان دا ارا تۇسپەي قاراپ تۇرار ما ەدىڭ؟ الدە قىزعانىپ، ەركىندى ادەيى سەن جۇمساعان شىعارسىڭ؟

- سەن دە ايتادى ەكەنسىڭ.

- نەگە ايتپايمىن؟ جۇمساماساڭدا، ء«سوزىمدى بىرەۋ سويلەسە، اۋزىم قىشىپ بارا ما» دەپ، شوق- شوق دەدىڭ دە تۇردىڭ عوي، قۇداي بىلەدى. شىنىڭدى ايتشى، ءسويتتىڭ بە؟

- قايداعىنى ايتپاشى! مەن ءتىپتى ساسىپ قالدىم. ەكەۋمىزدىڭ ارامىزدى ەلگە اشكەرەلەپ الام دەدىم بە، ايتەۋىر، باتىلىم جەتپەدى.

- ءوز اۋلىڭدا تۇرىپ سەن ساسىپ قالاسىڭ، باتىلىڭ جەتپەيدى. بۇل ورتاعا ءبىرىنشى ءتۇسىپ تۇرعان تىلەۋدىڭ ساسىپ قالماعانىنا قايران قالام. ءويتىپ مەنى بىرەۋ ۇرعان سايىن ساسىپ قالا بەرەتىن بولساڭ، ءبىر كۇنى ەسىڭدى جيعانشا ءولتىرىپ تە كەتەتىن شىعار مەنى.

- قويشى قايداعىنى ايتپاي!

- ءوزىڭ ويلاشى، ەس بىلگەلى ەستىپ كەلەمىز، وقىپ كەلەمىز، قوزى دا، تولەگەن دە ءوز سۇيگەندەرى ءۇشىن وتقا دا، سۋعا دا ويلانباي ءتۇسىپ كەتەدى، ال سەن ءبىر كۇن، ءبىر ءتۇن بويى ويلانىپ- اق ەركىنگە ەرتەسىندە: «ونىڭ نە، ەي؟» -دەۋگە جارامادىڭ عوي، وسىدان كەيىن دە ساعان رەنجىمەۋىم كەرەك پە، ءجۇسىپ؟

بۇلقىنا باسىپ، اشۋمەن ۇزاڭقىراپ كەتكەن ءلاززاتتىڭ ارتىندا اڭىرىپ تۇرىپ قالعان ءجۇسىپ تاعى كەشەۋ قيمىلدادى.

- ءلاززات، توقتاشى! تىڭداشى!

قىز توقتاماي، تىڭداماي، قاقپاسىن بارق ەتكىزىپ اشتى دا، سوڭىنان سارت ەتكىزىپ جاپتى. ميىنا سارت ەتكەن دىبىس ەمەس، سولق ەتكىزگەن سوققى تيگەندەي ءجۇسىپ كەگجەڭ ەتە قالدى.

«ماعان نە بولدى؟ نە كورىندى؟» -دەپ، ءلاززات ۇيگە كىرگەن سوڭ ءوز قىلىعىن ءوزى تۇسىنبەدى. جۇيەلەپ ويلاي الماي، ارى الاسۇردى، بەرى الاسۇردى، ۇيگە سىيماي، اقىرى ەسىك الدىنا شىقتى. ءالى كۇتىپ تۇر ما دەپ، قاقپادان شىعىپ ءجۇسىپتى قارادى. كەتىپ قالىپتى. «سۇيمەيدى. سۇيسە، كىشكەنە كۇتە تۇرار ەدى» ، - دەدى ونى كىنالاپ. اقىرىندا ءوزىن- ءوزى ەپتەپ ۇعا باستاعانداي بولدى: بۇعان كەرەگى ءجۇسىپتىڭ سۇيگەنى ەمەس، سۇيمەگەنى سياقتى. بۇرىنعىداي ونىڭ جاقسىلىعىن ەمەس، كىناسى مەن كەمشىلىگىن ىزدەيدى. نەگە ويتەدى؟ سوڭعى كۇندەرى جۇسىپتەن گورى تىلەۋدى ءجيى ويلايتىن بوپ بارادى، ءجۇسىپ تە سونداي بولسا، سوعان ۇقساسا دەيدى.

كەنەت ءلاززات ءوز كۇدىگىنەن ءوزى شوشىندى: «مەن ءوزى سول جىگىتكە عاشىق بوپ قالعان جوقپىن با؟» جوق دەپ تە، ءيا دەپ تە وزىنە- ءوزى جاۋاپ بەرە المادى. «مۇمكىن ەمەس. مۇمكىن ەمەس! - دەدى ءوز ۇرەيىن ءوزى باسا الماي ساسىپ. - ءبىر كورگەن، ءالى جوندەپ تانىمايتىن جىگىتتى قالايشا ءسۇيىپ قالۋى مۇمكىن؟» وسى بەيمازا كۇيدەن قاشان كوزى ۇيقىعا كەتكەنشە قۇتىلا المادى.

ەرتەڭگى شايعا ازار تۇرىپ، ۇستەل باسىنا جاڭا وتىرا بەرگەن ءلاززات اكەسى مەن شەشەسىنىڭ اڭگىمەسىنە ەلەڭ ەتە قالدى.

- ەگەر الگى ستۋدەنت جىگىت كورمەسە، نە كومبايىن باسىپ، نە دالادا قالىپ، قاتىپ ولەتىن ەكەن، - دەدى اكەسى.

- و كىم، اپا؟

- ە، الگى ەركىن ماسكۇنەم دە.

- وعان نە بوپتى؟

- قايدان بىلەيىن، ءوزىم دە اكەڭنەن ءقازىر ەستىپ وتىرمىن. سەنى ۇرعانىن ەستىگەلى بەرى سول بالەنى سۋحانىم سۇيمەيدى، قاراپتان قاراپ ءجۇرىپ جەك كورىپ كەتتىم.

سۇراۋلى كەسكىنمەن داعدارىپ، قىز اكەسىنىڭ بەتىنە قارادى.

اكەسى ەڭ شەتكى كومبايىننان جۇگەرى تيەپ، قىرمانعا توتەلەي تارتىپ اڭىزدىڭ ورتاسىمەن كەلە جاتسا، ەر جاق بۇيىرىنەن دالباقتاپ ءبىر- ەكەۋ قول بۇلعايدى. بۇرىلمايىن دەسە، بىرەۋىنىڭ ءبىر ادامدى ارقالاپ العانىن بايقايدى. قاستارىنا كەلسە، كومبايىنشى ابدىدە ءوڭ- ءتۇس قالماعان، ستۋدەنت كومەكشىسى ەركىندى سالاقتاتىپ ارقاسىنا سالىپ الىپتى. ەركىن ىشكەن، اراق ساسىپ، كىرپىگى ارەڭ قيمىلدايدى، ايتۋلارىنا قاراعاندا، كومبايىندى ءابدى ايداپ كەلە جاتادى. ءبىر كەزدە كومەكشىسى: «ويباي، توقتا!» - دەپ قولىن ۇستاي الادى. توقتاسا، كومبايىننىڭ تۇسىندا ارىرەكتە بۇك ءتۇسىپ جۇگەرىنىڭ ىشىندە بىرەۋ جاتادى. بىرەۋلەر ءولتىرىپ كەتكەن ادام شىعار دەپ شوشيدى. جانىنا بارىپ قاراسا - ەركىن. جارالانعان، ىسىنگەن ەش جەرى بايقالمايدى، ءبىراق بىلق- سىلق ەتىپ ەسىن بىلمەيدى. ءسىرا، ءىشىپ العان سوڭ، ەشكىم كورمەيدى دەپ، جۇگەرىنىڭ ورتاسىنا كەپ ۇيىقتاماق بولسا كەرەك. كومەكشى جىگىت قارۋلى ەكەن، دەرەۋ ءوزى ەركىندى كوتەرىپ الادى دا كولدەنەڭدەپ بارا جاتقان ماشينەگە قاراي ءابدىنى جۇگىرتەدى. سودان توقتاربەك پەن الگى ستۋدەنت جىگىت ەكەۋى ەركىندى كوكتالدىڭ اۋرۋحاناسىنا اپارادى. ولاردىڭ ايتىسى - اراقتان ۋلانعان.

- ەلگە سۇيكىمسىز بولسا دا، اكە- شەشەسىنىڭ جالعىزى ەدى، امان بولسا ەكەن بايعۇس، - دەدى اپاسى جانى اشىپ.

ال ءلاززات ەركىندى ەمەس، ستۋدەنت جىگىتتىڭ كىم ەكەنىن ويلادى: «قۇداي بىلەدى، تىلەۋ شىعار؟» - دەدى. «ستۋدەنتتىڭ اتى كىم؟ مۇرتتى جىگىت ەمەس پە؟» - دەپ، اكەسىنەن سۇراي جازدادى.

- قوي، قىزىم، كەتەيىك! - دەدى توقتاربەك اسىقتىرىپ. - بىزگە قاراپ كومبايىن تۇرىپ قالار.

شايىن اسىعىس ۇرتتاي سالدى دا ءلاززات اكەسىنىڭ ماشينەسىنە وتىردى. اكەسى ونى جولاي جۇگەرىنىڭ شەتىنە تاستاي كەتتى. وزگەلەردەن ەرتەرەك كەلگەندىكتەن، ءلاززات قولىنداعى قاپتى استىنا توسەپ، ارىقتىڭ جاعاسىنا كەلىپ وتىردى. «ەركىن بايعۇسقا مەنىڭ قارعىسىم تيمەدى مە ەكەن؟ - دەدى كەنەت كۇدىكتەنىپ. - شىنىندا، بايقاماي ۇردى عوي».

بىرتىندەپ ايەلدەر جينالا باستادى. ايگۇل دە كەلدى. ەركىندەرگە كورشى ايەل ءلاززاتتىڭ جاڭا عانا اكەسىنەن ەستىگەنىن: «ەركىندى كومبايىن باسىپ كەتە جازداپتى» ، - دەپ اسەرلەي ايتىپ كەلە جاتتى دا: «اكەسى ايتقان شىعار، انىعىن وسى ءلاززات بىلەدى» ، - دەپ، اڭگىمەنىڭ اياعىن بۇعان ىسىرا سالدى. سول كەزدە قاستارىنا ادام تيەگەن ماشينە توقتاپ، ۇستىنەن ۋ- دۋ بولىپ الماتىلىق ستۋدەنتتەر ءتۇسىپ جاتتى. بۇل ارانى جيناۋدى بۇگىن جەدەل ءبىتىرۋ كەرەك بولىپ، بىرگادىر ءوستىپ كۇش بىرىكتىرۋدى ۇيعارىپتى.

ايگۇل مەن لازاتكە سونادايدان قولىن كوتەرە سالەمدەسىپ، ورىنباي جىلى ۇشىراي جاقىندادى. اق سارى قىز دا قۋانا امانداسىپ، بۇلاردى استانالىق ستۋدەنتتەر كوزدى اشىپ- جۇمعانشا قورشاپ الدى. ىشتەرىندە تىلەۋ جوق ەكەنىن ءلاززات ءا دەگەننەن- اق بايقادى. «ول كومبايىندا، كەشە ەركىندى كوتەرىپ جۇرگەن - سول» ، - دەدى جەدەل وي- جورامال جاساپ.

ورىنباي، ايگۇل، اق سارى قىز (ونىڭ اتى باقىتجامال ەكەن)، دەمەسىن دەگەن جىگىت-بارى قاتار جۇيەككە ءتۇستى. بۇرىننان تانىس- ءبىلىس جانشا: ء«وز اعاسىنان مەن ءۇشىن تاياق جەگەن ءلاززات- اۋ، شۇيدەڭنىڭ اۋىرعانى باسىلدى ما؟» - دەپ، ورىنباي ەمىن- ەركىن ازىلدەستى. ءلاززاتتى ءبىر قويعان سول ەركىندى كەشە ولگەلى جاتقان جەرىنەن تىلەۋدىڭ تاۋىپ العانىن ايتىپ، باسىن شايقادى:

- ءاي، ادام تابيعاتى دەگەن قىزىق قوي، - دەدى كۇلىپ. - ەگەر كەشە ەركىن ساۋ جولىقسا عوي، تىلەۋ ونى، قۇداي بىلەدى، سول ارادا باس ساپ ءوزى ولتىرمەك بولار ەدى. ال ونىڭ ولگەلى جاتقانىن كورگەن سوڭ، قالاي ءتىرى الىپ قالام دەپ، ارقالاي ساپ ماشينەگە جۇگىرىپتى.

- كۇلمە! - دەدى باقىتجامال قاباعىن ءتۇيىپ. - ءالى ونىڭ ءولى- ءتىرىسى بەلگىسىز، بالەدەن اۋلاق. قايتا تىلەۋدىڭ جالعىز بولماعانىن ايتساڭشى. ء«وشىن الىپ، ءوزى ۇرىپ تاستاپتى» ، - دەسە، قايتەر ەدى؟

«راس- اۋ»، - دەدى ءلاززات ىشتەي ۇرەيلەنىپ. ءسوز ىڭعايىن باسقا ارناعا بۇرعىسى كەلدى. ءارى ازىلگە ءازىل قايتارىپ، ءارى ورىنبايدان سىر تارتپاق ويمەن:

- مەنى ءوز اعاسى ۇردى دەيسىز، سىزدەر دە ءوز جىگىتتەرىڭىزدى وزدەرىڭىز ۇرىپ جىعىپ، اۋرۋحاناعا تۇسىرىپسىزدەر عوي، - دەدى.

- ويباي- اي، ونى دا ەستىپ العانسىزدار ما؟ - دەپ، باقىتجامال بەتىن باستى. - وعان كىنالى - مىنا دەمەسىن، مەنى نە ءوزى المايدى، نە باسقاعا الدىرمايدى، بەكەر باعىمدى بايلاپ ءجۇر.

«ءا»، - دەپ، ودان ءلاززات وزىنشە وي ءتۇيدى: ول شاتاقتان تىلەۋدىڭ امان بولعانى. سول جىگىتتىڭ اق- قاراسىن سىرتتاي ەستىپ ىلعي تارازىلايدى. وزىنە ەش قايىرى تيمەسە دە، ايتەۋىر، جاقسى اتى شىققانىنا تىلەۋلەس. جۇگەرى ءبىتىپ، ول دا الماتىسىنا قايتار، ۇمىتىلار. بالكىم، ءجۇسىپ ەكەۋى ۇيلەنەر. ءبىراق تىلەۋدى بۇل ۇنەمى ەسكە الىپ: «جاقسى جىگىت ەدى- اۋ!» - دەپ ارمانداپ وتەر. وكىنىش شىركىن ىشىندە ءۇنسىز ءوز بەتىنشە سۇرە بەرەر. ودان باسقا بۇنىڭ قولىنان نە كەلەدى؟ وقىماعان، ءبىلىمسىز ءلاززاتتى تىلەۋ، ارينە، قايدان سۇيە قويسىن. اركىمنىڭ ءوز تەڭى ءوز توڭىرەگىنەن تابىلاتىن شىعار. مۇنىڭ تەڭى ء-جۇسىپ. كوڭىل، ءسوز جوق، كوكتەگىنى كوكسەيدى، قول جەتپەستى اڭسايدى. ارمانداتار سەبەپ بولماسا، ارمان دا بولماس ەدى عوي. تىلەۋدى كورمەسە دە وتەتىن ءومىر ەدى، قۇداي سونى نەسىنە كورسەتتى دەسەڭشى. ودان دا مۇنى ءسويتىپ جۇسىپكە ۇمتىلتىپ قويساشى! نەگە سويتپەيدى؟ ول دا جاقسى جىگىت، ەشكىمنەن كەم ەمەس. ءبىراق قىز، ءسىرا، كەز كەلگەن جاقسى جىگىتتى، ءتىپتى ەڭ جاقسى جىگىتتى دە ەمەس، جامان بولسىن، جاقسى بولسىن، تەك ءوز كوڭىلى تانىعانىن عانا سۇيەتىن بولۋ كەرەك.

قىزدىڭ تابيعاتىن قۇدايدىڭ ءوزى قاعاجۋ جاراتقان. قاراشى، تىلەۋدىڭ ويىنا تۇك تە كىرىپ شىقپايدى، تىپ- تىنىش جايىمەن ءجۇر، ال بۇل ونى سىرتتاي اڭساپ، وزىمەن ءوزى اۋرە- سارساڭ. وسى بىلمەگەن، سەزبەگەن كۇيى كەتەدى ول ەرتەڭ الماتىسىنا. قايتىپ كەزدەسپەيدى، كورىسپەيدى، ءبىتتى. ماڭگى بىتەدى سونىمەن. قانداي ادىلەتسىزدىك!

پىسكەن جۇگەرىنى جۇلىپ، جۇلعاندارىن ءبىر اراعا جيىپ، جۇيەكتىڭ شەتىنە بۇلار جىلدام شىقتى. ءبىر- ءبىرىنىڭ باس- اياعىن كۇتىپ ءسال ايال قىلعان ءسات ءلاززات باقىتجامالدىڭ قاسىنا كەلىپ وتىردى.

- ءسىز قانداي باقىتتىسىز، سىزگە قىزىعام، - دەدى قاستارىنا وتىرىپ جاتقان دەمەسىنگە ەستىرتە.

- ە، قىزىعاتىنداي مەنەن نە تاپتىڭ؟

ءجۇسىپتىڭ ءوزىن ەركىننەن قورعاماعاندىعىن ءالى ۇمىتا الماي جۇرگەن ءلاززات:

- ءسىزدى قورعاپ، ءسىز ءۇشىن دەمەسىن اعا بىرەۋدىڭ باسىن جارىپتى. قورعاۋشى ادامىڭىز بار ءسىز باقىتتى بولماعاندا، كىم باقىتتى؟

- ە، ءسىڭىلىم- اي، سول ما باقىتتىلىق دەپ جۇرگەنىڭ؟ وندا سەن مەنەن دە باقىتتىسىڭ. سەنى انەۋگۇنى كلۋبتا تىلەۋ قورعادى عوي.

ءلاززات قىپ- قىزىل بوپ كەتتى: اڭداماي سويلەگەنىن كەش اڭعاردى. ءبىراق باقىتجامالدىڭ: «سەن مەنەن دە باقىتتىسىڭ» ، - دەگەنىنەن تىلەۋدى ونىڭ جاقسى كورەتىنىن انىق ءتۇسىندى. ءۇمىت پە الدە دامە مە، الدەنە كوڭىل تۇكپىرىندە بۇلك ەتكەندەي بولدى: الگى سوزىنە قاراعاندا، باقىتجامال دا ءالى تىلەۋگە قولى جەتە قويماعان قىز. جۇرەگى لۇپىلدەپ ءجيى سوعىپ كەتتى. تىلەۋدىڭ سوندا «حان اسپارۇققا» قاراماي، بۇعان قاراپ وتىرعانىندا ءبىر سىر بار سياقتاندى. جىلت ەتكەن ءۇمىت ساۋلەسى قىز جانىن وزگەشە كۇيگە بولەدى دە جىبەردى.

- ورىنباي اعا! - دەدى قۋانعانىنان، ءالى ءبىراق ورىنبايعا نە ايتپاعىن ويلانعان دا جوقتى. ورىنباي اعا!

- ءلاززاتجان، بايقاشى، جان- جاعىمىزدا اقجازىقتىڭ جىگىتتەرى جوق پا؟ تاعى بىرەۋى جەلكەمىزدەن ءتۇيىپ كەتىپ جۇرەر.

ءوز شاتتىعىمەن الەك بوپ تۇرعان ءلاززات باقىتجامالدىڭ اياق استى مۇڭايا قالعانىن بايقامادى.

قايتادان جۇيەكتىڭ باسىنا شىققاندا باقىتجامال لازاتكە عانا:

- ءسىڭىلىم، مەنەن سەن باقىتتىسىڭ، - دەدى سىبىرلاعانداي، - سەن جولىقپاعاندا، بالكىم، مەن باقىتتى بولاتىن ەدىم. - ءوي دەۋ ءمانىسىن تۇسىنە الماي، ءلاززات بەتىنە باعجىيا قاراعاندا: - تۇبىندە تىلەۋ سەنىكى بولاتىن شىعار، - دەدى كۇرسىنىپ. - سول كەش كوزىن ول سەنەن الا المادى. مەنىمەن بيلەپ ءجۇرىپ تە ەكى كوزى سەندە بولدى. بالا ەمەسپىن، بىردەمەنى بىلەم عوي، ءلاززات.

قاس قاعىم ساتتە قىز كوڭىلىن قىرۋار سەزىم شارپىدى. قۋاندى. قورىقتى. ۇمىتتەندى. كۇدىكتەندى. باقىتجامالدىڭ بەت- ءجۇزى بۇزىلىپ كەتكەنىن كورىپ:

- قويىڭىزشى! ءسىز، تەگى... - دەپ، نە ايتپاعىن بىلمەي، ءوز سوزىنەن ءوزى جاڭىلدى.

سوۆحوز ناۋقان كەزىندە جەكسەنبىدە دە جۇمىس ىستەيدى. سونىڭ قارىمتاسى بولسىن دەگەندەي، اپتانىڭ اياعى سەنبىدە ماليكە تاعى بي كەشىن ۇيىمداستىردى. ول ءبىر عاجاپ كەش بولدى.

ستۋدەنتتەردى باسقارىپ كەلگەن كىسى ارىبەرىدەن كەيىن بيلىكتى قولىنا الىپ، كەشتى ءوزى باسقاردى. بىرەسە جاپپاي، بىرەسە ءبىر- بىردەن، ەكى- ەكىدەن بيلەتتى. ستۋدەنتتەرگە دە، اۋىلدىڭ قىز- جىگىتتەرىنە دە كەزەك- كەزەك ءان سالعىزدى. ءوزى باياندى دا، دومبىرانى دا ءتاۋىر تارتادى ەكەن. انگە دە قوسىلدى، بيگە دە قوسىلدى. ايتەۋىر، كونتسەرتكە بەرگىسىز ساۋىق جاسادى. ورىنباي مەن دەمەسىن كەزەك- كەزەك كۇي تارتتى، تىلەۋ مەن ءجۇسىپ تە، باقىتجامال مەن لازاتتە، باسقالار دا - ءبارى ءان ايتتى.

ءلاززاتتى بيگە تىلەۋ ءۇش- ءتورت قابات شاقىردى. جالپى جۇرتتىڭ اۋاجايى جاقسى بولعاسىن با، ەكەۋى اۋەلدەن- اق ەركىن سويلەستى. باقىتجامالدىڭ الگى ءبىر ءسوزى شىندىق پا، جوق پا دەگەن وي ءلاززاتتىڭ كوكىرەگىندە ءتۇيىن بوپ تۇرعان- دى. سوعان كوز جەتكىزگىسى كەپ، ءۇنسىز باقىلاپ، ىشتەي كۇتۋدە بولدى. ەكىنشى رەت بيلەگەندە بارىپ:

- سەنىڭ جىگىتىڭ بارىن ءبىلدىم عوي، - دەدى تىلەۋ ءبىر اڭگىمە باستاعىسى كەلىپ.

- ءسىزدىڭ قىزىڭىز بارىن مەن دە ءبىلدىم.

- قوي. وتىرىك ايتپا، مەندەگى قايداعى قىز؟ كىم ول؟

- باقىتجامال.

- ونى كىم ايتىپ ءجۇر؟ ول ەكەۋمىز وسىندا كەلەردە عانا تانىستىق قوي. باسقا پاكۋلتەتتە وقيمىز، ءبىر- ءبىرىمىزدى بۇرىن كورمەپپىز. كىم ساعان ونداي وتىرىكتى ايتىپ جۇرگەن؟ ءجۇسىپ پە؟

- ونىڭ سىزدە نەسى بار؟

- شىنىڭدى ايتشى، ءجۇسىپتى شىن سۇيەسىڭ بە؟ - ءلاززات جاۋاپ بەرمەدى. قالاي تۇسىنسە سولاي ءتۇسىنسىن دەگەن ويمەن ۇندەمەي قۇتىلعىسى كەلدى. ءقازىر، ونىڭ ۇستىنە، ءجۇسىپتى سۇيەتىنىن دە، سۇيمەيتىنىن دە ءوزى تۇسىنە الماي جۇرگەن- ءدى. - نەگە جاۋاپ بەرمەيسىڭ، ءلاززات؟ مەن ءوز شىندىعىمدى جاسىرماي ايتسام، رەنجىپ قالمايسىڭ با؟ - قىز ءۇنسىز عانا باسىن شايقادى. جىگىت ماقۇل كورگەنى دەپ ۇقتى. - سەنەسىڭ بە، جوق پا، ءلاززات، مەن سەنى جاقسى كورىپ قالدىم. - سەلك ەتتى مە، ءلاززات ءسۇرىنىپ كەتكەندەي بولدى. تىلەۋ قىزدى قىسىڭقىراپ باۋىرىنا تارتتى. - شىن ايتام، ءلاززات، مەن سەنى سۇيەم. جۇسىپتەن ۇيات ەكەنىن، بىلە تۇرىپ ءبۇيتىپ ايتۋعا قاقىم جوقتىعىن - ءبارىن تۇسىنەم. ءبىراق.. .

سول كەز اۋەن ءۇزىلىپ، بي توقتاپ قالدى. جىگىت اڭگىمەسىن جالعاستىرا المادى. قىز جاۋاپ قاتپادى. جاۋاپ ايتار ءحالى دە جوقتى. وسى ءسوزدى اڭساعان، كۇتكەن، الايدا ەندى سونى ەستىگەن ءسات يلانا المادى، الداپ تۇرعان سياقتاندى.

ءۇشىنشى رەت بيلەگەندە، تىلەۋ بىردەن جاۋاپ سۇرادى.

- اعا، - دەدى ءلاززات جىگىتتىڭ قۇشاعىندا ازار ءوزىن- ءوزى بيلەپ. - ءويتىپ مەنى كەلەكە قىلماڭىز!

- قايتا مەنى سەن كەلەكە قىلما، ءلاززات.

- مەن ءسىزدى كەلەكە قىپ تۇرعام جوق، شىنىم. ءبىر كەشتە عانا كوردىڭىز، كورە ساپ ۇناتتىم دەيسىز، وعان قالاي نانۋعا بولادى؟

- نەگە بولمايدى؟ ۇناتۋ ءۇشىن مىڭ رەت كورۋ كەرەك پە؟

- جوق ەندى، كورۋ از، ءبىلۋ كەرەك دەگەنىم عوي.

- مەن سەنى العاش كورگەننەن بەرى ۇزدىكسىز بىلۋمەن كەلەم عوي، ءلاز- ءزات. ءابدى اعادان سەنىڭ بۇكىل اتا- باباڭ مەن اكە- شەشەڭنىڭ قىر- سىرىن ابدەن سۇراپ ءبىلدىم. جاسىراتىنى جوق، ءالى تولقىپ، ەكى ويلى بوپ جۇرگەنىڭدى ءجۇسىپتىڭ ءوز سوزىنەن سەزدىم دە، سودان ۇمىتتەنىپ، كۇنى- ءتۇنى سەن ءقازىر مەن جۇرگەن جەردە بىرگە جۇرەسىڭ، ءبىر ءسات ەسىمنەن شىقپايسىڭ. اكە- شەشەم، جالعىز بالاسى بولعاسىن، كىشكەنە ەركەلەۋ وسىرگەن، سوندىقتان كەيبىر سۇيكىمسىز قىلىقتارىم سەنى شوشىتاتىن شىعار، ءبىراق سەن ويلاعانداي وتىرىكشى ەمەسپىن، ءلاززات. بار شىنىم، جان سىرىمدى ايتىپ تۇرمىن.

قىز قاتتى قىسىلدى. ەكەۋىنىڭ ءسوزى توڭىرەگىندەگىلەرگە تۇگەل ەستىلىپ تۇرعان سەكىلدەندى. جىگىت تىم وزىنە تارتىپ ونى جۇرت بايقاپ، ىڭعايسىز جاعدايدا بيلەپ جۇرگەندەي كورىندى. تۋرا جاۋاپتان تايساقتاپ:

- ءبارىن ۋاقىت كورسەتەدى، اعا، - دەگەندى ارەڭ ايتتى.

ونىڭ ەكىۇشتى ءسوز ەكەنىن قىزدىڭ ءوزى دە، جىگىت تە جاقسى ءتۇسىندى.

وسىدان ون شاقتى كۇننەن كەيىن كەشكىسىن، مال قوراعا كىرگەندە توقتاربەكتىكىنە ىرجيىپ ەركىن كەلدى.

- اسسالاۋماليكۇم! - دەپ، الدىمەن وتاعاسىنىڭ قولىن الدى. تۇرەگەپ تومسىرايا قالعان ءلاززاتتى ارقاسىنان قاعىپ، ماڭدايىنان يىسكەدى. - ءوي، بۇل قىز ماعان وكپەلەپ ءجۇر دەيدى عوي، نەگە وكپەلەيسىڭ؟ مەن سەنى قورعايمىن دەپ، جىگىتتەرگە جۇدىرىق سىلتەپ جۇرسەم، سەن ماعان وكپەلەيسىڭ. اتاڭا نالەت اراقتىڭ كەسىرىنەن جۇدىرىعىم جازاتايىم ساعان ءتيىپ كەتىپتى. كەشىر، اينالايىن! سونىڭ جازاسى بولۋ كەرەك، ءوزىم ءولىم اۋزىنان قالدىم.

- جوعارى شىق! - دەدى ءلاززاتتىڭ شەشەسى ىرايلانىپ. - اۋەلى وتىرساڭشى، تاۋدان دومالاعان تاسشا توقتار ەمەسسىڭ عوي، تەگى.

- قايدان توقتايىم، قىزىڭنىڭ قاباعى ءالى قاتقىل، جىبىمەيدى.

- ءجىبيدى. الدىڭا كەلسە، اتاڭنىڭ قۇنىن كەش دەگەن. قۇداي ساعان اقىل كىرگىزىپ، الدىعا كەلەدى دەگەن كىمنىڭ ويىندا بار.

- ءيا، دەسەڭشى، ءوزىمنىڭ دە ويىمدا جوق ەدى. سول كۇنى شەكىسىپ قالاتىن الگى تىلەۋ دەگەن جىگىت ءوي، ءوزى ءبىر جاقسى جىگىت ەكەن، ءقازىر ەكەۋمىز كامپانبىز، سول ايتتى: «قارىنداسىڭا بارىپ كەشىرىم سۇرا» ، - دەپ. ءجون ەكەن دەدىم. حيرۋرگيادا ءبىر ستۋدەنت جاتتى، كۇندە كەشكىسىن جاياۋ وعان توبىمەن كەلەدى دە تۇنگە تامان ءبىر-اق قايتادى. اڭگىمەلەسىپ، ءبارىمىز بىرگە وتىرىپ جۇردىك.

ەركىندى تىلەۋ ادەيى، اسەر ەتۋ ءۇشىن جۇمسادى دەپ ۇيعاردى ءلاززات. ورىنباي، باقىتجامالداردى جۇمىستا كۇندە كورەدى، ال كومبايىن الىستا، باسقا القاپتا، تىلەۋدى سوندىقتان كورۋى قيىن. ورىنباي ايتپاقشى، ادام تابيعاتى قىزىق- اۋ كۇنى كەشە عانا تىلەۋ ماعان تيتتەي ءىلتيپات بىلدىرمەيدى- اۋ دەپ وكىنىپ ەدى، ەندى ونىڭ سۇيەم دەگەنىن ەستىگەلى بەرى، ءبىر ءتۇرلى، سوعان سەنگىسى كەلمەيدى. ءبىلىپ، باعالاپ ەمەس، اسىعىس، ۇشقالاق ايتىپ قالعان سوزىندەي سەكەمدەنە بەرەدى. «قۇداي- اۋ، تەگى، قانداي وڭباعان قىز ەدىم؟!» - دەپ، وزىنە ءوزى تاڭ قالادى: ءجۇسىپتىڭ ايتقانىنا كونبەيدى، ال تىلەۋدىڭ ايتقانىنا سەنبەيدى.

سوڭعى كەزدە كۇندە ورىنباي قۇلاعىنا سىبىرلاپ:

- ءبىر كىسى ساعان سالەم ايتتى، - دەيتىن بولدى. - «ساعىنىپ ءجۇرمىن»، - دەيدى.

- سالەمەت بولسىن - دەيدى قىز بىرەۋلەر ەستىپ قالا ما، دەپ قىسىلىپ.

ماليكە تاعى ءبىر ءبي كەشىن ۇيىمداستىردى. ءجۇسىپ سول كۇنى لازاتكە اشىق رەنجىدى. «سەن مەنى الداپ ءجۇرسىڭ، تىلەۋدى سۇيەسىڭ»، - دەدى اشۋلانىپ. «سولاي ويلاساڭ، وندا ءوزىڭ ءبىل»، -دەدى قىز دا بۇلتارما جاۋاپپەن قىلت ەتە قالىپ. ال تىلەۋ تاعى جالىنىپ جاۋابىن سۇرادى:

- ەندى از كۇندە الماتىعا اتتانامىز، ءلاززاتجان. ەكىۇشتى قىلماي، ءجون جاۋاپ بەرشى! - دەدى.

- مەن ەكىۇشتى ەمەسپىن، تەك سىزگە سەنبەيمىن، - دەدى ءلاززات ءبىر ءسات اشىلىڭقىراپ.

- قالاي سەندىرەم؟ نە ىستە دەيسىڭ؟

- ەشتەڭە ىستەمەڭىز. الماتىعا بارعان سوڭ ءبارىن ۇمىتاسىز. قيناماساڭىزشى! مۇندا جىلاتىپ كەتكەندە سىزگە ودان نە تۇسەدى؟

- جانىم، ءلاززات! مەن سەنى ۇمىتا المايمىن، ساعىنامىن. كوزىڭنەن كەتكەن سوڭ كوڭىلىڭنەن دە كەتىپ، قايتا الدىمەن سەن ۇمىتارسىڭ.

- مەن ۇمىتا المايتىن شىعارمىن. - قىزدىڭ ءۇنى بۇزىلىپ بارىپ باسىلدى.

- ۇمىتپايمىن دەگەنىڭ بە، ءلاززات؟! ماعان وسى جاۋابىڭ دا جەتەدى، جانىم. تەگى، ءبارى قۇرىسىن، بىرگە الىپ كەتەيىنشى الماتىعا. كونشى سوعان!

- ءبىزدىڭ اۋىلدا قىز ءويتىپ جىگىتكە ءوزى ىلەسىپ كەتە بەرمەيدى. ونىڭ ءوز ءجونى بولادى.

- بارلىق ءجونىن جاسايىن، تەك وسى سوزىڭنەن اينىپ كەتپەشى!

- اۋەلى الماتىعا بارىپ ءبىر- ەكى اي ويلانىڭىز. ەسىڭىزدەن شىعا قويماسام، كورەسىز عوي.

ەكەۋىنىڭ ءبىر- بىرىنە قويعان سىناعى دا، بەرگەن ۋادەسى دە سول تۇسپال سوزبەن ءبىتتى.

ستۋدەنتتەر الماتىعا قايتقان كۇنى ءلاززات ۇيدە جالعىز ۇرلانىپ جىلادى. تىلەۋدى سونشا تەز ۇناتىپ قالعانىنا ءوزىن- ءوزى جازعىردى. ونى ءوزىنىڭ ەشقاشان ۇمىتا المايتىنىن، كوڭىلىندەگى ونىڭ ورنىن ەشكىمنىڭ تولتىرا المايتىنىن قىز جۇرەگى قاپىسىز ءتۇسىندى. «باقىتسىزبىن. تەز ءسۇيدىم، تەز ايرىلدىم» ، - دەدى ءوز دارمەنسىزدىگىن مويىنداپ. ەرتەڭ- اق تىلەۋدىڭ ەسىنەن شىعىپ كەتەتىنىنە استانانىڭ ۋ- دۋى مۇنى ۇمىتتىراتىنىنا قىز ىشكى ءوز تۇيسىگىمەن كامىل سەندى. وكىنىشتىسى سول: ەكى ورتادا جۇسىپتەن دە ايرىلدى، ونى ءوزىنىڭ سۇيمەيتىندىگىنە ءبىرجولا كوزى جەتتى.

ارادا ون شاقتى كۇن وتكەندە، كەشكىسىن توقتاربەكتىڭ قاقپاسىنا الماتىلىق اق سۇر «ۆولگا» كەلىپ توقتادى. ۇيدە ءلاززات پەن شەشەسى ەكەۋى عانا- تىن. قاقپادان كىرىپ كەلە جاتقان تىلەۋدى كورگەندە، ءلاززات اۋەلى جۇگىرىپ بارىپ باس سالا جازدادى. ىلە- شالا ارتىنان كەلە جاتقان سامايىنا اق كىرگەن ەگدەلەۋ ەركەككە، ءوز اكەسى قۇرالپاس اق سارى كىسىگە، شەشەسى قارايلاس اق قۇبا ايەلگە اسىعىس سالەمدەستى دە، ءۇيدىڭ ەسىگىن اشىپ:

- اپا! - دەدى ىشكە ەڭكەيىڭكىرەپ. - قوناقتار كەلدى.

ۇلكەندەر ۇيگە كىرىپ، تىلەۋ ارتقا ىسىرىلىپ سىرتتا قالدى.

- ءلاززاتجان! - دەدى ەسىكتى جابا بەرىپ. قىزعا قاراي قولىن سوزا ۇمتىلدى.

ءلاززات قوزعالمادى، قولىمەن تەك بەتىن باستى. كوز جاسى ىتقىپ كەتكەنىن الاقانىنا سوققان ىستىقتان عانا سەزدى. ۇيات ەكەنىن، ءقازىر شىعا كەلسە، اپاسى كورىپ قالاتىنىن ويلاپ، ءبىلىپ- اق تۇر. ءبىراق تىلەۋدىڭ قۇشاعىنان باسقا قاشىپ تىعىلار ول ءۇشىن ەندى تۇراق جوق- تى.

- جانىم! - دەپ قۇشىپ، ەرنىنەن ول ەمىنە سورعاندا، باسى اينالىپ، يىعىنا جىعىلا بەردى.

«لازاتكە قۇدا تۇسە كەلىپتى!» - دەگەن حابار اقجازىققا سول كەشتە- اق تاراپ ۇلگەردى. بىرەۋلەر: «ءجۇسىپتى الداپ كەتتى، ساتتى»، - دەدى، بىرەۋلەر: «دۇرىس، سۇيگەنىن ەندى تاپتى» ، - دەدى. قىز قالايدا ءجۇسىپتىڭ: «بيىل كۇزدە ۇيلەنەيىك»، -دەگەنىنە كونبەپ ەدى، تىلەۋدىڭ ءدال بۇگىن ۇيلەنۋىنە دە قارسى بولمادى.


سوڭعى جاڭالىقتار