دۋلات يسابەكوۆ. قارعىن - رومان

None
None
استانا. قازاقپارات - ول كەزدە جاسى ون سەگىزگە تولار- تولماس ۋىلجىعان قىز ەدى.

ءومىر دەگەن ءوزىڭ تالپىنساڭ بولدى، بار جاقسىلىعىن الدىڭا جايىپ سالىپ تۇراتىن ەرتەگىلەردەگى قايىرىمدى دا، دانىشپان قاريالارداي بوپ كورىنەتىن.

بارلىق تاربيەسى داۋلەتتى شاڭىراقتىڭ ۇل- قىزىنداي، بۇل دا تەك مەكتەپ پروگرامماسىمەن شەكتەلىپ قالماي، جاراتىلىس تانۋ، ەرتە دۇنيە تاريحى، مۋزىكا پاندەرى بويىنشا قوسىمشا ساباق الدى. اكەسى اۋدان كولەمىندەگى باسشىسىنىڭ ءبىرى بولىپ تۇرعان سوڭ با، ول ءومىردىڭ قاباق شىتار وزگە مىنەزىنەن مۇلدە اۋلاق ءوستى.

ونىڭ ۇستىنە باعيلانىڭ ءوز قابىلەتىن دە مۇعالىمدەرى جاقسى ايتىپ ءجۇردى. سەميانىڭ تۇڭعىشى بولعان سوڭ مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن اكەسى بىرنەشە كۇنگە ۋاقىت تاۋىپ، قىزىن الماتىعا ءوزى الىپ شىقتى.  
 باعيلا ۇيدە جۇرگەن كەزىندە ءوز اكەسىن سيرەك كورەتىن. ەرتە كەتەدى، كەش كەلەدى. بالالارىمەن دە سيرەك سويلەسەدى. ءتىپتى ۇيگە كەلگەن سوڭ دا كوپكە دەيىن تەلەفوننان تۇسپەي الدەكىمدەرگە نۇسقاۋ بەرىپ، الدەنەلەردى ءتۇسىندىرىپ، زەكىپ جاتقانى. باعيلا تاڭقالۋشى ەدى. شىنىندا، ول قاي كەزدە تىنىعادى، قاشان ۇيىقتايدى؟ تەلەفوننىڭ ارعى باسىندا تۇرعان ادامعا كەي كەزدە قاتتى زەكي قالسا جۇرەگىن ۇستاپ، ءتىلىنىڭ استىنا ۆاليدول سالىپ، الدەن سوڭ بارىپ وزىنە- ءوزى كەلەتىن اكەسىنە كەيدە ونىڭ جانى اشيتىن- دى. بۇلاردىڭ ساباعى ەرتە باستالادى.

تاڭعى جەتىدە كوزىن اشقاندا اكەسىنىڭ توسەگى الدەقاشان سۋىپ قالعانىن كورەتىن جانە ءوزى قىزمەتىنە جەتىپ العان سوڭ جولعا شىعىپ كەتپەسە ماشيناسى قايتىپ كەلىپ، قىزىن مەكتەپكە اپارۋ ءۇشىن ەسىك الدىندا كۇتىپ تۇرار ەدى.  
 باعيلاعا مۇنىڭ ءبارى ۇيرەنشىكتى، وسىلاي بولۋى كەرەك سياقتى بوپ كورىنسە دە، بەرتىن كەلە اكەسىنىڭ جۇمىسى ءتىپتى اۋىر ەكەنىن جانە ءومىردىڭ مەيىرباندىعى مەن جومارتتىعى كۇندىز- ءتۇنى دامىل كورمەيتىن وسى اكەسىنىڭ ارقاسىندا ەكەنىن بىرتە- بىرتە ۇعا باستادى.  
 ولار "قازاقستان" پوەزىنىڭ قۋپەسىنە كەپ جۇكتەرىن جايعاستىرا بەرگەن ساتتە پەررونداعى كيوسكىنى كوشىرىپ كەلە جاتقانداي گازەت- جۋرنالدارىن قۇشاقتاپ، جاسى وتىزعا تاقاپ قالعان، ۇزىن بويلى، اشاڭ قارا تورى جىگىت بۇلاردىڭ ۇستىنە كىرىپ كەلدى دە، سالقىن امانداستى. باعيلا ەرنىن عانا كۇبىرلەتىپ، سىرتتا قول بۇلعاپ تۇرعان اناسى مەن ىنىسىنە، ەكى سىڭىلىسىنە، ءبىر توپ باسقا دا شىعارىپ سالۋشىلارعا كۇلىمسىرەپ باس يزەدى. اكەسى بەيتانىس جىگىتتىڭ سالەمىن الۋ بىلاي تۇرسىن، ونىڭ بۇل كۋپەگە كىرگەنىنە تاڭدانىپ، جۇزىنە بىرنەشە سەكۋند تاپجىلماي قاراپ وتىردى دا: "ءسىزدىڭ... ورنىڭىز وسىندا ما ەدى؟" - دەدى اق قۇبا وڭىنە قان تەۋىپ. جىگىت ءباز- باياعى سابىرلىلىقپەن شاعىن ستولعا گازەت- جۋرنالدارىن قويىپ جاتىپ: "ءيا، وسىندا. ءسىز وتىرعان ورىن مەنىكى بولادى"، - دەدى ەزۋ تارتىپ. كۇلكىسى دە، جانارى دا سالقىن ەكەن. تۋرا قاراعان ادامنىڭ وڭمەنىن سۋىق جانارى جۋالدىزداي تەسىپ وتەتىن سەكىلدى. اشاڭ تۇلعاسىندا ەشكىمگە باس يمەس پاڭدىق، تاكاپپارلىق پەن ويلىلىق ءبىر ساتكە جالت ەتىپ وتكەندەي بولدى.  
 قاراتاي بەيتانىس جىگىتتىڭ كىسىنى ماتاپ تاستار سيقىر تورىنا قاس- قاعىم ساتكە ءتۇسىپ قالسا دا، تەز تىزگىنىن جيىپ، قىزمەت بابى ارقىلى قانىنا ءسىڭىپ قالعان كەرەناۋ مىنەزبەن ورنىنان تۇرىپ، كوريدورعا شىعىپ كەتتى.  
 - شامالاۋىمشا، بۇل كىسى ءسىزدىڭ اكەڭىز بولۋ كەرەك، - دەدى جىگىت گازەتتىڭ بىرەۋىنە ءۇڭىلىپ قىز جاققا نازار دا اۋدارماي.  
 - وقۋعا الىپ بارا جاتىر عوي، شاماسى. مۇنداي كىسىلەر ءسوز جوق تۇسىرەدى. ءبىراق وعان ۇناماي قالعانىم انىق.  
 باعيلا نامىستى نىساناعا اپ ايتىلعان مىناداي دوكىر سوزدەن جارىلا جازداپ، ەرنىن تىستەلەدى. جارىلماق تۇگىل جاڭقا بوپ كەتسەڭ دە جىگىتتىڭ مۇنىمەن تۇك شارۋاسى جوق، الگى سوزدەردى گازەتتەن وقىپ وتىرعانداي تومەن سالبىراعان باسىن كوتەرەر ەمەس. الگى ءسوزىن بۇل قىزدىڭ ەسىتىپ وتىرعانىن، جاي عانا ەسىتىپ ەمەس، قورلانىپ وتىرعانىن سەزسە دە سەزبەگەندەي قالىپ تانىتۋى باعيلانىن بەيتانىس جىگىتكە دەگەن، سونىمەن بىرگە العاش رەت وزگە بىرەۋگە دەگەن وشپەندىلىگىن وياتتى. مۇنداي سوزدەردى ول ومىرىندە ەشكىمنەن ەستىمەگەن جانە ەسىتەمىن دەپ ويلاماعان دا ەدى. جانە سول ويلاماعان نارسەسى تۇڭعىش رەت الىس ساپارعا اتتانىپ بارا جاتقان جاس قىزدىڭ الدىنان ءا دەگەننەن شىعا كەلۋى قۋانىش پەن باقىتقا ماس الاسۇرعان بالاڭ كوڭىلگە مۇز باسقانداي اسەر ەتتى. ول نە دەپ جاۋاپ قايتارارىن، ءتىپتى، ءوزىن بۇدان ءارى قالاي ۇستارىن دا بىلمەي، ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسىندا سىلەيىپ وتىردى دا قالدى. بار ويى، بار ءۇمىتى تەك اكەسىنە تىرەلىپ، ونىڭ تەزىرەك كەلۋىن، ءسويتىپ، مىناداي ازاپتى حالدەن تەزىرەك قۇتقارىپ، نە بولسا دا ءسوزى مەن جاراتىلىسى جيدەنىڭ قىزىل تىكەنىندەي كورىنگەن مىنا جىگىتتى وزىنەن الىسىراق الىپ كەتۋىن ىشتەي تىلەۋمەن بولدى. قىزىنىڭ وسى ويىن سەزىپ، تەز اراشالاپ الماق بولعانداي وسى ساتتە اكەسى دە قۋپەگە كىرىپ كەلدى. جالعىز ەمەس، قاسىندا شىعارىپ سالۋعا كەلگەن اۋداننىڭ تاعى ءبىر باسشىسى، ۆوكزالدىڭ باستىعى مەن پوەزدىڭ بريگاديرى جانە ءبىر توپ ادام دابىرلاي كىردى. اكەسىنىڭ ءباز- باياعىسىنشا وزىنە تانىس سالماقتى دا، پاڭ قيمىلىن كورىپ، قوڭىر داۋسىن ەستىگەندە باعيلا ءوزىن الىنباس قامالعا ەنگەندەي، ازاپتى توردان ءبىرجولا قۇتىلعانداي قۋانىپ، العاش رەت وعان دەگەن بالالىق سەزىمى، بالالىق العىسى، بالالىق ريزالىعى مەن بالالىق ماقتانىشى شىنداپ باس كوتەردى. بارلىق بالا اتاۋلىعا ءتان قاسيەتپەن ول دا اكەسىن جاقسى كورەتىن، سىيلايتىن ءبىراق، ونى ءدال قازىرگىدەي جۇرەگى لۇپىلدەي ءسۇيىپ، ونى ىشتەي ماقتان تۇتىپ كورگەن ەمەس-تى. ادامعا ءتان قۋانىشتىڭ قادىرى مەن قاسيەتىن دە ول العاش رەت سەزىنگەندەي بولدى.   
اكەسىمەن بىرگە ەرىپ كەلگەن دۇرمەك ودان مىڭ مارتەبە كەشىرىم سۇراي وتىرىپ، بەيتانىس جىگىتتىڭ باسقا كۋپەگە اۋىسۋىن ءوتىندى. مىنا سەكىلدى وتىنىشتەن گورى زورلىققا كوبىرەك ۇقسايتىن سوزدەن جىگىتتىڭ ءوڭى سۇرلانا، انتالاپ تۇرعان ادامدارعا سۇقتانا قارادى. بۇل قاراستى ەشقاشان ايتىلمايتىن، ايتىلسا دا ەشكىمنىڭ ۇعا الماسىن ۇعىندىرعان تەرەڭ ءمان جاتتى. سۇيەكتەن باستاۋ الىپ، جۇرەكتەن جاسانىپ شىققان ءسوز بەن وي جانارعا كەپ ۇيمەلەدى دە، تىڭداۋشىسىن تابا الماسىن ءسوزىپ، بويعا قايتا تارادى.   
ونىڭ جانارى تومەن تۇسكەندە قولى دا چەمودانعا قاراي سوزىلار دەپ ويلاعان جۇرت از- كەم تىنشي قالىپ ەدى، جىگىت اسىعار سىڭاي تانىتپادى. گازەتكە قايتا ءۇڭىلدى. وسى كەزدە ارتىق- اۋىس سوزدەن، ورىنسىز شۋدان شوشىنعان ۆوكزالدىڭ تاپالداۋ كەلگەن جيرەن مۇرت باستىعى قاراتايدىڭ كوريدورعا قايتا شىعىپ كەتكەنىن پايدالانىپ، جىگىت قۇلاعىنا الدەنە دەپ سىبىر ەتە ءتۇستى.   
 جىگىت سەلت ەتكەن جوق. ايتقان ءسوزىنىڭ وعان زارەدەي اسەر ەتپەۋىنەن ۆوكزال باستىعىنىڭ ءوزى شوشىنايىن دەدى. ول الگى ۇيرەنگەن قۇلاعىنا قايتا ءيىلىپ كەپ تاعى بىردەڭەلەردى ايتتى.   
 جىگىت ورنىنان تۇردى. گازەتتەرى مەن زاتتارىن جيناستىردى. ءسويتتى دە، انتالاپ تۇرعاندارعا تۇگەل ءبىر قاراپ شىعىپ: "سىزدەرگە جانىم اشىعان سوڭ عانا كوندىم"، - دەدى دە، ۆوكزال باستىعىنىڭ سوڭىنان ەردى.  
 قاراتاي ىشكە كىردى. جۇزىندە جەڭىستىڭ، ۇستەمدىكتىڭ سالتاناتىنىڭ نىشانى دا جوق - وسىلاي بولۋى كەرەك. قايتا رەنىش بايقالاتىن سياقتى، وسىلاي بولماعانىنا.  
 بەيتانىس جىگىت شىعىپ بارا جاتقاندا، باعيلا ونىڭ جۇزىنە كوز توقتاتىپ قارادى. چەمودانىن قولىنا العانشا ودان قۇتىلۋعا اسىعىپ وتىرعان قىز، ەندى ول شىعۋعا ىڭعايلانگان ساتتە ىشكى جاناشىر سەزىممەن كوز توقتاتىپ ەدى، ونىڭ تۇلعاسى مەن بەت پىشىنىندەگى العاشقى تاكاپپارلىق پەن ەشكىمگە باس يمەس پاڭدىلىقتى تاعى تاۋىپ، تاڭدانۋ مەن اياۋشىلىقتىڭ جۇمباق ورتاسىندا قالا بەردى.  
 پوەزد ورنىنان قوزعالدى. باعيلا سوندا عانا اڭعاردى، شىعارىپ سالۋعا كەلگەن ادامدار تىم كوپ ەكەن. بۇل ولاردىڭ كوپشىلىگىن جاي عانا شىرامىتادى، كەيبىرەۋلەرىن ءتىپتى دە بىلمەيدى، كورگەن دە ادامدارى ەمەس سياقتى.  
 - پاپا، شارشادىڭىز با؟ - دەدى باعيلا الدەن سوڭ ەڭسەنى باسقان اۋىر ۇنسىزدىككە توزە الماي.  
 اكەسى "جوق، ۋايىمداماي- اق قوي"، - دەگەندەي قىزىنا كۇلە قاراپ، باسىن شايقادى.  
 "بۇل كىسى دە الگى جىگىت جايلى ويلاپ وتىردى ما ەكەن؟ - دەدى باعيلا ىشتەي. - مۇمكىن ەمەس. ول قالىپ بارا جاتقان قىرۋار جۇمىسىن ۋايىمداپ كەلە جاتقان شىعار. ەكى اپتادان كەيىن كونفەرەنتسيادا بايانداما جاساۋى كەرەك". "نەسى بار، - دەدى ىشتەگى قاراما- قارسى وي تاعى ءبىر شەتتەن باس كوتەرىپ. - بۇ كىسى دە ادام عوي جانە ءوز ىسىنە ەسەپ بەرىپ ۇيرەنگەن ادام. بەيتانىس جىگىت جايلى ويلاسا، ونىڭ نەسى ورەسكەل؟ ونىڭ ۇستىنە ول جەڭىلدى عوي. وڭاي جەڭىلدى. باسىن يمەي جەڭىلدى. ءوزى ەمەس وزگەلەردى اياپ جەڭىلدى. بۇل ءسوزدى ارينە، پاپام دا ەسىتتى. بالكىم، سيرەك كەزدەسەتىن، اسىرەسە، اكەمنىڭ الدىندا كولدەنەڭ تۇرار مۇنداي مىنەزدىڭ ءتىپتى وسىعان دەيىن بولماۋى دا مۇمكىن عوي، ەندەشە، ول تۋرالى از عانا ساتكە نەگە ويلانباسقا؟" 
 پروۆودنيك كەپ قاراتايدىڭ توسەگىن جاڭالادى. بۇل ورىندا بەيتانىس جىگىت جاتقان. پروۆودنيك جاستىقتىڭ تىسىن اۋىستىرعان كەزدە ونىڭ استىنان ءبىر پاراق قاعاز شىقتى. ءبىر بەتى تولىق جازىلىپتى. پروۆودنيك ونى ستول ۇستىنە قويدى دا، "نەگىزگى جۇمىس بۇل ەمەس، جاستىقتىڭ تىسىن اۋىستىرۋ" دەگەندى اڭعارتقانداي قيمىلىن جەدەلدەتە ءتۇستى. ول قاعازعا قاراتاي دا ءمان بەرگەن جوق.  
 قىزىق- اۋ ءوزى، جەك كورۋ مەن ىنتىعۋدىڭ اراسى ءبىر- اق ادىم ەكەنىن باعيلا بولمىسىمەن ۇعىنباسا دا، وسى ساتتەن باستاپ ءوزىنىڭ بار ىنتىزارى جارتىلاي جازىلعان الگى قاعازعا اۋعانىن سەزدى. كوكەيىنە شەشىلمەس جۇمباق تاستاپ كەتكەن ادام اق قاعازعا نە جازدى ەكەن، ونىمەن نە تۋرالى سويلەستى ەكەن؟ ونداعى جازۋلار مىندەتتى تۇردە ءوزى وسى كوزگە شەيىن تىڭداپ، ەسىتىپ، وقىپ كەلگەن سوزدەردەن مۇلدەم بولەك بولۋى مۇمكىن. قالاي بولعاندا دا باعيلاعا وسىلاي كورىندى.  
 كەنەت نايزاعايداي ساپ ەتە تۇسكەن جاڭا ويدان ونىڭ تۇلا بويى ءدىر ەتىپ، دەمى جيىلەپ سالا بەردى. "بەيتانىس جىگىت قالىپ قويعان قاعازىنا قايتا اينالىپ سوعۋى مۇمكىن عوي".  
 
 باعيلا ول جىگىتتىڭ قايتا اينالىپ سوعۋىن ىشتەي قالادى ما، قالامادى ما، ول جاعىن ءوزى دە انىق اڭعارا المادى، ايتسە دە، ۇزاق جىلدار بويى ىزەت پەن قۇرمەتتىڭ، كىشىپەيىلدىلىك پەن مەيىرىمنىڭ عانا بەسىگىندە بولەنىپ، تىپ- تىنىش، ءبىر قالىپتى باياۋ ءومىرى بۇگىن عانا تۇلەر الدىنداعى ۇكىدەي ءبىر سىلكىنىپ وتكەنىن، سول سىلكىنىس ونىڭ تىنىشىن العانىن سەزىنبەسكە شاراسىز ەدى.  
 - پاپا، شولدەگەن جوقسىز با؟ شاي اكەپ بەرەيىن!- باعيلا بۇرىن- سوڭدى باسىنا ورالىپ كورمەگەن ءبىر- بىرىنە كەرەعار ويدىڭ شىرماۋىنا توتەپ تە، جاۋاپ تا بەرە الماي، سودان قۇتىلۋدىڭ وڭاي تاسىلىنە كوشىپ، ءوزىن بوگدە قيمىلمەن الداندىرماق بوپ بەكىندى. ءبىراق اكەسى ءالى شولدەمەگەنىن، ءبىراز دەمالا تۇراتىنىن ايتىپ، ونى كۋپەگە، سونىمەن بىرگە شىرماۋىق ويدىڭ قاماۋىندا قالدىرا بەردى.  
 كۋپە ەسىگى جايلاپ اشىلىپ، ار جاعىنان "رۇقسات پا ەكەن؟ "- دەگەن ەر ادامنىڭ داۋسى ەستىلگەندە، باعيلا ورنىنان ۇشىپ تۇرا جازدادى. مۇنىڭ شوشىپ كەتكەنىنە، اق سۇتكە قان تامعانداي ەكى بەتىنىڭ البىراپ شىعا كەلگەنىنە جىگىت تە تاڭدانىپ، از- كەم ءمۇدىرىپ قالدى دا: "قاراتاي يسايەۆيچ، سىزگە ءقازىر ەشتەڭە قاجەت ەمەس پە؟ "- دەپ كەلگەن ماقساتىن ءبىلدىرىپ شىقتى. قاراتاي باعيلاعا ايتقان الگى ءسوزىن وعان تاعى قايتالادى.  
 جىگىت كەشىرىم ءوتىنىپ، ەسىكتى بۇرىنعى قالپىنشا جارتىلاي جاۋىپ كەتتى.  
 باعيلا كەيىننەن ءبىلدى، بۇلارمەن بىرگە كورشى كۋپەدە ەكى جىگىت كەلە جاتىر ەكەن. الدە ءوز جۇمىستارىمەن كەلە مە، الدە، اكەسىنە ەرىپ كەلە مە، ول جاعىن باعيلا تۇسىنگەن جوق.  
 - پاپا، ءسىز جايعاسىپ الىڭىز، مەن كوريدورعا شىعا تۇرايىن.  
 - مەيلىڭ، قىزىم. تىنىعىپ العانىم دا ءجون بولار. مۇنىڭ بويىنداعى ادەتتەن تىس ءبىر وزگەرىستى ول سەزدى مە، قىزىنىڭ سوزىنە بىردەن كەلىسە كەتتى.  
باعيلا كوريدورعا شىعىپ، اشىق تەرەزەدەن ساعىمدى ماڭ دالاعا كوز جىبەردى. شەتسىز دا شەكسىز. بۇكىل دۇنيە تەك وسىنداي قىرقاسىز جازىقتان تۇراتىن سەكىلدى. ءبىر كورگەن ادام مىنا سياقتى اپتاپتى دالادا بايلاپ قويساڭ شىنجىرىن ءۇزىپ قاشۋعا قۇمبىل ەكەنىن جاسىرا الماس ەدى، ءوزى دە سول ويدان اۋلاق ەمەس- ءتى. ءبىراق وتكەن جىلى ءبىر اي قىرىمدا دەمالىپ، ءبىر اي بالتىق جاعالاۋى رەسپۋبليكالارىن ارالاپ، قايتىپ كەلە جاتقاندا وسى ماڭ دالا كوزىنە وتتاي باسىلعان. دۇنيەدەگى بارلىق- بارلىق جاسىل القاپتاردان ساعىم ورانعان اپتاپتى دالاسى الدەقايدا جاقىن، الدەقايدا قىمبات ەكەنىن اڭعاردى. جانە دە، سول بۇدىرسىز دالا ءوز جۇرەگىنەن قاشان ورىن الىپ، الىسقا ۇزاعاندا ورنى بولەك ساعىنىش بوپ، ساناسىن بيلەر دارەجەگە قاشان جەتىپ ۇلگەرگەنىن دە سەزگەن ەمەس.  
 - دالانى تاماشالاپ تۇرسىز با؟ - جەلكە تۇسىنان سىپايى، جۇمساق ءۇن ەستىلدى. باعيلا جايلاپ موينىن بۇرعاندا، وزىنە قاراپ كۇلىمسىرەپ تۇرعان، الگىندە عانا كەشىرىم سۇراپ كەتكەن جىگىتتى كوردى. ونىڭ بۇل ۇنىندە جاس قىزدىڭ كوڭىلىن اۋلاۋدان گورى "نە بۇيىراسىز، قىزمەتىڭىزگە ءازىرمىن"، - دەگەن قۇلدىق ۇردى ماعىنا قويۋىراق جاتىر ەدى. ءوزىن قاشان دا سىلاپ- سيپاپ جۇرت الدىندا ىزەتتى، العىر، سىپايى، اقىلدى بوپ كورىنۋگە تىرىسىپ، ءبىر كۇي، ءبىر قالىپتان تايمايتىن بيداي ءوڭدى سۇلۋشا كەلگەن وسى جىگىتتى باعيلا اكەسىنىڭ جانىنان اۋىق- اۋىق كورىپ قالاتىن- دى. ونىڭ وسى سىپايىلىعى مەن مادەنيەتتى، يناباتتى بوپ كورىنۋگە تىرىسقان جاساندى كۇلكىسىنىڭ ار جاعىندا قانداي وي، قانداي ماعىنا جاتقانىن بۇل ەشقاشان اڭعارا الماعان. جانە مۇنداي كۇلكى مەن سىپايىلىقتىڭ ار جاعىندا نە جاتقانىن ءبىلۋ ءۇشىن ونىڭ جۇزىنە كوز توقتاتۋعا باعيلانىڭ ءداتى شىداعان ەمەس، كەرىسىنشە، ونىمەن كەزدەيسوق ۇشىراسا قالسا بايقاماعان بوپ بۇرىلىپ كەتەتىن- ءدى. 
 مىنە، ءدال ءقازىر دە ول العاش كورگەنىندەي جىميا قاراپ تۇر. كوڭىلى قالاماسا دا ايتەۋىر بىردەڭە دەپ جاۋاپ قايتارۋ كەرەك ەكەنىن تۇسىنگەن قىز:   
 - ءيا، تاماشالاپ تۇرمىن، - دەپ كۇبىر ەتە سالدى.  
 - و- و، دالا دەگەن عاجاپ قوي! ءبىراق، الماتىعا نە جەتسىن. بارعان سوڭ، ەگەر قارسى بولماساڭىز، ءسىزدى قىدىرتۋعا ۋادە بەرەيىن. مەن الماتىنىڭ نە ءبىر عاجايىپ اسەم جەرلەرىن جاتقا بىلەمىن.   
 - الماتىدا مەن دە بولعام. تالاي رەت، - باعيلا ونىڭ بيىكتەن قۇلاعان سۋداي ارىنداپ كەلە جاتقان سوزىنە ءبىرشاما توقتاۋ سالماق بوپ، ءسوزىن نىقتاپ ايتتى.   
 - ءا- ءا، سولاي ما؟ ! دەگەنمەن الماتىنى، اسىرەسە ونىڭ توڭىرەگىن ءبىلىپ بولدىم دەپ ايتۋ قيىن. بىلەسىز بە، الماتىنىڭ وزىنەن گورى ونىڭ توڭىرەگى سۇلۋ، - دەدى تۇرعات.   
 - مۇمكىن.   
 - مەن وندا بەس جىل وقىدىم. تۋىپ- وسكەن جەرىم دە سول توڭىرەك. ەگەر سوزىمدە ارتىق- اۋىس سارىن بايقالسا، كەشىرىم وتىنەم، تۋعان جەرگە قاراي جول ءجۇرىپ كەلە جاتقاندىعىمنان شىعار. سىزگە كەرىمسال ءتيىپ قالماسىن. كەرىمسال ادامعا سۋىقتان جامان تيەدى.   
 - راقمەت، تيە قويماس.   
 - دەگەنمەن، بايقاڭىز. - ول قىزعا اسا جاناشىر كەيىپپەن ءبىر قاراپ قويدى دا، ءسوزىن قايتا جالعاستىردى. -ارينە، اركىمنىڭ ءوزى تۋعان جەرى وزىنە ىستىق. ءسىز ءالى جاسسىز، كەيىنىرەك ءبارىن ءوزىڭىز تۇسىنەسىز. شىنىمدى ايتسام، اۋەلگىدە بۇل جاقتان تۇرا قاشقىم كەلدى. ءبىراق، قاراتاي يسايەۆيچتان قىسىلدىم. ءقازىر ۇيرەنىپ، باۋىر باسىپ قالعان سياقتىمىن. ايتسە دە، تۋعان جەردى ساعىناتىنىڭ راس ەكەن، ءسىزدىڭ باسىڭىزدا وسىنداي جاعداي بولدى ما؟   
 - ارينە.  
  - سەنبەيمىن، سەنبەيمىن! تۋعان جەرگە ىنتىعا قوياتىنداي ءسىزدىڭ باسىڭىزدان ۇلكەن وقيعالار وتكەن جوق. تىم بولماسا، مەن سەكىلدى اسكەر قاتارىندا دا بولىپ كورگەن ەمەسسىز. - ول ءوز سوزىنە ءوزى رازى بوپ، ءارى قىز كوڭىلىن اۋلاي ءتۇسۋ نيەتىمەن ءبىراز قارقىلداپ كۇلىپ الدى. - مەن الىستا، گەرمانيادا بولدىم. سول كەزدە بار عوي، نانساڭىز، ءوڭىم تۇگىل تۇسىمدە دە كورمەگەن سىزدەردىڭ مىنا ماڭ دالالارىڭىزدى دا ساعىندىم. "تۋعان جەرىن سۇيە الماعان، سۇيە الار ما تۋعان ەلىن" دەگەن ءبىر ولەڭ بار عوي، سول تاۋىپ ايتىلعان.   
 - تۋعان جەر جايلى بۇدان باسقا ولەڭ بىلەسىز بە؟   
 - بىلەمىز عوي. ستۋدەنت كوزىمىزدە كوپ وقۋشى ەك، ءقازىر ۋاقىت قايدا. قول تيمەيدى. جوعارى جاق بىزدەن "قانداي ولەڭ وقىدىڭ؟ "- دەپ ەمەس، "قانشا پروتسەنت ورىندادىڭدار؟ "- دەپ سۇرايدى.  
  باعيلا بولار- بولماس ەزۋ تارتتى. قىزدىڭ كۇلگەنىن تاپقىرلىعىنا بالاعان جىگىت "بىزدە مۇنداي اڭگىمەلەر ءالى كوپ" دەگەندى اڭعارتىپ، گالستۋگىن تۇزەپ، ءتۇۋ الىسقا قاراعان بوپ كەڭكىلدەي كۇلدى.   
 - ايتىڭىزشى، تۋعان جەر جايلى باسقا قانداي ولەڭ بىلەسىز؟   
 جىگىت گالستۋگىن تۇزەدى. قاپ- قارا مۇرتىن سيپادى. سونان سوڭ مۇرنىنىڭ ۇشىنا ءبىر تامشى قىزىل بوياۋ تامىزدى دا، ول تەز جايىلىپ، بيداي ءوڭدى ءجۇزى بوزا ىشكەن ادامداي ءتۇپ- تۇگەل قىزارىپ شىعا كەلدى.  
 
 - ەستە جوق، - دەدى ول باسىن سىلكىپ. - ءقازىر وقىعان نارسەڭ ەستە دە تۇرمايتىن بولدى.   
 - نەگە؟ - دەدى باعيلا ونىڭ جۇزىنە ءبىرىنشى رەت تاڭدانا قاراپ.   
 - جۇمىس. تاعى دا جۇمىس. شەگى دە، شەتى دە جوق.   
 - ايتىڭىزشى، تسيولكوۆسكييدىڭ جۇمىسى جوق بولعان دەپ ويلايسىز با؟   
 جىگىت ەندى وعان تاڭدانا قارادى.   
 - ونى نەگە سۇراپ تۇرسىز؟ ارينە، كوپ بولعان.. . 
  - سول كىسى.. . ادەبيەت جايلى ماقالالار جازعان عوي. ەستىمەپ پە ەدىڭىز؟ ونى ءبىلۋ ءۇشىن پالەندەي كوپ ۋاقىتتىڭ قاجەتى جوق.   
 - ەگەر، كىم نە بىلەدى دەگەن تاقىرىپقا ۆيكتورينا وتكىزەر بولساق، وندا ءارقايسىسىمىز.. .  
 - جوق، ناقتىسىن ايتام. ماسەلەن، ءسىز ءوزىڭىز ءسۇيىپ وقيتىن ءتورت- بەس اقىننىڭ اتىن اتاپ بەرىڭىزشى. ال، مەن ساناپ تۇرايىن. قانە - باعيلانىڭ ساناۋعا دايىندالىپ قولىن كوتەرگەنى، وزىنە بەيكۇنا بالاڭ جۇزبەن تەسىلە دە سىناي قاراعان، كۇلكىگە تولى قاراقاتتاي ءمولدىر جانارى جىگىتتى ابدىراتىپ تاستادى.   
 - اتاپ ايتسام.. . پۋشكين.   
 - ءبىر، - دەدى باعيلا سول قولىنىڭ باس بارماعىن جۇمىپ.   
 - لەرمونتوۆ.   
 - ەكى.   
 - اباي.   
 - و- و، بىردەن ابايعا ءتۇستىڭىز بە؟ مەيلى، ءۇش.   
 - بايرون.. .  
 - ءسىز قىزىق ەكەنسىز، ءبىر جوعارى، ءبىر تومەن، جارايدى، ءتورت. سونان سوڭ؟   
 - سونان سوڭ.. . ماياكوۆسكيي.   
 - بەس. تاعى؟   
 - ءىمم.. . تاعى كىم بار ەدى؟ وسىندايدا بىلەتىن اقىنداردىڭ بىردەن ەسىڭە دە تۇسپەيدى ءىمم.. . اۋەزوۆ!  
 - اۋەزوۆ؟ - باعيلا ىنتا- شىنتاسىمەن سىڭعىرلاي كۇلدى. - ول اقىن ەمەس قوي، پروزايك. جارايدى، ارى قاراي بوس قينالماي- اق قويىڭىز. ونىڭ ۇستىنە، الگى اتاعان اقىندارىڭىزدى ينستيتۋت تۇگىلى مەكتەپ بىتىرمەگەن ادامدار دا اتاپ بەرە الادى جانە ولار ءسىزدىڭ سۇيىكتى اقىنىم دەپ يەمدەنەر دارەجەدەن شىعىپ كەتكەن، سۇيسەڭىز دە، سۇيمەسەڭىز دە بىلۋگە ءتيىستىسىز. سۇيىكتى اقىندارىڭىزدى اتاڭىزشى دەگەندە مەن بۇگىنگى كوزى ءتىرى اقىنداردى ايتىپ ەدىم.   
 - باعيلا، ارتىق بولسا كەشىرىڭىز، ءبىراق مەنىڭ ومىردەگى ورنىم اقىن- جازۋشىلاردى قانشالىقتى بىلۋىمە بايلانىستى ەمەس قوي دەيمىن. - جىگىت بۇكىل دۇنيەنىڭ اقىل- وي يەلەرىنە پىسقىرىپ تا قاراعىسى كەلمەيتىن كەيىپپەن شەكسىز دالاعا مەنمەنسي قارادى. ونىڭ جالعان نامىسقا جىعىلىپ، جىلتىراي تۇسكەن سۇلۋشا جۇزىنەن، كەرەك دەسەڭ مىنا دالانى دا، ونداعى ءوسىپ تۇرعان كارى سەكسەۋىلدەر مەن اۋىق- اۋىق كورىنىپ زۋىلداپ قالىپ بارا جاتقان جاتاعان تامداردى ءتىپتى ءوزىن تەربەلتىپ، تۋعان جاعىنا قاراي ەنتەلەپ بارا جاتقان جۇيرىك پوەزدى وسى- جۇمساق ۆاگونىمەن قوسا قاجەت دەپ تاپپايتىن جانارىنان باعيلا قارسى الدىندا تۇرعان ادامنىڭ بۇكىل بولمىسى ءىلىم- بىلىمگە قاس ەكەنىن، ەگەر ءىلىم- ءبىلىم تۇزدى سۋ بوپ، بۇل قيار بوپ، ەكەۋىن ءبىر بوشكەدە ءبىر جىل ۇستاساڭ، مىناۋ بويىڭا دىمقىل دارىتپاي قۇرعاق شىعارىن بايقادى. وسىنى بايقاعان كەزدە ول ويدا جوق جەردەن اكەسىنە جانى اشىدى، ونىڭ توڭىرەگىندە وسىنداي ادامنىڭ بارلىعىنا ىشتەي قىنجىلدى. ءبىراق جاس قىز ءوزىنىڭ بۇل بايقاعاندارىنىڭ بارىنە ءوزى قايتادان كۇدىكپەن قاراپ، وسىنىڭ ءبارى اسىعىس بولجام، جالعان توپشىلاۋ شىعار، ءتىپتى، ولاي بولماعان كۇندە دە اكەمنىڭ ورىسىندە بۇل جىگىت كەزدەيسوق ۇشىراسىپ قالعان جالعىز شىعار دەپ ءوزىن- ءوزى جۇباتتى.   
 ەندى ول مىنا جىگىت جاققا كوز سالعىسى كەلمەدى. جانە ءبىر عاجابى ونىڭ كورىكتى، سۇلۋشا ءجۇزى ءوز جۇرەگىندە جيىركەنىش سەزىم وياتا باستاعانىن، كورىكتىلىكتىڭ ادامدى تەرىس اينالدىرار قاسيەتى بولارىن دا العاش سەزىندى. ءبىراق، مۇنىڭ سەبەبىنىڭ نەدە ەكەنىن، ونىڭ ناقتى قانداي قارىم- قاتىناستاردان تۋىندايتىنىن جاس قىز بىلە المادى.   
 ولار وسىلاي بىرنەشە مينۋت ءۇنسىز تۇردى. باعيلا بۇل سەكىلدى ىشكى ارپالىستىڭ يىق وزەر سالماعىنا توزە الماسا، مىنا جىگىتتىڭ دۇنيە ءبىر جاق، ءوزى ءبىر جاق بەيعام قالپى، "وسىلاي، ەتتىم- اۋ، اعات بولدى- اۋ" دەپ قينالۋدان گورى قايتا سول سۇيەگى قۋراعان، ءتىرى جۇرگەن اقىنداردى، سولاردى تۋعىزعان مىنا سياقتى جەر- دالانى ءالى دە كىنالاۋعا دايار سىڭايى ونىڭ ىشكى ازابىن اۋىرلاتا ءتۇستى.   
 قىز ورنىنان بىلدىرمەي قوزعالىپ، اكەسى جاتقان كۋپەگە قاراي جىلجىدى. باسىنان ءسوز اسىرماس، بارىنەن ءوزىنىڭ ەركەكتىك نامىسىن جوعارى قوياتىن جىگىت "ومىردەگى ورنىم اقىن- جازۋشىلارعا تۇك تە قاتىسى جوق"، - دەگەن فيلوسوفياسىن ءۇنسىز پاش ەتىپ، تاۋەلسىز، دەربەس جاعدايدا قيمىلسىز قالا بەردى. باعيلا ەكى- ءۇش قادام اتتادى دا، وعان اقىرىن قايتا بۇرىلىپ:   
 - كەشىرىڭىز... الگى.. . ءبىزدىڭ كۋپەدەگى جىگىت ءبىر قاعازىن تاستاپ كەتىپتى. ەگەر ونىڭ قايدا ەكەنىن بىلسەڭىز، ايتا سالعايسىز، - دەدى جاسقانا ءۇن قاتىپ.   
 جىگىت كۇللى الەم مەن كۇللى اقىندارعا دەگەن رەنىشىن ءسال عانا ساتكە قويا تۇرىپ، بۇعان كۇلىمسىرەي قارادى.   
 - ەگەر ول جىگىتتىڭ قايدا ەكەنىن ايتسام سىزگە قىزمەت ەتكەن بوپ تابىلار ما ەكەنمىن؟ سىزگە قىزمەت ەتۋگە ءارقاشان دايىن ەكەنىمدى بىلەسىز عوي. - ونىڭ جۇزىندە الگى نامىسقويلىق پەن وكپە- رەنىشتەن ءىز دە قالماي، تەك باياعى سىپايى كۇلكىسىنە قايتا ورالىپتى. باعيلا ونىڭ بويىنداعى ولەرمەن وزىمشىلدىكتىڭ قايناۋى ءالى باسىلا قويماعانىن بىلسە دە، سونىڭ ءبارىن ىشىندە وڭاي تۇنشىقتىرىپ، قالاعان ساتىندە قالاعان كۇيگە تۇسە الاتىن مىنا سياقتى ەرەكشە قابىلەتكە مەيلىنشە تاڭداندى. ونىڭ جۇزىنە كوز تاستاسا تاعى دا سول جۇرەك قوبالجىتار شەكتەن تىس سىپايى كۇلكى مەن سىپايى ىزەتتى كورۋدەن تايساقتاپ، باعيلا ونىڭ لاكتەلگەن قارا تۋفليىنە قاراپ تۇرىپ:  
 - جوق، ماعان ەمەس، سول جىگىتكە قىزمەت ەتكەن بولار ەدىڭىز، - دەدى دە ءوز ءسوزىنىڭ جىگىتكە قانداي وزگەرىس ەنگىزگەنىن كۇتپەستەن، كۋپەسىنە كىرىپ كەتتى.   
 اكەسى ۇيىقتاپ جاتىر ەكەن. قاشانعى ادەتىنشە اۋزىن ءسال عانا اشىپ، ءبىر قالىپتى، باياۋ قورىلعا كىرىسىپتى. وسىدان ءۇش- ءتورت جىل بۇرىن قايتىس بولعان اجەسى ءۇي ىشىندە قورىلداعان ادامدى ەرىنبەي- جالىقپاي ارالاپ ءجۇرىپ وياتاتىن- دى. بىلدىرمەي باسىپ كەلىپ، يىعىنان اقىرىن عانا ءتۇرتىپ: ء"بىر قىرىڭنان جاتشى"، - دەر ەدى. ءبىر قورىلدى توقتاتقاندا اۋەلگى وياتىپ كەتكەن ادامى قايتا باستايدى، بۇل وعان قايتا بارادى. ءسويتىپ، ءوزى قالجىراپ ۇيىقتاپ كەتكەنشە بالالارى مەن نەمەرەلەرىنىڭ اراسىندا ارلى- بەرلى تىنىم تاپپاي جۇرەر ەدى. "اجە، قورىلداعان ادامدى نەگە وياتاسىز؟ "- دەيتىن باعيلا. "تۇندە ادامدى شايتان باۋىزدايدى. سونان سوڭ قورىلدايدى"، - دەيتىن ول. اجەسىنىڭ قورقىنىشتى ءسوزى بالا كوزىنەن ساناسىنا ءسىڭىپ قالعاندىقتان با، الدە، ەس بىلگەلى ءبىر ءوزى جەكە بولمەدە جاتىپ تىنىشتىققا ۇيرەنگەندىكتەن بە، باعيلا قاسىنداعى ادامنىڭ قورىلداعانىن ۇناتپايتىن. سول اجەسى سەكىلدى تاپ ءقازىر دە اكەسىن اقىرىن ءتۇرتىپ وياتپاق بوپ وعان جاقىنداي بەرىپ ەدى، كىشكەنە ستول ۇستىندەگى جارتىلاي جازىلعان باياعى قاعازدى كورىپ، ول سول ورنىندا ءارى- ءسارى كۇيدە تۇرىپ قالدى. كوريدورعا شىعىپ، سىپايى جىگىتپەن اڭگىمەلەسكەن ارالىقتا كوڭىلدەن ازداپ ۇمىت بولا باستاعان بەيتانىس جىگىت جايلى ويى مەن جاستىق استىندا قالىپ قويعان قاعاز ونىڭ ساناسىندا قايتا ءتىرىلىپ، تىنىشىن تاعى الا باستادى.   
 ول قولىن جايلاپ سوزىپ، سىتىرىن ەستىرتپەي قاعازدى الدى. دەمى دىرىلدەپ، شىن ۇيىقتاپ جاتقانىنا اقىرعى رەت كوز جەتكىزىپ الماق بولعانداي اكەسىنە تاعى ءبىر قارادى دا، پولكاسىنا وتىرىپ قاعازعا ءۇڭىلدى. 
 جاسى ون جەتىدەن ەندى- ەندى عانا اسقان قىزعا مۇنداعى سوزدەر مۇلدە جات، مۇلدە الىس كورىندى. ول اۋەلگى سويلەمنىڭ ءوزىن ءا دەگەننەن تۇسىنە الماي، بىرنەشە رەت قايتالاپ وقىدى.   
 "تاڭدانۋ مەن تابىنۋ ەشقاشان ابستراكتسيالى ۇعىم بولىپ كورگەن ەمەس، ويتكەنى بۇل ەكەۋى تەك جەكە ادامنىڭ وي- ءورىسى مەن پاراسات دەڭگەيىنە تىكەلەي بايلانىستى. ال جەكە ادامنىڭ ءوزى دە، وي- پاراساتى دا ءارقاشان ناقتىلى. ايتالىق، تەككەرەي، گيۋگو، فرانس، شيللەر (پروزالىق شىعارمالارى) ، سكوتت ت. ب. دۇنيەگە بەلگىلى جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىنا ءوز باسىم ەشقاشان تاڭقالعان دا تابىنعان دا ەمەسپىن. وسىلاي دەگەنىم ءۇشىن بالكىم ماعان كەيبىرەۋلەر ءتىل تيگىزەر، قايدان شىققان دانىشپانسىڭ، ءوزىڭ نە ءبىتىردىڭ ت. ت. دەگەن سياقتى تولىپ جاتقان كىنالاۋشى سۇراقتار قويار. دەمەك، ولار تابىنۋشىلار. تاڭدانۋشىنى ءوز پىكىرىن قايتارۋعا نەمەسە سۇيىسپەنشىلىگىن باسەڭدەتۋگە بولعانمەن تابىنۋشىنى بەتىنەن قايتارۋ قيىن. ول قۋلت پەن فاناتيزمگە ۇقساس. فاناتيزم مەن پاراسات قاتار ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەمەس، ويتكەنى ولار ءبىر- بىرىنە جاۋ ۇعىمدار. فاناتيزم تەك "ساۋاتسىزدىق" دەگەن ورتادا "گۇلدەنەر" بولسا، پاراسات ءبىلىمدى ورتادا ءونىپ- وسەدى. دەمەك، ادام نەعۇرلىم كوپ بىلگەن سايىن ءوزىنىڭ بۇرىنگى تاڭدانىپ، تابىنىپ كەلگەن نارسەلەرىنە قايتا باعا بەرگىش بولادى. جوعارىداعى جازۋشىلارعا تابىنبايتىنىم، ءتىپتى، تاڭدانبايتىنىم - ايتەۋىر وسىلايشا بىرەۋ- مىرەۋ جازا الاتىن بولعاندىقتان، مۇنداي شىعارمالار ادام تۆورچەستۆوسىنىڭ پوتەنتسيالدى مۇمكىندىگى شەڭبەرىنىڭ ىشىندە جاتقاندىعىنان. كەرىسىنشە، ون سەگىنشى عاسىرداعى كوپكە بەلگىسىز پ. بورەل (جيىرما ءۇش جاسىندا قايتىس بولعان) شىعارمالارىنداعى فيلوسوفيالىق كونسەپتسيالار مەنى كوبىرەك قىزىقتىرادى، ءتىپتى، ونىڭ ەشكىم ويلاماعان جاقتان كەلۋى، ادامدار تىرشىلىگىنە توڭكەرىس ەنگىزبەك بولعان وزىندىك ويى تاڭداندىرادى. نەمەسە، ورىستىڭ قازىرگى جازۋشىسى د. گرانين "تاڭعاجايىپ بۇل ءومىر" (باسقالارىنا تاڭقالمايمىن) اياعىن جەردەن بيىك كوتەرگەن، بىرەۋ جازسا، بىرەۋ جازا المايتىن تاقىرىپ، ورىندالۋى وتە قيىن. شۋكشين، راسپۋتين، استافيەۆ سەكىلدى قازىرگى شۋلى اۆتورلار دا كونىل اۋدارۋعا تۇرعانمەن، ادامزات ويىنا وي قوسقان جوق. كەرىسىنشە، قاي- قايداعى ءبىر ر. ۆايان ماعان كوپ اسەر ەتەدى. ويتكەنى، ەڭ قۇرىعاندا ول ءوزى جايلى دا ءارى باتىل، ءارى وتكىر سىن ايتا الادى. ال، قازاق ادەبيەتىنە، ونىڭ ەندى قالىپتاسىپ كەلە جاتقان كوركەم ويلاۋ مەن كوركەم پروزاسىنىڭ پروفەسسيونالدىق دارەجەسىنە، ونىڭ وكىلدەرىنە باعا بەرەر بولساق.. ." 
 
 باعيلا قاعازدان كوزىن الماعان بويى وتىرىپ قالدى. مۇنداعى ايتىلعان ويلار، ادام اتتارى دا ونىڭ بۇرىن- سوڭدى ەستىمەگەن، بىلمەگەن نارسەلەرى ەدى. ول تاڭدانارىن دا، تابىنارىن دا بىلمەدى. جانە بۇل ەكى ويدىڭ ەكەۋى دە مىنا ءبىر بەت قاعازدا الدىن الا جازىلىپ قويىپتى. تاڭدانۋ مەن تابىنۋدىڭ ءتۇپ توركىنى پاراسات پەن ءبىلىمنىڭ سايازدىعىنا ساياتىنىن الگى قاعاز ارقىلى بايقاعان قىز تاڭدانۋعا ارلانىپ، تاڭدانباسقا شاراسىز قالىپ تانىتىپ، وسى ەكى ويدىڭ ارالىعىندا تاعى دەل- سال كۇيگە ءتۇستى. ايتسە دە، بەيتانىس جىگىت قالدىرىپ كەتكەن وسى ءبىر پاراق وي ونى ايرىقشا ءبىر بيىككە كوتەرىپ، ءوز ويىنداعى بۇرىنعى بيىكتەرىن تابان استى الاسارتىپ كەتتى.  
 كوريدورداعى جىگىتتى ەسىنە الدى. كوز الدىنا ونىڭ ءبىلىمسىز بەيشارا قالپى، سوعان قاراماستان تەك جالعان نامىس ۇيالاعان قۇر كەۋدەسى كوز الدىنا ەلەستەپ، ەرىكسىز جىميدى.   
 بەيتانىستى قايتا ەسىنە الدى. ءوزىنىڭ تاڭدانباۋعا تىرىسقانىن، ولاي ەتۋگە نامىسى جىبەرمەگەنىن ويلادى. جالعان نامىس.. . جالعان نامىس ءوز بويىندا دا جاتقانىن، جاسىرىن جاتقانىن ۇعىندى، ۇعىنعان ساتتە ءوز- وزىنەن شوشىدى. "سوندا قالاي؟ جالعان نامىس جۇرتتىڭ بارىندە دە جاسىرىنىپ جاتقانى ما؟ جو- جوق، ولاي بولۋى مۇمكىن ەمەس، مۇمكىن بولسا دا مەندە جوق. ءيا، مەندە جوق".   
 جالعان نامىس - ادام ءوز السىزدىگىن، ءوز دارمەنسىزدىگىن سەزىنگەندە عانا باس كوتەرەرىن، ونىڭ بىلىمسىزدىكپەن ەگىز ەكەنىن باعيلا بىلگەن جوق، ولاي بولار دەپ ازىرگە ويلامادى دا. ءبىراق، وزدەرى قۋپەدەن قۋىپ شىققان جىگىتكە وسى ۋاكىتقا دەيىن جاناشىر سەزىم تانىتىپ كەلسە، ءدال وسى مينۋتتان باستاپ ونىڭ ورنىن وكىنىش اۋىستىرعانىن اڭعاردى. ول جىگىتتىڭ كىم ەكەنىن بىلمەسە دە، ايتەۋىر وزدەرىنەن ءبىر ەمەس بىرنەشە ەلى جوعارى تۇرعانىن، ونىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن ءوزى كورىپ، سويلەسىپ، ارالاسىپ جۇرگەن ادامدارىنان، ءتىپتى، جات ۇيانى زورلىقپەن مەكەندەپ، بەيعام جاتقان مىنا اكەسىنەن دە بيىك ەكەنىن ۇعىندى. جانە، قان بازارداي قايناپ جاتقان مىنا ومىردە ءبىر كەزدەسە كەتكەن بەيتانىس ادامدى ءوز اكەسىنەن جوعارى قويعانىنا، اۋەلگىدە نامىستاندى، نامىستانسا دا وعان كونبەسكە بولماسىن، ءبىر پاراق قاعاز بولدىرماسىن ەرىكسىز مويىندادى. ءوزىڭنىڭ وزگەدەن تومەن ەكەنىڭدى مويىنداۋ قورلىقتىڭ اتاسى ەكەنىن، ءبىلىم مەن پاراسات ۇستەمدىگىن جەڭەر ەشقانداي قايرات، ەشقانداي قارۋ دا جوق ەكەنىنە باعيلا وسى تۇستا وي جىبەردى.   
 "ويلى ادامعا قىزىق جوق بۇل جالعاندا.. ." وسى ءبىر ولەڭ جولى، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، باعيلانىڭ شاتىسىپ، شارپىسىپ بارا جاتقان الىپ قاشتى ارپالىستارىنىڭ اراسىنان اۋىق- اۋىق باس كوتەرىپ، ونى تەرەڭگە جەتەلەي بەردى. "ويلى ادامعا نەگە قىزىق جوق؟ "  
 "ابايدىڭ مۇنىسى نەسى؟"- دەۋشى ەدى "ويلى، ادىلەتتى ادام تۇبىندە جەڭەدى، ونىڭ مەرەيى ۇستەم بولادى، ول ەڭبەگىنىڭ، ءبىلىمنىڭ، ويىنىڭ زەينەتىن كورەدى"، - دەۋشى ەدى، ون جىل بويى وسىلاي دەپ كەلمەدى مە، وسىلاي ۇيرەتپەدى مە؟ ەندى كەپ مۇنىسى نەسى؟ ابايعا سەنە مە، مۇعالىمدەرگە سەنە مە، الدە وزىنە سەنە مە؟ قايسىسىنا جۇگىنگەن ءجون؟ " "ويلى ادامعا قىزىق جوق بۇل جالعاندا.. ."  
 باعيلانىڭ باسى قاتتى. كىمگە سەنەرىن، دالانىڭ ساعىمىنداي شۇبىرعان ويلارىنىڭ قايسىسىن ۇستارىن، قايسىسىنىڭ جالىنا جابىسارىن بىلمەدى. ايتسە دە، وسى جولدار تىلسىم ءبىر قۇدىرەتتەي ونى وزىنە قول بۇلعاماي- اق ءۇنسىز جەتەلەي بەردى. سول جەتەككە ەرىپ، العاش ادىم باسقاندا كوز الدىنا كوپە- كورنەۋ ادىلەتسىزدىكتىڭ وڭاي قۇربانى بوپ، جىلى ورنىنان ايرىلىپ بارا جاتقان جىگىت ەلەستەدى. جاڭا عانا وزدەرىنىڭ بارىنەن بيىك ساناعان جىگىت. كۋپەدەن ايرىلۋ - ومىردەگى ەڭ قاتال، ەڭ سورلى قورلىق ەمەس شىعار، ءبىراق، قايتكەن كۇندە دە جەڭىلۋ عوي. بىرەۋدىڭ ۇستەمدىگىن سەزىنۋ مەيلى ۇلكەن بە، كىشى مە، ايتەۋىر جانعا تۇسەر جارا، ار مەن نامىستىڭ جىعىلۋى، ال، ار مەن نامىستا ۇلكەن، كىشى دەگەن ۇعىم جوق، بولعان ەمەس. وزدەرىنەن بيىك ساناعان جىگىت وزدەرىنەن الاسا بولدى. الاسارعان جوق الاسارتتى. بيىك وي الاسا ويدىڭ الدىڭدا جەڭىلىس تاپتى.   
 نەگە؟   
 باعيلا بۇعان جاۋاپ بەرە المادى. جاۋاپ بەرگەنى سول، اۋزىن ءسال عانا اشىپ بەيعام ۇيقىدا جاتقان اكەسىنە ءبىر قارادى، قارادى دا ءوز ويىنان ءوزى ۇرەيلەندى، ءون بويى ءدىر ەتە ءتۇستى.   
 ول قاعازدى كىشكەنە ستول ۇستىنە قايتا قويدى. سول كەزدە ونىڭ كەلەسى بەتتەرىندە مۇنان دا تەرەڭ، مۇنان دا تۇڭعيىق ويلاردىڭ بارلىعىن، مىنا جالعىز بەت - سول تىلسىم ويلاردىڭ ءبىر ۇشقىنى عانا ەكەنىن انىق اڭعاردى. جاس قىزدىڭ كوكەيىندە ءوزى دە ءبىلىپ بولمايتىن ەرەكشە ءبىر ىنتىزارلىق، ونىڭ قالعان بەتتەرىندە نە جازىلعانىن بىلۋگە قۇشتارلىق باس كوتەردى. وسى ءبىر سەزىم تەرەڭنەن ويانۋى مۇڭ ەكەن، سول بەتتەردىڭ يەسىن - بەيتانىس جىگىتتى تاعى ءبىر كورسەم، ونىمەن تىم بولماسا ءبىر رەت تىلدەسسەم دەگەن ۇرى وي قوسا كوتەرىلدى. ونى ءبىر كورۋدى، ءبىر رەت تىلدەسۋدى تىلەگەن ويىنان ول سەسكەنگەن دە ۇرىككەن دە جوق.   
 * * *  
 پوەزد الماتىعا كەشقۇرىم كەپ توقتادى. اكەسىنىڭ مۇندا دا تانىستارى كوپ ەكەن. قايناپ تۇرعان شىلدەنىڭ كۇنى بولسا دا كوستيۋم كيىپ، گالستۋك تاققان ءتورت- بەس ەركەك بۇلاردى ۆوكزالدان دابىرلاي كۇتىپ الىپ، مانادان سازارا توسىپ تۇرعان سۋ جاڭا ەكى "ۆولگاعا" قاراي الىپ ءجۇردى.   
 باعيلا بۇل كىسىلەردىڭ كىم ەكەنىنە، وزدەرىنە قاڭداي قاتىسى بار ەكەندىگىنە دە وي جىبەرمەدى، ايتەۋىر، اكەسى جۇرگەن جەردە ىلعي وسىلاي بولارىن، قايدا بارماسىن، قاي ورتاعا تۇسپەسىن - بارىندە دە سىي- قۇرمەت يەسى بوپ شىعارىن كوز اشقالى كورىپ كەلە جاتقاندىقتان بۇل سياقتى ەرەكشە ىقىلاسقا ءمان دە بەرمەدى.   
 ماشينا كوك تەرەككە كومىلگەن اسەم كوشەمەن زۋلاپ كەلەدى. كۇن ءالى باتا قويماسا دا، مۇندا قارا كولەڭكە، ءارى اۋا قوڭىر سالقىن ەكەن. كوشەگە جاڭا عانا سۋ سەبىلگەن بولسا كەرەك، ماشينا دوڭعالاقتارىنىڭ دىمقىل اسفالتى تىز- تىز تىلگەنى عانا ەستىلەدى باعيلانىڭ جەلكە تۇسىنداعى داۋىستار ءار تاقىرىپقا ءبىر اۋىسىپ كەلەدى. ءبىر داۋىس جاز ايىندا پوەزدان گورى سامولەتتىڭ ىڭعايلى ەكەنىن بايانداي باستادى. ءوزىنىڭ جۋىقتا عانا تاشكەنتكە بارىپ كەلگەن ساپارى جايلى، سوندا بارعان جەرى قاراتاي يسايەۆيچتىڭ كەلگەن جاعىنان الدەقايدا جاقىن بولسا دا سامولەتكە وتىرعانىن، جول ازابىن كورمەي تەز جەتكەنىن ءسوز ەتتى. تاشكەندەگى تاماقتىڭ كوپتىگىنە، شاشلىكتىڭ مولدىعىنا توقتالدى. تاشكەندە كوشەگە شىقساڭ بولدى، الدىڭنان جايۋلى داستارقان پايدا بولا كەتەتىنىن، ءبىر سومعا جەتەر- جەتپەس اقشاعا مەيمىلدەپ توياتىنىڭدى ەرەكشە ىقىلاسپەن ايتتى.   
 تاشكەن داستارقانىنىڭ تابىنۋشىسى ءۇزىلىس سالماي بودەنە تالاسى جايلى ەلىگىپ سويلەي جونەلدى. مۇلدە باسقا ەلدەن، باسقا پلانەتادان كەلگەن ادام سياقتى جانە وسىندا وتىرعانداردىڭ ءبارى كەم دەگەندە ول قالادا ءتورت- بەس رەتتەن بولىپ قايتقانىمەن ءىسى دە جوق.   
 كوشەنىڭ جاڭا عانا سىزىپ وتكەندەي اپپاق جولاقتارىنان كوز الماي كەلە جاتىپ باعيلا وسىنداي سالاۋاتتى، ەرەسەك ادامداردىڭ تۇككە تۇرمايتىن ۇساق تاقىرىپتاردىڭ توڭىرەگىندە تامسانا اڭگىمەلەپ كەلە جاتقاندارىنا، ورىنسىز جەردە كۇلە بەرەتىندەرىنە جانە ەڭ باستىسى كۇلكىسىز نارسەنىڭ وزىنە قارقىلداي سالاتىندارىنا تاڭدانۋمەن بولدى.   
 ەكى ماشينا قۇيرىق تىستەسىپ كەلىپ قالانىڭ قاق ورتاسىنداعى التى قابات ءۇيدىڭ ەسىگىنىڭ الدىنا توقتادى. ءۇي يەسى - جۋىقتا تاشكەن ساپارىنان ورالعانى جايلى جول- جونەكەي اۋىز جاپپاي اڭگىمە ايتىپ كەلگەن ۇزىن بويلى، شاشىنا ەرتەلەۋ اق ارالاسا باستاعان ورتا جاستار شاماسىنداعى اشاڭ كىسى بوپ شىقتى. بۇلار ۇيگە داۋدىرلاي كىرىپ كەلگەندە اس قامىمەن ءجۇرىپ ءالى حالاتىن دا شەشىپ ۇلگەرمەگەن، جاسى وتىزعا جەتەر- جەتپەس قارا تورى ادەمى كەلىنشەك ەسىك الدىندا ۇيالا كۇلىمسىرەپ سالەم بەردى.   
 - و- و، جەڭەشە، امانسىڭ با؟ - دەگەن اكەسىنىڭ سالەمدەسۋىنەن باعيلا بۇل كەلىنشەك تاشكەن داستارقانىنىڭ تابىنۋشىسىنىڭ ايەلى ەكەنىن ءتۇسىندى. "جەڭەشە" دەگەن ءسوز جاس ايەلدىڭ بولمىسىنا مۇلدە قاراما- قايشى كەلىپ تۇرسا دا، وعان مۇنىڭ قۇلاعى مەن ەتى ۇيرەنگەن بولسا كەرەك، وزىنەن الدەقايدا ۇلكەن، ءتىپتى قايناعا دەسە دە ەرسى كورىنبەيتىن قاراتايعا قازاقى، جايدارى مىنەزبەن: "قاينىم- اۋ، سەنى دە كورەتىن كۇن بولادى ەكەن عوي"، - دەپ قولىن الجاپقىشىنا تەز- تەز ءسۇرتتى دە، قۇشاقتاسىپ امانداستى.   
 - ويپىرماي، قولىڭا بيلىك تيمەي ءجۇر ەكەن داعى، - دەپ جالعاستىردى ول كىسىلەردىڭ الدىنا تاپوچكا قويىپ جاتىپ، - بۇرىن ءجيى كەلۋشى ەدىڭ، باستىق بولدىڭ دا كورۋدەن قالدىق. سەمىرىپ العانسىڭ با ءوزى؟ قانە، قانە؟ - ول قاراتايدى اينالدىرىپ كورە باستادى.   
 - جوق، اناۋ ايتقان سال قارىن بولا قويماپسىڭ. اۋداننىڭ ءبىرىنشى باسشىسىنا بۇدان ارتىق بولۋعا دا بولمايدى.   
 - ماليكە، مۇندا دا ۇلكەن كىسى بار ەكەنىن ۇمىتپاعايسىڭ، - دەدى كۇيەۋى ايەلىنىڭ قاراتايدى تىم تاماشالاپ كەتكەنىنە قىتىمىرلاۋ داۋىسپەن توقتاۋ سالىپ.   
 كەلىنشەك توپ كىسىنىڭ اراسىنداعى قاعاجۋ قالعان باعيلاعا بۇرىلدى. 
 - ءتۇۋ! كاكايا سلاۆنايا! كراسيۆايا! ۇمىتپاسام، اتىڭ باعيلا عوي ءا؟ - ماليكە باعيلانىڭ بەتىنەن ءسۇيدى. -ادامدى قارتايتاتىن وزىڭنەن كەيىنگى دەگەن دۇرىس، ءبىراق، "وزىڭنەن كەيىنگى قىز بالانى كورىپ قارتاياسىڭ"، - دەسە دالىرەك بولار ەدى. وسىدان ەكى جىل بۇرىن كورگەنىمدە شاشى جەلبىرەگەن ويىن بالاسى ەدى، ەندى بويجەتىپ شىعا كەلىپتى. قارتايدىڭ دەگەن وسى عوي!  
 - ماليكە، فيلوسوفيا ايتۋعا ءالى ۋاقىتىمىز مول بولار دەپ ويلايمىن، - دەدى كارىلىك جايلى ءسوزدىڭ ءبىر ۇشى وزىنە قاتتىراق تيگەنىن سوزگەن كۇيەۋى قوناقتار جايعاسپاي جاتىپ- اق ايەلىنە ەكىنشى رەت ەسكەرتۋ جاساپ.   
 - قازاقتىڭ ماڭدايىنا فيلوسوفيانى قۇداي ءوز قولىمەن جازعان، - دەدى ماليكە كۇيەۋىنىڭ ەسكەرتۋىنە بۇرىنعىسىنشا جايدارى مىنەزبەن وپ- وڭاي تويتارىس بەرىپ. - ويتكەنى فيلوسوفيانى كورگەنى مەن تۇيگەنى بار ادام ايتادى. ال، قانە، جوعارى شىعىڭىزدار.   
 داستارقان ۇستىندە رەتتى- رەتسىز، ءار ءتۇرلى تاقىرىپتاعى بىتىراڭقى جايتتار ءسوز بولدى. اۋا رايى، ساياسات، ۇكىمەت ادامدارىنىڭ اراسىندا وتكەن اڭگىمە، بىرەۋدىڭ قىزمەتكە تاعايىندالۋى مەن بوساۋى، سونان سوڭ، البەتتە، ءۇي يەسىنىڭ تاشكەن ساپارىنداعى كورگەن- بىلگەنى دە ۇمىت قالمادى.   
 باعيلا بۇل اڭگىمەلەردىڭ ءبىرىن ۇعىپ، ءبىرىن ۇعا المادى. جانە ولاردىڭ سوزىندە ويدا قالار، كوڭىلدى سەلت ەتكىزەر جاڭالىق، توسىندىق جوق سەكىلدى بوپ كورىندى. ول مۇنداي ءار ءتۇرلى ادامدار باس قوسقان جيىنداردا اكە- شەشەسىمەن بىرگە ءجۇرىپ تالاي بولعان. داستارقان باسىنداعى ادامداردىڭ ات- جوندەرى مەن تۇر- ءتۇسى، اتقارار قىزمەتتەرى باسقا بولعانمەن ءبارىنىڭ ايتار سوزدەرى مەن كۇلكىلەرى، ءازىل- قالجىڭدارى ءبىر- بىرىنە عاجايىپ ۇقساس كەلەتىنىنە اۋەلگىدە تاڭ- تاماشا قالاتىن، بەرتىن كەلە بۇعان دا قۇلاعى ۇيرەنىپ، كىسىنى جالىقتىرار اڭگىمەلەردى ۇقپاسا دا ءۇنسىز تىڭداپ، ءوز قيالىمەن ءوزى بوپ وتىرا بەرەر جاقسى ءادىس تاپقان- دى. بۇل جولى دا ءسۇت قوسقان كۇرەڭ شايدى اۋىق- اۋىق ۇرتتاپ قويىپ، قوناق بولمەنىڭ ەكى جاق قابىرعاسىنا سىرەستىرە جيىلعان كىتاپتاردان كوز الماي ءتۇرلى- ءتۇرلى وي قۇشاعىنا شومدى. بۇل قوناق بولمەدەن گورى كىتاپحاناعا كوبىرەك ۇقسايتىن سياقتى. باعيلا ءبىر ساتكە وسىنداعىلاردىڭ ءبارىن كىتاپحانادا شاي ءىشىپ وتىرعان ادامدارعا ۇقساتىپ، وزىنەن- ءوزى ىشتەي جىميدى. جانە بۇلاردىڭ كىتاپحانادا شاي ءىشىپ، قارق- قارق كۇلىپ وتىرعاندارىن كىتاپتى سىيلاماۋ، ونىڭ قاسيەتىن قورلاۋ دەپ ۇقتى. ول تاشكەندەگى قورازدار تالاسى جايلى تامسانا ايتىپ وتىرعان ءۇي يەسىنە ءبىر ءسات قاراعاندا كوز الدىندا بەت سۇيەگى شىعىڭقى، ويناقى جانارىنان وتى تايماعان، كىسىگە سىناي قارايتىن، ىستىك مۇرىن، ەرىندەرى قايماقتاي، اق سارى ادامنىڭ سۋرەتى قالدى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، بۇل سۋرەت باعيلانىڭ ساناسىندا ۇنامسىز سەزىم تاستاپ ءوتتى. باعيلا بۇل سەكىلدى ادامداردى دا كورگەن جانە ولاردىڭ كوپشىلىگى قىتىمىر، داۋكەس، ءوزىمشىل، قىزعانشاق، ۇساق، ساراڭ، ماقتانشاق بوپ كەلەتىنىن، ونىڭ ۇستىنە مەيلىنشە ساق ءارى مىندەتتى تۇردە جاعىمپازدىققا جاقىن جۇرەتىنىن دە بايقاعان. كوز الدىنداعى ەلەس- پورترەتتەن نازار اۋدارماي تۇرىپ- اق، ول ءۇي يەسىنىڭ مىنا كىتاپتاردى تۇگەل وقىعان- وقىماعانى جايلى ءوز كوڭىلىندە ءبىر سۇراقتىڭ جىلت ەتە قالعانىنا تاڭىرقاعان جوق.   
 - باعيلا، شايىڭىز سۋىپ قالدى عوي، كەسەڭىزدى بەرىڭىز، اۋىستىرسىن، - دەگەن وڭ جاعىنان ەستىلگەن داۋىس جاققا قاراعاندا قاسىندا وتىرعان اقىن- جازۋشىلارعا وكپەلى جىگىتتى كوردى. "بۇل قاشان كەپ قاسىما وتىرعان؟ ىستىق كۇندە كوستيۋمىن شەشىپ تاستاسا قايتەدى؟ ماڭدايىنان اققان تەرىن سۇرتسە بولماس پا؟ " باعيلا بۇل جىگىتكە دەگەن جۇرەگىندەگى جەك كورۋ سەزىمىنىڭ كەنەت جيىركەنىشكە اۋىسقانىن سەزىپ، قاباعىن تىرجيتتى. تۇرعات قىزدىڭ بۇل مىنەزىن بوتەن ءۇيدىڭ شاڭىراعىنان قىسىلىپ وتىرعانعا جورىپ، ونىڭ كەسەسىن ءوزى الدى دا، شاي قۇيىپ وتىرعان ماليكەگە ۇسىندى.   
 - جەڭگەي، اسا ىستىق بولماسىن. ءسۇتىن مولداۋ قۇيىڭىز. باعيلا ىستىق اتاۋلىنى ۇناتپايدى، - دەدى ول سوڭعى ءسوزىن باعيلاعا باعىشتاپ، مەيلىنشە جۇمساق، ەركەلەتكەن ۇنمەن.   
 "ءوزىمشىلىن قاراي گور، - دەدى باعيلا ىشتەي ىزالانىپ. - مەنىڭ نەنى ۇناتىپ، نەنى ۇناتپايتىنىمدى قايدان بىلەدى؟"  
 - جوق، ىستىعىنان قۇيىڭىز، - دەدى ول كەنەت ماليكەگە.   
 تۇرعات ساسقان جوق. بۇل جولى دا باعيلانىڭ قاسيەتىن جاقسى بىلەتىن سىرالعى ادام بوپ شىعا كەلدى.   
 - مەيلى، ىستىق بولعانى دا دۇرىس. ۇزاق جولدان شارشاعاندا ىستىقتى قالايتىنى دا بار، - دەدى ول مۇلدە سالماقتى ۇنمەن.   
 "ۇياتسىز، - دەدى ىشتەي باعيلا. - مۇنىمەن نە ۇتپاق؟ " ستول ۇستىندە تۇرعان جەتى ليترلىك ەلەكتر ساموۆارى مەن ادامداردىڭ لەبىنەن، قالا بەردى كىشىگىرىم تەاترعا لايىقتى ۇلكەن- ۇلكەن ەكى حرۋستال ليۋسترانىڭ اسەرىنەن ءۇي ءىشى مونشاعا اينالدى. تەرەزە الدىنا قويىلعان جەل ديىرمەندەي ۇلكەن جەلدەتكىش وسىندايدا قىزمەت كورسەتىپ قالۋعا تىرىسىپ قانشا گۇجىلدەگەنمەن ءۇي ىشىنە قامالىپ العان قاپىرىقتى ايداپ شىعا الار ەمەس. قاراتاي ورنىنان اقىرىن كوتەرىلىپ، ۇستىندەگى جازدىق سۇر كوستيۋمىن شەشىپ ورىندىق ارقالىعىنا ءىلدى دە، گالستۋگىن كىشكەنە جۋرنال ستولىنىڭ ۇستىنە لاقتىرا سالدى. سودان سوڭ كويلەگىنىڭ جوعارعى ەكى تۇيمەسىن اعىتىپ، يىعىنان اۋىر جۇك تۇسكەندەي تەرەڭ ءبىر دەمالىپ، ورنىنا قايتا وتىردى.   
 باعيلا كىتاپتاردان كوزىن تايدىرىپ، جۇرتقا قاراعاندا ولاردىڭ ءبارىنىڭ كويلەكشەڭ وتىرعانىن كوردى. تۇرعات تا كاستيۋمىن شەشىپ، ءدال قاراتاي سەكىلدى جوعارعى ەكى تۇيمەسىن اعىتىپ تاستاپتى. باعيلا اقىل توقتاتقان، ەرەسەك ادامداردىڭ جانە ءبىرىن- ءبىرى بۇرىننان بىلەتىن ادامداردىڭ ءوزارا وتىرىپ تا رەسمي قارىم- قاتىناستىڭ وڭاي تۇتقىنى بولا سالاتىندارىنا تۇسىنبەدى.   
 وسىندا قانشا ادام وتىرسا ءبارى ءبىر- ءبىر سىپىرا توست كوتەرىپ شىقتى. ءبىر- بىرىنەن اۋمايتىن، ينكۋباتوردان شىققاڭداي ۇقساس سوزدەر، جاتتاندى تىلەكتەر، تاپتاۋرىن ويلار. جان- جاقتى ءبىلىمدى، مادەنيەتتى بوپ كورىنۋگە كۇش سالىپ جۇرگەن تۇرعات تا قينالۋدى، ميدى قيناۋدى كەرەك ەتپەيتىن بۇرىننان دايىن، كەزەكشى تىلەك ايتتى. ساياسي توست كوتەردى جانە ول ساياسي توستىڭ بۇل اتموسفەرامەن، قازىرگى جاعدايمەن مۇلدە قاتىسى بولماعاندىقتان ءبىرشاما قولايسىز شىقتى. ءبىراق، تاڭقالارلىعى سول، شىدامدىلىققا ۇيرەنگەن كىسىلەر ءۇنسىز تىڭداپ وتىردى دا، ءسوز بىتكەن كەزدە انالارىنان تۋعالى بەرى مۇنداي لەبىزدى تۇڭعىش رەەت ەستىپ وتىرعانداي، ءدان ريزا كەيىپ تانىتىپ، ورىندارىنان ءبىر- ءبىر قوزعالىپ، "بارەكەلدە!"- دەپ گۋ ەتە ءتۇستى. قاراتاي عانا قالىپتان ءسال اۋىتقىپ، ماليكەنىڭ، جەڭگەسىنىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن، ساكەڭنىڭ - اعايىنىڭ شابىتىنا شابىت قوسا بەرەر ونىڭ سىرى كەتپەس ادەمىلىگى ءۇشىن، وسىنداي ەركە مىنەزدى، قاراپايىم، جار ءقادىرىن تۇسىرمەيتىن ايەلدەر ءۇشىن لەبىز كوتەردى. بۇل دا اسپاننان الىنعان، جەر استىنان تابىلعان ءسوز بولماسا دا وزگەلەردىكىنە قاراعاندا كلەتكالارى ءتىرى، ورگانيزمىندە جانى بار تىلەك بولدى. وتىرعاندار جەلپىنىپ قالدى.   
 - قاينىمنىڭ سوزىنە ءبارىڭ تۇگەل الىڭدار!- دەپ ماليكە ءوزى ارالاپ، كىسىلەرمەن ريۋمكە سوعىستىرىپ شىقتى. كىشىگىرىم كەلى سياقتى حرۋستال ريۋمكەلەر جان- جاقتان كەپ تۇيىسكەندە، ءۇستىن- ءۇستىن سوعىلعان جەز قوڭىراۋداي سىڭعىرلاپ تۇرىپ الدى.   
 ماليكە ءوزى ۇلگى كورسەتىپ، ريۋمكەدەگى جارتىلاي قۇيىلعان كونياكتى تامشى قالدىرماي تارتىپ تاستادى. قاراتاي دا اياعىنا شەيىن الدى. قاراتاي العان سوڭ قالعاندارى جايلى ءسوز قوزعاۋدىڭ دا قاجەتى جوق، ءۇش- ءتورت جىگىت باۋىرى بۇگىن ءشىرىپ كەتسە دە قاعىپ- قاعىپ تاستادى.   
 ءۇي يەسى سارگەل عانا قايماقتاي ەرنىن بوكال ەرنەۋىنە تيگىزىپ، "ماعان ۋ بەرىپ وتىرعان جوق پا ەكەن وسى" دەگەندەي ەرنىندەگى كونياك جۇعىنىن تىلىمەن ارى الىپ كەتىپ، تامسانىپ- تامسانىپ قويدى دا، ءبىر ساتكە بەت- الپەتى قيمىلسىز قاپ، تىڭ تىڭدادى.   
 بۇل - ايەلىنىڭ جۇرت كوزىنشە كونياكتى سارقىپ ىشكەنىنە كورسەتكەن قارسىلىق ەدى. قارسىلىق ەلەۋسىز قالدى. ماليكە كۇيەۋىنىڭ كوڭىل- كۇيىنە ءمان بەرگەن جوق. كوزىنىڭ قيىعىنان ونىڭ تامسانىپ وتىرعان ءساتىن ءبىر شولىپ ءوتتى دە، ورىنسىز قىتىمىرلىققا ىزا بوپ تۇرعاتقا:   
 - قاينىم، قوناق بولساڭ دا وسى ۇيدەگى كىشى سەنسىڭ، تاعى ءبىر- ءبىر قۇيىپ شىق، - دەدى. ول سول ساتتە ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ، جۇرتتى ارالاپ بوكالدارعا كونياك قۇيىپ شىقتى. سارگەل الدىنداعى بوكالدىڭ اۋزىن الاقانىمەن جاۋىپ، سالالى ەتسىز ساۋساقتارىن تومەن ءتۇسىرىپ، حرۋستالدى ۇگىتىپ جىبەرەردەي ۋىسىندا مىجعىلاي بەردى.   
 ەكى جاقتى ارباسۋ ىشتەي ءپىسىپ كەلە جاتتى. ماليكە كۇيەۋىنىڭ قىزعانشاق تا قىتىمىر مىنەزىنەن قورىقپايتىن. ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى قايشىلىق تەك ءبىر جاقتى قىزعانىشتان - سارگەلدىڭ قىزعانىشىنان عانا تۋىندايتىن- دى. ەگەر ايەلى ەشكىمگە كوڭىل بولمەي، قوناققا بارسا دا، قوناق شاقىرسا دا ماڭايداعى ەركەك اتاۋلىعا (جاس بولسىن، كارى بولسىن سارگەل قىزعانا بەرەدى) نەمقۇرايدى قالىپ تانىتىپ، ءتىپتى، ولار ارشىپ بەرگەن كونفەتتى دە ەلەۋسىز قالدىرسا، ءسويتىپ، باسقا جاقتا وتىرعان جەرىنەن ءوزىنىڭ قاسىنا كەپ، قىزۋى قايتقان، سۇلۋلىق پەن جاستىققا سەلت ەتپەيتىن، ءوزىنىڭ كۇيەۋىنەن باسقاعا قىزىقپايتىن، ءتىپتى، قاجەت ەتپەيتىن سالقىن ايەلدىڭ كەيپىمەن باسىنىڭ اۋىرعانىنا نەمەسە كوڭىل- قوشىنىڭ جوق ەكەنىنە شاعىم جاساپ وزگەلەردەن ەرتەرەك كەتىپ قالار كەزدەرىندە سارگەلدىڭ كوڭىل- كۇيى ايرىقشا جايدارى بولار ەدى. ءبىراق، مۇنداي ءسات سيرەك، تىم سيرەك كەزدەسەتىن، اسىرەسە، سوڭعى كەزدە. كۇيەۋى قانشا قىزعانعانىمەن، قانشا اشۋلانعانىمەن ونىڭ بۇل مىنەزىنىڭ شارىقتاۋ شەگى، توق ەتەر جەرى ماليكەگە ونشالىقتى قورقىنىشتى ەمەس. ويتكەنى ونىڭ جاس جىگىتتەردەي شارت سىنار قاسيەتى، كۇتپەگەن شەشىم قابىلدار تاۋەكەلى جوق ەكەنى دە جاس ايەلگە كۇنى بۇرىن ايان بولىپ تۇراتىن. ءوزىنىڭ وسىنداي شاراسىزدىعىن كۇنى بۇرىن سارگەل دە سەزەدى. ءدال وسى سەزىنۋ ونى بۇرىنعىسىنان دا دىڭكەلەتىپ، دارمەنسىزدىگى ىشىنە جەگى بوپ كىرىپ، جۇيكەسى مەن ميىن ءىرى ەگەۋدەي ەگەي باستايدى. مۇنداي كەزدە ول شەكتەن تىس شىكامشىل، تىرىسقاق، ءتىپتى، اۋرۋشاڭ بولىپ الادى. ماليكە بولسا بۇعان كەرى مىنەز تانىتىپ، جايدارى، ەركە، ومىرگە قۇشتار، ادام اتاۋلىنىڭ قايعىسى مەن قۋانىشىنا ورتاقتاسا كەتەر ەلگەزەك بوپ كەتەدى. جۇمىس كابينەتى مەن اس ءۇيدىڭ، دارەتحانانىڭ اراسىندا جۇمساق تاپوچكاسىن سىرپ- سىرپ باسىپ، الدەنەلەرگە نارازىلىعىن ءبىلدىرىپ، كۇبىرلەپ ءجۇرىپ الاتىن كۇيەۋىنىڭ كوڭىلىن تابۋ ماقساتىندا ماليكە ءبىر دە ءبىر ارەكەت جاساپ كورگەن ەمەس.   
 اۋەلگىندە سارگەل وزىنەن- ءوزى ءمۇجىلىپ، بۇك ءتۇسىپ جاتىپ الاتىن- دى. ايعايلاۋعا، ءتىپتى، اشۋ ۇستىندە ايەلىنە شاپالاق جۇمساۋعا دا قاقىسى بار ەكەنىن ول تۇسىنەتىن، ءبىراق، بۇل ەكى ارەكەتتىڭ ەكەۋى دە قازىرگى جاعدايدى جاقسارتۋعا كومەگىن تيگىزە الماسىن، كەرىسىنشە، ىشتەي ارپالىستى سىرتقا شىعارىپ، اشىقتان- اشىق جاۋلاسۋعا اپارىپ سوعارىنان اياق تارتاتىن- دى. ال سارگەلدىڭ جاسىندا اشىقتان- اشىق جاۋلاسۋعا بارۋ - ءوز قولىمەن بولاشاق جەڭىلىستىڭ قابىرعاسىن قالاۋمەن تەڭ. ءوزىنىڭ اشىق مايداندا جەڭىسكە جەتە الماسىن سەزگەن ول، كۇرەستىڭ قارۋسىز ءتۇرىن - نارازىلىق پەن قارسىلىك ءادىسىن تاڭداۋعا ءماجبۇر ەدى. جىل وتكەن سايىن بۇل ءادىس تە بوساڭسىپ، ول ايەلىنىڭ دەگەنىنە مىسقالداپ كونىپ كەلە جاتتى. امالسىز، شاراسىز كونىپ كەلە جاتتى. ال، ماليكە بولسا مۇنى جەڭىس دەپ باعالاعان ەمەس. ول مىنا ءۇيدىڭ ىشىندە ءوز دەگەنىنىڭ سالتانات قۇراتىنىنا كامىل سەنەتىن، سەنەتىن دە مىنا كۇيەۋىنىڭ ۇيقىداعى ايۋداي ءىن تۇبىندە جاتىپ اپ، تەز بەرىلە قويماعانىنا ىزالاناتىن جانە ءوز ويىنىڭ ۇستەمدىك الۋىن، سەمياداعى ءوزارا تولىق تۇسىنۋشىلىك دەپ باعالايتىن- دى. 
 ولاردىڭ جۇبايلىق ومىرىندە ءبىر ادامنىڭ تولىق ۇستەمدىك ەتەر كەزەڭى (تەڭ پراۆو ەكەۋى قوسىلعالى بولعان ەمەس) تۋىپ كەلە جاتتى. ماليكە كۇيەۋىنە اشۋعا اشۋمەن جاۋاپ بەرمەي- اق قاس- قاباعىمەن، اس ۇيدە شاي ءىشىپ وتىرىپ ونىڭ قىزعانىشىنىڭ مۇلدە ورىنسىز ەكەنىن، جامان بولسىن، جاقسى بولسىن كۇيەۋگە ءتيىپ، ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا تۇرىپ جاتقان سوڭ ادالدىقتى اتتاۋعا ارى جىبەرمەيتىنىن جانە ورىنسىز قىزعانىش ارقىلى ايەلدىك ارىن اياققا تاپتايتىنىن مەيلىنشە نانىمدى، مەيلىنشە بايىپتى ۇنمەن قىسقا- قىسقا ايتىپ وتەتىن- ءدى. بۇل سوزدەر ونىڭ ۇستامدى بەت- پىشىنىمەن، سالقىن دا سابىرلى داۋسىمەن، سەنىمدى دە نىق قيمىلدارىمەن ەتەنە قابىسىپ، جالعاندىق اتاۋلىعا ەشقانداي كۇدىك قالدىرمايتىن. ءبىراق سارگەلدىڭ جاسى مەن سارگەلدىڭ تابيعاتىنداعى ادامدار كۇدىكتەن ءبىرجولا قول ءۇزىپ كەتۋى مۇمكىن ەمەس- ءتى. ايتسە دە، قانشا اۋىتقىعانمەن تال تۇبىنەن كەتپەيتىن كولەڭكە سەكىلدى، كوڭىلىنەن سەيىلمەيتىن سول كۇدىگىنىڭ ار جاعىنان تۇنگى اۋىلدىڭ الىستان كورىنگەن جالعىز شامىنداي سەنىم ساۋلەسى جىلت- جىلت ەتىپ، جانىنا مەدەۋ بولاتىن. سوڭعى ءۇش- ءتورت ايدا سول ساۋلە كۇشەيە تۇسكەندەي ەدى. سارگەل بىرنەشە رەت ويلاماعان جەردەن جۇمىستان ورالعاندا ايەلىنىڭ جات ويمەن ەش حابارى جوق، ۆاننا بولمەسىندە كوپىرتىپ كىر جۋىپ جاتقانىن نەمەسە قىس قامىمەن ۆارەنە قايناتىپ، كومپوت جاساپ، سەميا تاۋقىمەتىن الاڭسىز ارقالاعان ادامنىڭ تىرلىگىنە قايرىلماستاي بەرىلگەن قالپىن كورىپ، جۇرەگى ورنىنا تۇسەتىن. ەكى رەت كومانديروۆكاسىنان دا مۇلدەم ەرتە كەلدى (سوڭعى رەت تاشكەن ساپارىنان) . جانە ءتۇن ىشىندە. ماليكە ەكى بالاسىن ەكى جاعىنا الىپ، بەيعام ۇيىقتاپ جاتىر ەكەن. ەسىكتى قالتاسىنداعى كىلتپەن ءوزى اشىپ كىرگەن. ايەلىن وياتپاي تۇرىپ ۇيدەن كۇدىكتى ارەكەتتەردىڭ بولماشى ىزدەرىنە شەيىن باقىلاپ شىقتى. ءبارى قاز- قالپىندا. جولدان قايتىپ كەلگەندە ايەلىنە سوزدىرمەي باسا نازار اۋداراتىن تەمەكىنىڭ كۇل سالعىشى دا كيىم ىلگىشتىڭ جانىنان قوزعالماپتى، ىشىڭدە قالعان ءبىر تال تازا سىرىڭكە ءشيى دە الىنباعان. ءار جەردە بالالارىنىڭ كيىم- كەشەگى، شيمايلاپ سۋرەت سالعان قاعازدارى شاشىلىپ جاتىر. ۇيدە مۇلگىگەن بەيبىت تىنىشتىق، شاڭىراق استىندا بالا قامى، سەميا قامى، ولارعا دەگەن انالىق قامقورلىق سالتانات قۇرعان. ءتىپتى، ءوزى كىرىپ كەلىپ، شام جاققىشتى شىرت ەتكىزگەندە دە نە دىبىستان، نە كەنەت جانعان جارىقتان ماليكەنىڭ ويانباۋى ايەلىنىڭ الاڭسىزدىعىنان حابار بەرىپ، سەنىمىن نىعايتا ءتۇستى، سونىمەن بىرگە ءوزىنىڭ ورىنسىز كۇدىگى مەن جاسىرىن ارامدىعىن سەيىلتىپ جۇرەك تۇبىنەن ادالدىق الدىنداعى كىناسىن مويىنداتقان ۇياتىن شىمىرلاتىپ ءوتتى.   
 تابيعاتىنان توعىشارلىققا ىنتىق جان دۇنيەسى تويات تاۋىپ، بۇيىعى، الاڭسىز، رازى ومىرگە ەنىپ كەلە جاتقان وسىنداي كەزەڭدە ايەلىنىڭ كۇتپەگەن جەردەن بۇگىنگىدەي قىلىق كورسەتۋى سارگەلدىڭ ۇيىپ كەلە جاتقان سەنىمىن سەتىنەتىپ، بۇعان دەيىن ەداۋىر قالىپتاسىپ قالعان وڭ كوزقاراسىن ىشتەي قايتا تارازىلاۋىنا ءماجبۇر ەتتى. وسى ماجبۇرلىكتىڭ ويانۋىمەن بىرگە ىشكى ارپالىسى مەن سەرگەلدەڭى دە قوسا باس كوتەردى.   
 قوناقتارمەن قايتا بوكال سوعىستىرۋعا كىرىسىپ كەتكەك ايەلىنىڭ ءدال قازىرگى قيمىلى مەن جايدارى مىنەزىنە- وزىنە سونشالىقتى ۇنامايتىن مىنەزىنە قاراپ وتىرىپ سارگەلدىڭ كۇدىكتى ويىنىڭ تۇڭعىش رەت باسقا ارناعا، بۇرىنعىدان دا ازاپتى جاڭا ارناعا بۇرىلعانىن العاش سەزىندى. ول سەزىم - بويىنداعى قىزعانىش پەن كۇدىك سەرگەلدەڭىنىڭ ءومىر بويى، ولە- ولگەنشە وزىمەن بىرگە جاسايتىندىعىن العاش ۇعىنۋ ەدى.   
 بۇدان التى جىل بۇرىن ايەلى دۇنيە سالدى. ونىڭ ولىمىنە سارگەلدىڭ قىزعانىشتىعى تىكەلەي سەبەپ بولدى. مارقۇمنىڭ جۇرەگىنىڭ ۇستامالى اۋرۋى بار ەدى. ايەلى جۇمىستان ءسال كەشىكسە دە، دۇكەننەن الدەقايدا ءبىر زاتتار الىپ، ايتقان ۋاقىتىسىندا كەلە الماسا دا، ءتىپتى، جۇمىستا وتىرىپ ۇيگە تەلەفون سوققاندا تەلەفون بوس بولماي قالسا دا "نەگە كەشىكتىڭ؟ "، "دۇكەندە كىممەن جولىعىپ قالىپ ەدىڭ؟ "، "تەلەفونمەن قاي سۇيگەنىڭ سىر ايتتى؟ "- دەگەن سياقتى مىسقىلمەن جانىن جەيتىن. مۇنداي سوزدەرگە جاۋاپ بەرە الماي ول الدەنەشە رەت بۋىنىپ، تالىپ تا قالىپ ءجۇردى. ايەلى مۇنىمەن بىرگە قوناققا بارۋدان دا قالدى. قوناققا بارىپ قايتقان كۇنى ۇيدە كەرىس بولماي تىنبايتىن. ءتىپتى، تەليەۆيزور كورىپ وتىرعاندا "ديكتورعا نەگە سونشا تەسىلە كالدىڭ؟"- دەپ داۋ باستاۋدان دا جالىقپايتىن.   
 اقىرى وسىڭداي ءبىر داۋدىڭ ۇستىندە ايەلى اس ۇيدە قۇلاپ ءتۇسىپ، جەدەل جاردەممەن اۋرۋحاناعا اتتاندى. ەكى بالاسىن ەرتىپ، ەرتەسىنە ساسكەگە جۋىق ارتىنان بارسا، ول و دۇنيەگە ءجۇرىپ كەتىپتى. كۇيەۋىنە ارناپ ءبىر پاراق قاعاز قالدىرىپتى: "بالالاردى توركىنىمە اپارىپ تاستا. مەن كەتتىم. قىزعانساڭ و دۇنيەگە كەل".   
 ول ەسەڭگىرەپ كەتتى. باسى شۋعا تولىپ، بالالارىنىڭ "مامالاپ" جىلاعانىن دا ەستىگەن جوق.   
 ايەلىنىڭ سوڭعى ءسوزى كوپكە دەيىن ەسىنەن كەتپەي قويدى. تەك، ءولىم، ءولىم عانا ءوز كىناسىن مويىنداتقانىن، بۇعان دەيىن قىزعانىشتىعىنىڭ نەگە اپارىپ تىرەرىنە ءمان بەرمەگەنىن، ەڭ سوڭىنادا ونى قورلاپ، ازاپتاپ ولتىرگەنىن سەزىندى.   
 اۋەلگى كەزدە ول مۇنداي كەنەت سوققىدان ەس جيا الماستاي بولىپ ەدى، ءبىراق ارادا بەس- التى اي ەتكەن سوڭ قايعى تابى كومەسكىلەنىپ، جۇزىنە قايتادان قان جۇگىرە باستادى. جولداس- جورالارىمەن ءازىل ايتىپ، كوڭىلسىزدىگىن كۇلكى الماستىردى. بۇرىن ايەلى باردا ويىنان كۇدىك، بويىنان قىزعانىش ارىلماي ەڭسەسى تۇسىڭكى ءجۇرۋشى ەدى، ەندى ونىڭ بارىنەن قۇتىلىپ، ءوزىن مۇلدەم جەڭىل، مۇلدەم ازات سەزىندى.   
 وسى جەڭىلدىك پەن وسى ازاتتىعىنىڭ ار جاعىنان قىلت ەتىپ اۋىق- اۋىق كورىنىپ، ارىن شىمشىلاعان باسقا ءبىر كىنالاۋشى سەزىمدى ۇياسىندا تۇنشىقتىرىپ، ىشتە شىرىتە بەردى. اقىرى ول سەزىم ءبىرجولاتا ءولىپ، جازىلعان جاراداي مۇنىڭ مازاسىن المايتىن بولدى.   
 ءبىر جىل وتكەن سوڭ ماليكەگە ۇيلەندى. ماليكە بۇعان دەيىن ەسىك كورگەن ايەل- ءدى. كۇيەۋى الماتىنىڭ كىشىگىرىم ءبىر رەستورانىنا باراباندا وينايتىن. العاش رەت كومپوزيتورمىن دەپ تانىسقان. ۇزىن شاشى مەن قاۋعاداي ساقالىنا جانە مۋزىكا جايلى ايتقان اڭگىمەلەرىنە قاراپ بولسا بولار دەپ شىن سەنگەن. ول كەزدە بۇل ۇلتتىق تاعامدار ساتاتىن "بەرەكە" دۇكەنىندە ساتۋشى بوپ ىستەيتىن. "كومپوزيتور" تانىستىقتى سوزعان جوق، ءبىر ايدان سوڭ- اق ۇيلەنەيىك دەگەن ۇسىنىس ايتتى. "ازىرگە جولى بولماي جۇرگەن جاس تالانتتىڭ" تىلەگىن قابىلداماۋعا ماليكەنىڭ ەركى جوق ەدى، ول دا كەلىسىم بەردى. بولاشاق كۇيەۋ بالالارىمەن تانىستىرۋ ءۇشىن ونى الماتىنىڭ ىرگەسىندەگى ۇيىنە ەرتىپ بارعان. قىز اكەسىنىڭ ۇيىنە كۇيەۋ بالا ءجۇن- ءجۇن بوپ كىرىپ بارعاندا ويناپ وتىرعان بالالار بۇرىش- بۇرىشقا بىتىراي قاشىپ، ءساتى تۇسكەندەرى ەسىكتەن ساڭلاۋ تاۋىپ دالاعا اتىلدى. كۇيەۋ بالانى كۇتىپ، دابىر- دۇبىر، ءماز- مەيرام بوپ وتىرعان كەمپىرلەر كاليماعا ءتىلىن كەلتىرگەن.   
 جاستار جينالىپ، ازىن- اۋلاق وتىرىس قىزعاندا كۇيەۋ بالا ونەر كورسەتتى. ورتاعا شىعىپ اپ، جىن ۇرعانداي بيلەدى.   
 - بارابان!- دەدى ايعاي سالىپ اراسىندا.  
 - بارابانى نەسى؟!  
 - دايتە منە موي بارابان! مەن بارابانعا ارناپ كونتسەرت جازعانمىن.   
 ماليكەنىڭ اكەسى مەكتەپتە وقۋ ءبولىمىن باسقاراتىن، ءبىر- ەكى جىگىتتى جىبەرىپ بارابان الدىردى. بارابانعا ارنالعان كونتسەرت ءتۇن جارىمىنا شەيىن سوزىلدى.   
 توي الماتىدا، رەستوراندا ءوتتى. ماليكە وسى توي ۇستىندە عانا كۇيەۋىنىڭ ەشقانداي دا كومپوزيتور ەمەس، "تاستاق" رەستورانىنداعى وركەستردە جاي بارابانشى ەكەنىن ءبىلدى. ونى جىگىت جاعىنان شاقىرىلعان قوناقتاردىڭ ءبىرى ايتتى.   
 جۇبايلىك ءومىر العاشقى تۇننەن سالقىن باستالدى. ءۇش ايدان سوڭ ەكەۋى ەكى جاققا اجىراسىپ تىندى. ءساتسىز نەكە ماليكەنى جاسىتىپ كەتتى. بۇدان سوڭ دا ول ءبىراز جىگىتتەرمەن تانىسىپ كوردى. بارىنەن دە قىدىرۋعا بار، ۇيلەنۋگە جوق نيەت بايقاپ، ەركەك اتاۋلىدان ىرگەسىن اۋلاق سالىپ ءجۇردى. ۋاقىت ءوتىپ جاتتى. ول جيىرما سەگىزگە كەلدى. قيالىندا ارمانداعان، قيالىندا كۇتكەن بولاشاق جاردىڭ ەلەسى كۇن اسقان سايىن الىستاپ بارا جاتقانىنا، بەلگىسىز ءۇمىتتىڭ ەسىگىن كۇزەتىپ، جاستىق شاعىنىڭ جالىنى السىرەپ بارا جاتقانىن سەزدى. ءوزى تەڭدەس جىگىتتەردىڭ ءبارى الدەقاشان ۇيلەنگەن، ال ۇيلەنبەگەندەرى ءتىس قاققان قۋ نەمەسە اياعىن ەسەپپەن باساتىن پىسىقتار. سوڭعى تەكتەگى جىگىتتەردىڭ تانىسقان كۇنى ەرتەڭىندە تەلەفون سوعىپ، ۇيالماي- قىزارماي قازى- كارتا، جال- جايا سۇرايتىندارىنان نامىسى قوزىپ، كەۋدەسىن جيرەنىش بيلەدى. ەركەكتەردىڭ ۇساقتىعىنا، ولاردىڭ پەندەشىلىككە بەيىمدىگىنە ىزالاندى.   
 "جىگىتتەر قايدا؟ - دەيتىن ول وڭاشا ۇيدە جالعىز جاتىپ. - ەركەكتەر قايدا كەتكەن؟ ءبارى وسىنداي بولسا كۇيەۋگە ءتيىپ كەرەگى نە؟ الدە، ءجونى تۇزۋلەرى وتىزعا شەيىن ۇيلەنىپ بىتە مە ەكەن؟"  
 ماليكە وسى كوزگە شەيىن كەزدەستىرگەن جىگىتتەرىنەن ءتورت- اق قاسيەتتى بايقادى: ءىشۋ، جەۋ، كۇلۋ، توسەك. ءبارى دە وسى ءتورت بۇرىشتى تۇسىنىكتىڭ ىشىندە عانا عۇمىر كەشەتىن سياقتى. ءبارى ءبىر دەڭگەيدە. بۇل ءتورت تۇسىنىكتى مەڭگەرۋ ءۇشىن ينستيتۋت ءبىتىرۋدىڭ، ديپلوم الۋدىڭ، ءتىپتى، ادام بولىپ جارالۋدىڭ ءوزى شارت ەمەس ەكەنىنە ەشقايسىسى وي جىبەرمەيتىن سەكىلدى.   
 وسىلاي، جىگىت اتاۋلىگا ىزالى كەزىندە سارگەلگە جولىقتى. دۇكەنگە كەلىپ، ونى- مۇنى زاتتار الىپ جۇرەتىنىن بۇرىن دا كورگەنى بار. سوڭعى كەزدە جاسىرىپ، جاس جىگىتتەي جيناقى، شيراق قالىپقا تۇسكەنىن دە بايقاعان. ءبىراق ونىڭ قايدا، نە قىزمەت ىستەيتىنىنەن بەيحابار ەدى. شاشىنا اق قىلاۋ ارالاسا باستاعانى بولماسا اناۋ ايتقان كارى دە ەمەس، قىرىق بەس، قىرىق التىلاردىڭ ىشىندە. ءبىر كۇنى دۇكەنگە قىمىران تۇسە قالدى. "قايتا وركەندەۋ" داۋىرىندەگى كىسى قىمىران كورسە تۇبىندە ۇيىقتاۋعا دەيىن دايىن ەكەن. قىمىران ءۇش كۇن بويى ۇزبەي ءتۇسىپ تۇردى. ءۇش كۇننەن سوڭ ورىستەگى تۇيەنى كەسىرتكە ەمىپ كەتكەندەي تاپپا تيىلدى.   
 ءبىراق، ءۇش كۇندىك قىمىران ەكەۋىن تانىستىرىپ بارىپ توقتادى. ءبىر جۇما وتكەن سوڭ ەكەۋى جۇمىس اياعىندا كەزدەسۋگە ۋاعدا بايلاستى. ماليكە دۇكەننەن شىققاندا سارگەل ەسىك الدىنداعى تەلەفون- اۆتوماتتىڭ جانىندا ۇستىنە اعاش كويلەك كيگەندەي سىرەسىپ كۇتىپ تۇر ەكەن. ماليكە مىرس ەتىپ كۇلدى دە، ونىڭ جانىنان تىق- تىق باسىپ ەتە بەردى.   
 - ءىم م.. . سالەمەتسىز بە، - دەدى اعاش دەنەگە جان ءبىتىپ.   
 - ءا، ءسىز تۇر ەكەنسىز عوي. سالەماتسىز با؟ كوپ كۇتىپ قالعان جوقسىز با؟  
  - و، جوق ءسىز سەكىلدى قىزدى تاڭعا شەيىن كىرپىك ىلمەي كۇتۋ دە باقىت ەمەس پە؟   
 - وندا التى كۇن بويى باقىتتى بولاسىز؟   
 - ءىمم.. . تۇسىنبەدىم، - دەدى ول سىپايى جىميىپ.   
 - بىزدە مەن سەكىلدى بەس قىز جۇمىس ىستەيدى، مەنىمەن التاۋ.  
 
 - عاجاپ!- دەدى سارگەل باسىن وقىس شالقايتىپ، الاقانىنا شارت سوعىپ. ماليكە وقىس قيمىلداپ كۇلكىسىن كىلت تيىپ، ونىڭ بەتىنە باجىرايا قارادى. - ءعاجاپ!ازىلىڭىز تاماشا ەكەن!  
 - تۋھ، زارەمدى الدىڭىز عوي. كومپوزيتور ەمەسسىز بە؟   
 - جوق! دوتسەنتپىن!  
 - و- و، عالىممىن دەڭىز! قىمىرانعا كوپتەن قۇمارسىز با؟   
 - جاسىمدا تۇيە ەمىپ وسكەم.   
 - جاس كەزىندە ادام ءبىر جانۋاردى ەمىپ وسپەسە كەيىن تاريحشى بولمايدى عوي دەيمىن. مەنىڭ ءبىر تاريحشى تانىسىم بار، اكادەميادا، ول جاس كەزىندە ەشكى ەمىپ ءوسىپتى. ءقازىر كۇن سايىن تەلەفون سوعىپ، ەشكىنىڭ ىرىمشىگىن سۇرايدى. ال ءسىز قىمىران سۇرايسىز. - ول تاعى كۇلدى. سارگەل نامىستانعان سىڭاي تانىتىپ، زورلانا ەزۋ تارتتى.   
 ماليكە سارگەلمەن تانىستىقتى اشەيىن قىزىق ءۇشىن، ەرمەك ءۇشىن باستاعان، بەرتىن كەلە اۋەلگى كەزدە كارى كورىنگەن تاريحشىعا بويى ۇيرەنىپ، ءار ءسوزىن تامسانىپ ايتار مانەرىنە، اعاشتان شاۋىپ جاساعانداي جۇرگەن كەزدە قوزعالمايتىن دەنەسى مەن موينىنىن سىرەسكەن قالپىنا، كىسىگە قاشان دا استارمەن، سىناي قارايتىن جىمىسقى جانارىنا، كۇن شىجىپ تۇرسا دا ۇستىنەن تاستامايتىن گالستۋگى مەن پيدجاگىنە، جۇرەك اينىتارداي بۇرقىراتىپ فرانتسۋز ءدۋحيىن سەبەتىنىنە، وسى تانىستىق ارالىعىندا بايقاپ ۇلگەرگەن ونىڭ قىتىمىر مىنەزى مەن قىزعانشاقتىعىنا، ءتىپتى، انىق اڭعارىلىپ تۇراتىن ساراڭدىعىنا دا ۇركە قارامايتىن بولدى. جانە بۇل قاسيەتتەردىڭ ءبارى دەرلىك بۇعان دەيىن كەزدەسكەن جىگىتتەردىڭ جاسىندا دا، جاسامىسىندا دا بار بولاتىن، سوندىقتان مۇنداي مىنەز ماليكەگە اسپاننان تۇسكەندەي جاڭالىق بولعان جوق جانە سارگەلدىڭ ولاردان ءبىر ارتىقشىلىعى - تانىسقان كۇنى ەرتەڭىنە قازى- كارتا سۇراپ تەلەفون سوقپادى، سالعان جەردەن توسەككە دە يكەمدەمەدى، سىپايى قىدىرىپ، سىپايى قوشتاسىپ ءجۇردى. 
 ماليكە ونىڭ ۇيىنە دە كەلدى. قالانىڭ قاق ورتاسىنان ويىپ الىنعان بەس بولمەلى ەڭسەلى پاتەر ءىشى تولعان شەتەلدىك جيھازدار مەن ەكى قابىرعا سىرەسكەن كىتاپ، ايناداي جالتىراعان پاركەتتى ەدەن، مۇنداعى ابدەن قالىپتاسقان تازالىق، ەڭ سوڭىندا ءۇي يەسىنىڭ بىلدەي دوتسەنت ەكەندىگى، ءبارى- ءبارى جيىلىپ ونىڭ ويىنا: "مۇنىڭ جاس جىگىتتەردەن قاي جەرى كەم؟ ولار بۇدان نەسىمەن ارتىق؟ قايتا بۇل ويىنداعىسىن جالعاندىقپەن جاسىرا المايدى، ءبارى الاقانداعىداي. ونىڭ ۇستىنە بۇل مەنىمەن ەرمەك ءۇشىن تانىسىپ جۇرگەن جوق".   
 وسى ويى باسىندا جىلت ەتىپ تۋۋى مۇڭ ەكەن، ۋاقىت وتكەن سايىن، ونىمەن كەزدەسكەن سايىن، ءتىپتى، وڭاشا قالعان سايىن ءجيى- ءجيى ورالا بەرەتىن بولدى. بارلىق ايەلگە ءتان شاڭىراق قىزىعى، بالا قىزىعى، جايلى تۇرمىس قىزىعى ونى كۇن اسقان سايىن باۋراپ الا بەردى. تەك سارگەلدىڭ بۇرىنعى ايەلىنەن قالعان ەكى بالا عانا ونىڭ الدىندا ۇلكەن كەدەرگى، بولاشاق جايسىز جايلاردىڭ ۇيىتقىسىنداي بوپ كورىندى. سول ەكەۋى عانا جاراسىم تاۋىپ كەتەر شاڭىراقتىڭ جىلۋىنا سالقىندىق سەۋىپ تۇرارداي سەزىندى.   
 ونىڭ بۇل ويىن سارگەل دە ايتپاي اڭعارتىپ، ەكى بالاسىن بۇرىنعى ايەلىنىڭ توركىنىنە، ناعاشى اتالارىنىڭ قولىنا اپارىپ تاپسىردى. ارتىنان كەلىپ تۇراتىنىن، ۇزبەي اقشا جىبەرەتىنىن، كانيكۋل سايىن الىپ كەتىپ، قىدىرتاتىنىن ايتتى، ۋادە بەردى.   
 ءسويتىپ، ولار قوسىلدى. تويعا قاراتاي دا شاقىرىلدى. ول كەزدە قاراتاي سوۆحوز ديرەكتورى بولاتىن. اكەلەرىنىڭ اكەلەرى اعايىندى كىسىلەر ەدى. نەمەرە اعاسىنىڭ تويىنا ول جاقسى سىيلىقپەن كەلدى، ءتىپتى، توي شىعىنىن تۇگەلدەي ءوزى كوتەرىپ كەتتى. سارگەلدىڭ دە الىستاعى اعايىنداردىڭ ىشىنەن قاراتايدى تاڭداپ شاقىرۋى دا تەگىن ەمەس- ءتى.  
 
 مىنە، بيىلعى جىلى قاراتايدىڭ قىزى ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ، وقۋعا بارماق نيەت بىلدىرگەندە، سارگەل نەمەرە ىنىسىنە حات جازىپ، ءوز تاراپىنان دا ءبىر جاقسىلىق جاسايتىن كەزىنىڭ الدەقاشان كەلگەنىن، باعيلانى ۋنيۆەرسيتەتكە ءوزى ورنالاستىراتىنىن، قاجەت بولسا ۇيىندە تۇرعىزۋعا دا دايىن ەكەنىن ءبىلدىردى.   
 ءجيى ءىشىلىپ كەتكەن كونياك پەن ءۇي ءىشىنىڭ قاپىرىق اۋاسى قوناقتاردى تۋرا ماعىناسىندا دا، جاناما ماعىناسىندا دا جەلپىندىرىپ تاستادى. قاراتاي ماليكە كوڭىلدەنگەن سايىن سارگەلدىڭ ماڭدايى قاتپارلانىپ، جۇقا ەرىندەرىنىڭ ءجيى- ءجيى جىمقىرىلىپ، سوزدەن قالىپ بارا جاتقانىن بايقادى. ول جاس جەڭگەسىنىڭ قانشالىقتى كونياك ىشكەنىن اڭعارعان جوق، ايتسە دە، ونىڭ قارا تورى ادەمى جۇزىنە قان جۇگىرىپ، كىسىگە باتىل، تەسىلە قارايتىن قاراقاتتاي جانارىنا ەرەكشە سيقىرلى نۇر قۇيىلىپ، ەركە دە ەركىن مىنەزىنىڭ اشىلا تۇسكەنىنە ىشتەي سۇيسىنسە دە، نەمەرە اعاسىنىڭ ىشتەي تىنىپ وتىرعان كەيپىن بايقاپ، ماليكەنىڭ ءازىل سوزدەرىنىڭ بارىنە بايىپتى دا سالقىن جاۋاپ بەرۋگە تىرىسىپ باقتى. ونىڭ بۇل جاڭا ءادىسى كوپ ۇزاماي ءوز جەمىسىن دە بەردى. سارگەل ۇيقىسى قانىپ ويانعان سابيدەي جان- جاعىنا نازار اۋدارىپ، ءسوز بەن كۇلكىگە ارالاسىپ، ءبىرشاما ءتىرىلىپ قالدى. قاراتاي ءدال وسى ساتتە نەمەرە اعاسىنا ۇناپ وتىرعانىنا جانە داستارقان باسىنداعى ءازىل- قالجىڭدى دەر كەزىندە بايىپتىلىقپەن الماستىرعانىنا قۋاندى.   
 ماليكە باعيلانىڭ مازاسى كەتە باستاعانىن سەزىپ، ونى وڭاشا بولمەگە الىپ كەتتى. بۇرىن بۇل سارگەلدىڭ ەكى ۇلىنىڭ ۇيىقتايتىن بولمەسى بولاتىن. ءقازىر قاڭىراپ بوس تۇر. تەرەزەگە اشىق سارى جىبەكتەن پەردە ءىلىنىپتى، وڭ جاق بۇرىشتا، جينالمالى جۇمساق ديۆان جانىندا پەردە تۇسىنە سايكەس سارعىش تورشەر تۇر. قارسى بەتكە ەكى قاتار رۋمىن كىتاپ سورەسى قويىلىپ، ونىڭ جوعارعى جاعىنا قاتىرىلعان بۇعىنىڭ باسى ءىلىنىپتى. ونىڭ كوزدەرى سارعىش تورشەردەن تۇسكەن ساۋلەدەن جىلت- جىلت ەتىپ، مىنا شاعىن دۇنيەنىڭ كوزگە كورىنبەيتىك ارعى تۇبىنەن ەرەكشە ءبىر قۇبىلىستى بايقاعانداي اڭتارىلىپ قاراپ قاپتى. ءوزىن كىم اتقانىن، نەگە اتقانىنا، بىلايعى دەنەسىنىڭ قايدا جوعالعانىن، مۇندا نە ءۇشىن ءىلۋلى تۇرعانىن، كىمنىڭ ۇيىنە كەلىپ ىلىنگەنىن بىلمەيدى دە، بىلگىسى دە كەلمەيدى. وعان ەڭ ماڭىزدى نارسە - وسىلاي كىرپىك قاقپاستان تار دۇنيەنىڭ كورىنبەيتىن الىس كوكجيەگىندە بولىپ جاتقان بەلگىسىز ءبىر قۇبىلىسقا اڭتارىلىپ قاراپ تۇرا بەرۋ. وعان تەك قاراپ تۇرۋ مىندەت، كىمنىڭ ءۇيى بولسا دا ول ءۇشىن - ءبارىبىر، مۇپ- مۇزداي مۋزەي قابىرعاسى ما، ءبارىبىر، وسىلاي قاراپ تۇرا بەرەدى. دۇنيەگە و باستا وسىلاي قاراپ تۇرۋ ءۇشىن كەلگەن.   
 - قالاساڭ تەرەزەنىڭ ءبىر جاعىن تۇگەل اشىپ قوي، - دەدى ماليكە، - كوشەنىڭ بۇل جاق بەتىمەن ماشينا جۇرمەيدى. تىنىش. ال، جايعاسا بەر. وسى بولمە ءتۇبى سەنىكى بولادى. مىنە، مىندا پلاستينكا تىڭداۋىڭا بولادى. پلاستينكالار مىنا پولكادا. ليلي يۆانوۆا، سوفيا روتارۋ، لۋكي مارينەسقۋ، ارسەن دەديچ، بيسەر كيروۆ، مۋسليم ماگومايەۆ، دين ريد، پوپۋرا فۋقۋدا.. . قالاعانىڭدى الىپ تىڭداي بەر. قىسىلما، ءوز ۇيىڭدەي كور. مەن ادام مىنەزىنىڭ اشىق بولعانىن ۇناتام. ەكەۋمىز ءالى تالاي اڭگىمەلەسەمىز. ازىرگە قوناقتارعا بارايىن، كەلىستىك پە؟   
 باعيلا سىپايى كۇلىمسىرەپ، باسى يزەدى. مۇندا اۋا تازا، ءارى سالقىن ەكەن. زالدا وتىرعان قوناقتاردىڭ دابىرلاعان داۋىستارى ەمىس- ەمىس ەستىلىپ تۇر.   
 ءوزى كەتكەن سوڭ ولاردىڭ دا ءسال ەركىندىك العانى اڭعارىلادى. باعيلا كۇنى بويى تەمەكى تۇتىنىنە كومىلىپ، كەرەكسىز اڭگىمە مەن شۋدىڭ اراسىندا نەگە وتىرعانىنا تاڭداندى.   
 ول تەرەڭ ءبىر كۇرسىنىپ، ديۆانعا شالقالاي وتىردى. سورەدەگى قاتار- قاتار تىزىلگەن كىتاپتارعا كوزى ءتۇستى. كۇنى بۇگىن ساتىپ اكەلگەندەي تاپ- تازا. باعيلا بۇل ۇيدەگى كىتاپتاردىڭ ءبىلىم كوزى ەسەبىندە اتقاراتىن قىزمەتىنەن گورى مۇلىك رەتىندە اتقارار ءرولى باسىمىراق ەكەنىن اڭعاردى. ول ەسىك جاققا جاي ءبىر قاراپ الدى دا، ورنىنان تۇرىپ، سورەگە جاقىندادى. قولىنا تۇسكەن ءبىر كىتاپتى الىپ، اتىنا نازار اۋداردى. "ەللينيزم ەستەتيكاسى". ءىشىن اشتى. بۇعان دەيىن قول تيمەگەن بولسا كەرەك، كىتاپ بەتتەرى بەيمەزگىل مازاسىن العانىنا نارازىلىق بىلدىرگەندەي سىتىر- سىتىر ەتىپ، ەكى- ءۇش بەتتەن قوسارلانىپ قينالا اشىلدى. ول ءبىر- بىرىنە جابىسىپ قالعان پاراقتاردى اجىراتىپ، العاشقى بەتىن وقىپ كوردى. ارىپتەرى ۇساق، وقۋعا قيىن ەكەن. جارتى بەتىن جۇگىرتىپ وقىپ شىقتى. شالا ۇقتى. كوپ سويلەمدەردى تۇسىنە المادى. سونان سوڭ ورنىنا قايتا قويدى. ديۆانعا كەپ وتىردى. باسىن قايتادان جوعارى كوتەرگەندە كىتاپ سورەسىنىڭ ۇستىندەگى بۇعىنىڭ كەپكەن باسىن كوردى. ونىڭ كولەڭكە جاقتاعى كوزى بۇعان ۇرلانا قاراپ تۇرعان سياقتى.   
 باعيلانىڭ دەنەسى تىتىركەنىپ، جۇرەگى مۇزداپ كەتتى. ول ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ ەسىك جاققا كەلدى دە، ۇلكەن ليۋسترانى جارق ەتكىزدى. بۇعى بۇرىنعىسىنشا الىس كوكجيەكتەن كوز الماي قاراپ تۇر ەكەن. مۇنىمەن ءىسى جوق، ءتىپتى بۇعان نازار اۋدارۋدى تاكاپپار باسىنا ار سانايتىن سياقتى. ونىڭ كوڭىلى جايعاسىپ، ورنىنا وتىردى. ليۋسترانى سول بويى وشىرگەن جوق. جول ۇردى بوپ شارشاعاندىقتان، ءارى زالدىڭ الگى قاپىرىق اۋاسىنان باسى زىڭىلداي باستاعان سياقتى. ول ديۆان ورتاسىندا تۇرعان قۇس جاستىقتى جايمەن تەرەزە جاق شەتكە يتەرىپ، الدەكىمدى وياتىپ المايىن دەگەندەي سىبىسىن بىلدىرمەستەن جاستىققا باسىن قويدى. جاتار كەزدە تىزەسىنەن ءسال جوعارى كوتەرىلىپ كەتكەن يۋبكاسىن قولىمەن اقىرىن تومەن ءتۇسىرىپ، كىرپىگىن ايقاستىردى. جانارىنا ءسىڭىپ قالعان ليۋسترانىڭ وتكىر جارىعى كوز الدىنا قىسقى قىراۋداي اق جارپا ويناتىپ بارىپ، بىرتە- بىرتە الىستادى دا، توڭىرەكتى سۇيقىلتىم قاراڭعىلىق باستى.   
 ول وسىلايشا شيرەك ساعاتتاي قيمىلسىز جاتتى. توبەدەن شاقىرايعان جارىق تەرەزەنىڭ اشىق سارى پەردەسىنە شاعىلىسىپ، ءسۇت بەتىنە بىركەلكى تاراعان كەپىرەز تامشىسىنداي باعيلانىڭ ءمىنسىز اق جۇزىنە جاراسىمدى سارعىش رەڭك قوسىپ تۇر. تابيعات بار ونەرىن سارقا جۇمساپ، وسى بەينەنى جاساپ بىتكەن سوڭ، بۇل سۇلۋلىقتى ازىرقانعانداي قويۋ ءتۇننىڭ جاسىماقتاي ءبىر ءتۇيىرىن ويىپ الىپ، ءمارمار بەتتىڭ سول جاق ەتەگىنە مەڭ ەتىپ جابىستىرا قويىپتى.   
 قارسى كورىنگەن قارا شاعالانىڭ قاناتىنداي شاشاۋسىز بىتكەن يمەك قاس شيرەك شەڭبەر ءتارىزدى بىركەلكى جۇمىلعان كىرپىكتەرمەن ەرەكشە ۇيلەسىم تاۋىپ، تابيعاتتىڭ شەبەر سۋرەتكەر ەكەنىن وسى ۇيلەسىمدىك ارقىلى ماڭايعا پاش ەتىپ تۇرعان سەكىلدى. ەكى قاستىڭ ەنتەلەپ كەپ قوسىلا الماي قالعان تۇسىنان باستالاتىن ادەمى قىر مۇرنى ۇستاساڭ ۇگىتىلىپ كەتەردەي ءبىر- بىرىمەن بولار- بولماس قيۋلاسىپ جاتقان تومپيعان بالاڭ ەرىندەرگە باعىت سىلتەپ تۇر. اق كوفتاسىن ازداپ كەرە باستاعان كەۋدەسىنىڭ كوتەرىلىپ- باسىلعانى بولماسا ونىڭ دەمالىپ جاتقانى دا سەزىلمەيدى.   
 باعيلانىڭ ءدال قازىرگى قالپى مەن بۇكىل بولمىسى ادام بالاسىنىڭ: "سۇلۋلىق پەن پاكتىك قانداي بولماق؟ "- دەگەن ساۋالىنا جاراتىلىستىڭ ءۇنسىز بەرىپ تۇرعان جاۋابىنا سايعانداي. باعيلا وسىلاي ءۇنسىز جاتىپ، جول وقيعاسىن ويشا شولعاندا كەنەت جۇرەگى ءلۇپ ەتىپ، ەرىكسىز كوزىن اشىپ الدى. جۇرەگىنىڭ ءلۇپىلى ۇدەپ بارا جاتقان سەكىلدى. ونىڭ ەسىنە وزدەرى قۋىپ شىققان باياعى جىگىت ورالا كەتكەن- ءدى. كوزىن جۇمىپ جاتقان الگى ءبىر ساتتە ول جىگىت بەينەسىن انىق كورگەندەي ەدى، ەندى ونى مۇلدە جوعالتىپ الدى. كىرپىگىن قانشا ايقاستىرسا دا ول بەينە ءدال جاڭاعىداي ايقىن كورىنبەدى. "ول دا وسى قالادا عوي!"- دەگەن جاڭا ءبىر وي كەنەت جارق ەتىپ، ونىڭ ىشكى دۇنيەسىنە ءارى القىنىس، ءارى قۋانىش، ءارى سابىر تاستاپ ءوتتى. باعيلا وسى كوزگە شەيىن ول جىگىتتى ءبىر دە ءبىر رەت ەسكە الماعانىنا، ول جايلى ءبىر دە ءبىر رەت ويلاماعانىنا تاڭداندى، سول ءۇشىن بەيتانىس بەينەنىڭ الدىندا ءوزىن كىنالىدەي سەزىندى.   
 قوناق بولمەدەن دۋ ەتىپ جارىلعان كۇلكى، اكەسىنىڭ اڭگىمە ايتىپ وتىرعان كوتەرىڭكى داۋسى، اس ۇيدەن ماليكەنىڭ شىنى ىدىستى ءتۇسىرىپ الىپ، ونىڭ كۇل- پارشا بوپ سىنعانى ەستىلدى. "ماس بوپ قالعان با؟ ول ەركەكتەرمەن نەگە كونياك ىشەدى؟"  
 الگى ويىنا قايتا ورالدى. قايتا ورالعان ساتتە قوناق بولمەدە وتىرعانداردىڭ پوەزداعى جىگىتكە كورسەتكەن ادىلەتسىزدىكتەرىن مۇلدەم ۇمىتقاندارىن، ەندى ول جايلى ەشقاشان، ەشقاشان ويلامايتىندىقتارىن ءتۇسىنىپ، ولاردىڭ بەيعام كۇلكىلەرىن ءتىپتى ۇناتپادى.   
 "قىزىق!- دەدى كەنەت تاڭدانىپ. - مەن ونى نەگە ويلايمىن؟ نەگە ونى ويلاۋعا ءتيىسپىن جانە ول جايلى ۇمىتىپ كەتتى دەپ قوناق بولمەدە وتىرعانداردى نە ءۇشىن كىنالاماقپىن؟ ونى پوەزدان ءتۇسىرىپ تاستاعان جوق قوي، بار بولعانى باسقا كۋپەگە اۋىستىردى، ەكى ادام كەلە جاتسا باسقا كۋپەدەگى جالعىز ادامنىڭ ورىن اۋىستىرۋىن ول دا سۇرار ەدى. ءوتتى دە كەتتى، ونداي ۇساق وقيعانى مەن ەمەس، ءوزى دە ۇمىتقان شىعار، مەن نەگە ءوزىمدى كىنالى سانايمىن؟ " اۋەلگى كەزدە جاڭالىقتاي بوپ كورىنگەن بۇل ساۋال ونىڭ ساناسىنداعى جىگىت بەينەسىن ءبىرشاما كومەسكىلەپ، بەيتانىس ادام جايلى ويلاي بەرۋگە ەشقانداي نەگىز جوق دەگەن قورىتىندىعا اكەپ تىرەدى. وسىعان دەيىن تۇيگەنىنىڭ ءبارىن وتكىنشى اياۋشىلىققا جورىپ، سوڭعى قورىتىندىنى بىردەن- ءبىر دۇرىس شەشىم دەپ الاڭسىز سەنۋگە بەت بۇرعاندا، ساناسىنىڭ تەرەڭ تۇكپىرىنەن وزىنە تۇسىنىكسىز قيماستىق ءبىر سەزىم بولەكشە باس كوتەردى. ەندى ول سوڭعى كۇدىگى مەن كەنجە ويىنىڭ اراسىندا جاتىپ، مي قاتپارىنىڭ باسقا ءبىر نۇكتەسىندە ءوز بەتىنشە پايدا بولعان: "ونىڭ اتى ءجونى كىم بولدى ەكەن؟ "- دەگەن توسىن سۇراقكا ەرىكسىز تاڭ قالدى. كەيدە ادام ساناسى مەن ميى بۇرىن كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا ءوز بەتىنشە، اۆتونوميالى تۇردە جاۋاپ ازىرلەي بەرەتىنىنە العاش كوزى جەتتى.   
 ەسىك اشىلىپ، ماليكەنىڭ تاماققا شاقىرعان داۋسى ەستىلدى. اسقا زاۋقى بولماي جاتسا دا ىزەت ساقتاپ، قايشىلىعى مەن قىزىعى مول ويلارىن امالسىز ديۆاندا قالدىرىپ، ورنىنان تۇردى. ەسىك تۇتقاسىنان قولىن ايىرماي، مۇنى كۇلىمسىرەپ كۇتىپ تۇرعان ماليكەگە قارسى بارا جاتىپ جاي عانا كۇرسىنگەنىن باعيلا ءوزى دە اڭعارمادى. باعانا ارالارىندا وتىرعاندىقتان ءمان بەرمەگەن بە، باعيلا ۋاقىتشا كەتىپ قالىپ، قايتا ورالعان ساتتە قاراتاي مەن سارگەلدەن باسقا جۇرت سوزدەرىن كىلت توقتاتىپ، ابدىراپ قالدى. قاستارىنداعى ماليكە دە اس ۇيگە كەتىپ، ءبىر- ءبىرىنىڭ كونتيگەن ەرىن، قوڭقاق مۇرىن، سىپىرا قۇلاقتارىنا ۇيرەنىپ قالعان كەزدەر ەسىكتەن جايلاپ ەنىپ كەلە جاتقان سۇلۋلىقتىن ۇلگىسىن كورگەندە تاڭقالعان سەزىمدەرىن جاسىرىپ قالۋعا شامالارى جەتپەپ ەدى. 
 تۇرعات ورنىنان ۇشىپ تۇرا بەرگەندە، ستول ەرنەۋىنە جاقىن قويىلعان تارەلكانى بەلدىگىنىڭ دوعاسىمەن ىلە كوتەرىپ، سالاتىمەن قوسا توڭكەرىپ تاستادى. جەرگە تۇسكەن شانىشقىنى ىلە- شالا قۋامىن دەپ شاپشاڭ ەڭكەيگەن كەزدە ەرىپ تۇرعان تورتقا ماڭدايىن باتىرىپ الدى دا، ءبارىبىر جۇرتقا كورىنەر بەت جوق ەكەنىن سەزىپ، سول بويى ستول استىنا كىرىپ جوق بوپ كەتتى. كەسىرلى شانىشقىنى تاۋىپ، ۇلكەن ابىگەرمەن ونى ستول ۇستىنە قويا بەرگەندە جۇرت دۋ كۇلدى.   
 تۇرعات ۆاننا بولمەسىنە شىعا جونەلدى. ءوزىنىڭ قىزىنا جۇرت نازارىنىڭ قادالا قالعانىنان ءبىرشاما ىڭعايسىزدىققا تۇسكەن قاراتايدىڭ قازىرگى كۇيىن مىنا ورەسكەل قيمىلدان تۋعان دۋ كۇلكى قۇتقارىپ الدى. ايتسە دە، تۇرعاتتىڭ الگى قيمىلىندا تەك ىزەتتىلىك كانا ەمەس، ار جاعىندا باسقا دا ءبىر جاسىرىن سىر جاتقانىن جۇرەگى سەزە قويدى. سەزە قويدى دا الماتى سياقتى ۇلكەن قالادا سۇلۋ قىزدىڭ الدىنان تالاي- تالاي قيىندىقتار تۋارىن، ونىڭ ءبارىن جالعىز اقىلمەن جەڭىپ شىعۋ وڭايعا تۇسپەسىن تاعى اڭعارىپ، كوڭىلىنە كۇنى بۇرىن ۋايىم ۇيالادى.

* * *  
 ەكى كۇننەن سوڭ قاراتاي ەلگە قايتتى. بۇلار ونى اەروپورتقا شىعارىپ سالدى. سامولەت ۇشۋعا ءبىر ساعاتتاي ۋاقىت قالعاندا ءبىر توپ جىگىتتەردى بيلەت تىركەۋگە، ماليكە مەن باعيلانى گازەت- جۋرنال الۋعا جىبەرىپ، قاراتاي سارگەلدى وڭاشا الىپ شىقتى.   
 - ماليكە ەكەۋىڭىز باعيلاعا باس- كوز بولىڭىز، - دەدى اكەلىك كوڭىلمەن. - مەنىڭ نەگە مەگزەپ كەلە جاتقانىمدى ءتۇسىنىپ كەلە جاتقان شىعارسىز؟  
  - البەتتە، البەتتە، - دەدى سارگەل بىردەن ويلى قالىپقا كوشىپ.  
  - باعيلا بالالارىڭنىڭ ىشىندەگى اقىلدىسى. ءبىراق، اقىلىنىڭ قاراعاندا ءوز دەگەنى مولداۋ. ءسىز سياقتى تاجىريبەلى پەداگوگتاردىڭ قاقپايى ارتىق تا بولماس ەدى. ءوز قىزىڭىزداي كورىپ تاربيەلەڭىز.  
 
 - ايتارىڭ بار ما؟ الىس ادامدار ەمەسپىز عوي، نەگە ءوز قىزىمداي كورمەيىن.   
 - راقمەت، ساكە، باسقا ايتارىم جوق. ءوز جاعدايىڭىز قالاي؟   
 - جامان ەمەس، ءجۇرىپ جاتىرمىز. - ول تاماعىن قىرناپ، يىعىن كوتەرىپ قويدى. ونىڭ بۇل قيمىلىنان قاراتاي نەمەرە اعاسى الدەنەنى ايتۋدىڭ رەتىن تاپپاي كەلە جاتقانىن بايقادى.   
 - ايتا بەرىڭىز، مەنەن نەسىنە قىسىلاسىز، - دەدى ول وزىمسىنگەن قوڭىر ۇنمەن.   
 - بيىلعى قىستا.. . دوكتورلىعىمدى قورعاۋىم كەرەك ەدى.. .  
 - جازىپ ءبىتتىڭىز بە؟   
 - ءبىتتىم. ماشينكاعا باستىرىپ تا قويدىم.   
 - 0, قۇتتىقتايمىن!  
 - ءالى ەرتەرەك. ەرتەرەك بولاتىن تاعى ءبىر سەبەبى، - دەدى سارگەل قاراتايدىڭ نازارىن كەلەسى ايتىلار ويلارعا، اۋدارماق بوپ داۋىسىن كوتەرە، - مەنىڭ وسىنداعى كەيبىر ارىپتەستەرىم كوپ كەسىرىن تيگىزەتىن ءتۇرى بار.   
 - نەگە؟  
  - سول، مەنىڭ دوكتور بولۋىمدى قالامايدى. باستى و سەبەپ - وسى. ءبىراق بۇل ويلارىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ جولدارىن مەن سياقتى ەمەس، جاقسى مەڭگەرىپ العان. جاۋاپتى كىسىلەرگە تەلەفون سوعادى، سىرتىڭنان بىرەۋلەرگە جاماندايدى، "عالىم ەمەس" دەگەن سياقتى پاسىق پىكىرلەر تاراتىپ، گازەت- جۋرنالدارعا ماقالا جازا قالسا فاميلياڭدى داتتاعان تىزىمگە، قوسا سالادى. ءقايسىبىرىن ايتاسىڭ، كىسىنىڭ كىسىگە جاسايتىن قياناتتارىنىڭ ءتۇرى مەن فورماسى تاۋسىلا ما؟ ۇستىمنەن ارىز جازعاندارى دا بار. اۋىزعا الۋعا ۇيالاتىن فاكتىلەر. بۇرىنعى ايەلىن ءوزى ءولتىردى دەپ تە كورسەتىپتى. ول ولگەندە مەنىڭ حال ۇستىندە جۇرگەنىم وزىڭە ايان عوي. جاس ايەلگە ۇيلەندى دەپ تە جاماندايدى. مەنىڭ ىشكى شارۋامدا نەلەرى بار؟ ال جەتپىستەگى كەمپىرگە ۇيلەنسەم قايتەر ەدى، كەمپىرگە ۇيلەندى دەپ ارىز جازباق پا؟ جانە بۇل فاكتىلەردىڭ عىلىمعا، مەنىڭ دوكتورلىق ديسسەرتاتسياما قانداي قاتىسى بار؟   
 سارگەل ءار ءسوزىن نىقتاپ، قاراتايدىڭ ويىندا كۇدىككە ساڭلاۋ قالدىرماي اسىقپاي ايتىپ شىقتى.   
 - عىلىم ادامدارىنىڭ اراسىندا باقتالاستىق بولىپ تۇراتىنىن ەستىگەم، - دەدى قاراتاي ءوزۋ تارتىپ. ەكەۋى اەروۆوكزالدىڭ ماڭداي الدىنداعى الاڭنىڭ اياعىنا جەتىپ، كەرى قايتتى.   
 - بولىپ تۇراتىن!- دەدى سارگەل مىرس ەتىپ. - ناعىز باقتالاستىق ءبىزدىڭ اۋىلدا، باۋىرىم. سىرتتاي كۇلىمسىرەپ، ىشتەي اتارعا وعى بولماي جۇرەدى.   
 - ءوزىڭىز نە ارەكەت جاساپ جاتىرسىز؟   
 - مەندە نە ارەكەت بولادى؟.. قۇداي جالعىز، مەن جالعىز.. .  
 قاراتاي ءۇنسىز قالدى. نەمەرە اعاسىنىڭ بۇكىل ءومىر جولىن، مىنەز- قۇلقىن جاقسى بىلەدى. "قۇداي جالعىز، مەن جالعىز، "- دەپ الاقان جايعان شاراسىزدىعىنا سەنەيىن دەسە، ونىڭ دا تەكتەن- تەك قاراپ جۇرمەيتىنىن، وسىدان ءۇش- ءتورت جىل بۇرىن بىرەۋلەردىڭ ۇستىنەن ارىز جازىپ، ونىسىنىڭ فاكتىلەرى راستالماي، ورنىنان ايرىلىپ قالا جازداعان.   
 سولاي ەدى عوي دەپ بۇل ايتا المادى. ءتىپتى، الگى سوزدەرىنىڭ تەڭ جارىمى وتىرىك بولعان كۇندە دە ولاردىڭ اراسىنداعى تۋىستىق قاتىس قاراتايدى قولدان كەلگەنشە كومەك بەرۋدى، ونىڭ تىرلىگىنە ارالاسۋدى لاجسىز مويىنعا جۇكتەگەندەي ەدى.   
 - سوندا، مەنىڭ تاراپىمنان قانداي كومەك بولا الادى؟ - دەدى ول ماسەلەنىڭ باسىن اشىپ الماق بوپ.   
 - مەن قايدان بىلەيىن، - دەدى سارگەل اڭگىمە پراكتيكالىق باعىتقا تەز كوشكەنىنە ءىشى جىلىپ. - پارتيالىق ۇيىمداردىڭ قولى ۇزىن عوي.   
 قاراتاي ونىڭ بەتىنە قاراپ، سىپايى كۇلىمسىرەدى. "وسى كىسى قۋ ادام دەيمىن، - دەدى كوزىن قايتا تومەن تۇسىرگەندە ىشتەي. - مەنى سىناپ كەلە جاتقان جوق پا؟ سوزىنە قاراساڭ ەشتەڭە بىلمەيتىن جان سياقتى، كوزىنە ۇڭىلسەڭ بىلمەيتىن نارسەسى جوقتاي كورىنەدى. مۇنداي مىنەزدى قايدان تاپقان؟ ادام وزگەرەدى دەگەن راس- اۋ شاماسى".   
 ولار تاعى كەرى بۇرىلىپ، قاتارلارىن جازباي ىلگەرى ءجۇردى.  
 - ءوزىم بولسام كەتىپ بارا جاتىرمىن، - دەدى قاراتاي سارگەلدىڭ جاۋاپتى ۇزاق كۇتىپ قالعانىن سەزىپ. - بۇل شارۋانى كەشە ايتقانىڭىز ءجون بولاتىن ەدى. جانە بۇل ماسەلەمەن كىمگە بارۋ كەرەك ەكەنىن دە بىلمەيمىن عوي. اكادەميادا قورعايسىز با، ۋنيۆەرسيتەتتە مە؟   
 - ۋنيۆەرسيتەتتە.   
 - كىممەن سەيلەسۋ كەرەك ەكەن؟   
 سارگەل ءۇشىن دە، قاراتاي ءۇشىن دە ازاپتى مينۋتتار باستالدى. كىممەن سويلەسۋ كەرەك ەكەنىن سارگەل جاقسى ءبىلىپ كەلە جاتتى جانە بۇل جايلى قاراتايدى دا جاقسى بىلەدى دەپ سەنىپ، ونىڭ بالاڭ سۇراق قويىپ كەلە جاتقانىنا ىزالاندى. ال قاراتاي بولسا سارگەلدىڭ ءدال ءقازىر ءوزى جايلى نە ويلاپ كەلە جاتقانىن، سالعان جەردەن ەكەۋىنىڭ دە ويىنا ورالا كەتكەن كىسىنىڭ اتىن اۋىزعا الا قويماعانى ءۇشىن نەمەرە اعاسىنىڭ ءوزىن جازعىرىپ كەلە جاتقانىن سەزدى. وزىمەن ينستيتۋتتا بىرگە وقىعان جولداسى وسىدان جەتى- سەگىز اي بۇرىن مينيسترلىككە قىزمەتكە بارعان. سارگەلدىڭ دە، قاراتايدىڭ دا ويىندا تۇرعان ادام وسى. ءبىراق، قاراتاي جولداسىنىڭ الدىنا مۇنداي كەلەڭسىز ماسەلەمەن بارۋدىڭ رەتىن تاپپاي، ىشتەي قينالىپ كەلە جاتقان- دى.   
 - جارايدى، ساكە، - دەدى ول الدەن سوڭ بىلدىرمەي اۋىر دەم الىپ. - سويلەسەرمىن.   
 - كىممەن؟ ..   
 - جولداستار بار عوي. ول ەكەۋمىز مۇنداي ماسەلەمەن سويلەسىپ كورمەگەن ەدىك. ىڭعايسىز بولسا دا امال جوق. كەلەسى ايدا رەسپۋبليكالىق پارتاكتيۆ بولادى. سوندا ارنايى كىرىپ ايتارمىن.   
 سارگەل يىعىنان اۋىر جۇك تۇسكەندەي قاراتايعا سەزدىرمەستەن تەرەڭ كۇرسىندى. "جولداستار بار عوي"، - دەگەندە نەمەرە ءىنىسىنىڭ كىمدى ايتىپ تۇرعانىن، ونىڭ كىمگە ارنايى كىرىپ شىعاتىنىن بەس ساۋساقتاي ءبىلدى. ونىڭ كەۋدەسىنە ەرەكشە ءبىر كوڭىلدىلىك قۇيىلىپ، دۇنيە قۇلپىرىپ سالا بەردى. سول قۇلپىرعان دۇنيەدە بۇل اياعىن نىق باسىپ، جولىنداعى كەدەرگىلەردى وپ- وڭاي جاپىرىپ جۇرە بەرەتىندەي سەزىندى.   
 - ساكە، - دەدى سالدەن سوڭ قاراتاي. - سارگەل جالت قارادى. ونىڭ جۇزىندەگى كەنەت ۇيىرىلە قالعان بايىپتىلىقتى، سابىرلىلىقتى كورىپ، سارگەل بار ىنتاسىمەن قۇلاق ءتۇردى. - باعيلاعا ارناعان بولمە ەكى ۇلىڭىزدىڭ بولمەسى ەكەن. كەلەسى كەلگەنىمدە ەكى ۇلىڭىزدى جانە انالارىنىڭ پورترەتىن سول بولمەدەن كورەتىن بولايىن. مۇنىڭ ءمانىن تاراتىپ ايتىپ جاتۋدىڭ قاجەتى جوق، تۇسىنەرسىز دەپ ويلايمىن. ماليكەگە دە ايتىپ كەتەم.   
 مىنا ءسوز سارگەلدى تولقىتىپ كەتتى. ءازىل- قالجىڭمەن ءىرىلى- ۋاقتى اڭگىمەمەن، ساپىرىلىسقان گۋ- گۋ كۇلكىمەن ءجۇرىپ- اق نەمەرە ءىنىسىنىڭ ءۇي ىشىندەگى ولقىلىقتى بايقاعانىنا، ويىنىڭ بەرىدە ەمەس، ارىدە جاتقانىنا ىشتەي ريزا بولدى. ولار الاڭنىڭ اياعىنا جەتىپ، كەرى بۇرىلعاندا راديودان سامولەتكە وتىرعىزۋ جايلى حابارلاعان ديكتوردىڭ داۋسى ەستىلدى.

* * *  
 قابىلداۋ ەمتيحاندارى اياقتالدى. باعيلا تاريح فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتى بولدى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ول ءوز فاميلياسىن ستۋدەنتتەر تىزىمىنەن وقىعاندا بۇرىن ويلاعانداي سونشالىقتى قۋانعان جوق. كەرىسىنشە، ءتىزىم ىلىنگەن قاعاز تۇبىندە ەبىل- دەبىل بوپ جىلاپ تۇرعان قىزدى كورىپ، جۇرەگىنە كوڭىلسىز ءبىر مۇڭ ۇيالادى.  
 - ءۇش جىل... قۇداي- اي، ءۇش جىل!.. .- دەدى قىز جىلاپ تۇرىپ.   
 - اۋىلعا قالاي بارامىن؟ ! جوق، بارمايمىن، ولسەم دە بارمايمىن!..   
 ول ەكى جىل قاتارىنان كەلىپ، ەكەۋىندە دە ءبىر بالى جەتپەي تۇسە الماپتى. بيىل جارتى بالى جەتپەگەن. باعيلا ۋنيۆەرسيتەتكە ءوزى تۇسكەنىن نەمەسە اكەسىنىڭ نەمەرە اعاسى تۇسىرگەنىن دە بىلمەيدى، ايتەۋىر ەمتيحانداردى جاقسى تاپسىرىپ شىقتى. "بالكىم، مەن وسى قىزدىڭ الدىن وراعان شىعارمىن، - دەدى ول وزىنە- ءوزى. - مەن كەلمەسەم ونىڭ ستۋدەنت بولۋى دا عاجاپ ەمەس قوي".   
 ول ءتامپىش مۇرىن قارا قىزدىڭ الاقايلاپ قۋانعانىن كوردى. تاريحتان اۋىزشا ەمتيحان كوزىندە ول قۇلاپ قالعان. كەلەسى جولى، شەت تىلدەن ەمتيحان تاپسىرۋعا كەلگەندە ونىڭ دا وتىرعانىن كورىپ باعيلا ءوز كوزىنە ءوزى سەنبەدى. 
 بۇگىن ستۋدەنت بوپ، قۋانىشى قوينىنا_سىيماي بارادى. ول وسى ساتتە اناۋ ءتامپىش قارانى مەيلىنشە جەك كورىپ كەتتى. جۇرەگىنە مۇز باسقانداي ىشكى دۇنيەسى قالشىلداپ، ىلگەرى قوزعالدى. كىشكەنە قارا سۋمكاسىنان ەكى تيىن الىپ، تەلەفون- اۆتوماتتىڭ بۋدكاسىنا كىردى. سۇيرىك ساۋساقتارىمەن اسىقپاي التى ءتسيفردى تەردى.   
 - الو! ليكە، مەن عوي، باعيلامىن.   
 ماليكە ءوزىن وسىلاي اتاعاندى جاقسى كورەتىن. بۇل ونىڭ سوڭعى كەزدە ويلاپ تاپقان اتى. "ماليكەنىڭ ء"ما" دەگەن بۋىنىن الىپ تاستاساڭ "ليكە" بولادى دا شىعادى. ءارى قىسقا، ءارى وڭاي جانە بۇل ات "جەڭەشە" نەمەسە "تاتە" دەگەن وزىنە ۇنامسىز اتاۋلاردان قۇتقاراتىن تابىلعان ءادىس.   
 ار جاقتان ماليكەنىڭ ۇرەيلى داۋسى سامپىلداي ەستىلدى.  
  - نە بولدى، جاقسىلىق پا؟   
 - ءتۇستىم.   
 - تۋھ! زارەمدى الدىڭ عوي! ءبىر قىرسىق بولىپ قالعان ەكەن دەپ... نەگە كوڭىلسىزسىڭ؟ ستۋدەنت بولعان ادام قۋانباي ما ەكەن؟   
 - قۋانىپ تۇرمىن عوي.. .  
 - قۋانعانىڭ وسى ما؟ وي ەلىگىم مەنىڭ! ءقازىر ماعان كەل. وعان شەيىن مەن سەرگە تەلەفون سوعايىن.   
 - كىمگە؟   
 - سەرگە. سەر دەگەنىم عوي، سارگەلدى ايتام.   
 - ا- ا! جارايدى.  
 
 ول بۋدكادان شىعىپ، تاكسي ايالداماسىنا شەيىن جاياۋ ءجۇردى. باعيلا ماليكەنىڭ كىسى اتىن ىڭعايلاپ وزگەرتۋدىڭ ۇلكەن شەبەرى ەكەنىن اڭعاردى. وزىمەن بىرگە جۇمىس ىستەيتىن قۇربىلارىنىڭ ءبارىن بۇل باسقاشا اتايدى جانە ولاردىڭ ءبارى رەنجىمەيدى، كەرىسىنشە، وعان قۋاناتىن سياقتى. كەزەك ءبىر كۇن وزىنە دە جەتەتىنىن ول كۇنى بۇرىن سەزەتىن. "سەر"، - دەدى مىرس ەتىپ. - قىزىق!" باعيلا سارگەلدى كوز الدىنا ەلەستەتىپ، وعان قاراپ ويشا "سەر" دەپ كورىپ ەدى، بۇل ءسوزى مەن سارگەلدىڭ بولمىسىنىڭ ءبىر- بىرىنە مۇلدەم قايشىلىعىن بايقاپ، داۋىستاپ كۇلىپ جىبەرۋگە از- اق قالدى.   
 سول كۇنى ولار سارگەل ۇشەۋى مەدەۋدەگى رەستورانعا باردى. سارگەل وسى وقيعالاردىڭ ءبارىنىڭ قاس باتىرىنداي ءوزىن ەرەكشە اسقاق ۇستاپ وتىردى. ايەلىنە دە، باعيلاعا دا ۇلكەن قامقور داۋىسپەن ءتىل قاتىپ، داياشىلارمەن سويلەسكەندە دە وتە سىپايى جۇمساق قارىم- قاتىناس ساقتاپ، مادەنيەتتىڭ جوعارى ۇلگىسىن كورسەتۋگە تىرىستى.   
 بۇلار تەرەزەنىڭ جانىنا جايعاسقان- دى. ماليكە كوك ءپۇلىش پەردەنى ىسىرعاندا شىرشالى تاۋدىڭ ۇشار باسى قول سوزىم عانا جەردە تۇرعانداي، اپ- انىق كورىندى. قالا ادامدارى ءۇشىن كۇننىڭ باتقانىنا شيرەك ساعاتتاي بولدى، ال مۇندا ۇياسىنا ەندى ەنىپ بارا جاتىر. اسپان شايداي اشىق.   
 باتىس جاق قىزىل جالقىنعا بولەنىپ، بار الەمدى قىزعىلت تۇسكە بوياعان. بۇدان ءبىراز بۇرىن قولدان جاسالعان قوپارىلىستىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولعان ەكى تاۋدى ءبىر- بىرىمەن جالعاستىرىپ تۇرعان فانتاستيكالىق الىپ توعان ميلليونعا جۋىق ءومىردىڭ قورعانىنداي، جىلدار بويى حالىققا ءتونىپ كەلگەن سەل ءقاۋپىن اۋىر دەنەسىمەن ءبىرجولاتا تۇنشىقتىرىپ ماڭعاز جاتىر. ونىڭ ۇستىنە سەلدىر- سەلدىر بوپ ءشوپ وسە باستاپتى، ءار جەردەن قىلتيىپ كەيىننەن وتىرعىزىلعان جاس شىرشالار كورىنەدى. وسى ەكى تاۋدىڭ اراسىنان ماڭگى مۇز تاۋلار ءمىزباقپاي بەرى قاراپ تۇر. ايگىلى مەدەۋ مۇز ايدىنى باتار كۇننىڭ شۇعىلاسىمەن قوشتاسقىسى كەلمەگەندەي ءبىر ءتۇرلى تۇنەرىڭكى، رەنىشتى تۇرگە ەنىپتى.  
 
 كۇن باتتى. تاۋ اڭعارى كۇڭگىرت تارتتى. ەكى تاۋدىڭ ارناسىمەن بەرى قۇلاعان مۇز تاۋدىڭ سۋىق جەلى تومەندە اعىپ جاتقان تاستى وزەندى جالاي سوعىپ، ۇيتقىعان سالقىن سامالى تولقىپ كەلىپ، تەرەزەدەن سىرتقا ۇڭىلگەن بەتتى سيپاپ وتەدى. اۋا كاۋسارداي تازا. جۇتقان سايىن قۇمارتا تۇسەسىڭ.   
 - ءوز تابيعاتىمىزدى ءوزىمىز باعالامايمىز، - دەدى ماليكە بەرى ەنتەلەپ تۇرعان شىرشالى شىڭنان كوز الماي. - جاقىندا ءبىزدىڭ ينستيتۋتتىڭ رەكتورى (ماليكە حالىق شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىنا سىرتتاي وقۋعا تۇسكەن) شۆەيتسارياعا بارىپ كەلدى. ىلە الاتاۋى مەن مەدەۋ اڭعارىنىڭ سۇلۋلىعىنا جەتەتىن تابيعات دۇنيەدە جوق ەكەن دەپ كەلدى.   
 - مۇمكىن، - دەدى سارگەل ايەلىمەن ەكى ءۇشتى كەلىسىپ. ^- ءىم م.. . بۇل اڭگىمەنى سەن قالاي تىڭداپ ءجۇرسىڭ؟   
 ماليكە تەرەزە جاققا مايىسقان دەنەسىن تەز تۇزەپ، كۇيەۋىنە قارادى.   
 - كەزدەسۋ بولدى، سەر، - دەدى ول ەكى قاسىن بىردەي كەرىپ جەڭىل جاۋاپ بەرسە دە ءزىلىن جاسىرا الماي. - ينستيتۋت ستۋدەنتتەرىمەن!  
 تۇسىنىكتى دەگەندەي سارگەل ءبىر جۇتىنىپ الدى. جۇتىنعان كەزىندە كەڭىردەگىندەگى توبىقتى ءبىر ءتۇيىن پورشەن سياقتى وڭەشىنە جۇگىرىپ بارىپ، اسىعىس، كەرى قايتىپ كەلدى. بۇدان سوڭ داياشى شامپان اكەپ قويعانشا ماليكە ءۇنسىز وتىردى. باعيلا بۇل ۇنسىزدىكتەن قىسىلىپ، ەكى قولىن قايدا سىيعىزارىن بىلمەي، بىردە شانىشقى مەن بوكالداردى قاجەتى بولماسا دا ورنىنان قوزعاپ، بىردە جاعىن تايانىپ اق باستى شىڭدارعا قارادى. داياشى شامپان اكەپ قويدى.   
 - قانداي شوكولادىڭىز بار؟ - دەدى ماليكە.   
 - "پۋشكين ەرتەگىلەرى".   
 - بىرەۋىن. سونان سوڭ ءبىر بالمۇزداق اكەلىڭىزشى.   
 - قۇپ بولادى.   
 الاسا بويلى جىگىت ىزەتپەن ءيىلىپ، تەز- تەز باسىپ جونەلدى.  
 
 - جىگىتتەردىڭ داياشى بولعانىن جەك كورەم، - دەدى ماليكە شامپان اشۋعا كىرىسىپ.   
 - باتىس ەلدەرىندە ايەلدەردىڭ داياشى بولعانىن جەك كورەدى.   
 - وتىرىك! ءبارى ويدان شىعارىلعان نارسە، - دەدى ماليكە كۇيەۋىنە عانا ەمەس، وسى يدەيانى قولداۋشىلاردىڭ بارىنە قول سىلتەپ. - تابيعاتتىڭ ءوزى ايەل مەن ەركەككە و باستا اتقارار قىزمەتىن ءبولىپ بەرگەن. كەيىن ءبارىن شاتاستىرىپ الدىق تا، نەنىڭ دۇرىس، نەنىڭ بۇرىس ەكەنىن ايىرا الماي قالدىق.   
 شامپان جىلىلاۋ بولۋى كەرەك، باسىنداعى سىمى بوساسىمەن تىعىنىن زور تەگەۋرىنمەن جوعارى يتەرە باستادى. ماليكە تىعىندى جانتايتىپ، گازىن شىعارۋعا ۇلگەرە الماي قالدى دا، ول تارس ەتە ءتۇسىپ، ايەلىمەن ايتىسقىسى كەلمەي تەرەزەگە قاراپ بەيعام ەسىنەپ وتىرعان سارگەلدىڭ بەتىن اق كوبىك جۋىپ كەتتى. ول سۋدان شىققان مىسىقتاي پىسقىرىندى دا قالدى.   
 - سەر، كەشىر، مەن بايقاماي قالدىم، - دەدى ماليكە كوزىن ءالى اشا الماي وتىرعان كۇيەۋىنە جانى اشىعاندىق ءبىلدىرىپ.   
 سارگەل بۇگىنگى جوعارى مادەنيەتتىلىگىنەن تايعان جوق. ماليكەنىڭ ورنىنان تۇرىپ بارىپ سۇرتە باستاعان ورامالىن ءوز قولىنا الدى دا، كوزىنىڭ الدى مەن موينىن قۇرعاتىپ جاتىپ:   
 - وسىدان كەيىن ەركەك داياشىنى قالاي جاقسى كورمەسسىڭ، - دەدى.   
 بۇل - سارگەلدىڭ كوپتەن بەرى تاۋىپ ايتقان ءسوزى ەدى. جانە ءساتسىز اشىلعان شامپاننان سوڭ بۇگىنگى كەشتى بۇلىنگەن كەشكە ساناپ تۇرعان ماليكەگە ول ايرىقشا اسەر ەتتى. ومىرىندە العاش رەت كۇيەۋىنە شىنداپ جۇرەگى جىلىدى.   
 ول ەركەلەي باسىپ ورنىنا كەپ جايعاستى. شامپاننىڭ جارتىسى ستول ۇستىندەگى اق جاپقىشقا اعىپ، جايىلا ءسىڭىپ كەتىپتى. ماليكە قالعان شامپاندى قولىنا الىپ كوتەرىپ تۇردى دا:   
 - سەر، ءسىز ىشەسىز بە، الدە جاڭا تويىپ الدىڭىز با؟ - دەدى.  
 
 - ىشپەسەم دە بولار ەدى، ءبىراق قۇي، - دەدى ول بوكالىن ىلگەرى جىلجىتىپ. - قىزىڭ وقۋعا تۇسكەندە ماليكە ءبىزدى شامپانعا شومىلدىردى دەسەك قاراتاي قالاي تۇسىنەر ەكەن؟   
 - يدەيا!- ماليكە شامپاندى ەكى بوكالعا تەڭ ءبولىپ قۇيدى دا، باعيلاعا ءوز بوكالىنان ەكى- ءۇش تامىزدى. - بۇگىن وعان تەلەفون سوعىپ، قىزىقتى ايتايىق! قانە، باعيلانىڭ ستۋدەنت بولعان تويىن باستايىق. قادامىڭ قۇتتى بولسىن، باقىتقا جەت!  
 ەكەۋى ىدىستارىن ورتالاپ بارىپ ستولعا قويدى. باعيلا بوكالدى ىرىم ءۇشىن ەرنىنە تيگىزدى دە، قايتا تومەن ءتۇسىردى. داياشى شوكولاد پەن بالمۇزداق اكەلدى.   
 - ال، سۇيىكتى اسىڭا كىرىسە بەر، - دەدى ماليكە قىزعا كۇلىمسىرەي قاراپ.   
 باعيلا كىشكەنە قاسىقپەن بالمۇزداقتىڭ شەتىنەن كەرتىپ الىپ اۋزىنا سالدى. سول كەزدە ەسىك جاقتا ستولدا وتىرعان ءتورت- بەس جىگىتتىڭ بىرەۋى وزىنەن كوز الماي قاراپ وتىرعانىن كوردى. شاشى يىعىنا تيگەن، ات جاقتى، اشاڭ جىگىت. يندەەتستەردەن اۋمايدى. ول بالمۇزداقتى ورتالاي بەرگەندە ەسىك جاققا تاعى كوز تاستادى. جىگىت يەگىن الاقانىنا تىرەپ، ءالى تەلمىرىپ وتىر ەكەن.   
 - ليكە، ماعان انا ءبىر جىگىت تەسىلە قاراپ وتىر، - دەدى سىبىرلاپ.   
 - قايسى؟  
 - ەسىك جاقتا. شاشى ۇزىن.   
 - ساعان جىگىتتەردىڭ تەسىلە قاراۋى مەنى تاڭداندىرا المايدى. ءا- ءا، الاقانىمەن يەگىن تىرەپ وتىرعان با؟   
 - ءيا.   
 - قاراما. قاراساڭ وندايلار كوڭىل ءبولدى دەپ جابىسا كەتەدى. سۋرەتشى مە، ءمۇسىنشى مە، سول اۋىلدىڭ ادامى بولۋى كەرەك.   
 - ونى قايدان ءبىلدىڭىز؟  
 - ولار ەڭ اۋەلى ساقال قويىپ، شاشىن جىبەرەدى.  
  - نەگە؟  
  - تۇسىنسەم بۇيىرماسىن. ساقال قويىپ، شاش جىبەرمەسە ولاردى مۋزا ونەر ورداسىنا كىرگىزبەيتىن بولۋى كەرەك.  
  - ال، كوسە بولسا شە؟  
  ماليكە باعيلاعا جالت قارادى. ونىڭ الاسى از قارا كوزدەرى كۇلىمسىرەپ بۇعان سۇيسىنە قادالىپ قاپتى.   
 - براۆو، براۆو!- دەدى ول الاقاندارىن ءبىر- بىرىنە دىبىس شىعارماي سوعىپ. - سەر، ەسىتتىڭ بە؟ باعيلانىڭ فانتازياسى جۇيرىك ەمەس پە؟   
 سارگەل ەسىتتىم، "ريزامىن" دەگەندەي جىميىپ باسىن يزەدى. سول جاق قارسى بۇيىردەگى وركەستر الدە يتاليان، الدە شۆەد انسامبلدەرىنىڭ رەپەرتۋارىنان ەسترادالىق مۋزىكا ويناي باستادى. باراباندا وتىرعان گرەك تەكتەس قاۋ ساقال جىگىت كەشەدەن بەرى ءوز اسپابىن ساعىنىپ قالعان بولۋى كەرەك، باسىن تومەن تۇقىرتىپ قۇلشىنا سوعۋعا كىرىستى. ارا- اراسىندا ەستىلىپ قالاتىن دجازدىڭ جەز داۋسى وكتەمدىك الاتىنى بولماسا، باسقا اسپاپتاردىڭ ءۇنى بارابان استىندا السىرەپ، تالماۋسىراپ ەستىلەدى. ماليكە بارابانشى جىگىتكە جاقتىرماي، تىجىرىنا قارادى. ول العاشقى ءساتسىز نەكەدەن كەيىن بارابانشى اتاۋلىنى كورگىسى كەلمەيتىن.   
 جۇرت بيلەي باستادى. قۇتىرىنعان وركەستر سياقتى ەشكىم بي ءتارتىبىن ساقتاپ جاتقان جوق، كوپشىلىگى قۇر سەكەندەۋدە. وركەسترانتتار جۇرتقا وسىنداي جەلىك بىتىرگەن ءوز قۇدىرەتتەرىنە رازى بولعانداي، ءارقايسىسى مۋزىكا اسپابىنىڭ داۋسىن بارىنشا شىعارىپ، ايانباي ويناۋدا. 
 بوتقا بوپ ارالاسىپ جاتقان بەرەكەسىز بيگە ستول ەكى- ءۇش ەكىدەن جىبەرىپتى، كەيبىرەۋلەرى كىسىلەرىن تۇگەل اتتاندىرىپ قاڭىراپ بوس تۇر. تىزەسىنە ءۇش- ءتورت ەلى جەتپەيتىن، قىسقا قارا يۋبكا كيگەن جاپ- جاس قىز ءۇش جىگىتتىڭ ورتاسىندا بيلەپ ءجۇر. جاۋىرىنىن عانا جاۋىپ، اق قۇبا جۇزىنە مەيلىنشە جاراسىم بەرەتىن سۋ پەرىسىندەي اپپاق شاشى توبەدەن قۇيىلعان ليۋسترانىڭ شاقىرايعان جارىعىمەن جالت- جۇلت ەتەدى. ول باسقالارداي سەكەڭدەمەي، ءبىر قالىپتى، اسەم بيلەپ ءجۇر. قارا گەفيۋردەن تىگىلگەن، ومىراۋى تۇسىڭكى جەڭىل كوفتاسى اق شاش، اق دەنەمەن تالاسىپ، ونىڭ سىمباتىن اشا تۇسكەن. ءسال كونتەكتەۋ قالىڭ ەرىندەرى جىميىپ، ار جاعىنان مارجانداي اق تىستەرى بولار- بولماس كوزگە شالىنادى. ول بيلەپ جۇرگەن جوق، جۇرتقا ادەمى ءمۇسىن مەن جاستىقتىڭ قانداي ەكەنىن كورسەتىپ جۇرگەن سەكىلدى. قىز قاسىنداعى جىگىتتىڭ الاقانىنا الاقانىن سوعىپ، مۋزىكا ىرعاعىمەن ءبىر اينالعاندا، قىسقا يۋبكاسىن جەل كەۋلەپ، اق پلاۆكاسى جىلت ەتە قالادى. رەستورانداعى كارى- جاس سودان كوز الار ەمەس، اسىرەسە ەركەكتەر جاعى جالپى ءبيدىڭ باسقا جاعىمەن مۇلدە ءىسى جوق، بار ىنتالارىن وسى تورتەۋىنە، قاسىنداعى ايەلدەرىنەن جاسىرىپ ايتقاندا - قىزعا قاراپ قالعان. ماليكە ەركەكتەردىڭ كوپشىلىگىنىڭ باسىندا ءدال ءقازىر ءوتىپ جاتقان تەك ءبىر جاقتى پروتسەستەردى بايقاپ، ۇرلانا سارگەلگە قارادى. ونىڭ كەڭىردەگىندەگى پورشەن جايلاپ وڭەشىنە بارىپ قايتتى.   
 ماليكە مىرس ەتتى. "ۆوت، وڭباعان، - دەدى ىشتەي. -دامەسىن قاراشى- ەي، مۇنىڭ. وزىنەن ون التى جاس ايەلى بار جانە جامان دا ەمەس. سويتە تۇرىپ پورشەنى جىبىرلايدى! جالپى ۇياتتى بىلاي قويعاندا ەركەكتەردە مي دا، قاناعات تا جوق".   
 - سەر، سالاتىڭ سۋىپ قالدى عوي، - دەدى ول مۋزىكا بىتكەن سوڭ قاساقانا ۇياڭ داۋىسپەن. سارگەل قولىنداعى ءتاتتى كۇلشەسىنەن ايرىلىپ قالىپ، ونىڭ سوڭىنان تالپىنعان بالاداي بەرى قاراي وقىس بۇرىلىپ، شانىشقىسىمەن سالاتقا باس سالدى.   
 - جۇگەنسىزدىك!- دەدى ول اۋزىنا پوميدوردىڭ ءبىر ءتۇيىرىن سالىپ جىبەرىپ. - اكە- شەشەسى قايدا ءجۇر؟ وسىنداي قىزداردان ءجونى ءتۇزۋ انا شىعادى دەگەنگە سەنبەيمىن.   
 - كۇنى بويى سەنى وسى وي مازالاپ وتىردى ما؟  
 - ەندى نە دەيسىڭ!- ول جالتارىپ كەتتى، جالتارعانىن ماليكە دە سەزدى، ءبىراق ارى قاراي قازبالامادى.   
 وسى كەزدە ەسىك جاقتاعى ستولدا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن ۇزىن بويلى داياشى جىگىت بۇلاردىڭ قاسىنا كەلدى دە، پودنوسىنداگى شامپان مەن ەكى شوكولادتى الدارىنا قويدى.   
 - ءبىزدىڭ قوناقتاردان، - دەدى ول جىميىپ. - اناۋ، شەتكى ستولدا وتىرعان جىگىتتەر جىبەردى. مىناۋ - حات. سىزگە!- ول ەكى بۇكتەلگەن جىلتىر قاعازدى باعيلانىڭ الدىنا قويدى دا، ۇزاي بەردى.   
 سارگەلدىڭ كوزى داياشىدا - ماليكە - باعيلا ارالىعىندا الاقتاپ نە ايتارىن بىلمەي قالدى. نامىس پەن اشۋ بويىن كەرنەپ، شەكە تامىرلارى بۇلك- بۇلك سوقتى.   
 - سەندەر نەمەنە.. . بەيتانىس بىرەۋلەردىڭ شامپانى مەن حاتىن شىنىمەن قابىلداماقسىڭدار ما؟ نەگە ۇندەمەيسىڭدەر؟   
 - ءيا، ءبىز شامپاننان تاپشىلىق كورىپ وتىر ەدىك. ءوزىمىزدىڭ داياشىنى شاقىر، كەرى قايتارىپ جىبەرەيىك.   
 سارگەل داياشىنى شاقىرىپ، ستول ۇستىڭدەگى كىرمە دۇنيەنىڭ ءبارىن پودنوسقا ءوز قولىمەن سالىپ، كەلگەن جاعىن ساۋساقپەن نۇسقاپ قايتارىپ جىبەردى. داياشى كەتكەن سوڭ ساۋساقتارىن بۇگىپ- جازۋمەن بولدى. سارگەلدىڭ بوگدە سىيدى قايتارىپ جىبەرگەنىن ىشتەي قۇپتاسا دا، ماليكە كەلمەسكە باعىت الىپ، بىرتە- بىرتە الىستاپ بارا جاتقان ەكى بۇكتەۋلى قاعازدا نە جازىلعانىن بىلە الماي قالعانىنا ازداپ وكىندى.   
 - دەگەنمەن، - دەدى ول كۇيەۋىن بۇدان ءارى اشۋلاندىرىپ الماسپىن دەگەن باياۋ ۇنگە باسىپ، - ولاردىڭ نە جازعانىن وقي سالۋ كەرەك ەدى. ول بىزگە جابىسىپ قالمايدى عوي.  
 - ءيا، اۋەلى نە جازىلعانىن وقىپ كور، سونان سوڭ تانىسىپ كور، ودان كەيىن.. . شاقىرعان جەرىنە بارىپ كور.. .  
 - و- و، بولدى. ءالى اشۋىڭ باسىلماعان ەكەن. ءبارىن وڭايلاتىپ جىبەردىڭ عوي. ايەلدەر جايلى سەن ەشتەڭە دە بىلمەيسىڭ. ولار ەركەكتەردەن ءجۇز ەسە تۇراقتى.   
 - بىلەمىز.   
 - وتىرىك! ايەل جانىن ەشقانداي دانىشپان بىلگەن ەمەس، ەشكىم تۇسىنگەن ەمەس. تۇسىنبەيدى دە.. . 
 - ءبىلل- ەمىز!.. - سارگەل ءار ءارپىن ەجىكتەپ قاداپ ايتتى.  
 
 ماليكە پوزيتسياسىنان تايعان جوق.   
 - ول - سەن بىلەتىن ايەلدەر. ونداي ايەلدەردى ءبىلۋدىڭ دە قاجەتى جوق!  
 سوڭعى ءسوز سارگەلدى اشۋ مەن ىزانىڭ شەگىنە ءبىر- اق جەتكىزدى. ول سويلەي الماي تىعىلىپ، باسىن قايقايتىپ الدى دا، ەرىندەرىن قىمقىرعان بويى وتىرىپ قالدى. اۋزىن اشسا جارىلىپ كەتەر ءتۇرى بار.  
 داياشى ىستىق تاماق اكەپ قويدى.   
 - جىگىت، تاعى ءبىر شامپان بەرىڭىزشى، - دەدى ماليكە كۇيەۋىنە قىر كورسەتكەندەي كەلتە قايىرىپ.   
 - قۇپ بولادى. قازىر!  
 - ونى كىم ىشەدى؟  
 سارگەل وقتى كوزىمەن ايەلىنە اتا قارادى.   
 - ءوزىم.  
 سارگەلدىڭ ايتار ءسوزى دە، جاسار امالى دا تاۋسىلىپ، ءبىر قۇدايدان عانا كومەك سۇراعانداي، الاتاۋدىڭ الىس شىڭدارىنا قارادى. ەندى سويلەسە ەكەۋىنىڭ ءبىرجولا ۇرىسىپ تىنارىن، ءسويتىپ بۇگىنگى قۋانىشتى كەشتى وزدەرى بۇزاتىنىن جانە بۇل حاباردىڭ قاراتايعا دا جەتىپ قالۋى مۇمكىن ەكەنىن ويلاپ، ول اقىرىن ءبىر كۇرسىنىپ شانىشقىنى قولىنا الدى.   
 "نەتكەن اڭدىسىپ قالعان ادامدار، - دەدى ىشتەي باعيلا، - ءبۇيتىپ قالاي ءومىر سۇرۋگە بولادى جانە الدا ءالى تالاي جىلدار بار ەمەس پە؟ ەگەر ءار سوزگە وسىلاي ۇستاسا بەرەتىن بولسا.. . مۇنىڭ نەسى ءومىر، نەسى قىزىق! ماليكە ايەلدەر جايلى نەگە ايتتى، ول قانداي ايەلدەر؟ وعان سارگەلدىڭ قاتىسى قانشا جانە ەڭ باستىسى ول نەگە اشۋدان جارىلىپ كەتە جازدادى؟ "  
 باعيلا بۇل سۇراقتاردىڭ ءبىر دە بىرىنە جاۋاپ تابا المادى. ول ءوز اناسىن ەسكە الدى. مومىن، قانشا اشۋلانسا دا قاتتى ءسوزى جوق، بالالارى مەن كۇيەۋىنىڭ قاس- قاباعىنا قاراپ، سولاردىڭ دەنساۋلىعى مەن جاقسى تۇرمىسىنا ءومىرىن باعىشتاعان، دۇنيەدە جاماندىق بار دەپ ويلامايتىن دارقان ادام. ول دا ينستيتۋت بىتىرگەن، مىنا ءومىردىڭ تولىپ جاتقان قىزىعى مەن قايشىلىعىن ول دا جاقسى بىلەدى، ادامداردىڭ ءبىر- بىرىنە جاسايتىن قياناتى ونى دا، وزدەرىنىڭ شاڭىراعىنان دا اينالىپ وتكەن جوق. كۇيىنىشتەرى دە، سۇيىنىشتەرى دە بولدى. ءبىراق، ول بارىنە توزە بىلەتىن ەدى، كۇتە بىلەتىن ەدى. العاشقى كەزدە - بۇل وندا نە ەكىنشى، نە ءۇشىنشى كلاستا بولاتىن - اكەسى باس اگرونوم بولىپ جۇرگەندە سوۆحوزدا ەكى جىل قۇرعاقشىلىق بوپ، جوسپار ورىندالماعان سوڭ ونى قىزمەتتەن الىپ تاستاعان. ول كىسى كىنا وزىندە ەمەس ەكەنىن، مۇنداي جاعداي جالعىز بۇل سوۆحوزدا ەمەس، بارلىق اۋدان، قالا بەردى وبلىس باسىنا تۇسكەن اۋىرتپالىق ەكەنىن، قولىندا بار مۇمكىندىكتى اياپ قالماعانىن ايتىپ ەشكىمگە تۇسىندىرە المادى. ۇيگە كەلگەن اعايىن قۇرداس بوپ، ارالاسىپ جۇرەتىن اۋدانداعى كەيبىر جاۋاپتى كىسىلەر دە بارلىق قىرسىق تەك قاراتايدان كەلىپ وتىرماعانىن، ءبىر اگرونومدى الىپ تاستاعاندا اسپاننان جاڭبىر جاۋمايتىنىن ايتىپ اراعا تۇسە المادى. ءتىپتى، سوۆحوزعا كەلگەندە ولار ۇيگە دە كىرمەي كەتتى. بۇل - قاراتايدىڭ شارۋاشىلىققا ارالاسكان كەزدە الدىنان مىنەزى مەن قاسيەتتەرى بولارىن اڭعارتقان العاشقى ساباق ەدى. كەشەگى دوس دەپ جۇرگەن ادامدارىنىڭ ارا تۇسپەك بىلاي تۇرسىن بۇگىن تانىمايتىن كىسىدەي بۇعان قاراماۋى، ۇيىنە كەلمەي كەتۋى ونىڭ قابىرعاسىن سوگىپ كەتكەندەي بولدى. 0ل قاتتى قىنجىلدى، بۇل ارادا كەشىپ كەتىپ، سىردىڭ جاعاسىنا بارىپ جالعىز ءۇي وتىرسام با ەكەن دەپ تە ويلادى. ايەلى عاينيكامال عانا توقتاۋ سالىپ، كەزدەسكەن قيىنشىلىقتى ەر- ازاماتتاي كوتەرە ءبىلۋ كەرەكتىگىن ايتتى.   
 "ەكى قولعا ءبىر جۇمىس، باس اگرونوم بولماساڭ جاي اگرونوم بولارسىڭ، ءتىپتى، جۇمىسشى بولساڭ دا ءقازىر ولەتىن كۇن جوق"، - دەپ ونىڭ كۇيىنىشىن باستى، اشۋىن ساباسىنا ءتۇسىردى. بۇ جەردە اھ ۇرىپ بوسقا جاتا بەرگەنشە دوقۋمەنتتەرىڭدى تۋرالاپ الىپ، وبلىستىڭ ءبىرىنشى باسشىسىنا كىر دەپ اقىل ايتتى. قاراتاي ارى- بەرى تولعانىپ كەپ، عاينيكامالدىڭ اقىلىنا توقتالدى. "شىنىندا، بۇلار تۇسىنبەگەن نارسەنى سول كىسى تۇسىنەر، مەنىڭ ايانىپ قالماعانىمدى ۇعار. مۇندا

جاتىپ ادىلدىك ىزدەگەننەن نە تابام؟ "  
 ول سولاي ەتتى. مۇنىڭ اڭگىمەسىنەن ادالدىقتى، ىسكەرلىكتى اڭعاردى ما، باسشى ۇزاق ۇندەمەي وتىرىپ:   
 "كورەرمىز. قوسىمشا حابارلارمىن"، - دەگەن. ارادا ءبىر اي وتكەن سوڭ قاراتاي بۇرىنعى جۇمىسىنا قايتا بەكىتىلدى.   
 اۋا رايى دا، كوڭىل- كۇيى دە جاقسارعاندىقتان شىعار، سوۆحوز سول جىلى جوسپارىن ءبىر جارىم ەسە ارتىق ورىندادى. بۇل - قاراتايدى قاناتتاندىرىپ، ءوزىنىڭ قابىلەتىنە، قايراتىنا دەگەن سەنىمىن قاتايتىپ كەتتى. كەلەسى جىلى دا ءونىم جاقسى بولدى. وبلىستىق پارتاكتيۆكە ءبىرىنشى حاتشى قاراتايدىڭ ىسكەرلىگىن، قابىلەتىن ماقتادى. كەلەسى جىلى كوكتەمدە ول سوۆحوز ديرەكتورلىعىنا جوعارىلاتىلدى. ءۇش جىلدان سوڭ اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ەكىنشى سەكرەتارى، ونان سوڭ ءبىرىنشى سەكرەتارى بوپ تاعايىندالدى. عاينيكامال وسى وقيعالاردىڭ بارىندە دە ءبىر قالىپتان، ءبىر مىنەزدەن تايعان جوق. جاسىمادى دا، تاسىمادى دا، كۇيەۋىنىڭ كۇيىنىشتەن ارتىق ايتقان، ابايلاماي ايتقان سوزدەرىنە دە اشۋ شاقىرمايتىن. ء"پالى، بۇل سەن ايتاتىن ءسوز بە ەدى'، - دەيتىن ابدەن تىڭداپ بولعان سوڭ. قاراتايعا توقتاۋ سالىپ، اقىلعا كەلتىرەتىن، ويلاندىراتىن دا عاينيكامالدىڭ وسى بايىپتىلىعى، ەستىلىگى ەدى. جانە بۇل بايىپتىلىق پەن ەستىلىكتىڭ ار جاعىندا شاڭىراق پەن كۇيەۋگە دەگەن ايتەۋىر باس ءيدى، قارا قۇلشىلىق ەمەس، جارعا دەگەن نازىك ءبىر جىلىلىق، جاناشىرلىق اڭعارىلۋشى ەدى.   
 قاراتاي دا ونى تۇسىنەتىن، بەرتىن كەلە ايەلىنە ەشقاشان داۋىس كوتەرمەيتىن، كوڭىلىنە تيەر ارتىق ءسوز ايتپايتىن بولدى.   
 "بالكىم، ماحاببات دەگەن وسى شىعار"، - دەيتىن باعيلا وسكەن سوڭ وزىنە- ءوزى. سارگەل مەن ماليكە تاماقتارىن جارتىلاي جەپ، ورتاعا ىسىرىپ قويىپتى. باعيلا شامپاننىڭ اشىلعانىن دا، ەكەۋىنىڭ ءبىر- ءبىر بوكالدان ءىشىپ تاستاعانىن دا اڭعارماي قاپتى. سوعان قاراعاندا ەكەۋى دە ءوز بەتىنشە قۇيىپ، ءوز بەتىنشە ىشكەن بولۋلارى كەرەك. ولاردىڭ تومسارىپ ءۇنسىز وتىرعانىنان باعيلا ءوزىن قولايسىز سوزىنە باستادى. اندا- ساندا اۋىزبەن ايتىلعانى بولماسا مۇنىڭ ستۋدەنت بولعان قۋانىشى دا سەزىلمەيتىن سياقتى. قايتا، وسى وقيعا ەرلى- زايىپتى ادامداردى تاۋ باسىنا الىپ شىعىپ، ەكەۋىنىڭ ۇرىسىسۋىنا سەبەپكەر بولعانداي كورىندى. ونىڭ ۇستىنە، الگى ءبىر بوگدە سىي، ەكى بۇكتەلگەن قاعاز ونى قورلاپ، تۋىستارىنىڭ الدىندا ۇياتقا قالدىرىپ كەتتى. بالكىم، سارگەل مۇنىڭ ءبارىن وزىنشە جورىپ، بۇعان، ءوزىنىڭ ايەلىنە باسقاشا قاراپ وتىرعان شىعار. ول دا مۇمكىن. ولاي ويلاۋ سارگەل سياقتى ادامدارعا، تەك سولارعا عانا ءتان. 
 باعيلا كەنەت ءوزىن جالعىز قالعانداي سەزىندى. مىنا تاۋ، اناۋ گۇرىلدەپ جاتقان وزەن، پروجەكتور ساۋلەسىمەن اپ- انىق كورىنىپ تۇرعان كومپلەكس، شۋلى قالا مەن ونىڭ ساپىرىلىسقان ادامدارى، الدا تۇرعان بەلگىسىز، بەيتانىس ستۋدەنتتىك ءومىر، مىنا رەستوران، بەي- بەرەكەت مۋزىكا، قالا بەردى سازارىپ وتىرعان سارگەل مەن ماليكە، ءبارى- ءبارى دە وزىنەن الىستاپ، سۋىپ بارا جاتقانداي بولدى. بۇل جەردە ىشكى سىرىن اقتاراتىن، قانداي ساتسىزدىككە ۇشىراسا دا كوڭىلگە مەدەۋ تۇتاتىن، اق سەنىممەن ارقا سۇيەيتىن ادام جوقتىڭ قاسىنداي. سوناۋ الىستا ءوز تۋعان ۇيىندە، تۋعان توپىراعىندا بۇل ەشقاشان مۇنداي جالعىزدىق سەزىنگەن ەمەس، ازدى- كەپتى ءوز باسىنا، ءوز ورتاسىنا لايىق جايسىزدىق كورسە دە ءبۇيتىپ وگەيسىمەيتىن- ءدى. قايتا قۇلشىنىپ، كۇرەسەتىن، ايتىساتىن، دالەلدەيتىن. جاتسىنۋ، وگەيسۋ، جالعىزسىراۋ دەگەن اتىمەن جوق ەدى. ءتىپتى، ءبىر بالانىڭ بۇعان جازعان "سۇيىسپەنشىلىك حاتى" (حات سولاي اتالعان) ۇيگە كەلگەندە ءىنىسىنىڭ قولىنا ءتۇسىپ، ول كەشكىلىك سەميا مۇشەلەرى تولىق داستارقان باسىنا جينالعان ساتتە سامپىلداپ تۇرىپ وقىپ بەرگەندە دە جانىن وگەيسۋ، جالعىزدىق بيلەگەن جوق. ەڭىرەپ جىلاعان، ول حاتتى كىم سالعانىن دا بىلمەيتىندىگىن ايتقان. ءوزى كۇتكەندەي اكەسى بۇعان ۇرىسقان جوق، قايتا، بەسىنشى كلاستاعى بالاسىنا زەكىدى. ول دا ءبىر بۇرىشقا بارىپ جىلاعان. ۇيدەگى وسىنداي شۋدان سون ەرتەسىنە باعيلا كلاستى اياعىنان تىك تۇرعىزعان- دى. اقىرى "عاشىق جىگىت" تابىلدى. ساباق ۇستىندە سوبىق جەپ، جۇگەرىمەن قىزداردى اتىپ وتىراتىن، الدىنا جان سالمايتىن جالقاۋ بالا بار ەدى، سول بوپ شىقتى. حاتىندا ول باعيلانى الىپ قاشامىن دەپ، ناقتى ۋادە بەرىپتى. "ادىرعا ءتۇسىپ، اتپەن قاشسام اكەڭ ماشينامەن قۋىپ جەتە المايدى"، - دەپتى. بالانىڭ اكە- شەشەسى شاقىرىلدى. مالشى ادامدار ەكەن، جينالىس ءوتىپ جاتقاندا كەلدى. بالالارىنا تاعىلعان كىنانى ءۇنسىز تىڭداپ بولعان اكەسى ەكى كوزى شاتىناپ (اۋدان باسشىسىنىڭ قىزىن الىپ قاشامىن دەپ حات جازعان دەگەندى ەستىپ) ، بالاسىنا ۇرەيلەنە قارادى.   
 - 0, ەسەكتىڭ ميىن جەگەن دوڭىز!- دەدى قونىشىنان قامشىسىن سۋىرىپ. - تۇرعان جەرىڭدە جونىڭنان تاسپا ءتىلىپ، كەرەگە باۋ جاسايىن با! و، ميعۇلا، ەندى كەپ!..   
 ول بالاسىنا تاپ بەردى. جۇرت دۋ كۇلدى. جينالىستىڭ بەرەكەسى قاشتى. ءبارىبىر پروتوكول جاسالىپ، ءبىر داناسى بالانىڭ اكە- شەشەسىنە بەرىلدى. ول كەزدە جىلاپ ەدى، ەندى سول وقيعا ەسىنە تۇسكەندە باعيلا وزىنەن- ءوزى ۇيالىپ، بولار- بولماس ەزۋ تارتتى. ىشتەي كۇلىمسىرەپ وتىرىپ ول ءوزىنىڭ بۇدان ەكى جىل بۇرىن ءتىپتى بالا ەكەنىن، سول ەكى جىلدىن اراسىندا دا ەداۋىر ەسەيگەنىن، مەكتەپتەگى ون جىل ءومىر زۋلاپ وتە شىعىپ، ونىڭ بۇدان بىلاي وسىلايشا ەستەلىك قانا بولىپ ويعا ورالىپ وتىرارىن ەرەكشە ءبىر قيماستىقپەن ءتۇيسىندى. وسى ءتۇيسىنۋ ۇستىندە كوڭىلىنە الدەقايدان كەپ شىم- شىمداپ ەنە باستاعان جالعىزدىق مۇڭى بۇرىنعىسىنان دا كۇشەيە تۇسكەندەي بولدى.   
 كوز الدىنان ستۋدەنتتەر ءتىزىمىنىڭ تۇبىندە ەبىل- دەبىل جىلاپ تۇرعان قىز ەلەستەدى. "اۋىلعا قايتىپ بارماقپىن!بارمايمىن! ەشقاشان دا!"- دەگەن ءسوزى اپ- انىق ەستىلدى. ستۋدەنت بولعانىنا قۋانىپ، سەكىرە جونەلگەن ءتامپىش مۇرىن قارا قىز دا، ءانى، سۋمكاسىن بۇلعاقتاتىپ جۇگىرىپ بارادى. ول بۇرىن بۇرىنعى ەمتيحاندا قۇلاپ قالعانىن ءتىپتى دە ويلايتىن ەمەس. سونان سوڭ كوز الدىنا كەنەت، وسىدان ءبىر جارىم اي بۇرىنعى پوەزد ەلەستەدى. ويدا جوقتا، تابان استىندا پوەزد ەسكە ءتۇسۋى مۇڭ ەكەن، بەيتانىس جىگىتتىڭ بۇلىڭعىر تۇلعاسى كورىندى. باعيلا ونىڭ ءتۇرىن دە انىق ەلەستەتە المادى، تەك سالقىن جانارىن، سالقىن ءجۇزىن عانا ۇمىتپاپتى. سول بەينە ەلەستەگەن تۇستا ءوز جۇرەگىنىڭ قايتا ءلۇپ ەتە تۇسكەنىن سەزدى. كوڭىلىنە تام- تۇمداپ ەنە باستاعان بەلگىسىز مۇڭ مەن جالعىزدىق سەزىمى كۇن شىققان شاقتاعى تۇمانداي ىدىراپ سالا بەرگەن ءتارىزدى. "شىنىمەن بە، - دەدى ول وزىنە- ءوزى، - مەن شىنىمەن سول بەينەنى ۇمىتا الماي ءجۇرمىن بە؟ نەگە؟ "- ول بۇل سۇراققا دا جاۋاپ تابا المادى جانە كوڭىل ءتۇبىن اقتارىپ جاۋاپ ىزدەگىسى دە كەلمەدى، ىزدەي قالسا ءوزى- وزىنەن ايتىلار بولەكشە باتىل جاۋاپقا تاپ بولارمىن دەپ قورىقتى. وسى سەزىمدەردىڭ قۇرساۋىندا وتىرىپ ول جان- جاعىنا قاراعانىن دا اڭعارماي قالدى، نەگە قاراعانىن دا بىلمەدى. وسى ءبىر جارىم اي بويى ول بەيتانىس جىگىت جايلى ويلاسا، الدەنەگە سابىرى مەن شىدامى قاشاتىنىن، ءوز بويىنان وزىنە جات بوتەن ءبىر قيمىل پايدا بولاتىنىن، بۇعان شىنداپ تاڭىرقاسا دا جان تۇبىندە وزىنەن دە جاسىرىنىپ وعان دەگەن ەرەكشە ءبىر ىقىلاس ساقتالىپ قالعانىن سوڭعى كەزدە انىق سەزىنە باستادى. "مي كلەتكالارى كەي كەزدە ءوز بەتىنشە، اۆتونوميالى تۇردە جۇمىس ىستەي بەرەدى". ءوز ءسوزى، ءوز تۇجىرىمى. ونىڭ راس ەكەنىنە ول تاعى تاڭ قالدى. ءدال بۇگىن، وسى وتىرىستا ول جىگىت جايلى ويلاماعان دا، ولاي ەتۋگە مۇمكىندىگى دە بولماعان. ءبىراق، ساناسىنىڭ الىس ءبىر نۇكتەسى ول جايلى ىلعي دا ءبىر كۇتپەگەن جاڭا، توسىن تۇجىرىمدار دايىنداپ قوياتىن سەكىلدى.   
 تاپ قازىر ول ءبىر جارىم اي بويى بەيتانىس بەينەنى ىشتەي ىزدەپ كەلگەنىن، ساپىرىلىسقان ادامداردىڭ اراسىنان وعان كەزدەسە كەتۋدى تىلەگەنىن مويىندادى. سارگەل مەن ماليكە ءوز ويلارىمەن الەك. مۇنى ءتىپتى بالا سانايدى، سىرت كوزدەن بالاداي قورعايدى. نەسى بار، بۇل دا جامان ەمەس. ءبىراق، مۇنىڭ وسى ساتتە نە ويلاپ وتىرعانىن ولار بىلسە عوي.. .  
 جارتى ساعاتتان سوڭ ولار داياشىمەن ەسەپ ايرىسىپ شىعۋعا بەتتەدى. ماليكە ەسىك جاقتا وزدەرىنەن ءالى نازار اداستىرماي وتىرعان جىگىت ستولىنىڭ جانىنا جاقىنداعاندا باعيلانى سول جاعىنا، سۇعاناق كوزدەن تاسا جاققا الىپ وتە بەردى. سارگەل كەز- كەلگەن كۇتپەگەن جاعدايعا دايىن ەكەنىن تانىتىپ، ولاردىڭ سوڭىنان باتىل دا نىق قاداممەن قازداڭداپ ءجۇرىپ وتىردى.   
 جىگىت بۇلار جاقىنداعان كەزدە الدىنان شىعىپ، كولدەنەڭدەپ تۇرا قالدى.   
 - كەشىرىڭىز، - دەدى ول اۋەلى ماليكەگە، سونان سوڭ باعيلاعا قاراپ.   
 - جىگىت، جولدى بوساتىڭىزشى، وتىنەم، - دەدى ماليكە مۇنداي كورگەنسىزدىككە توزە الماي ىزاعا بۋلىعىپ.   
 - كەشىرىڭىز، مەن سىزدەرگە سىي جىبەرىپ، اعاتتىق جاساعان شىعارمىن.   
 - ازامات، ميليتسيا شاقىرسىن دەمەسەڭىز، ورنىڭىزعا وتىرىڭىز، - دەدى ولاردىڭ جانىنا جەتكەن سارگەل. - بۇل نەتكەن ۇياتسىزدىق!  
 - مەن.. . سىزدەردەن كەشىرىم ءوتىنىپ تۇرمىن عوي.  
 - كورىنگەن ادامنىڭ كەشىرىم سۇراعانىن كەشىرە المايمىن، - دەدى سارگەل شىعا بەرىس ەسىكتىڭ ماڭدايشاسىنان كوز الماي. - سوندا دا.. . كەشىردىك. ەندى جولدان بىلاي تۇرىڭىز! 
 - مەنىڭ ەشقانداي جامان نيەتىم جوق، - دەدى جىگىت ويىنداعىسىن ايتىپ قالۋعا اسىعىپ، تەز- تەز سويلەپ. ول ايەل ادامنىڭ جۇمساقتىعىنان ءۇمىت كۇتكەندەي ماليكەگە قارادى. - ۇياتتى جەڭىپ الدارىڭىزدان كولدەنەڭ شىقپاسام، سىزدەردى باسقاشا قالاي ايالداتپاقپىن. مەنەن قورىقپاڭىز، اعاڭىز بولا ما، اكەڭىز بولا ما، مىنا كىسىنىڭ شوشىنعانىنداي مەن كوشە بۇزىعى ەمەسپىن. سۋرەتشىمىن. ماناعى جىبەرگەن قاعازىمدى دۇنيەدە وسىنداي سۇلۋ قىزدىڭ (ول باعيلا جاققا قارادى) - بار ەكەنىنە ريزا بوپ، عايىپتان- تايىپ مۇندا كەلە قالعاندارىڭىز ءۇشىن سىزدەرگە راقمەت ايتىپ ەدىم. مەنىڭ باسقا ءسوزىم جوق. - جىگىت جولدان ىسىرىلدى. ماليكە اقتارىلا كەتكەن مىنا جىگىتتىڭ سوزىنە نە جاۋاپ بەرەرىن بىلمەي داعدارىپ قالدى دا، "سەندىم" دەگەندەي جىلى شىرايمەن باس يزەپ وتە بەردى.   
 بۇرقىراعان كوسپاسىز شىندىق الدىندا ءىشى جىلىپ، اۋەلگى كەزدە تىم قاتتى كەتكەنىنە ۇيالدى. ايتسە دە، "اعاڭىز بولا ما، اكەڭىز بولا ما"، - دەپ بايقاۋسىز جانىن شىمشىلاعانىن، سول ءسوزى ارقىلى سارگەلدىڭ نامىسىنا تيگەنىن دە اڭعاردى. بۇل ءۇشىن ول جىگىتتى كىنالاعان جوق، تەك، سارگەل اشۋلانباسا ەكەن دەپ تىلەدى.   
 - قۇداي- اي، وسى الماتىدا جوندەپ دەمالاتىن دا ورىن جوق، - دەدى ول بۇرقىراپ. - جۇرتتىڭ ءبارى بيلەيدى، جۇرتتىڭ ءبارى اراق ىشەدى دەپ ويلاي ما ەكەن! كەلسەڭ تۇرا قاشقىڭ كەلەدى. قارا مايداي جابىسا كەتەتىندەرى تاعى بار. سۋرەتشى! سۋرەتشى بولسا سۋرەتىن ءبىلسىن! تاۋدى سالسىن، تاستى سالسىن، ماعان دەسە تاسباقا سالسىن، وندا مەنىڭ شارۋام نە!  
 ول تاكسي ايالداماسىنا شەيىن سويلەپ باردى. تاكسيگە وتىرعان سوڭ دا ءوزى سۇراپ، ءوزى جاۋاپ بەرىپ، سول جاۋابىنان قايتا ورشەلەنىپ، ۇيگە شارشاپ جەتتى. مۇندا كەلگەن سوڭ دا ءبىراز سويلەيتىن سىڭايى بار ەدى، تابان استىندا قان قىسىمى جوعارىلاپ توسەككە جاتىپ تىنىشتالدى.   
 ماليكە ونىڭ قان قىسىمى جوعارىلاپ بولسا دا، ايتەۋىر تىنىشتالعانىنا قۋاندى.   
 قاراتايدان قۇتتىقتاۋ تەلەگرامما كەلىپتى. ونى اس ۇيدە وڭاشا شاي ىشۋگە كىرىسكەندە ماليكەنىڭ قولىندا تۇراتىن ءسىڭلىسى بەردى. باعيلا ونى كورگەن سايىن ايايتىن. ءتورت- بەس جاسار كوزىندە ويناپ جۇرگەن جەرىنەن ماشينا قاعىپ، ءبىر قول، ءبىر اياعىنان ايرىلىپتى. قاتتى شوشىنعاننان با، موينى سول جاعىنا قاراي ءسال قيسايا بىتكەن. سول اياعى تىزەسىنەن تومەن قاراي پروتەز، ال وڭ قولى شىنتاعىنان ىشكە بۇگىلىپ جازىلماي قاتىپ قالعان. جۇرگەن كەزدە پروتەز اياعىنا كيگەن ءتۋفليى توق- توق ەتىپ، وڭ قولى جوعارى- تومەن ەربەندەۋمەن بولادى. ول ەشقاشان وزگە قىزدار سەكىلدى ۇستىنە كويلەك، يۋبكا كيگەن ەمەس، اياعىن جاسىرۋ ءۇشىن شالبارىن تاستامايدى، باعيلا ونى كوز الدىنا شالبارسىز ەلەستەتە المايدى. ول جۇرت نازارىنا تۇسپەۋ ءۇشىن ءۇي ىشىندەگىلەردىڭ بارىنەن كەش جاتىپ، ەرتە تۇرادى. ماليكەنىڭ ايتۋىنشا ول بۇلارعا ونشا دا جاقىن ەمەس، اتالاس قانا اعايىن، تەك، اۋىلداعى اكەسىنىڭ ايتۋىمەن سارگەلدى ۇزاق ۇگىتتەپ ءجۇرىپ قىزدى وسىندا تۇرعىزۋعا كوندىرىپتى.  
  - مانس، ءبىز جوقتا ەشكىم تەلەفون سوققان جوق پا؟ - دەدى ماليكە شايىنا ۆارەنە سالىپ جاتىپ. مانس - ءمانسيانىڭ قىسقارعان ءتۇرى.  
  - سوقتى.   
 - كىم؟   
 - تانىمادىم. ءبىر ەر ادام. ءسىزدى سۇرادى.   
 - داۋسى قانداي؟  
 ول يىعىن قوزعادى.  
 - كادىمگى ەركەك داۋىس.  
 - جۋان با، جىڭىشكە مە؟ ..  
 - جۋانداۋ قوڭىر داۋىس. اكتەرلىك تەمبرى بار.  
 - ءتىپتى سولاي دە!- ماليكە سىڭعىرلاي كۇلدى. - سەن ساباعىڭدى وقىپ ءبىتتىڭ بە؟   
 - ءيا.   
 - وندا قاراتايعا زاكاز بەرشى. جاتقانشا سويلەسىپ، ودان ءوز اۋزىممەن ءسۇيىنشى سۇرايىن.   
 ءمانسيا ءۇنسىز كەلىسىپ، ورنىنان اقىرىن كوتەرىلدى دە، دۇك- دۇك باسىپ تەلەفون تۇرعان كوريدورعا شىعىپ كەتتى.   
 - وقۋىن قاشان بىتىرەدى؟ - دەدى باعيلا ءۇنسىز وتىرا بەرۋدەن جالىعىپ.   
 - بيىل ەكىنشى قۋرستا. مەن وقىپ جۇرگەن ينستيتۋتا عوي. ءبىتىرىپ شىقسا ەكەن بايعۇس. ونىڭ قارسى الدىمدا وتىرا بەرگەنىنە جانىم توزبەيدى دە، ايتەۋىر بىردەڭەنى سىلتاۋراتىپ جۇمساي سالامىن. ونى قالاي تۇسىنەتىنىن قايدام. كەمتار ادامدارعا قاراسام جۇرەگىم ەزىلگەندەي بولادى. ول جايلاپ كۇرسىنىپ قويدى. سونان سوڭ كەنەت باعيلاعا قاراپ:   
 - سەن عاجاپ سۇلۋسىڭ!- دەدى. - سەنىڭ قاسىڭدا ءجۇرۋ ايەل اتاۋلىعا ازاپ. ايەلدەر سەنى جەك كورەدى. مەنەن باسقاسى!- ول سىقىلىقتاي كۇلدى. - مەن ەركەك بولسام قايتسەم دە ساعان ۇيلەنەر ەم. ءبىراق، سۇلۋ ايەلگە ۇيلەنۋ دە سور عوي. قىزعانىشىڭمەن ارپالىسىپ وتەسىڭ. - سارگەل اعام ءسىزدى قاتتى قىزعاناتىن بولۋى كەرەك؟  
 
 - ءولىپ كەتە جازدايدى. ورىنسىز قىزعانا بەرەدى. ءلايلىسىن شىبىننان قىزعاناتىن ءماجنۇننىڭ تازا قىزعانىشى ەمەس، ۇساق، قىتىمىر قىزعانىش. كەيدە ىزاندى قايناتادى.   
 باعيلا: "ءسىز ونى ۇناتاسىز با؟ "- دەپ سۇراپ قالا جازدادى دا، بۇل جايتتار جايلى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءالى تىم ەرتە ەكەنىن، الدا تالاي- تالاي وڭاشا تۇندەر مەن كۇندەر بار ەكەنىن ەسكە الىپ ءۇنسىز قالدى. ايتسە دە، ماليكەنىڭ سارگەلدى شىن كوڭىلمەن ۇناتپايتىنىن، ولاردىڭ ءبىر- بىرىنە دەگەن ىقىلاسى تەك ەرلى- زايىپتىلىقتىڭ سالقىن پارىزىنان ەكەندىگىن، جاستارى مەن مىنەزى ءار قيلى ادامداردىڭ اراسىندا تەرەزەسى تەڭ ماحابباتتىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەستىگىن ول ىشتەي توپشىلادى.   
 - سارگەل اعايدىڭ اۋىرىپ قالعانىنا مەن كىنالى سياقتىمىن.   
 - قىسىلما، ول ءبارىبىر سەبەپ تاۋىپ الار ەدى. سىرتقا شىققان سايىن ەكەۋمىز ءجۇز شايىسىپ قايتامىز. ايەلىنە بىرەۋ- مىرەۋدىڭ نازارى اۋسا- اق بولدى، اۋىرا باستايدى. سەن قىزعانشاق جىگىتكە جولاما. ايتپاقشى، ماناعى جىگىت، سۋرەتشىنى ايتام، العاش ويلاعانىمداي ەمەس، ۇناپ قالدى. ويىنداعىسىن اشىق ايتقان ادامدى ۇناتام. ولار قاشان دا ادال بولادى، ارامدىق پەن قۋلىققا وزگەلەردەي جاقىن جۇرمەيدى. مۋزىكا تىڭدايسىڭ با؟   
 - تىڭدايىن.   
 - ءجۇر. - ەكەۋى اس ۇيدەن شىقتى. - مانس، - دەدى ماليكە داۋىستاپ. - مانس، سەن قايدا كەتىپ قالعانسىڭ.   
 - زاكاز بەردىم. كۇتىڭىز دەدى. - ول بولمەسىنە بارىپ جاتىپ قاپتى.   
 - ەگەر ءبىز ەستىمەي قالساق شاقىرارسىڭ، جاراي ما؟   
 - جارايدى. - ءمانسيانىڭ داۋسى سامارقاۋ شىقتى. 
 ماليكە ەسترادالىق مۋزىكانىڭ ۇلكەن بىلگىرى، ءارى تابىنۋشىسى ەكەن. ماگنيتوفونداعى پلەنكالار مەن پلاستينكالار تەك ەسترادالىق وركەستر مەن ەسترادا انشىلەرىنىڭ ورىنداۋىنداعى مۋزىكالار. ول "مەلوديا 103" ستەرەوسىنىڭ "ينتيم" دەگەن كنوپكاسىن باسىپ قويدى دا، گرەك ءانشىسى يوۆاننانىڭ ورىنداۋىنداعى پلاستينكانى ويناتتى. ونان سوڭ ەديتا پەحانى قويدى.   
 - ەكەۋىن دە ۇناتام، - دەدى ول كرەسلوعا شالقايىپ. -ويىڭداعىنى تاپ باسادى. تەبىرەنىپ ايتادى. جالپى، مەن ءۇشىن داۋىستىڭ ونشا قاجەتى جوق، جانى، جۇرەگى بولسا جەتەدى.   
 ەكەۋى ۇزاق ۋاقىت ءۇنسىز وتىرىپ مۋزىكا تىڭدادى. جايمەن عانا ەستىلىپ تۇرعان باياۋ ىرعاق قيالدى ءار ساققا ءبىر جەتەلەپ، الديلەپ بارادى. تىنىش ءۇي، دۇنيەسى تۇگەل تىرشىلىك، مۇلگىگەن سالقىن كەش ادامدى بەيعامدىققا الاڭسىز ومىرگە، ۋايىمسىزدىققا باۋرايتىن سياقتى. باعيلا ماليكەنىڭ مىنەزىنە تاڭ قالدى. ول كۇيەۋىنىڭ قاسىنا جاعدايىن سۇراپ قايتىپ بارۋدى دا، وزدەرى كەلۋدەن از- اق بۇرىن ۇيىقتاپ قالعان ۇيەلمەلى- سۇيەلمەلى ەكى بالاسىنىڭ قانداي جاعدايدا جاتقانىن كورۋگە دە بارمادى، ولاردىڭ تاماق ىشكەن- ىشپەگەنىن دە سۇرامادى. "بالكىم ءمانسياعا سەنەتىن شىعار"، - دەپ ويلادى باعيلا.   
 - ەھ!- دەدى الدەن سوڭ ماليكە كۇرسىنىپ. - ادام دەگەن قىزىق جاراتىلعان نارسە- ءاۋ! تۋادى، وسەدى، ولەدى. وسى ءۇش ۇعىمنىڭ اراسىندا كۇيگەلەك عۇمىر كەشەدى. ءبىر نارسەگە ۇمتىلاسىڭ، تالپىناسىڭ، ءوزىڭنىڭ شاماڭ جەتپەيتىنىن بىلگەن سوڭ تاعدىردان تىلەيسىڭ، كۇتەسىڭ. جوق. سول - جوق، قانشا كۇتسەڭ سونشا كۇت، ونىمەن تاعدىردىڭ دا، ادامنىڭ دا شارۋاسى بولمايدى. سونان سوڭ كونەسىڭ، كوندىگەسىڭ، ۇيرەنەسىڭ، مويىنسۇناسىڭ. جىلدار ءوتىپ جاتادى، دەمەك، سەنىڭ ءومىرىڭ ءوشىپ جاتادى. قارتاياسىڭ. سونىمەن ءبىتتىڭ. بىلەسىڭ بە، مەن كارىلەردى سونداي ايايمىن، ءوزىمنىڭ كارتايعىم كەلمەيدى. مەن كارىلىكتەن قورقامىن، قاتتى قورقامىن. ولىمنەن ەمەس، كارىلىكتەن قورقام. بۇرىنعى تۇرعان ۇيدە ءبىر كەمپىر بولدى، جاسىندا كۇيەۋىنە، نە بالالارىنا سەنىپ جۇمىس ىستەمەي قالدى ما ەكەن، سول بايعۇس ايىنا جيىرما توعىز سوم عانا پەنسيا الاتىن. ويلاپ قاراشى، جيىرما توعىز- اق سوم! نەسىنە جەتەدى؟ كۇنىنە ءبىر سومنان جۇمساعاندا جيىرما توعىز كۇنگە سوزار، ال ايىنا وتىز ءبىر كۇن بار عوي. "بالالارىڭىز قايدا؟ "- دەسەم، قولىن سىلتەيدى. ءبارى بەت- بەتىمەن كەتكەن. انالارىنىڭ حابارىن دا المايدى. ءبىز كوشكەندە جىلاپ قوشتاستى. ىلعي ۇيگە كەلىپ، وتكەن ءومىرىن، جاستىعىن ايتىپ شەرىن تارقاتۋشى ەدى. قولىم تيگەن كەزدە ءالى دە بارىپ تۇرام. ءوزى ارلى ادام، بەرگەنىڭدى المايدى، رەنجيدى. سونان سوڭ سىيلىق دەپ نەمەسە بالالاردىڭ تۋعان كۇنى، ءيا بولماسا ايتەۋىر ءبىر قۋانىشتى كۇندى ويلاپ تاۋىپ وعان ەت، ماي، قانت اپارامىن. ول سوندا عانا الادى. سوڭعى كەزدە ىشەتىن بوپتى. جالعىزدىقتان شىعار. ءىشقۇسا بولادى عوي.. . مەنىڭ قارتايعىم كەلمەيدى! ءدال سونداي بولام دەپ قورىققاننان ەمەس، جالپى كارىلىكتەن. ەشكىمگە قاجەتىڭ بولماي قالۋدان!.. مەن الدەن- اق قارتايا باستاعان سياقتىمىن. ويتكەنى قاجەتسىزدىگىمدى ءقازىردىڭ وزىندە سەزىنە باستادىم. بالالارىما عانا قاجەتپىن، وندا دا ولار مەنسىز ءومىر سۇرە المايتىن بولعان سوڭ. ودان قالسا كۇيەۋىمە قاجەتپىن، وندا دا ايەلى رەتىندە. مەن ولە قالسام دۇنيە تۇك تە وزگەرمەيدى، بالالار جىلاپ- جىلاپ باسىلادى، ەرجەتكەن سوڭ ۇمىتادى. ال مىنا ۇيگە.. . مەن سياقتى تاعى ءبىر ايەل ەنەدى. ايەلدەرگە قاراعاندا ەركەكتەر الدەقايدا باقىتتى. ەگەر ەركەكتىڭ ورنىندا ايەل بولسا شە؟ ايتالىق، مىنا مەن، سەر قايتىس بولسا، جالعىز قالسام، ەكى بالامەن كىمگە بارام، كىمگە كەرەكپىن؟ ويلاي بەرسەڭ ءومىر دەگەن تۇڭعيىق، ويسىز عۇمىر كەشسەڭ، تەرەڭىنە بويلاماي، تايىزىندا تايراڭداپ جۇرسەڭ، كەيدە، سول قىزىق پا دەپ قالاسىڭ. ءبىراق، تابيعات سەنى قالاي جاراتتى، سولاي ءومىر سۇرەسىڭ عوي.   
 باعيلانىڭ جىلاعىسى كەلدى. ماليكەنىڭ بۇل سوزدەرى ونىڭ جانىن تولقىتىپ، ءارى جەڭگەسىنىڭ باسىندا تولىپ جاتقان ارمان، سان- ساپالىق قايشىلىقتار مەن زىلدەي مۇڭى جاتقانىن اڭعاردى. ءبىر جارىم ايدان بەرى ول العاش رەت ءوز ومىرىنەن حابار بەردى. ستەرەو شىرت ەتىپ بارىپ توقتادى. باعيلا پلاستينكانى اۋدارىپ سالماق بولعاندا ماليكە كەرەگى جوق دەگەندەي باسىن شايقادى.  
 - ودان دا جاتايىق. ءقازىر قاراتايمەن دە سويلەسىپ قالارمىز.   
 - ليكە، - دەدى باعيلا پلاستينكانى قولىندا اينالدىرىپ تۇرىپ.  
  - ءيا؟ - ماليكە بوتا كەزدەرىن كەڭ اشىپ، بۇعان سۇراۋلى پىشىندە قارادى.   
 - ءسىزدىڭ جانىڭىزعا ەسترادا ۇيلەسپەيدى. سىزگە شوپەننىڭ باللادالارىن تىڭداۋ كەرەك. ماليكە ءبىرازعا دەيىن ءۇنسىز وتىرىپ قالدى.   
 - سەنىڭ اقىلدى ەكەنىڭدى ءبىلىپ ەدىم، - دەدى ول الدەن سوڭ. - مۇمكىن! نە تىڭداپ، نە قويۋدى، نەنى وقىپ، نەنى وقىماۋدى بىلمەيتىن شىعارمىن. مەنىڭ قاي دەگەنىم بولىپ ەدى. تىرشىلىك اعىمىمەن باتىپ- شىعىپ اعا بەرگەنمىن دە. تەلەفون ۇزاق شىرىلدادى.   
 - وھ، سەنىڭ پاپاڭ!- دەدى ماليكە كوريدورعا قاراي جۇگىرىپ.

* * *  
 قاراتاي الماتىداعى جيىنعا كەلىپ كەتكەن سوڭ اتتاي ءبىر اي وتكەندە سارگەلدى رەكتور شاقىرتتى.   
 - سالەمەتسىز بە، سارگەل سايىنوۆيچ!- دەدى ول بۇل كىرگەن كەزدە ورنىنان تۇرىپ، بەرى قاراي ءجۇرىپ. ەكەۋى قول الىپ امانداستى. - وتىرىڭىز!  
 سارگەل ونىڭ تابان استىندا نەگە شاقىرعانىن انىق بىلە الماي قىسقا- قىسقا اماندىق سۇراسقاننان باسقا ءسوز ايتۋدىڭ رەتىن تابا المادى. رەكتور ونى وتە سيرەك شاقىراتىن.   
 - قالاي، جۇمىسىڭىز قالاي؟   
 - جامان ەمەس، - دەدى سارگەل كۇلگەن بوپ. - ىستەپ جاتىرمىز.   
 - كافەدرا وقىتۋشىلارى ۇناي ما؟   
 ول كۇتپەگەن سۇراقتان از- كەم ابىرجىپ، ابدىراپ قالدى. ويىندا كوپ نارسە بار ەدى، رەتى كەلسە رەكتورعا ءبارىن ءتۇسىندىرىپ، ءوزىنىڭ الدىنان "ور قازىپ جۇرگەن" كەيبىر مۇعالىمدەرگە مىنەزدەمە بەرىپ شىعۋ كوپتەن كۇتكەن ءساتى بولاتىن. ءبىراق قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا ويى جيناقتالماي قالدى، ونىڭ ۇستىنە قىسقاشا قويىلعان جول- جونەكەي سۇراققا ىشكى سىرىن تۇگەل اقتارا سالۋدىڭ كەرەگى دە بولماس دەپ ويلادى.   
 - اركىم ءار ءتۇرلى.. . جۇمىس ءجۇرىپ جاتىر عوي، - دەدى سارگەل ەكى ۇشتى جاۋاپقا كوشىپ. - جاعدايىمدى سۇراعانىڭىزعا كوپتەن كوپ راقمەت. وسىندا كورىپ قالىپ، باس يزەسىپ وتە شىعاتىنىمىز بولماسا سىزبەن وڭاشا سويلەسۋدىڭ دە ءساتى تۇسپەدى.   
 - راس ايتاسىز. ۋاقىت دەگەن پاديشا شىقتى دا، ءبارىمىز سونىڭ باسىبايلى قۇلىنا اينالدىق. - رەكتور ازىلدەگەن بوپ كەڭكىلدەي كۇلدى. - مىنە، ءسىز بەن ءبىز وسى وقۋ ورنىندا ون شاقتى جىلدان بەرى بىرگە قىزمەت ەتىپ كەلەمىز. شىنىن ايتساق، ءبىر- ءبىرىمىزدى جوندەپ تە تانىمايمىز. كەلەمىز، كەتەمىز ءوز تىرلىگىمىز وزىمىزبەن. سونان سوڭ بۇگىن ۋاقىت تاۋىپ، وزىڭىزبەن جوندەپ سويلەسەيىن دەگەنىم عوي. ەكى كۇننەن سوڭ بەرلينگە ۇشامىن. بيولوگتاردىڭ حالىقارالىق سيمپوزيۋمىنا.   
 - ءيا، ەستىگەم! جولىعا الماي قالساق، ءسات ساپار تىلەيمىن.   
 - عىلىمي جۇمىسىڭىز قالاي؟   
 - بىتكەن. اۆتورەفەراتتارىن دايىنداۋ ۇستىندەمىن.  
  - دايىنداي بەرىڭىز! تاريحشى بولماسام دا ءوز كافەدرامىزداعى عالىمداردىڭ ەڭبەگىن باعالاۋعا شامام جەتەتىن شىعار دەپ ويلايمىن!- ول تاعى كۇلدى. قالىپتان تىس ءسوز ايتقاندا، ازىلدەگەندە، وزگەنىڭ تاپقىر سوزىنە ريزا بوپ كۇلگەندە ورنىنان ءبىر قوپاڭ ەتىپ، شاشىن سيپاپ قوياتىن ادەتى ەجەلدەن كەلە جاتقانىن سارگەل بىلەتىن. ول بۇل جولى دا تاپ سولاي ەتتى، دەمەك ءوز سوزىنە ءوزى ريزا، ءارى كوڭىل- كۇيى جاقسى دەگەن ءسوز.   
 - راقمەت، - دەدى سارگەل ىشكى قۋانىشىن بايقاتپاۋعا تىرىسىپ. ءبىراق داۋسىنىڭ ازداپ دىرىلدەگەنىمەن بەتىنە بىردەن ويناپ شىعا كەلگەن قىزىل كۇرەڭ ءتۇس ونىڭ سابىرلىلىعىن ساتىپ، ىشكى دۇنيەسىنەن حابار بەرىپ كەتتى. ^- ء^سىزدىڭ بيولوگيا سالاسىنداعى ەڭبەگىڭىزدى تاريحشى بولسام دا تۇسىنۋگە تىرىسىپ، ىلعي وقىپ جۇرەم. ءبىراق، ريزالىعىڭدى ءبىلدىرۋ قيىن ەكەن. قالاي ءتۇسىنىپ قالادى دەپ جالتاقتايسىڭ. - ول كوزىنىڭ قيىعىمەن رەكتورعا قاراپ قويدى. قاتەلەسپەپتى. ءسال- ءسال ىڭعايسىزدانعان بولسا دا، ونىڭ بەت- پىشىنىنەن بۇل ىڭعايسىزدىققا توزە تۇرۋعا بولاتىن شىدامدىلىق نىشانىن بايقادى. - وسىنشا جۇمىستان ۋاقىت تاۋىپ، سول ۋاقىتىڭىزدى عىلىمعا ادال جۇمسايتىنىڭىزعا، شىنىمدى ايتسام، ءوز باسىم قايران قالام. كوزگە ماقتاعان بوپ تا كورىنەتىن شىعارمىن، ءبىراق، ايتپاسقا امالىم جوق، ويتكەنى، ءسىز بەن ءبىز بۇلاي وڭاشا جولىعا بەرمەيمىز. ال، مۇعالىمدەر جايلى، ولاردىڭ اراسىنداعى قارىم- قاتىناس، باسشىلارى جايلى كىمنىڭ قالاي ويلايتىنىن ايتۋدى بەرلين ساپارىنان كەيىنگىگە قالدىرسام دەپ وتىرمىن. ءقازىر ورىنسىز بولار. جولعا اتتانىپ بارا جاتقانىنىزدا ۇساق- تۇيەك اڭگىمەمەن كوڭىلىڭىزگە قاياۋ سالارمىن.   
 - وتە دۇرىس ايتاسىز، - دەدى رەكتور ريزا بوپ. - بەرليننەن ورالعان سوڭ تاعى اڭگىمەلەسەرمىز. اشىعىراق جانە ۇزاعىراق. كەلىستىك پە؟   
 - ال، ساۋ بولىڭىز! جولىققانشا.   
 - ساۋ بولىڭىز.. .- سارگەل ورنىنان تۇرىپ ونىمەن قول الىسىپ قوشتاستى. - بالكىم، ءسىز اتتانعانشا كەزدەسەرمىز، قارسى بولماساڭىز اەروپورتقا شىعارىپ سالايىن.  
 - 0, و نە دەگەنىڭىز! مەن سامولەتپەن قانشا ۇشىپ جۇرسەم دە مىنگەن سايىن جۇرەكسىنەم. ەگەر شىعارىپ سالاتىن دوستارىم كوپ بولسا جىلاننان قورىقپايتىن بالاداي جۇرەكسىنۋدى ۇمىتىپ كەتەمىن. بالە- جالادان دوستارىم كوتەرىپ الاتىن سياقتى كورىنەدى!  
 - وندا جاقسى! مەن اەروپورتقا بارامىن! 
  سارگەل رەكتوردىڭ كابينەتىنەن كوڭىلدى شىقتى. ول كافەدراعا دا كىرمەي سول بويى دالاعا بەتتەدى. ەسىك الدىنداعى فونتاندى سكۆەردى ارالاپ، شيرەك ساعاتتاي وي قورىتتى. "شىنىمەن جاقسى ادام با؟ - دەدى ول وزىنە- ءوزى رەكتوردىڭ اڭگىمە ۇستىندەگى بۇكىل كوزقاراسى مەن قيمىلدارىن ءار قالتارىسىنا دەيىن كوز الدىنا ەلەستەتە ءجۇرىپ. - مۇمكىن، جاقسى ادام بولۋى دا عاجاپ ەمەس. ءبىراق، وسى كوزگە شەيىن مەنى نەگە ءىش تارتقان جوق؟ مەنىڭ جاعدايىمدى بۇرىن نەگە سۇرامادى؟ كەرىسىنشە، باياعى ارىزدان كەيىن مەنى مۇلدەم ۇناتپاۋشى ەدى عوي؟ "  
 سارگەلدىڭ ويىنا قاراتاي ءتۇستى. "دەمەك، سول دوسىنا تەلەفون سوققان عوي. جارايسىڭ، قاراتاي! باۋىر دەگەن وسىنداي بولۋى كەرەك!" "ال، سارگەلمەن ەندى سويلەسىپ كورىڭدەر، - دەدى ول ىشتەي ماساتتانىپ. - ەندى كافەدراداعى عالىمسىماقتاردىڭ قايسىسى كولدەنەڭ تۇرىپ كورەر ەكەن!"  
 "مەن دە ونىمەن جامان سويلەسپەدىم- اۋ، - دەيمىن دەدى ول ويىنا تاعى جالعاستىرىپ. - ماقتاعان سوزدەرىم نانىمدى شىققان بولۋى كەرەك. ونىڭ بيولوگ ەكەنىن بىلەتىنىم بولماسا، ءبىر دە ءبىر ەڭبەگىن وقىعانىم جوق قوي. ەگەر ەڭبەكتەرىنىڭ اتىن سۇراي قالسا قايتەر ەم؟ جوق، ولاي ەشكىم سۇرامايدى. ماقتاۋ ەستىپ وتىرعان ادام ناقتىلىقتى قاجەت ەتپەيدى". ول مىرس ەتە ءتۇستى. ءبىر دراماتۋرگ ايتىپتى دەگەن ءسوز ەسىنە ساپ ەتە ءتۇستى. "قۇلاقتا قارىن جوق" ويىنا "وزىندە دارىن جوق" دەگەن ۇيقاس كەلدى، ءبىراق، ول تىم ارزان كورىندى. ول ءوز ويىن ءوزى كەۋلەپ ءجۇرىپ تىم تەرەڭ، تىم باتىل كەتىپ قالعانىن سەزىپ، جۇرەگى الدەقانداي ءبىر ۇرەيدەن لۇپىلدەپ كەتتى. ويىنداعى ءسوزىن بىرەۋ- مىرەۋ ەسىتىپ قالعان جوق پا دەگەندەي جان- جاعىنا ساقتانا قاراپ قويدى. كەنەت رەكتوردىڭ مۇعالىمدەر جايلى سۇراعانى ەسىنە ءتۇستى. "بۇل جايدى ول مەنەن نەگە سۇرادى؟ ونى ءبىلىپ قايتپەك؟ بالكىم.. .بالكىم.. ." 
 جۇرەگى تاعى لۇپىلدەدى. ساناسىندا جالت ەتىپ پايدا بولعان: "بالكىم، كافەدرا تىزگىنىن ماعان تاپسىرۋ نيەتى دە بار شىعار"، - دەگەن ءسوزدى ويشا ايتۋعا دا باتىلى جەتپەدى.   
 ول فونتان جانىندا قيالى شارتاراپقا كەتىپ، ۇزاق تۇرىپ قالدى. "قاراتاي، - دەدى ىشكى ءبىر ويى سىبىرلاپ. -قاراتاي ەندى ءبىر كەلگەندە مينيسترلىكتەگى دوسىن رەكتورمەن قوسىپ ءدام تاتۋعا شاقىرۋ كەرەك. ءيا، سولاي ەتكەن ءجون".   
 سارگەل ءوز شەشىمىنە ءوزى قۋانىپ، اسىعا باسىپ ىشكە كىردى. ەندى وعان مىنا قارا كولەڭكە كوريدورلار دا، سۇستى كەكشىل قابىرعالار دا، ساپىرىلىسىپ جۇرگەن ستۋدەنتتەر مەن ارا- اراسىندا كورىنىپ قالىپ جاتقان مۇعالىمدەر دە مۇلدەم باسقاشا، وزىنەن تومەندەۋ كورىنىپ، كافەدرا تابالدىرىعىن ەرەكشە سەنىممەن باتىل، نىق، اسقاق اتتادى.

 

* * *  
 - ليكە!- دەدى كوڭىل كۇيى كوتەرىڭكى سارگەل ءتۇرلى- ءتۇستى تەليەۆيزور كورىپ وتىرىپ. - ليكە، مۇندا كەل، "جانۋارلار الەمىندە" دەگەن حابار باستالعالى جاتىر.  
  - بىلەم، بىلەم، ءقازىر!- ماليكە ءبىرى التى، ءبىرى ءتورت جاسار بالاسىن ۆانناعا ءتۇسىرىپ بولىپ، ەكەۋىن دە كيىندىرىپ ەرتىپ شىقتى. - ءالى ەرتە ەمەس پە؟ - ءتۇۋ- ۋ، اتتاي ون بەس مينۋت بار، - دەدى ول قابىرعا ساعاتىنا قاراپ.   
 - جوق، بۇل ساعات قالىق.  
 - مۇمكىن، ءبىراق، سەنىڭ ساعاتىڭ دا وزىق، سەر، - دەدى ماليكە ونىڭ كوڭىلدى قالپىن بۇزعىسى كەلمەي ازىلدەپ.   
 ماليكە ەكى بالاسىن ۆاننادان سوڭ جىلىلاۋ كيىندىرىپ، تەليەۆيزور الدىنداعى كرەسلوعا جايعاستىردى دا، قولىنداعى قۇرعاق ورامالمەن كىشىسىنىڭ كەكىلىن تاعى ۇيپالادى. سارگەل بالالار وتىرعان كرەسلونىڭ ارت جاعىڭدا بولاتىن، ماليكە ەڭكەيگەن كوزىندە جوعارعى تۇيمەسى اعىتىلىپ كەتكەن حالاتىنىڭ ومىراۋىنان ايەلىنىڭ جارتىلاي كورىنىپ تۇرعان اپپاق توسىنە كوزى ءتۇستى. ءون بويى شىمىر ەتە قالدى. ول ايەل بالاسىنىڭ جالاڭاش قالپىن ۇناتپايتىن، ءتىپتى ولاردىڭ شەكتەن تىس جەڭى شولاق كويلەك كيگەنىن دە قاتتى سىنعا الىپ وتىراتىن- دى. ءوز ايەلدەرىمەن (بۇرىنعىسىن ەسەپتەگەندە) توسەككە جاتقاندا ولاردىڭ بالتىرىمەن، بىلەگىمەن، جاراسىمدى مۇسىنىمەن ءىسى بولمايتىن، ءوز جۇبايىنا بۇلاي قاراۋ تازالىق ەمەس دەيتىن. ءدال ءقازىر ايەلىنىڭ اپپاق توسىنە ابايسىزدا كوزى ءسۇرىنىپ كەتكەنمەن، وعان تاعى قاراعىسى كەلەتىنىن، قاراعان سايىن ىشكى دۇنيەسىندەگى ءبىر كلەتكالاردىڭ باس كوتەرىپ، وزىنە مۇلدەم بەيماعلۇم قىلىقتىڭ بايقالعانىنا تۇسىنبەدى. ايەلىنىڭ قىمتالىڭقىراپ ءجۇرۋىن تالاپ ەتەتىن جايشىلىقتاعى ەسكەرتۋىن دە بۇل جولى ايتقىسى كەلمەيتىن سياقتى. "مۇنىسى نەسى؟ - دەدى ىشىنەن. -بالكىم، كارىلىكتىڭ نىشانى شىعار؟ جوق، مۇمكىن ەمەس. ەر ادام ەلۋىندە كارتايمايدى. مەنىڭ ءالى قايراتىم مول. مۇمكىن، ماليكەنىڭ ادەمىلىگى مەن مۇسىنىنە بۇرىن كوز توقتاتپاعانىمنان شىعار، بالكىم.. . ەلۋدەن اسقاندا ەركەك قايتا قايراتىنا مىنەدى دەگەن ءسوز راس بولار.. ." سوڭعى ويى ونى ءبىرشاما تىنىشتاندىرىپ، قۋانتىپ تاستادى. الگى كوڭىلدى قالپىنا قايتا ورالدى.   
 - "حايۋاناتتار الەمىندە" موسكۆادان ەمەس پە، مىناۋ الماتى عوي.   
 - قازىر، مىنا حابار ءبىتسىن، مەنىڭ ساعاتىم بويىنشا ءتورت- اق مينۋت قالدى.  
  - باعيلا قايدا، ول دا كورمەي مە؟   
 - كىتاپ وقىپ وتىرعان شىعار.   
 - ازاننان كەشكە دەيىن كىتاپتان باس المايدى، - دەدى ماليكە. - بۇيتە بەرسە ادام پسيحيكالىق اۋرۋعا شالدىعادى. سونان سوڭ اكە- شەشەسى ءبىزدىڭ ەكى اياعىمىزدى ءبىر ەتىككە تىقسىن.   
 - ونىسى تاماشا قاسيەت! قايتا قۋانۋ كەرەك.   
 - كوپ وقىعان ايەل ءوزىنىڭ ايەل ەكەنىن ۇمىتىپ كەتەدى. ال ايەلدىڭ ايەلدىك قاسيەتتى ۇمىتۋى - ادام رەتىندە جوق دەگەن ءسوز. باعيلا!  
 ول جاۋاپ بەرمەدى. ماليكە تاپوچكاسىن سىرت- سىرت باسىپ، ونىڭ بولمەسىنىڭ ەسىگىن اشتى. ءدال سولاي، باعيلا ەكى جاعىن قولىمەن تايانىپ، كىتاپتان باس الماي وتىر ەكەن. كەلگەلى بەرى ءوز بولمەسىندەگى كىتاپتاردىڭ جارىمىنا جۋىعىن وقىپ تاستادى. ماليكە قىزدىڭ قيمىلسىز وتىرىسىنا، ۇرلەپ قالساڭ قاۋىرسىنداي ۇشىپ كەتەر قالپىن، وڭ جاق قاباعىنا ەركەلەي قۇلاعان ءتورت- بەس تال قاپ- قارا شاشىنا سۇيسىنە قارادى. "سۋرەت سياقتى، - دەدى ىشىنەن. -نەتكەن ءمىنسىز سۇلۋلىق؟"  
 - سۋر، - دەدى ماليكە بۇل قىسقارعان ەسىمنىڭ اۋزىنا قالاي ءتۇسىپ كەتكەنىن ءوزى دە بايقاماي، ءارى ونىڭ تابان استى تابىلعانىنا تاڭدانىپ.   
 باعيلا كۇلىمسىرەپ باسىن كوتەردى.   
 - مەنىڭ اتىم وسىلاي بولا ما؟   
 - ءيا، سۋر. سۋرەت دەگەن سوزدەن. ءارى كۋپريننىڭ "ولگا سۋر" دەگەن اڭگىمەسى دە بار. ءجۇر، "حايۋاناتتار الەمىن" كورەمىز. بۇل تسيكل - حابارلاردىڭ سۇلتانى. وندا ءجۇز پروتسەنت شىندىق بار.  
 - ءسىز ىلعي شىندىق ىزدەيسىز دە جۇرەسىز.   
 - ءسەردىڭ ساعاتى بويىنشا باستالاتىن ۋاقىتىسى بوپ قالدى.   
 باعيلا ورنىنان تۇردى.   
 - ءمانسيا كورمەي مە؟   
 - ول بۇعان قارسى، جالپى، تەليەۆيزورعا قارسى. وناشالىقتى جاقسى كورەدى. قىزىق، وڭاشا جاتىپ تەليەۆيزورداعى كوپ سەريالى فيلمدەردەن الدەقايدا ماڭىزدى سيۋجەتتەردى كوز الدىما ەلەستەتە الامىن دەيدى. دەمەك، ونىڭ ءوز قيالىنىڭ تەليەۆيزورى بار.   
 باعيلا بارعىسى كەلمەسە دە، ماليكەنىڭ كوڭىلىن قيماي جايلاپ باسىپ ونىڭ سوڭىنان ەردى. تابالدىرىقتى اتتاي بەرە ول توك ۇرعانداي سىلەيىپ تۇردى دا قالدى.   
 - نە بولدى، نە بولدى؟ - دەدى ماليكە ونىڭ قولىنان ءتۇسىپ كەتكەن كىتاپتى دا كوتەرمەي يىعىنان قۇشاقتاپ.   
 باعيلا ۇندەمەدى.   
 - سۋر، نە بولدى دەيمىن ساعان؟ - ول شوشىنا ايعايلاپ جىبەردى. قىز سوندا عانا وزىنە- ءوزى كەلدى. تەليەۆيزور جاققا جاسقانا تاعى قارادى. ول عايىپ بوپتى. حابار اياقتالىپ، ەكراندا قاعاز بەن كاۋىرسىن قالامنىڭ قيمىلسىز سۋرەتى عانا قالىپتى. "سول، - دەدى ول ىشىنەن. ^- ء^دال ءوزى! مەن ونى ۇمىتا الماعان ەكەنمىن عوي".   
 سارگەل ستاقانمەن سۋىق سۋ اكەپ، وزىنە ۇرەيلەنە قاراپ تۇر ەكەن. ماليكە وعان سۋ ۇرتتاتتى.   
 - تەز جاتقىزۋ كەرەك!- دەدى سارگەل وزىنشە قورىتىندىعا كەلىپ.   
 ماليكە ونى جاڭا عانا كىتاپ وقىپ وتىرعان بولمەسىنە اپارىپ، توسەككە جاتقىزدى.   
 - ءبىر جەرىڭ اۋىرا ما؟ - دەدى ول قىزدىڭ جۇزىنە اياۋشىلىقپەن قاراپ.   
 ول باسىن شايقادى. كوز الدىنا جىگىت سۋرەتى تاعى كەلدى. وسىندا كەلگەلى بەرى ونى الاڭداپ ىزدەپ ءجۇر ەدى، كەزدەستى. تاعى دا سول سالقىن بەينە، سالقىن جانار، تاعى دا قاس قاعىم ءسات! جالت ەتتى دە عايىپ بولدى. "نە دەپ سويلەدى، نە تۋرالى ايتتى؟ " باعيلا ونىڭ ءسوزىن تىڭداي الماعانىنا، جۇزىنە جاقىن جەردەن انىقتاپ قاراي الماعانىنا قاتتى وكىندى. ءوزىمدى- ءوزىم جەڭەمىن، ءبىر جولىققان بەيتانىستى ۇمىتۋ قيىن ەمەس شىعار دەگەن سەنىمىنىڭ تابان استى كۇل- تالقان بوپ، جۇرەگىنىڭ ءالى تۋلاپ جاتقانىنان باعيلا ول جىگىتتىڭ جان تۇبىنەن بەرىك ورىن العانىن، ەندى ونى ەشقاشان ۇمىتا الماسىن انىق سەزدى. "شىنىمەن مەن ونى ۇمىتا المايمىن با؟ - دەدى ول مىڭ قايتالاعان سۇراعىنا تاعى ورالىپ. - سوندا، مەن ونى.. . جوق، مۇمكىن ەمەس، ءبىر كورگەننەن قالايشا قۇلاي بەرىلۋگە بولادى؟ "  
 - جەدەل جاردەم شاكىرايىن. سەنىڭ ءتۇرىڭ وزگەرىپ كەتتى عوي.   
 - جوق، كەرەك ەمەس. ءقازىر ءبارى وتە شىعادى.   
 - بۇرىن اۋىرۋشى ما ەدىڭ؟   
 - جوق.  
 - جاتا تۇر، ءقازىر مۇزداي كومپرەسس قويايىن.  
 ول شىعىپ كەتتى. اس ۇيدە سابىرى كەتىپ سارگەل ءجۇر ەكەن.  
 - قاراتايدىڭ اكەسىنىڭ جۇرەگى اۋىرۋشى ەدى، اقىرى سودان كەتتى. كەز- كەلگەن كەسەل تۇقىم قۋادى دەگەن راس ەكەن عوي، - دەدى ول باسىن شايقاپ. - جاپ- جاس قىز، وبال- اق! ينفاركت دەگەن جاۋىڭا دا تىلەمەيتىن اۋرۋ. ەڭ جامانى - ودان ادام ءومىر بويى جازىلمايدى!  
 - جارايدى، جارايدى!- دەدى ماليكە زەكىپ. - ول اۋرۋدىڭ جايىنا تالداۋ جاسا دەگەن كىم بار، سەنسىز دە جاقسى بىلەمىز.   
 ماليكە داكەسىن سۋىق سۋعا مالىپ، ونى بوساڭداۋ سىقتى دا، باعيلا جاتقان بولمەگە قايتا كىرىپ كەتتى.   
 - كومپرەسستىڭ قاجەتى جوق، - دەدى قىز مۇلدە قۇلان- تازا داۋىسپەن. - مەنىڭ ەش جەرىم اۋىرمايدى، اۋىرعان دا ەمەس.   
 ماليكە ونىڭ تۇپ- تۇنىق جانارىنا ۇزاق قاراپ تۇردى دا:   
 - مەنىڭ ايەلدىك تۇيسىگىم الداماسا، ساعان ەرەكشە ءبىر جاعداي اسەر ەتكەن سياقتى. شىنىڭدى ايتشى، ول نە؟ - دەدى ماقپالداي جۇمساق ۇنمەن.  
 
 باعيلا وزىنە ءتونىپ تۇرعان ماليكەنىڭ كۇلىمسىرەگەن جۇزىنە، مەيىرىم مەن جاناشىرلىققا تولى جانارىنا كوز توقتاتا قارادى. قاراعان ساتتە ونىڭ بۇكىل بولمىسىنان:   
 "ايتا بەر، مەن سەنى جاقسى كورەم، وزىڭە قالاي سەنسەڭ، ماعان دا سولاي سەن. مەن سەنىڭ انىق دوسىڭمىن"، - دەگەن اق كوڭىل، ادال نيەتتى اڭعاردى. وسى ءبىر تازالىق جاس قىزدىڭ بالاپان جۇرەگىن شىمىرلاتىپ، وعان دەگەن ىستىق ىقىلاسىن تاسىتىپ كەتكەندە بولدى.   
 - ليكە، - دەدى باعيلا سىبىرلاپ. - مەن سەنى جاقسى كورەمىن.. .  
 ماليكە كۇتپەگەن سوزدەن سىڭعىرلاي كۇلدى.   
 - سوندىقتان وسىلاي جاتىرسىڭ با؟   
 - جوق، ارينە.   
 - ەندى نە؟   
 - مەن.. . ليكە، سەن كۇلمەيسىڭ عوي؟   
 - ايتاتىنىڭ كۇلمەيتىن نارسە بولسا مەنى جىن ۇرىپ كەتىپ پە؟  
 - جاڭا، تەليەۆيزوردان.. . مەن ونى كورىپ قالدىم.. .  
 - تەليەۆيزوردان؟ ! كىمدى؟   
 - سول جىگىتتى.. .  
 ماليكە كەۋدەسىن كوتەرىپ، وعان اڭىرايا قارادى.   
 - سول جىگىتتى؟ ! ول كىم؟  
 - بىلمەيمىن.. .  
 - سۋر، - دەدى ول كۇرسىنىپ. - سەن نە ەسىڭدى ءالى جيعان جوقسىڭ نەمەسە مەنىڭ ەسىم اۋىتقي باستاعان. تۇسىنسەم بۇيىرماسىن! 
 باعيلا وعان ءمان- جايدى تۇگەل ءتۇسىندىرىپ شىقتى.   
 - دەمەك، سەن وعان عاشىق ەكەنسىڭ، - دەدى ماليكە ۇزاق ۇنسىزدىكتەن سوڭ قورىتىندىعا كەلىپ. - بولادى. اسىرەسە، سەنىڭ جاسىڭدا بۇل جايت ءجيى كەزدەسەدى.   
 - ليكە، بۇل جاسقا بايلانىستى ەمەس سياقتى. مەنىڭ وعان دەگەن ىقىلاسىم ۇناتۋ دەگەن ۇعىمنان تەرەڭ عوي دەيمىن.   
 - و، بەيشارا، بولعان سۋ- ۋر!- دەدى ماليكە ازىلدەي كۇرسىنىپ. - سەن بۇل جاققا جەتپەي جاتىپ- اق، جولدا عاشىق بوپ بىتكەن ەكەنسىڭ عوي.. . ال، مەن بولسام.. . ول تاعى كۇلدى. - ءبا- ءارى الدا دەپ ءجۇرمىن.. . 
 - ەندى قالاي، كوبىسى ءوتىپ كەتتى دەپ ويلايسىز با؟ 
 - تەڭ جارتىسى. ويتكەنى، مەن وسىنشا جاسقا كەلىپ، ءبىر جارىم اي بويى بىرەۋدى ۇمىتا الماستاي عاشىق بولعان ەمەسپىن. بالكىم، كەزدەسپەگەن شىعار، ال، سەن.. . كادىمگىدەي اۋرۋسىڭ. ماحاببات تا اۋرۋ عوي. اۋرۋ سياقتى ونىڭ دا كوپ بەلگىلەرى بار، اسەرى بار، كۇشەيىپ، السىرەيتىن كەزەڭدەرى بار جانە ەڭ باستىسى - ەمى بارى مەن ەمى جوعى تاعى بار. وي، سۋرەتىم- اي مەنىڭ، سەن ۇمىتا الماي جاتقان جىگىت نەتكەن باقىتتى ەدى دەسەڭشى! ونىڭ ورنىندا مەن بولسام.. .جۇرەگىم جارىلىپ كەتەتىن شىعار. ال، ەندى نە ىستەيمىز؟ 
 - بىلمەيمىن.   
 - عاشىق بولۋدى بىلەسىڭ، ال نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن بىلمەيسىڭ، ءا!- ول جاس بالاداي ەركەلەتىپ ونىڭ مۇرنىنان قىستى.   
 ماليكە ورنىنان كوتەرىلىپ، ەسىكتى اشتى دا "سەر!"- دەپ داۋىستادى. باعيلا شوشىنعاننان ۇشىپ تۇرىپ، وعان جەتىپ كەلدى.   
 - ليكە، مۇنىڭىز نە؟ وعان نە ايتپاقسىز؟ !  
 - تىنىش تۇر، عاشىق بولعان سۋرەت، - دەدى ول ازداپ بەرى قاراي موينىن بۇرىپ. - ءقازىر ءسەردىڭ ءبىلىمىن تەكسەرەمىز. - سەر!  
 سارگەل دارەتحاناعا كىرىپ كەتكەن ەكەن. بىردەڭە بوپ قالدى دەپ ۇرەيلەندى مە قارلىعىڭقى داۋىسپەن "نە!"- دەپ وقىس ءۇن قاتتى.   
 - سەن اسىقپاي وتىرا بەر، سۋردىڭ ءحالى جاقسى! ايتشى، جاڭا تەليەۆيزوردان سويلەگەن كىم؟   
 باعيلا ماليكەنى ەندى توقتاتا الماسىن ءبىلىپ، كرەسلوعا بەتىن باسىپ وتىرا كەتتى.   
 - ونى قايتەسىڭ؟   
 - سول، كەرەك. مەن ءبىر جەردە كورگەن سياقتىمىن.   
 - قايدان كوردىڭ؟   
 - بىلسەم سەنەن سۇرايمىن با؟ قىمىراننىڭ اقشاسىن تولەمەي كەتكەن سياقتى.   
 - شىققاسىن ايتايىن دا.. .  
 - جوق، قازىر ايت.   
 - جاسىن ماديەۆ.   
 - تالانتتى ما؟   
 - بۇل كۇندە ودان اسقان بەلگىلى ەشكىم جوق. وتە تالانتتى.   
 - ول ساعان ۇناي ما؟ شىعارمالارىن ايتام.  
 - مەن ونى وقىعان جوقپىن. گازەتتەر سولاي دەپ شۋلاپ جاتادى.   
 - سەر، قۇتتىقتايمىن! ەمتيحاننان جاقسى دەگەن باعا الدىڭىز!- ول ەسىكتى جاپتى دا بەرى قاراپ، - شىعارمالارىن بىلمەگەندىگى ءۇشىن جامان دەگەن باعا قويۋعا دا بولادى، ءبىراق، بىزگە كەرەگى ازىرگە ول ەمەس، - دەدى. - ال، اتى- ءجونىن ەسىتتىڭ بە؟   
 - تۋھ، نەتكەن ماسقارا! مەن ول كىسى بار جەرگە ەندى قالاي كىرمەكپىن!  
 - ەشتەڭە ەمەس. سەر ونى نەگە سۇراپ تۇرعانىمدى قايدان ءبىلسىن! ال، دەرەگى شىقتى. ەندى ىزدەپ تابۋ وڭاي. جازۋشىلار وداعىنا تەلەفون سوقساق، ادرەسىن الۋىمىزعا، تەلەفون نومەرىن بىلۋىمىزگە بولادى. ىزدەيمىز بە؟   
 - قۇداي ءۇشىن، اتاماڭىز! كەرەگى جوق!  
 - راس- اۋ! ونى سەن ىزدەپ بارساڭ نە بولماق؟  
 ماليكە ويعا شومىپ ءۇنسىز قالدى. سالدەن سوڭ: "كورەرمىز، - دەدى سەرگىپ. - ۋاقىت كورسەتەر. الدا ءالى كۇندەر كوپ. ويلاسارمىز. ءجۇر، مەنىڭ سۇيىكتى حابارىمدى كورەيىك".   
 - جوق، مەن وسىندا بولا تۇرايىن. سارگەل اعادان ۇيالامىن.   
 - مەيلىڭ. "سۇيىكتىڭمەن" ءبىر ساعاتتاي وڭاشا قالا تۇر.   
 - لي- كە!  
 - چاۋ!- ول سۇيرىكتەي ساۋساقتارىمەن ەركەلەتە قوشتاسىپ شىعا بەردى. - ال، مەن ءوز سۇيىكتىمنىڭ جانىنا بارايىن!  
 سوڭعى ءسوزدى كۇلىپ ايتسا دا، باعيلا ونىڭ استارىنان اشى مىسقىل بايقاپ قالعانداي بولدى.  
 
 "جاسىن، - دەدى باعيلا ونىڭ اتىن ىشتەي قايتالاپ. -جاسىن مادييەۆ. جاسىن.. . عاجاپ! "جاسىن" دەپ ات قويۋشى ما ەدى؟ نايزاعاي دەگەن ۇعىم عوي.. . جاسىن!.. . بۇل - سول ەكەن عوي. بۇرىن سۋرەتىن كورمەگەن ەكەنمىن~اۋ.. ."باعيلا ونىڭ ەكى كىتابىن وقىعان. ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت. سوڭعى رەت وسىندا جۇرەردەن ءبىر اي بۇرىن وقىپ ەدى. ونىڭ ومىرگە كوزقاراسىنا، كەيىپكەرلەرىنىڭ تەرەڭ تۇسىنىگىنە، پاراساتىنا، جان- جاقتى بىلىمدىلىگىنە، وقيعالارىنىڭ تارتىمدى بوپ شيەلەنىسىپ جاتاتىنىنا، اۆتوردىڭ بيىك مادەنيەتىنە تاڭ قالۋشى ەدى. گازەتتەر ونىڭ اتىن اسپانعا كوتەرىپ، ماقتاپ جاتاتىن. قاتتى سىناعان ماقالالاردى دا وقىعان. تەڭىزدەي تەرەڭ، سىناپشىداي ساراڭ ويلى سوزدەرىنە، ولاردىڭ قورعاسىنداي سالماعىنا قاراپ باعيلا ونى كەكسە ادام بولار دەپ توپشىلايتىن. بۇگىن ونىڭ اتىن ءبىلدى، ءبىر ساتكە بولسا كورىپ قالدى؟ حايۋاناتتار جايلى حابار بىتكەن سوڭ ماليكە باعيلانىڭ بولمەسىنە كىردى.   
 - سۋر، - دەدى ول ديۆان- كەرەۋەتتىڭ قاسىنداعى كرەسلوعا وتىرىپ. داۋىسىندا سالقىندىق بارى بايقالادى. -ساعان بۇلاي ەتۋگە بولمايدى. مەن جاڭا ءبىر اكتەرعا تەلەفون سوقتىم. ولار ءبىرىن- ءبىرى جاقسى بىلەدى ەكەن.   
 - نە.. . بولمايدى؟   
 - ساعان بۇلاي عاشىق بولۋعا بولمايدى! سەن ءالى جاسسىڭ.. . ونىڭ ۇستىنە.. . ول ۇيلەنگەن ادام. ەكى بالاسى بار كورىنەدى.   
 باعيلانىڭ العاش ويانعان ءسوزىمىن اياعاندىقتان با، الدە، ۇناتقان ادامىن ءومىر قاشان دا وسىلاي اسۋ بەرمەس قيىندىعىمەن اكەپ جولىقتىراتىندىعىنان با، الدە، ون ەكىدە ءبىر گۇلى اشىلماعان قىزدى ءۇيلى- باراندى ادامعا قيمايتىندىعىنان با، سويلەگەن كەزدە ىشكى تولقۋدىڭ اسەرىنەن ونىڭ داۋسى ازداپ دىرىلدەپ تۇردى.   
 باعيلا ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسىندا قيمىلسىز قالدى. ماليكەنىڭ بۇل ءسوزى باعانا جاسىندى كورىپ قالعان ساتتەن كەم اسەر ەتپەسە دە ەشقانداي سىر بەرمەۋگە تىرىستى.  
 
 - ليكە، - دەدى ول قالتىراپ. - ءسىز.. . ءسىز مەن جايلى نەگە ولاي ويلايسىز؟ ! مەن وعان عاشىقپىن دەپ قاشان ايتتىم. قاشان؟ ! عاشىق! ءسىز مەنى نەگە قورلايسىز.. .- ول ىزاعا بۋلىعىپ تەرىس اينالدى. وڭ جاق قىرىنا اۋناپ تۇسكەندە بىلەگىنە جىلىمشى تامشىنىڭ تيگەنىن ءوزى دە اڭعارماي قالدى.   
 - جارايدى، جارايدى! قاپالانبا. سەنى قورلاعان بوپ كورىنسەم، كەشىر. سۋر، سۋرەتىم مەنىڭ، سەن ماعان رەنجىمە. ويىمداعىنى ايتۋ مەنىڭ مىندەتىم. ويتكەنى مەن قورقامىن.. . سەنىڭ تاعدىرىڭنان. نەگە ەكەنىن ءبىر قۇدايىم بىلەر، سەنى ويلاسام جۇرەگىمدى بەلگىسىز ءبىر قورقىنىش بيلەپ الادى. بالكىم، الدامشى سەزىم شىعار، سەن مۇنى دا كوڭىلىڭە الما. ماليكە بۇل جەردە كوپ وتىرا بەرۋدى وزىنە اۋىر سەزىندى مە، وسى سوزدەن سوڭ كەشىكپەي شىعىپ كەتتى.   
 - جاڭا قاراتايعا زاكاز بەردىم، - دەدى سارگەل. ونىڭ كوڭىل- كۇيى بۇرىنعىسىنشا جاقسى ەكەن.   
 ماليكە شوشىپ كەتتى.   
 - نەگە ءۇيتتىڭ! قىزىنىڭ اۋىرعانىن ايتپا، كەرەگى جوق! ونىڭ دەنى ساۋ.   
 - جو- جوق!- دەدى سارگەل جايباراقات. - باسقا ماسەلە.. . اماندىق- ساۋلىقتارىن ءبىلىپ قويايىن دەپ. ول رەكتورمەن بولعان بۇگىنگى اڭگىمەنى ايەلىنە ايتۋدان تارتىنىپ ەدى: باسقا بىرەۋلەردىڭ قۇلاعىنا شالىنىپ قالا ما دەپ قاۋىپتەنگەن. سارگەل ايەلىنە دە سەنبەيتىن.   
 .. . ماليكە شىعىپ كەتكەن سوڭ، باعيلا ەسىكتى ءىلىپ الىپ، توسەگىنە ەتپەتتەپ قۇلاي كەتتى دە، كوز جاسىنا ەرىك بەردى. بەيتانىس جىگىتتى ۇمىتا الماعانىن، ەندى ۇمىتا المايتىنىن مويىنداسا دا، "عاشىق" دەگەن سوزدەن قورلانىپ، ونىڭ باسىبايلىلىقپەن استاسقان سالماعىنا ەزىلگىسى كەلمەي بۋلىعا جىلادى.

 

* * * 
  كۇزدىڭ اقىرعى ايىنىڭ اقىرعى كۇندەرى ەدى. تاڭەرتەڭ باستالعان جاڭبىر تۇستەن كەيىن قارعا اينالىپ، ول قايتادان سۋىق جاڭبىرعا اۋىسىپ، قالاداعى اسفالت كوشەلەر مەن تروتۋارلار اياق باسۋعا جەركەنەردەي شىلقىپ جاتقان. باعيلانىڭ ستۋدەنتتەرمەن جۇمىسقا بارىپ كەلگەنىنە دە جارتى ايداي عانا ۋاقىت وتكەن. سارگەل ونى قالادا قالدىرماق ەدى، "اۋىرىپ قالاسىڭ"، - دەپ ماليكە دە سارگەلدى قوستاعان، ءبىراق، باعيلانىڭ قالادان اۋلاقتاۋ كەتكىسى كەلدى. ماليكەنىڭ كورىپكەلى بار ەكەن، باعيلا جۇمىسقا ارالاسقان سوڭ ەكى كۇننەن كەيىن ىستىعى كوتەرىلىپ، جالپاسىنان ءتۇستى. جۇمىس سونشالىقتى اۋىر دا ەمەس، بار بولعانى سوۆحوزدىڭ الماسىن جيناۋ. بۇلاردى جۇمىسقا الىپ كەلگەن جاس ءمۇعالىم وعان جانى اشىپ، الماتىعا قايتارماق بولىپ ەدى، باعيلانىڭ ءوزى كونبەدى. ول ستۋدەنتتەرگە بوساتىلىپ بەرىلگەن سوۆحوزدىڭ قوناق ۇيىندە ءتورت كۇن بويى توسەك تارتىپ جاتىپ الدى.   
 ءتورت كۇن بويى جاس ءمۇعالىم ونىڭ ماڭىنان ۇزاماي قويدى. بۇدان گورى دە ۇزاق جاتاتىن با ەدى، باعيلا ستۋدەنتتەر اراسىندا پايدا بولعان كۇدىكتى كوزقاراستار مەن كۇبىر- سىبىرلاردان قاۋىپتەنىپ ەرتە تۇرىپ كەتتى.   
 وسى ءتورت كۇن جاس ءمۇعالىم سەربوتاعا ماحابباتتىڭ ايىقپاس اۋرۋىنا ءبىرجولاتا شالدىعىپ شىعۋىنا تولىق جەتىپ جاتىر ەدى. 
 ءارى جاس، ءارى جىگەرلى، ءارى الاڭدايتىن سەمياسى جوق، ستۋدەنتتەردىڭ ءتىلىن تابا بىلەدى دەپ جىبەرگەن سەربوتا ماحابباتتىڭ الەگىنەن ءجۇنى جىعىلىپ، الماتىعا ازىپ قايتتى.   
 كۋرستاعى جىگىت بىتكەننىڭ باعيلاعا عاشىق بولماعانى جوق ەدى. قولدارى قالت ەتسە، بولماشى نارسەنى سىلتاۋراتىپ ەڭ از دەگەندە ءتورت- بەسەۋى ونىڭ قاسىنا جينالا قالاتىن. ءمۇعالىم رەتىندە ولاردىڭ ورتاسىنا سۇعىنا بەرۋگە ىڭعايسىزداناتىن سەربوتا الىستا ءجۇرىپ مۇڭعا باتادى.  
 
 جاراتىلىسىنان ناقتى عىلىمعا بەيىم جىگىت سارى ۋايىمنىڭ سالدارىنان اقىندىق ونەرگە دۋشار بوپ، وعان ليريكا- فيلوسوفيالىق حاتتار جازدى. باعيلا ولاردىڭ ءبىر دە بىرىنە جاۋاپ قايتارماي، قولى بوس كەزىندە وقىپ كوڭىلدەنسىن دەپ ءبارىن ماليكەگە جىبەرىپ وتىردى.   
 اسپاندى بوتانا بۇلت تۇگەل جاپقان، جۋىق ارادا اشىلا قوياتىن ءتۇرى جوق. تروتۋاردىڭ ەكى جاعىنا قاتارلاسا وسكەن قارا اعاشتار سارى جاپىراقتارىنان ايرىلىپ، سيديىپ- سيديىپ مۇلگىپ تۇر. قالانىڭ ەڭسەلى ۇيلەرى دە جازعى سانىنەن ايرىلىپ، كوڭىلسىز سۇرعىلت تۇرگە ەنىپتى. باعيلا بۇگىن ساباقتان ەرتەرەك شىققان سوڭ، جول- جونەكەي پلاستينكالار دۇكەنىنە بۇرىلدى دا، ودان كوڭىلىنە ۇنار ەشتەڭە تاپپاعان سوڭ كوشەگە شىعىپ، تاكسيگە قول كوتەردى. ىشىندە ءبىر عانا جولاۋشىسى بار تاكسي ونىڭ الدىنا كەپ تۇرا قالدى. قىز ادرەسىن ايتتى. 
 - جولىمىز ءبىر ەكەن، وتىرىڭىز، - دەدى شوفەر كوڭىلدى داۋىسپەن.   
 باعيلا شاتىرىن سىندىرىپ ىشكە ەندى دە، ارتقى ورىنعا جايعاستى.  
 - باراتىن جەرىڭىز ءوز ءۇيىڭىز بە؟ - دەدى الدىندا وتىرعان جىگىت بەرى قاراي مويىن دا بۇرماستان.   
 - ءسىز ماعان ايتىپ وتىرسىز با؟ - دەدى باعيلا  
 - ءيا، سىزدەن باسقا ەشكىم جوق ەكەنىن بىلەسىز عوي.  
 - ونىڭ قاجەتى قانشا؟   
 - بۇل سۇراعىڭىز با، جاۋابىڭىز با؟   
 - قالاي قابىلداعىڭىز كەلسە دە قارسىلىعىم جوق، - دەدى قىز نارازى ۇنمەن.   
 - سونشالىقتى تاپقىر ءسوز ەمەس! ءسىز باسقاشا جاۋاپ بەرەر دەپ كۇتىپ ەم، وزگەلەردەن تۇك تە ايىرماڭىز جوق ەكەن.   
 - نەگە وزگەلەردەن باسقا بولۋىم كەرەك؟   
 جىگىت مىرس ەتتى.   
 - ءوزىڭىز ءبىلىڭىز، وندا مەنىڭ شارۋام شامالى. تەك ءسىزدى باسقا قىزداردان بولەكشە شىعار دەپ ويلاعانىم عوي. پاپاڭىز وسىندا ما، اۋىلدا ما؟  
 
 بەيتانىس ادامنىڭ اش كەنەدەي جابىسىپ، قادالا قويعان سۇراقتارى باعيلانىڭ نامىسىنا ءتيدى.   
 - ءسىز مەنىڭ پاپامدى تانىمايسىز، وندا شارۋاڭىز قانشا؟   
 - و- و، ول كىسىنى ۇمىتۋعا بولا ما؟ ءسىزدى دە جاقسى تانيمىن.   
 - جۇرگىزۋشى جولداس، ماشينانى توقتاتىڭىزشى، - دەدى باعيلا، - مەن ءتۇسىپ قالايىن.   
 - جۇرە بەرىڭىز، - دەدى جىگىت سەنىمدى سالقىن ۇنمەن. سونان سوڭ ءسوزىن تاعى دا قىزعا باعىتتادى. - ايتىڭىزشى، ۇمىتىپ بارادى ەكەم، وقۋعا ءتۇستىڭىز بە؟   
 باعيلا ءدال قويىلعان مىنا سۇراقتان توسىلىپ، كۇدىك پەن تاڭدانۋدىڭ ەكى ورتاسىندا ءسال ابدىراپ قالدى.   
 - ءيا، ونى قايدان بىلەسىز؟   
 - و باستا وسىلايشا جاۋاپ بەرگەنىڭىز ءجون بولار ەدى. ءسىزدىڭ وقۋعا تۇسپەي قالمايتىنىڭىز بەلگىلى.   
 - نەگە ولاي دەيسىز؟   
 - نەگە ولاي دەيتىنىم سىزگە تاعى دا بەلگىلى.   
 باعيلا ونىڭ قۋشىقتاۋ جاۋىرىنى مەن مويىن وراعىشىنان بەرى- ەكى ەلى بەرى اسىپ تۇرعان قويۋ قارا دا قايراتتى شاشىنا، ءتىپ- تىك كەۋدەسىنە، مويىن بۇرماي سىرەسىپ وتىرعان قالپىنا جاقتىرماي قارادى.   
 - ءسىز ومىرگە وتە ىزالى ادام بولۋىڭىز كەرەك، - دەدى ول وسى سوزىنەن وزىنە جۇبانىش تاۋىپ.   
 - بولسا بولار. ءسىز جاقىندا تۇسەسىز، ۇمىتپاي تۇرعاندا سۇراپ قالايىن. كۋپەلەرىڭىزدە قالعان باياعى ءبىر پاراق قاعازدى جىرتىپ تاستاعان جوقسىزدار ما؟   
 كوز الدىنان نايزاعاي جارق ەتە ءتۇستى. سول نايزاعاي سوققىسى باعيلانىڭ ءون بويىن شىمىرلاتىپ، قان تامىرلارىن ءبىر ساتكە بۋىپ تاستادى. شالشىقتاردى شاشىراتىپ، زۋلاپ كەلە جاتقان ماشينا كەنەت ساڭىلاۋى جوق تۋننەلگە سۇڭگىپ كەتكەندەي توڭىرەك تۇنەككە اينالىپ، الدەن سوڭ بارىپ قانا جانارىنا قارا ىلىكتى. ەڭ ءبىرىنشى كورگەنى تاعى دا سول قيمىلسىز وتىرعان تۇلعا بولدى. ءبىر پاراق قاعازدى وقىعان ساتتەن بەرى ويىنان شىقپاي، ءوزىن ازاپقا دا باتىرىپ كەلگەن تۇلعا! سول ادام قارسى الدىندا، قول سوزىم عانا جەردە وتىر!  
 "كىم ويلاعان، - دەدى ىشىنەن باعيلا ءالى دە وزىنە- ءوزى ءجوندى كەلە الماي. - بۇلاي كەزدەسەمىز دەپ ويلاپ پا ەم! تاكسيدە، مەن توقتاتقان تاكسيدە! تۇسىمدە كوردىم دەۋگە دە جاناسپايتىن نەتكەن كەزدەيسوقتىق!؟ "  
 - ءسىز جاۋاپ بەرمەدىڭىز عوي. الدە ويىڭىزعا تۇسىرە الماي وتىرسىز با؟ - جىگىت ورىندىق ارقالىعىنا سول شىنتاعىن قويىپ، بەرى قارادى. جۇرەگىڭدى ءدىر ەتكىزەر سول باياعى سالقىن ءجۇز، جەبەدەي قادالار سول باياعى مۇزداي جانار.   
 - مەندە، - دەدى باعيلا ەستىلەر- ەستىلمەس قانا سىبىرلاپ. ول بۇل ءسوزدى قالاي ايتقانىن ءوزى دە بايقامادى.   
 - جوعالتپاعانىڭىز ءۇشىن راقمەت! ول قاعازدا ويلارىمنىڭ جيىنتىعى جازىلىپ ەدى. سىزدەرگە قىمبات بولا قويماس، ماعان وتە قاجەت. مەن سىزدەن ونى قالاي السام ەكەن؟   
 جاسىن باعيلاعا كوز توقتاتا قارادى. قىسىلماي، قىمتىرىلماي تۋرا قادالعان جانار جاس قىزدىڭ جۇرەگىن جۋالدىزداي شانشىپ ءوتتى. سول شانشۋ بۇكىل جانى مەن ءتانىن تۇتقىنداپ، ەرەكشە ءبىر سيقىرلى كۇشتىڭ قۇدىرەتىمەن وعان ايتپاسپىن دەگەن ءسوزىن ەرىكسىز ءتىل ۇشىنا يتەردى.   
 - جوق، مەن ءۇشىن ول قاعاز وتە قىمبات، - دەدى باعيلا ءوزىن- ءوزى بيلەۋدەن قالىپ. - قاجەت بولسا.. . اكەپ بەرەيىن. جاسىن بۇرىنعىداي سەلقوس ەمەس، قىز جۇزىنە بارلاي قارادى. مۇزداي جانارىنا لىپ ەتىپ جىلىلىق ەنگەندەي بولدى.   
 - ادالدىعىڭىزعا ريزامىن، - دەدى جىگىت قىز ءسوزى مەن ۇنىندەگى تازا كوڭىلدى بايقاپ. - ءبىر جاپىراك قاعازدى تۇمارداي جوقتاپ وتىرعانىم توسىن ادامعا ورەسكەل دە كورىنەر، ونىڭ نە سەبەپتى قاجەت ەكەنىن جاڭا ايتتىم، ەكىنشى سەبەبى - ءوزىم ۇناتپايتىن ادامداردىڭ قولىندا ەسكى ۇلتاراعىمنىڭ قالعانىن دا قالامايمىن.  
 
 جىگىتتىڭ سوڭعى ءسوزى باعيلانىڭ جىلى جۇرەگىنە كىراۋ قاتىردى. قارسى الدىندا وتىرعان وسى ءبىر بەيتانىس كەشىرىم دەگەننەن جۇرداي، كىسىنىڭ اق- قاراسىن اجىراتىپ جاتپايتىن، مەيىرىمسىز جانداي كورىندى. باعيلا اڭگىمەنىڭ سول ءبىر پاراق قاعازعا كەپ تىرەلگەن ساتىنەن باستاپ ءوزىنىڭ كىلت وزگەرگەنىن، اربالعان تورعايداي ەرەكشە ءبىر سيقىرلى كۇشتىڭ جەتەگىنە ەرىپ جۇرە بەرگەنىن، ءوزىن- ءوزى بيلەي الماعاندىعى ءۇشىن نامىستان جارىلا جازداپ وتىرعانىن، ەڭ باستىسى - وسىنىڭ ءبارى مىنا جىگىتكە مۇزداي قالپىنان ءبىر وزگەرمەۋى اۋەلى ءوزىنىڭ، قالا بەردى اكەسىنىڭ ارىن قورلاعانداي سەزىندى.   
 - ءيا، - دەدى باعيلا ىزاعا بۋلىعىپ، - شىن ايتاسىز، ءبىز ءۇشىن ونىڭ ەسكى ۇلتاراقتاي دا باعاسى جوق. جاي، كىتاپتاردىڭ اراسىنا بايقاۋسىز سالىپ قويىپپىن. ونىڭ ىزادان تىنىسى تارىلىپ، قولىنداعى جاپون شاتىرىن مىجعىلاي بەردى. تومەن قاراپ وتىرعانمەن قارسى الدىڭدا وزىنە قادالعان جاناردىڭ سۋىق لەبىن سەزىنۋمەن بولدى. "ىزالانعانىمدى انىق بايقادى، - دەدى باعيلا ىشتەي. - جاڭا عانا مۇلدە باسقاشا جاۋاپ بەرىپ ەدىم عوي. ول ءسوز جوق مەنى كۇلكىگە اينالدىرىپ وتىر".   
 - وتە جاقسى، - دەدى جىگىت بەتىن العا بۇرىپ. - شامالاۋىمشا، تۇستەن كەيىن وقيتىن بولۋلارىڭىز كەرەك. قاي اۋديتوريا، ساعات قانشادا دەپ سۇراعانىممەن ءقازىر ماعان جاۋاپ بەرەتىن جاعدايدا ەمەسسىز، سوندىقتان بىلاي كەلىسەيىك: مەن ەرتەڭ اۋديتوريالارىڭىزدى ساباق كەستەسىنەن تاۋىپ الىپ، ۇزىلىستە ءدال سول اۋديتوريانىڭ ەسىگىنىڭ الدىندا كۇتەيىن. ءسىز ماعان اكەپ بەرە قويىڭىز. مەنىمشە، مۇنىڭ تۇك تە قيىندىعى جوق. ال، ەگەر ونى دا ءيىلۋ دەپ ەسەپتەسەڭىز بىرەۋدەن بەرىپ جىبەرە سالىڭىز. ناق سول كەزدە سىزدەردىڭ ەسىكتەرىڭىزدىڭ الدىندا مەنەن باسقا بوتەن ادام بولا قويماس. ءبىرىنشى ساباقتىڭ ءبىرىنشى ۇزىلىسىندە كەلەم. وسىعان كەلىسەسىز بە؟  
 
 قىز ۇندەمەدى. ونىڭ سوزدەرىنىڭ سونشالىقتى اۋىر، ءبىراق، سونشالىقتى ءدال شىعىپ جاتقانى كومەيىن بىتەپ تاستادى. "ەگەر ونى ءيىلۋ دەپ ەسەپتەسەڭىز!.. "، "نەتكەن قازىمىرلىق!" باعيلا وسى كەزدەسۋدەن سوڭ ءتۇنى بويى وزىمەن- ءوزىنىڭ ارپالىسىپ شىعارىن، مىنا جىگىتكە دەگەن بۇرىنعى ىستىق ىقىلاسى مەن بۇگىنگى سالقىن سەزىمى تايتالاسقا ءتۇسىپ، ءبارىبىر سۋىقتى ىستىق جەڭەرىن، ءسويتىپ، ءبىر جاپىراق قاعازدى ونىمەن كەزدەسۋدىڭ دانەكەرى ەتىپ سىرتقا ءوزى الىپ شىعارىن وسى ماشينادا وتىرىپ- اق كۇن ىلگەرى توپشىلاپ قويىپ ەدى، ءبىراق جىگىت سىنىققا سىلتاۋ قالدىرماي ءبىر- اق سوزبەن ونىڭ الدىن كەسىپ، امالىن قۇرتىپ كەتتى. باعيلا سوعان ىزالاندى، سول ىزا كومەيىنە توبىق بوپ كەپتەلىپ، كوزىنە جاس ءۇيىردى.   
 ماشينا ونىڭ ءۇيىنىڭ تۇسىنا كەپ توقتادى. باعيلا تاكسيسكە ءبىر سوم اقشا بەردى، انا مەيىرىمسىز مەن تولەيىن دەپ ايتپادى دا.   
 ول اسفالتتىڭ قارلى بالشىعىن بۇرقىراتا كەشىپ، ۇيىنە قاراي تەز- تەز جۇرە بەردى. قول شاتىرىن اشىپ توبەسىنە كوتەرۋدى ويلاعان دا جوق. كەڭ ارقادان ءوتىپ، ۇيىنە قاراي بۇرىلا بەرگەندە قاراڭعى بۇرىشتان تانىس ادامنىڭ پوشىمىن كورىپ قالعانداي بولدى. "مۇنى قايدان كورىپ ەدىم؟ "- دەگەن سۇراۋ شىرماۋىقتاي شارپىسقان ىزالى ويىنىڭ اراسىنان جىلت ەتە قالدى. باعيلا جىلت ەتكەن بۇل سۇراققا دا، قيمىلسىز تۇرعان تۇلعاعا دا ءمان بەرمەي ونىڭ جانىنان وتە بەردى.   
 - باعيلا، - دەدى "جانسىز" بەينەگە وقىس ءتىل ءبىتىپ.  
 قىز سەلك ەتە ءتۇستى. سەربوتا! پلاش- پالتوسىنىڭ قالتاسىنا قولىن سۇعىپ، بۇعان قاراڭعىلىقتان تەلمىرە قاراپ تۇر. دالادا كوپ جۇرگەن بولسا كەرەك شلياپاسىنىڭ ەرنەۋىنەن سۋ تامشىلاپ، ونسىز دا ەت بوپ ەزىلىپ كەتكەن يىعىنا قۇيىلىپ جاتىر.   
 - سەربوتا اعاي، بۇل ءسىزسىز بە؟!- دەدى قىز ەكى- ءۇش ادىم جەردەن تاڭدانا داۋىستاپ.   
 - ءيا، مەنمىن. كەشىرىڭىز، مەن سىزگە.. . 
  - سەربوتا اعاي، سىزگە نە بولعان! بالا ەمەسسىز عوي، مۇنىڭىز نە؟   
 - ماعان ۇيگە قايت دەمەكسىز بە؟   
 - ولاي دەمەي- اق قويايىن.. . ءبىراق مىنا تۇرىسىڭىز ىڭعايسىز عوي. جانە، سارگەل اعايدى جاقسى تانيسىز، ول كىسى كورىپ قالسا.. .  
 - كورە بەرسىن.. .  
 - سىزگە ءبارىبىر بولعانمەن ماعان ءبارىبىر ەمەس، ءتۇسىنىڭىز. ەرتەڭ دە كۇن بار عوي، - دەدى باعيلا ءدال ءقازىر ودان قۇتىلۋدى عانا ويلاپ. - سۋىق ءتيىپ اۋىرىپ قالاسىز.   
 - مەيلى. ءسىز ءۇشىن.. .  
 - ياپىرماي.. .- ول جان- جاعىنا جاسقانا قاراپ قويدى. - ءتىپتى ۇيات ەكەن.. . قايتىڭىزشى، قۇداي ءۇشىن، وتىنەمىن.. .  
 - ءبىرازدان سوڭ سىزگە تەلەفون سوعايىن.. .  
 - كەرەگى جوق.. . ال، ساۋ بولىڭىز. مەن كەتەمىن. تەرەزەدەن ءبىز تۇرعان جەر اپ- انىق كورىنەدى.   
 - بىلايىراق كەتەيىك.   
 - ءسىز.. . مەنى رەنجىتكىڭىز كەلمەسە، ءقازىر قايتىڭىز.. .  
 - الداعى جەكسەنبىدە ماعان تىم بولماسا ەكى ساعات ۋاقىتىڭىزدى ارنايمىن دەپ ۋادە بەرمەسەڭىز كەتپەيمىن. كۇتە- كۇتە، شىداي- شىداي بولدىم.   
 "وي، ءتاڭىر- اي، ەندى مىنانداي حالگە دۋشار بولدىم با!- دەدى قىز وزىنە- ءوزى. - ەندى نە امال بار؟ - ۇيات- اي!.. "  
 - جارايدى. 
 - بۇل مەنەن قۇتىلۋ ءۇشىن ايتىلعان ءسوز ەمەس پە؟   
 - تۋھ، سىزگە نە بولعان بۇگىن!.. جارايدى دەدىم عوي.   
 - راقمەت، - دەدى سەربوتا كۇرسىنىپ، - ءسىز جۇرە بەرىڭىز، مەن قازىر قايتامىن.   
 باعيلا باسقا ءلام دەمەستەن پودەزگە جۇگىرە كىرىپ، پرۋجينالى ەسىكتى سارت جاپتى. سول جەردە تۇرىپ ەسىن جيعانداي كوزىن جۇمدى. "نەتكەن اۋىر كۇن ەدى، - دەدى كۇبىرلەپ، - ءبىر ارپالىسىم از بولعانداي، مىنا جايعا تاعى تاپ بولدىم- اۋ!" 
 
 ول ۇيگە كىرىپ كەلگەندە ماليكە مۇنىڭ تۇرىنەن شوشىپ، ايعايلاپ جىبەرە جازدادى. "نە بولدى؟ !"- دەگەن ماليكەنىڭ ۇرەيلى سۇراعىنا ەسىككە ارقاسىن سۇيەپ تۇرىپ:   
 - كوردىم، - دەپ جاۋاپ بەردى.   
 - كىمدى؟   
 - ەكەۋىن دە.   
 - نە- مە- نە؟   
 - ەكەۋىن دە دەيمىن. ءبىرىن تاكسيدە، ەكىنشىسىن ۇيگە كىرە بەرىستە. بىرىنە اقشا بەردىم، ەكىنشىسىنە ۋادە بەردىم.   
 "و، جاساعان، اق پاديشانى ساقتاي گور!"- ول ەزۋ تارتقان بولدى.   
 - سەن مەنى جىنداندىرماي تىنبايتىن شىعارسىڭ. جوندەپ ايتشى!  
 - اۋەلى شەشىنىپ الايىن، ليكە، - دەدى باعيلا وعان كۇلە قاراپ.   
 - سۋر، سەن.. . ءىشىپ العانبىسىڭ؟   
 - ليكە، ول ءبىزدى ۇناتپايدى، ليكە! مەنى دە، ءبارىمىزدى.. .  
 بۇگىنگى وقيعالاردى ول ماليكەگە تۇگەل ايتىپ بەردى.   
 - ليكە، - دەدى باعيلا اسپانعا قاراپ جاتىپ. - ايەل اتاۋلىنىڭ ءومىرى وسىنداي ارپالىسپەن وتە مە؟   
 - بۇل ءالى باستاماسى عانا.  
 - قانداي ايانىشتى! ءتوزۋ كەرەك، كونۋ كەرەك، ءيىلۋ كەرەك.. . مەنىڭ ەشكىمدى سۇيگىم كەلمەيدى، ليكە.   
 - ول سەنىڭ ەركىڭدە ەمەس، سۋر.. . ءسۇيۋ دەگەن ەشكىمنەن رۇقسات الىپ كەلمەيدى، ول ءتىپتى، وزىڭمەن دە ساناسپايدى. ءسۇيۋ - وزگەگە ءتانىڭ مەن جانىڭدى قۇل ەتىپ ماتاپ بەرەتىن ءتاتتى ۋ، سۇيكىمدى جاۋىز.   
 - ءسىز بىرەۋدى ءسۇيىپ كوردىڭىز بە؟  
 - كوردىم.. .  
 - مەن شىن سۇراپ تۇرمىن.  
 - مەن نەگە وتىرىك جاۋاپ بەرەم؟  
 - ول نەمەن ءبىتتى؟  
  - كورىپ ءجۇرسىڭ عوي، سەنىڭ اكەڭنىڭ نەمەرە اعاسىنا تۇرمىسقا شىعۋىممەن ءبىتتى.  
باعيلا ونىڭ جۇزىنەن كەرمەك كۇلكىنى كوردى.   
 - ءسىز.. . سەرگە نەگە تۇرمىسقا شىقتىڭىز؟ ءسىزدى ەشكىم زورلاپ كوندىرگەن جوق، ون جىل بويى مەكتەپ پروگرامماسىنان وقىپ كەلگەنىمىزدەي قالىڭ مال قۇربانى بولعان جوقسىز، وسىنداي كەزدە، جەتپىسىنشى جىلداردىڭ باسىندا، ءسىزدى بۇعان يتەرگەن نەنىڭ اسەرى؟  
 ماليكە كرەسلوسىنا شالقايىپ اۋىر ءبىر كۇرسىندى دە، ەكى شىنتاعىن تىزەسىنە قويىپ، قايتادان العا ءوتىپ وتىردى.   
 - سۋر، بۇل وتە ۇزاق، ءارى مەيلىنشە سۇرعىلت اڭگىمە. ونىڭ ەشكىمگە قىزىعى جوق، ءتىپتى، وزىمە دە. كەيدە مەن وتكەن ءومىرىمدى مۇلدەم ەسىمە العىم كەلمەيدى. قولىمدا ءبىر قۇدىرەتتى كۇش بولسا ءبارىن ءبىرجولاتا ءىز قالدىرماي وزگەرتىپ ەرتەڭگى كۇنمەن ءومىر سۇرگىم كەلەدى. ءوزىڭ ايتشى، "كومپوزيتور" كۇيەۋدى قالايمىن با، ماحابباتى مەن قازى- كارتانى قاتار الىپ جۇرە الاتىن بەيشارا، پاسىق جىگىتتەردى اڭسايمىن با، الدە، ءبىر ايەلىن قىزعانشاقتىقتان ءولتىرىپ، مەنىڭ دە جانىمدى تاسقا تامعان تامشىداي بىلدىرمەي قاجاپ كەلە جاتقان قىتىمىر سارگەلگە ريزامىن با؟ سەن بولاشاق تاريحشىسىڭ عوي، ءسال تەرەڭىرەك ويلانشى. جەر ۇستىندەگى تىرشىلىكتىڭ جارالعانىنا بەس ميللياردتاي جىل بوپتى، ونى دا ەشكىم ساناپ تۇرعان جوق، ودان دا كوپ بولۋى مۇمكىن. سودان بەرگى تىرشىلىكتىڭ ءبىر دە بىرەۋىن بىلمەيمىز، ءبارى ءبىزسىز ءوتتى. ءبىز باسقا ءبىر بەلگىسىز كەڭىستىكتە بەلگىسىز مولەكۋلا، نە بەلگىسىز ءبىر بولشەك بوپ ۇشىپ جۇردىك. كەنەت دۇنيەگە كەلدىك. اقىلى بار، ويى بار، ءتىلى بار، دىبىس پەن بوياۋدىڭ سىرىق تۇسىنە بىلەتىن قاسيەتى بار ادام فورماسىندا كەلدىك. قىسقا عانا مەرزىمگە. اسىعىسپىز، ۋاقىت جوق. بەلگىسىز كەڭىستىكتەگى بەلگىسىز بولشەككە تەز قايتا اينالۋىمىز كەرەك. سوندا دەيمىن- اۋ، سوندا نە ءۇشىن كەلدىك، نە ءۇشىن كەلدىم؟ "كومپوزيتورعا" تۇرمىسقا شىعىپ، ءۇش ايدان سوڭ اجىراسۋ ءۇشىن، تۇسىنىگى مەن تۇيسىگىنەن پەندەشىلىگى تەرەڭ جىگىتتەرگە قازى- قارتا ۇلەستىرۋ ءۇشىن، ايەلى ولگەن سارگەلگە - ول بۇل ءسوزدى باتىرىپ ايتتى - تۇرمىسقا شىعىپ، زىم- زيا عايىپ بولۋ ءۇشىن بە؟ سول ءۇشىن عانا كەلدىم بە؟   
 - ليكە، باسقا قانداي ماقساتىڭىز بار؟ ءسىز نەنى ارماندايسىز؟   
 - بىلمەيمىن. سۋر، - دەدى ماليكە الاقانىمەن يەگىن تىرەپ. - ءبىر سوزبەن ايتۋ قيىن. جالپى ويىنداعى كوكسەگەنىڭ ءبىر سوزگە سياتىن بولسا، ونىڭ دا سونشالىقتى ءمانى بولا قويماس. مەن كۇنى كوشەگە دەيىن ءوز ءومىرىمنىڭ ءار كۇنىنەن عاجايىپ ءبىر جاڭا قۇبىلىستى، جاڭا بەتبۇرىستى كۇتىپ كەلدىم. انە- مىنە ول ەسىگىمدى قاعادى دەپ كۇتتىم، قاعادى دا مەنى ەرتەگىدەي ءبىر ومىرگە جەتەلەپ الىپ كەتە باراتىنداي كورىنەتىن. لاعى ولگەن كيىكتەي ول قيالىم دا سۋالىپ ءبىتتى. ەرتە سۋالدى. ويتكەنى مەن ەرتەڭگى كۇنىمدى ەرتە ءتۇسىندىم. ءبارى الاقانداعىداي. ەشقانداي سىرى، ەشقانداي جۇمباعى جوق. بۇگىن - سەگىز ساعات جۇمىسى، ءبىر ساعات ءۇزىلىس، كەشكى اس، جەتى ساعات ۇيقى. ەرتەڭ - سەگىز ساعات جۇمىس، ءبىر ساعات ءۇزىلىس، كەشكى اس، جەتى ساعات ۇيقى.. .  
 وسىلاي كەتە بارادى، كەتە بارادى. ءومىر بويى!..   
 - ليكە، - دەدى باعيلا، - ءسىز مۇلدە اداسقان جانسىز. ءسىز نە جازۋشى، نە جيھانكەز بولۋىڭىز كەرەك ەدى. ءوزىڭىزدى- ءوزىڭىز دۇكەنگە بەكەر قاماعانسىز. مىنانداي ويلارىڭىزدى قازى- قارتا مەن قىمىران ساتاتىن تار دۇكەندە تۇنشىقتىرۋ وبال عوي.   
 ماليكە كەنەت سىقىلىقتاي كۇلدى. ول باعيلانىڭ ادەمى مۇرنىنان تاعى قىسىپ قويدى.   
 - سەنىڭ ويىڭ ۇشتالىپ كەلەدى! سۇراقتارىڭ ءبىتتى مە، جولداس ءتىلشى؟   
 - جوق. ءسىز ەشقايسىسىنا دا جاۋاپ بەرگەن جوقسىز. ءبارى اياقسىز قالدى.   
 - باسقا ءبىر كەزدە، سۋر. ساعات ون ءبىر بوپتى. تاڭەرتەڭ ەرتە تۇرۋ كەرەك. ونىڭ ۇستىنە، سەنىمەن ۇزاق سويلەسىپ قالسام ءسەردىڭ قىزعانىشى ويانادى. جالپى، ونىڭ قىزعانىشى ويانۋى ءۇشىن مەنىڭ قارسى الدىمدا جاندى بەينەنىڭ وتىرۋى شارت ەمەس. ەگەر ستولعا شامپاننىڭ بوتەلكەسىن قويىپ، سول جەردە ءۇنسىز ويعا شوما قالساڭ، ول سەنى بوتەلكەدەن دە قىزعانادى.   
 - دەمەك، ول ءسىزدى جانىنداي سۇيەدى.   
 - سوندىقتان ايەلىن بوتەلكەدەن دە، قارىنداسىنان دا قىزعانادى!- ول اۋزىن الاقانىمەن باسىپ، تۇنشىعا كۇلدى. - كەيدە ماعان ول بۇل دۇنيەگە تەك ايەلىن قىزعانىپ ءوتۋ ءۇشىن عانا كەلگەن سياقتى بوپ كورىنەدى. - باعيلا دا كۇلدى. - ساعان كۇلكى جاراسادى، - دەدى ماليكە. ساعان ءبارى جاراسادى. ەگەر سەن وگىزدىڭ ءمۇيىزىن باسىڭا جاپسىرىپ الساڭ دا جاراسا بەرەر ەدى! ال، مۋزىكا تىڭدا، كىتاپ وقى، قيال كەز. ءتۇبى سەن وسى بولمەدەن نە دانىشپان بوپ شىعاسىڭ، نە اقىلىڭنان اداسىپ شىعاسىڭ. - ول ورنىنان تۇردى دا، كۇلكىسىن جيىپ: - سەنىڭ ءوز اقىلىڭ وزىڭە جەتەتىن سياقتى. بايقا، ءالى تىم جاسسىڭ، شاماڭنىڭ جەتكەنىنشە ماحاببات دەگەن فەودالدىڭ قۇلى بولماي بوستاندىقتا جۇرە تۇرۋعا تىرىس.   
 باعيلا وعان سۇيسىنە قاراپ تۇرىپ، كوزىن جۇمىپ باسىن يزەدى. ول شىعىپ كەتتى. ءبىرازدان سوڭ باعيلا باس جاعىنداعى كىتاپتىڭ اراسىنان ەرتەڭ ساباققا الىپ باراتىن ءبىر پاراق قاعازدى تاۋىپ الىپ، ونى تەز وقىپ شىقتى. وتكەن جولعىداي ەمەس، تۇسىنىكتى، ايقىن سەكىلدى. جانە، ونداعى سوزدەردىڭ بارىنەن جاسىننىڭ ايقىن دا بۇلتارتپاس قوڭىر سالقىن ءۇنى ەستىلىپ تۇرعانداي بولدى.   
 ول قاعازدى جانىنداعى كىتاپتىڭ ۇستىنە قويىپ، توبەگە قارادى. نازارى ودان ءسال تومەن جىلجىعاندا بۇعىنىڭ كەپكەن باسىن كوردى. ول ءباز- باياعىسىنشا كورىنبەيتىن كوكجيەككە، ەلىرە، تاڭدانا قاراپ تۇر. قاراعان سايىن قاراي بەرگىسى كەلەتىن سياقتى. تورشەردىڭ سارعىش ساۋلەسىنەن ونىڭ جانارى ءسال كۇڭگىرت تارتىپ، بۇرىنعى بەيكۇنا قالپىنا بولماشى عانا وكىنىش پەن مۇڭ ۇيالاپتى.   
 ءبىر كەزدە سول جانار بىرتە- بىرتە مۇلدەم سۋىق تارتىپ، باعيلانىڭ ءدال وزىنە قادالىپ تۇرعانداي كورىنەدى. ونىڭ جۇرەگى ءدىر ەتە ءتۇستى. مىنا جانار بۇگىنگى تانىس بەيتانىستىڭ جانارىنا ۇقسايتىن سياقتى. جەبەدەي وتكىر، سۇڭگىدەي، ءشولدىڭ قۇدىعىنداي تەرەڭ. ءارى جاقىن، ءارى جات، ءارى ۇرەيلى، ءارى قىمبات.

* * *  
 العاشقى ساباقتىڭ ءبىرىنشى ءۇزىلىسى جاقىنداعان سايىن باعيلانىڭ تىنىسى تارىلىپ، سابىرى كەتە باستادى. بىردە ول مىنا لەكتسيانى جالتىر باس كارى ءمۇعالىم تىم سوزىپ جىبەرگەندەي سەزىنسە، كەلەسى ساتتە ءدال وسى جالتىر باس ونى قاساقانا اسىعىس بىتىرگەلى جەدەلدەتىپ جاتقانداي كوردى. ول ءمۇعالىمنىڭ نە ايتىپ، نە قويىپ جاتقانىمەن ءىسى بولعان جوق، باسىندا تۇرعان ءبىر- اق سۇراققا: ء"وزىم الىپ شىعايىڭ با، بىرەۋدەن بەرىپ جىبەرەيىن بە؟ "- دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەۋمەن بولدى.   
 قوڭىراۋ كەنەت شىر ەتە تۇسكەندە، باعيلا سەلت ەتە قالدى. تاسقا قۇلاعان شىنىداي ويى بىت- شىت بولدى. سوندا عانا بارىپ، ول ءوزىنىڭ الگى سۇراققا جاۋاپ ازىرلەمەگەنىن سەزدى.  
 ءدال وسى ساتتە ول ءوزى دە ءتۇسىنىپ بولمايتىن ەرەكشە قالىپ تانىتىپ، ورنىنان تۇردى دا، اسىعىس ەسىككە بەتتەدى. ميىنىڭ باسقا ءبىر نۇكتەسىندە جاسىرىن دايىندالعان شەشىم قاجەت شاقتا باسقا كۇدىك پەن باسقا جاۋاپتىڭ ءبارىن قاس قاعىم ساتتە تۇنشىقتىرا سالدى دا، ءوز ومىرىنە ەرىكسىز باعىندىردى.   
 باعيلا مۇعالىمنەن سوڭ ىلە- شالا شىققاندا جىگىت كوريدوردىڭ الىس تۇكپىرىندە بەرى قاراپ تەمەكى شەگىپ تۇر ەكەن، قىزدى كورگەن سوڭ، ول جايلاپ جاقىنداي بەردى.   
 - سالەمەتسىز بە، - دەدى باعيلانىڭ جانىنا تايانعاندا. - كەشىرىڭىز، ءسىزدىڭ اتىڭىز كىم؟   
 قىز كەشەگى كەگىنىڭ ءالى باسىلماعانىن سەزدىرگىسى كەپ جاۋاپ بەرمەي ءۇنسىز تۇردى دا، وزىنە قادالىپ تۇرعان وتكىر جاناردى قاراماسا دا تانىمەن سەزىنىپ، كوپكە شىداي المادى.  
 - باعيلا، - دەدى ول داۋسى دىرىلدەپ. ءسويتتى دە، كىتاپ اراسىنان ءبىر پاراق قاعازدى ىزدەي باستادى.  
 - ونشا جاقسى ەمەس ەكەن، - دەدى جىگىت. - الماتىنىڭ كونديتەرلەرى جاساعان قارامەل سياقتى ەزىلىپ تۇر.   
 - ءسىز.. . ءسىز.. . مەيلىنشە مەيىرىمسىز ادامسىز، نەمەسە وسىنىڭ ءبارىن ادەيى جاسايسىز. مەنىڭ ارىما تيۋگە قاقىڭىز جوق!- قىز جىلارمان حالدە ارەڭ سويلەدى.   
 - العاشقى ويىڭىز راس بولار دەپ قورقام. - ول قاعازدى الىپ، ءىش قالتاسىنا سالدى. - راقمەت! وسىمەن ءبىرجولا قوشتاسۋعا دا بولار ەدى، ءبىراق سىزگە ايتاتىن ءسوزىم بار. قورىقپاڭىز، ماحابباتقا مۇلدە ماڭايلامايدى. جۇرەگىن الىپ جۇگىرىپ جۇرگەندەر مۇندا مەنسىز دە جەتكىلىكتى شىعار.   
 ول تاعى دا قاتەلەسكەن جوق، ءدال ءتيدى. جاسىن ءسوزىنىڭ قىزعا ەرەكشە اسەر ەتكەنىن ونىڭ يمەك قاستارىنىڭ ءدىر ەتە تۇسكەنىنەن سەزدى.   
 - كەشكە مەنىڭ ۋاقىتىم جوق، - دەدى باعيلا كەلىسە كەتۋدىڭ رەتىن تاپپاي. 
 - كەشكە؟ كەش - قىز بەن جىگىتتىڭ كەزدەسۋى بوپ كەتەدى. ءسىز ءقازىر شىعىڭىز. ءبىلىمىڭىز ءبىر ساباققا ولقى بولار.. . مەن تومەندە كۇتەم. تەلەفون- اۆتوماتتىڭ جانىندا. ول وسىنى ايتتى دا، تەز بۇرىلىپ جۇرە بەردى. قىز ەسىن جيامىن دەگەنشە ول باسقىشپەن ءسال جۇگىرە باسىپ، تومەن ءتۇسىپ بارا جاتتى.  
 - باعيلا، ول كىم؟ - دەدى مۇنىڭ قاسىندا وتىراتىن قىز جىگىت كەتىسىمەن جانىنا جەتىپ كەپ. - تۋىسىم.  
 - وتىرىك ايتادى، - دەدى سەرەيگەن ءبىر جىگىت. - سەن ونى تانىمايسىڭ دا، ال، مەن ونىڭ كىم ەكەنىن بىلەم. ول - ايگىلى جاسىن. اۆتوگراف الايىن دەپ ەدىم، سوزدەرىن بۇزۋعا ۇيالدىم.  
 - جاسىن!- ءبىر توپ قىزدار مەن جىگىتتەر شۋ ەتە قالدى. - قاپ! باعانا نەگە ايتپادىڭ، اۆتوگراف الاتىن ەدىك. ول ءالى وسىنداي جاس پا ەدى؟ ! قىران كوز، جاسىن دەسە جاسىنداي كەلىستى ەكەن!- باعيلانىڭ جانىندا وتىراتىن قىز وعان دەگەن ىقىلاسىن جاسىرماي ايتتى. الگى جىگىت تاعى سوزگە ارالاستى:  
 
 - جاسىن - ونىڭ ادەبي بۇركەنشىك اتى - پسيەۆدونيمى. شىن اتى كىم ەكەنىن باعيلا ايتسىن، تۋىسى عوي.   
 - شىن اتى كىم، ءا؟ - قىزدار ونى قورشاپ الدى.  
 - جىلقىايدار. - شەگىنۋگە جەر جوق، كەنەت ونىڭ تۋىسى بوپ شىققان سوڭ، شىن اتىن بىلمەۋگە بولمايتىن ەدى.  
 ول اۋزىنا تۇسكەن ءبىرىنشى ەسىمدى ايتا سالدى.  
 - جىلقىايدار!- ۋ- ۋ!- قانداي ولاق ات. جىلقىايدار مادييەۆ! مىناداي اتپەن جازۋشى ەمەس، كولحوزدا زووتەحنيك بولۋ كەرەك. جاسىن! بۇل باسقا- ا! بۇل - نايزاعايداي ءتىلىپ تۇسەتىن وتكىر ويلى جازۋشىعا عانا ءتان!  
 - باعيلا، ول سەنىڭ تۋىسىڭ با؟   
 - ءيا.   
 - ونى بۇرىن نەگە ايتپاي كەلدىڭ؟ مەنى تانىستىرشى جاراي ما؟ 
 - اۋەلى قالىڭ مالىن تولە. - الگى سەرەيگەن جىگىت كەۋدەسىن سىرتتا قالدىرىپ، موينىن توپتىڭ ىشىنە سۇقتى . ونىڭ باسى ۇلكەن، موينى جىڭىشكە. جازدىڭ كۇندەرى كويلەكشەڭ جۇرگەندە باسى تاياققا كيگىزگەن بوكسشىنىڭ قولباعىنداي بوپ كورىنەتىن. سونىسىن بىلدىرگىسى كەلمەي ول قىسى- جازى قىزداردىڭ كاپرون ورامالىن موينىنا گالستۋك سەكىلدى ەتىپ بايلاپ جۇرەدى.   
 - قالىڭ مالىن تولەيمىن، - دەدى قىز كۇلىمدەپ. - ءبىر ستاقان مانگو جانە مەيىز قوسقان پيروگ!  
 - كەلىستىم!- جىگىت قىزداردىڭ ەكى يىعىنىڭ اراسىنان قولىن سۋماڭ ەتكىزىپ سوزدى. ساۋساقتارى ماگازيننەن بۇگىن ساتىپ العان ايىرداي قارا قوشقىل، بىلەگى ولاقتىڭ جاساعان سابىنداي كەدىر- بۇدىر، يرەك- يرەك ەكەن. وسى ءيىر ساپتى ايىردىڭ ارعى باسىندا سويعان تۇلكىدەي ىرسيا كۇلىپ تاياققا كيگىزىلگەن بوكسشىنىڭ قولعابى تۇر.   
 - وي، ءارى كەتشى!- دەدى قىز ونىڭ قولىن قاعىپ. -كەلىستىك قوي!  
 - ماقۇل. - باعيلا ەرىكسىز كۇلىمسىرەپ، باسىن يزەدى.  
  - ونىمەن تانىسىپ قايتپەكسىڭ؟ - دەدى جىگىت تاعى كيمەلەپ. - بىرىنشىدەن - ول ۇيلەنگەن، ەكىنشىدەن ەكى بالاسى بار!  
 - بولسا بولا بەرسىن! ماحابباتقا نەكە قۋالىگىنىڭ قاجەتى جوق!  
 قوڭىراۋ سوعىلدى. ستۋدەنتتەر ىشكە كىرە باستادى. باعيلا نە ىستەرىن بىلمەي ەكى ويدىڭ ورتاسىڭدا تۇرىپ قالدى. تومەننەن ءبىر جىگىت ءبىر قىزدى قولىنان جەتەكتەپ جۇگىرە جونەلدى.  
 - تاكلاماكان كەلە جاتىر! ىشكە كىرەيىك!  
 تاكلاماكان "ەرتە دۇنيە تاريحىنان" لەكتسيا وقيتىن ءمۇعالىم. ءسوز اراسىندا ول "تاك" دەگەن ورىس ءسوزىن كوپ ارالاستىراتىن بولعان سوڭ جانە باسىنىڭ ءشول دالاداي تاقىرلىعىنا قاراپ ستۋدەنتتەر "تاكلاماكان ءشولى" دەپ اتاپ كەتكەن. بۇل ايداردىڭ قاشان شىققانى بەلگىسىز، قازىرگى ءبىرىنشى قۋرسقا ول بۇرىنعى ستۋدەنتتەردەن مۇرا بوپ قالعان. بەرتىن كەلە ء"شول" جىرىلىپ قالىپ، جالعىز "تاكلاماكان" عانا قالدى.  
 - جانات، مەنىڭ سۋمكامدى اكەپ بەرشى؟ - دەپ ىشكە كىرە بەرگەن قۇربىسىنا.   
 ول قۇستاي ۇشىپ بارىپ سۋمكامەن قايتا ورالدى.  
 - قايتىپ كەلەسىڭ بە؟   
 - ءبىر ساعاتتان سوڭ،   
 - جاسىنمەن كەزدەسۋگە مە؟   
 باعيلا ءدىر ەتە قالدى.   
 - قورىقپا، وندا تۇرعان ەشتەنە جوق. مەنەن سالەم ايت!ساعان تۋىس ەمەس ەكەنىن وڭاي ۋادە بەرگەنىڭنەن ءبىلىپ ەم. ال، جولىڭ بولسىن! تاكلاماكاننىڭ توبەسى كورىندى، زىت!  
 باعيلا كوريدوردىڭ الىس تۇكپىرىنە قاراي بۇرىلىپ كەتتى.

* * * 

 ەكەۋى ماڭايداعى كافەنىڭ ءبىر بۇرىشىنا كەپ وتىردى. جاسىن ەكى كوفە، ليموناد، شامپان جانە شوكالاد زاكاز بەردى. زاكازدارىن داياشى اكەپ الدارىنا قويعانشا ولار ۇندەگەن جوق، جاسىن شامپاندى اشتى دا، ەكى فۋجەرگە دە ورتالاپ قۇيدى.   
 - مەنىڭ جوعالعان قاعازىمنىڭ تابىلعانى ءۇشىن!- دەدى ول فۋجەرىن كوتەرىپ.  

 باعيلا دا ىدىسىن قولىنا الدى.  
 - مەن ىشپەيمىن، - دەدى شامپان كوپىرشىكتەرىنەن كوز الماي.  
 - ءوزىڭىز ءبىلىڭىز. ءبىراق، ۇرتتاپ وتىرعانىڭىز ءجون بولار ەدى. ءبىر ساعات بويى ءۇنسىز، قيمىلسىز وتىرۋ ادامعا اۋىر تيەدى عوي.   
 باعيلا مۇزداي شامپاننان ەكى ۇرتتادى. ون جىلدىقتى ءبىتىرۋ كەشىندە ءبىر بوكالىن ىشكەنى بار. قىجىلداعان گازى قولقاسىن جارىپ جىبەرە جازداعان. سونان كەيىن تاتىپ وتىرعانى وسى. اۋزىما الماسپىن دەپ ەدى، ەشكىم قيناماي- اق ۇرتتاي سالعانىنا ءوزى تاڭ قالدى. سول ءدام، سول قاسيەت. ەكى ۇرتتام شامپاننىڭ گازى وكپەسىن قىسىپ، تىنىس جولدارىنا ۆاكۋۋم پايدا بولعانداي ارەڭ دەمالدى.  
 - ءسىز تاريح فاقۋلتەتىنە نەگە ءتۇستىڭىز؟ - دەدى جاسىن الدەن سوڭ وعان تۋرا قاراپ.   
 مۇلدەم كۇتپەگەن سۇراقتان قىز ابدىراپ قالدى.   
 - ۇيالماڭىز، - دەدى ول ءسال جىميىپ. - مەن قاي تاقىرىپتا بولماسىن اشىق سويلەسكەندى ۇناتام.  
 - اشىعىن ايتسام، - دەدى قىز جاسىننىڭ جۇزىنە قاراماۋعا تىرىسىپ، - كەشەگى وقيعادان سوڭ سىزبەن كەزدەسكەنىمە وكىنىپ ەدىم. ەندى كەزدەسە قالسام سويلەسپەۋگە، تەرىس اينالىپ كەتۋگە بەل بايلاپ ەم. مۇندا كەلىپ قالعانىمدى ءوزىم دە كەشىرە الماي وتىرمىن.  
 - مىنە، قىزىق!- دەدى جىگىت. - كەشىرە المايتىن مەن بولۋىم كەرەك ەدى عوي.   
 - ءسىزدىڭ سەبەبىڭىز بەن مەنىڭ سەبەبىم ەكى باسقا. ءسىز بارىمىزگە ءتىل تيگىزدىڭىز. مەنى ادام قۇرلى سانامادىڭىز دا. مەن.. . مەن مۇنداي ءسوزدى ەشكىمنەن ەستىگەن ەمەسپىن، ءتىپتى، ەستيمىن دەپ ويلاعان دا ەمەسپىن.. . بالكىم، مۇندا كەلگەندە وسى رەنىشىمدى ءبىلدىرۋ ويىمدا بولعان شىعار.. .  
 - ءسىز كەشەگىدەن گورى بۇگىن اقىلدىلاۋسىز، - دەدى جاسىن جايباراقات شامپاننان ۇرتتاپ. - نامىستىڭ ۇلكەن كىشىسى بولمايدى جانە ول ەركەك، ايەل دەپ جىنىسقا دا بولىنبەيدى. ءسىزدىڭ رەنىشىڭىز مەنىڭ رەنىشىمنىڭ بالاسى، نەمەرەسى، تاعى سول سياقتىلار. ويتكەنى ولاردىڭ ءبارى مەنىڭ رەنىشىمنەن تارايدى. اكەڭىز ۇلكەن قىزمەتكەر عوي شاماسى؟   
 - ونىڭ سىزگە قاجەتى جوق. سونان سوڭ، سىزدەن وتىنەرىم.. . اڭگىمەگە اكەمدى ارالاستىرماڭىز. وندا مەن تۇرام دا كەتىپ قالام.  
  - ءسىزدىڭ جاعدايىڭىز ماعان قاراعاندا الدەقايدا جەڭىل، ويتكەنى ءسىز ءوز ەركىڭىزبەن تۇراسىز دا كەتىپ قالاسىز، ال مەنى قۋىپ شىققان. ايىرماسى بار شىعار دەيمىن.  
 قىز ءمۇدىرىپ قالدى. ءبىر كەزدە وزدەرى كۋپەدەن قۋىپ شىققان جىگىتتىڭ الدىندا بۇگىن قاتتى قىسىلدى. جانە ول جىگىتتىڭ باسقا بىرەۋ ەمەس اتى شۋلى جاسىن بوپ كەزدەسۋى ونىڭ ار الدىنداعى ۇياتىن قويۋلاتا ءتۇستى.   
 - جارايدى، بۇل تاقىرىپتى قويايىق، - دەدى جىگىت. ^- ء^سىز ەكەۋمىز ءبىر- بىرىمىزگە سوت قۇرعاننان ناتيجەگە قولىمىز جەتپەس. سونىمەن تاريح فاكۋلتەتىنە نەگە ءتۇستىڭىز؟   
 - دەمەك، تاريحشى بولعىم كەلگەن شىعار.   
 - تاريح ءپانى مەن تاريح عىلىمىنا ءسىزدىڭ سۇلۋلىعىڭىز اسا قاجەت پە ەكەن؟ نەمەسە كەرىسىنشە، ءسىزدىڭ سۇلۋلىعىڭىزعا تەك تاريح ءپانى مەن تاريح عىلىمى اسا قاجەت پە؟   
 - سىزگە مەنىڭ ءبىر قۇربى قىزىم سالەم ايتتى.. .  
 - ءىم- م، ونىڭ بۇل ارادا قانداي قاتىسى بار؟  
  - بىلمەيمىن.. . تاريح پەن سۇلۋلىقتىڭ دا ءبىر- بىرىنە قانداي قاتىسى بار ەكەنىن تۇسىنە الماي وتىرمىن.   
 جاسىن اۋزىنا اپارا جاتقان فۋجەرىن ورتا جولدان قايتارىپ ستولعا قويدى.   
 - بىلەسىز بە، ءسىز ماعان ۇناپ كەلە جاتىرسىز، - دەدى وعان سۇيسىنە قاراپ. - ماعان ادام بويىنداعى سۇلۋلىقتان گورى ءسوزى ۇنايدى.   
 - بىلەم.  
 - قايدان بىلەسىز؟  
 - بىرنەشە قايتالاپ وقىپ شىققان ءسىزدىڭ ەكى كىتابىڭىز ايتتى.  
 
 جاسىن كەۋدەسىن كوتەرىپ، سۇيرىكتەي ساۋساقتارىمەن بوكالدى سيپالاپ، ءوزى ايتقان سوزىنەن ءوزى ىڭعايسىزدانىپ وتىرعان قىزعا سۇيسىنە قارادى.   
 - باسقا قانداي كىتاپتار وقىپ ەدىڭىز!  
 - كوپ ەمەس...  
 - ءسىزدىڭ ويلاۋ جۇيەڭىز ەرەكشە ەكەن. كەشە نەگە وسىلاي سويلەمەدىڭىز؟   
 - ويتكەنى ءسىز.. . بىردەن نامىسقا تيە سويلەدىڭىز. بىلەسىز بە، مەن تۇنىمەن قورلانىپ، زابىرلەنىپ شىقتىم. جىلادىم دا. ءسىزدى مەيلىنشە جەك كورىپ كەتتىم.   
 - بۇگىن نەگە كەلدىڭىز؟ مەن ءسىزدى قيناعان جوقپىن، قيىلا وتىنگەن جوقپىن عوي.   
 - ءبىر سەبەبىن ايتتىم- اۋ دەيمىن.   
 - باسقا سەبەبى؟ 
 - مەنىڭ اۋزىمنان "ءسىز ءۇشىن كەلدىم"، - دەگەن ءسوزدىڭ شىعۋىن كۇتىپ وتىرسىز با؟   
 جاسىن شامپاننان تاعى ۇرتتاپ، مۇزداپ قالعان كوفەنى ەرنىنە تيگىزىپ قايتا قويدى.   
 - قازاق قىزدارىنىڭ ويىنا ورالا قويمايتىن جاۋاپ! ونىڭ ۇستىنە ءسىزدىڭ جاسىڭىزدا.   
 - ءسىز مەنى مۇندا نەگە شاقىردىڭىز؟ ۇمىتىپ كەتكەن جوقسىز با؟   
 - جوق. بىلەسىز بە، مەنىڭ ويىمدا كوپ نارسەلەر بار ەدى. ەندى ونىڭ ءبارىن ايتقىم كەلمەي قالدى. سوناۋ پوەزداعى وقيعادان باستاپ ءسىزدىڭ تاڭداماي، تالعاماي موينىڭىزعا ىلە سالعان تاريحشىنىڭ قامىتىنا شەيىن ايتپاق ەدىم.   
 - مەنىڭ تاريحشى بولۋىم ورىنسىز با؟   
 - جىلقىنىڭ احالتەكە دەگەن تۇقىمىن بىلەسىز بە؟   
 - وقىعام. كورگەنىم دە بار.  
 - ەڭ سۇلۋ جىلقى. سول احالتەكە موينىنان قامىت كورسەڭىز قانداي كۇيدە بولار ەدىڭىز؟ ول قانداي كۇيدە تۇرار ەدى؟   
 - ءوزىڭىز ايتىڭىزشى، ءسىز قانداي كۇيدەسىز، مەن قانداي كۇيدەمىن؟ - دەدى قىز كىرپىك قاعىم ساتتە ونىڭ جۇزىنە كوز تاستاپ.   
 - ەگەر مەن اتبەگى بولسام اسىلىپ ولەر ەدىم، جاناشىر بولسام كافەگە شاقىرىپ الىپ ۇرىسار ەدىم.   
 - احالتەكەنى مە؟ - قىز اق تۇيمەدەي جىلتىراعان تىستەرىن كورسەتە كۇلدى. كۇلگەن كەزدە مۇرنىنىڭ جوعارعى جاعىنا جىبەك تالشىقتارىنداي جۇپ- جۇقا قاتپار پايدا بولادى ەكەن. جاسىن تاڭ قالدى. ادەمىلىككە عانا ەمەس، كوڭىلى تۇسسە ءۇيىپ- توگىپ ءبىر ادامعا بارىن بەرە سالاتىن تابيعاتتىڭ قازاقى، جومارت مىنەزىنە تاڭ قالدى جانە باعيلانىڭ جاراتىلىسىنا قاراپ وتىرىپ تابيعات پەن قازاقى مىنەزدىڭ اراسىنان ۇقساستىق تاپقانىنا قۋاندى.   
 جاسىن دا ەزۋ تارتتى.   
 - ءيا، - دەدى ول، - احالتەكەنى! 
 - مەنىڭ جەڭگەم بار، وسىندا، ول مەنى "سۋر"، - دەپ اتايدى. كۋپريننىڭ "ولگا سۋر" دەگەن اڭگىمەسىنە جانە تاعى ءبىر ءوزىنىڭ ويلاپ تاپقاندارىنا بايلانىستى. ال ءسىز احالتەكە دەپ اتاعالى وتىرسىز. مەنىڭ ءوز اتىم وزىمە بۇيىرمايتىن بولدى. - ول تاعى جىميدى.  
 - احالتەكە دەگەنگە رەنجىمەڭىز. ەگەر مەن "قۇداي" بولسام ادامداردى مايمىلدان ەمەس- احالتەكەدەن جاراتار ەدىم.   
 - قازىرگى عىلىم ادامداردى مايمىلدان جارالدى دەگەندى جوققا شىعارىپ ءجۇر ەمەس پە؟   
 - ءبارىبىر، ايتەۋىر بىردەڭەدەن جارالعانىمىز انىق. اڭىز بويىنشا بالشىقتان، قۇستان جارالدىق. ادام مەن حاۋانا بوپ جۇماقتا جۇردىك. ماعان سالسا ءبارىن سىزىپ تاستاپ، تەك احالتەكەدەن جاراتار ەدىم.   
 - سوندا.. . ءسىز ەكەۋمىز ءقازىر قالاي وتىرار ەدىك؟ ..   
 ستول باسىندا قالاي وتىرارىن ەكەۋى دە كوز الدارىنا قاتار ەلەستەتىپ، راقاتتانا كۇلىپ الدى.   
 - وعان دا ۇيرەنگەن بولار ەدىك، - دەدى جاسىن ءالى دە كۇلكىسىن جيا الماي. - سوندا مايمىلداردىڭ وتىرىسىنا كۇلەر ەك. ءبارى دە ۇيرەنۋگە بايلانىستى. قالاي ويلايسىز، مايمىلدار ءوز ءومىرىن ءبىزدىڭ ومىرىمىزدەن تومەن سانايدى دەيسىز بە؟ ادام ەمەس، مايمىل بوپ جۇرگەندەرىنە كەيدە ولار دا ءتاۋبا كەلتىرۋى مۇمكىن.. . ءبىز تاعى دا اۋىتقىپ كەتتىك.. .- ول قايتادان بايىپتى ۇنگە كوشتى. - سولاي.. . مەن توق ادامدى جەك كورەم. ويتكەنى توق ادامنىڭ كوزى سوقىر، قۇلاعى تەرەڭ كەلەدى، ولارعا ونەر دە، ۇلت تا، ەرتەڭگى كۇن دە، دۇنيەدەگى وزگەرىستەر دا قاجەت ەمەس، ولارعا قارىن عانا قاجەت. وتىرعان ورنى، مىنگەن كولىگى عانا قاجەت. ءبىتتى، باسقانىڭ كەرەگى جوق. ومىردەن تۇك سەزىنبەي وسىلاي وتەدى. سولاي ەتەرىن وزدەرى سەزبەيدى، سونى سەزىنىپ ولارعا جانىڭ اشيدى. جانە بۇل تاقىلەتتىڭ ادامدارى كەمىپ كەلە جاتقان جوق سياقتى. بارلىق اۋرۋ وسىندا. قايدا بارساڭ دا الدىڭنان شىعادى. قۇراندى ۇران دەپ بەرسەڭ ۇران دەپ، ۇراندى قۇران دەپ بەرسەن قۇران دەپ وقي بەرەتىندەر. ولارعا ءبارىبىر. ءبىر قارىس جوعارىلاۋ ءۇشىن قۇران مەن تولەتايدى ابايىڭمەن قوسىپ اياعىنىڭ استىنا قويۋدان تايىنبايتىندار بار. ادامدارمەن ارالاسقاندى كوپ ۇناتپايمىن. ويسىز كوزدى، ساناسىز باستى كەزدەستىرەم بە دەپ قورقام. كىسىگە جۇعىمىم جوق شىعار دەپ تە وزىمە سىن كوزبەن قاراپ كورگەم، ىلايىم سولاي بولسا دەپ تە تىلەگەم.   
 وكىنىشتىسى سول - قاتەلەسپەگەن ەكەم. مەن ءسىزدى وسىنداي توپقا قيمادىم. سول توپقا تاعى ءبىر ادام قوسىلا ما، ول جانە ءسىز سياقتى مىندەتتى تۇردە ادەمى بولۋ كەرەك پە، ونسىز دا ونىڭ قۇربانى جەتكىلىكتى عوي دەپ كۇيىندىم جانە ءبىر كورگەننەن ءسىزدىڭ ساناڭىزدىڭ وزگەلەردەن بيىكتەۋ پاراساتقا جاقىن ەكەنىن كورىپ قالدىم. مەنىڭ بۇگىن ايتپاعىم وسى ەدى. ويتكەنى، "پۇل بولماساڭ قۇل بول"، - دەپ قول سىلتەي سالاتىن ارزان توپتان الىس كورىندىڭىز. ال، ويلى ادام وي مەن قىردا شاشىلىپ جاتقان جوق، ىزدەۋ كەرەك. سونداي سيرەك قاسيەتىڭىز بولا تۇرا ونى پەندەشىلىكتىڭ وڭاي جولىندا تۇنشىقتىرعالى ءجۇر ەكەن دەپ تىكسىنگەم. ءسىزدى العاش كورگەن كەزدە ىشىمدە ىزا قايناپ ەدى، كەيىننەن اشۋى قايتتى.  
 
 باعيلا جاسىننىڭ اشىق تا قوڭىر ۇنمەن ايتىلعان بايىپتى، ويلى، ماعىناسى تەرەڭ، ءارى كۇيىنىشى مول سوزدەرىن بار ىقىلاسىمەن زەيىن قويا تىڭدادى. ول ءوز ومىرىندە بۇل تاقىرىپتا ءدال وسىنداي ءسوز ايتقان ادامدى كەزدەستىرگەن ەمەس، ءبىر جەردە بىرەۋ وسىلاي دەپتى دەگەن جاندى دا كورگەن جوق. جاس قىز جاسىننىڭ ويى تاسقىنداعان سوزدەرىنىڭ جالپى ماعىناسىن انىق اڭعارعانمەن جەكەلەگەن سويلەمدەرىندەگى تارام- تارام مانىنە تەرەڭدەي المادى. ايتسە دە ول قارسى الدىندا وتىرعان ماڭدايلى اشاڭ جىگىتتىڭ تەلەگەي- تەڭىز ءبىلىم مەن بيىك پاراسات يەسى ەكەنىن، جەبەدەي وتكىر، سۇڭگىدەي سالقىن جانارى جاقىندى ەمەس، الىستى كورۋگە جارالعانىن، قابىرعاسى قارا باسىنىڭ عانا بۇگىنى مەن ەرتەڭى ءۇشىن قايىسپايتىنىن اڭعاردى. جانە ونىڭ ايتقان سوزدەرىنىڭ ءبىرى بۇگىن، نە كەشە پايدا بولعان پايىمداۋ ەمەس، بۇدان الدەقاشان بۇرىن مىڭ ويلانىپ، مىڭ تولعانىپ بارىپ جاساعان ناقتى دا بۇلتارتپاس تۇيىندەرى سياقتى. ەگەر ول بىلگەنى مەن تۇيگەنىن تۇگەل اقتارار بولسا باعيلا توبەسىنەن جاۋعان ويبۇرشاقتارىنىڭ ءبىر دە ءبىرىن ۇستاي الماي قالاتىنداي سەزىندى. ءدال ءقازىر باعيلا باياعىدا كۋپەدە ءبىر كەزدەسىپ عايىپ بولعان وسى بەينەنى ۇمىتا الماي كۇنى كەشەگە دەيىن وزىمەن- ءوزى ارپالىسقا ءتۇسىپ كەلگەنىن، ونىمەن قاس- قاعىم ساتكە بولسا دا تاعى ءبىر جۇزدەسۋدى ىشتەي تىلەپ، دالاعا شىقسا كوڭىلى الدەبىرەۋدى الاڭداپ ىزدەپ كەلگەنىن ەسىنە الدى. سول ادام الىستا ەمەس، قاسىندا وتىر، تۇسىندە ەمەس، قيالىندا ەمەس، وڭىندە! قابىعىن جارىپ شىعۋعا تالپىنعان بالاپان سەكىلدى وسى بەينە ەسىنە تۇسكەندە جۇرەگى مەزگىل- مەزگىل جۇلقىنىپ قويۋشى ەدى، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ءقازىر ىشكى دۇنيەسى تۇنىق كولدىڭ بەتىندەگى قالتقىداي تىپ- تىنىش. ونىڭ ورنىن جانعا جايلى، جايما- شۋاق جىلىلىق الماستىرىپتى.   
 جاس قىز ءوز جۇرەگىندە پايدا بولعان تاعى ءبىر تاڭقالارلىق ءسوزىمدى اڭعاردى، ول - جاسىنعا دەگەن بويجەتكەن قىزدىڭ عانا ىقىلاسى ەمەس، پاراساتى بيىك، ويى ۇستەم ادامعا سانالى تۇردە قۇلاعان كوڭىلدىڭ قاسيەتتى سەزىمى ەدى. سوڭعى ويانعان سابىرلى سەزىم شىلبىر شۇباتقان العاشقى اساۋ ىقىلاستى بىرگە- بىرتە وزىنە تارتىپ، الىسقا جورتسا شارشاماس بايىپتى دا، باعدارلى قالىپقا ءتۇسىرىپ كەتكەن سياقتى. ونىڭ ىشكى دۇنيەسى كەنەت قۋانىشقا تولىپ، سول قۋانىشتىڭ اسەرىنەن جاسىن تۋرالى وسى كەزگە دەيىن نە ويلاعانىن، قانداي ارپالىستارعا تۇسكەنىن، قالاي جەك كورگەنىن، جەك كورە تۇرىپ قالاي جاقسى كورگەنىن، ونى ۇمىتا الماسىن تۇيسىنگەنىن، ءبارى- ءبارىن ايتقىسى، سول ءۇشىن الدىنداعى ورتا بوكالدى تولتىرىپ، شامپاندى ءىشىپ سالعىسى دا كەلدى جانە بۇل ويدىڭ قايدان ساپ ەتە قالعانىنا، وعان نەنىڭ تۇرتكى بولعانىنا دا تۇسىنبەدى.   
 اتتاي ءبىر ساعاتتان سوڭ ەكەۋى كافەدەن شىقتى. اسپان بۇلت بولعانمەن جاڭبىر جوق. كافە ماڭىنداعى جاس قايىڭداردىڭ كەشە جاۋعان قار ارالاس جاڭبىردان بويلارى ءالى جىلىماي، قيمىلداۋعا دا ەرىنىپ، تىم- تىرىس تۇر.   
 سكۆەر ورتاسىنداعى سۋى تارتىلعان باسسەيىنگە سارعايعان بۇرىمىن ءباز- باياعىسىنشا جايا توككەن ەكى ءتۇپ ءسامبى تال سارى ۋايىمعا سالىنىپ قيمىلسىز قاپتى. سىزداۋىت جەردە شاشىلىپ جاتقان جاپىراقتاردى سىتىرلاتا باسىپ ەكەۋى ءۇنسىز كەلەدى. باعيلا بويى توڭازيىن دەگەن سوڭ سۋمكاسىن يىعىنا اسىندى دا، كۇزدىك پالتوسىنىڭ جاعاسىن كوتەرىپ، قالتاسىنا قولىن سالدى. ول ءۇنسىز ءجۇرىپ كەلە جاتىپ جاسىن ەكەۋىنىڭ اراسى تىم جاقىنداپ كەتپەۋىن قاتتى قاداعالاۋمەن بولدى. باعيلا ءقازىر عانا اڭعاردى، ەكەۋىنىڭ بويى قىلىشپەن كەسكەندەي تەڭ ەكەن.   
 قىز ءۇشىن بۇل جىگىت بويىنان تابىلعان جالعىز كەمشىلىك ەدى، ويتكەنى باعيلا قىزدىڭ جىگىتتەن الاسا بولعانىن ۇناتاتىن، ءتىپتى بىردەي بولۋدى دا كەمشىلىكتەي كورەتىن- ءدى.   
 "مەنىڭ پلاتفورمام بار عوي، - دەدى ول ىشتەي نەگە ەكەنى بەلگىسىز بۇل ويىنا قارسى جاۋاپ ىزدەپ. - ونىڭ ءوزى جەتى سانتيمەتر. مەن ودان جەتى سانتيمەترگە الاسامىن. و- و، تولىعىنان جەتەدى! جىگىتتەن جەتى سانتيمەتر كىشى بولۋ جاراسىمدى عوي، ءتىپتى، حالىقارالىق ستاندارت!"- ول ءوز ويىنان ءوزى جىميدى. تومەن قاراپ كەلە جاتىپ كوز قيىعىمەن جاسىننىڭ اياق كيىمىنە ۇرلانا قاراپ قويدى.  
 جاسىندا دا پلاتفورماسى قالىڭ تۋفلي بار ەكەن. "بيىكتىگى بەسەۋدەن اسپايدى، - دەدى باعيلا تاعى دا ىشتەي جىميىپ. - ەكى سانتيمەتر. بەسى بار، ايتەۋىر ودان الاسامىن عوي". "عاجاپ، - - دەدى ول تاعى، - مەن نە ويلاپ كەلە جاتىرمىن؟ نە دەگەن قاجەتسىز، ۇساق ويلار؟ جاسىننىڭ قاسىندا كەلە جاتىپ دۇنيەدەگى ەڭ ارزان، ەڭ جەڭىل، تۇككە تۇرمايتىن ساۋالدار باسىما قايدان كەلدى؟ " 
 - ءسىز ساباققا باراسىز با؟ - دەدى جاسىن تروتۋارعا تۇسكەن سوڭ.   
 قىز بىردەن جاۋاپ قاتپادى، اراعا بىرنەشە سەقۋند پاۋزا تۇسكەن سوڭ بارىپ:   
 - زاۋقىم سوقپاي تۇر، - دەدى. - سىزبەن مىناداي كەزدەسۋدەن كەيىن لەكتسياعا بارۋدى ءجون كورمەي تۇرمىن.   
 - دەمەك، مەنىمەن كەزدەسۋ سىزگە كەسىرىن تيگىزگەن ەكەن عوي.   
 - كەرىسىنشە.. . تىنىش ويلارىمدى اۋديتورياعا بارىپ ۋ- شۋعا جەم ەتكىم كەلمەي تۇر.  
  - ەگەر ءاربىر جاڭا وي كەلگەن سايىن وڭاشالانا بەرەتىن بولساڭىز وندا.. . ۋنيۆەرسيتەتتى تاستاۋىڭىزعا تۋرا كەلەر.  
  - جو- جوق!- دەدى قىز كۇلىپ. - قورىقپاڭىز، مەن ءسىزدى كەزدەسۋگە شاقىرىپ مازاڭىزدى المايمىن.  
  - قىزىق ەكەن، - دەدى جاسىن دا ەزۋ تارتىپ. -مەنىمەن كەزدەسپەسەڭىز باسىڭىزدا جاڭا وي تۋماي ما؟   
 - نەگە تۋماسىن. ءبىراق، بۇرىن مەن ءوز ويىما ءوزىم قوجا بولاتىنمىن. ەندى ءسىز ارالاستىڭىز. ءاربىر ساۋالدىڭ جاۋابىنا كۇدىكپەن قارايتىن بولدىم. 
 ولار وڭاشا كوشەمەن ءجۇرىپ وتىرىپ باعيلانىڭ ءۇيىنىڭ تۇسىنا دا كەلىپ قالعاندارىن اڭعارماي قالدى.   
 - بايقايسىز با؟ - دەدى قىز جاسىننىڭ يىعىنا يىعى ءتيىپ كەتۋگە ءسال- اق قالىپ. - كەشە تاكسيدە ءبىز كوپ نارسە جايلى ايتىپ ۇلگەرگەن ەدىك، بۇگىن جاياۋ ءجۇرىپ ەشتەڭە دە ايتىپ ۇلگەرمەدىك. نەگە؟  
 
 - مۇنداي سۇراقتىڭ قاجەتى جوق، - دەدى جاسىن قاباق شىتىپ. - ليريكالىق پوۆەستەردىڭ كەيىپكەرلەرىنە ءتان سۇراق. جاۋابى باياعىدان بەلگىلى.  
 - ءسىز ليريكالىق پوۆەستەردى جەك كورەسىز عوي؟   
 - بۇدان بىلاي بولعانىن قالاماس ەم.   
 - عاجاپ ەكەن!.. ال مەن ءسىزدىڭ.. .  
 - باعيلا، - دەدى جاسىن ونىڭ ءسوزىن ءبولىپ. - شىنىندا دا، اتىڭىز قانداي ناشار ەدى، اينىماعان ارزان قارامەل. ءسىزدى جەڭگەڭىز "سۋر" دەپ اتايدى دەدىڭىز بە؟   
 - ءيا، - دەدى قىز رەنىشىن جاسىرا الماي قىسقا جاۋاپ قاتىپ.   
 - ول دا جەتىسىپ تۇرعان جوق، ءبىراق، ءسىزدىڭ اتىڭىزعا قاراعاندا ءتاۋىر. مەن دە سولاي اتايىن.. . سۋر، ءسىز ۇندەمەي جۇرە الاسىز با؟   
 باعيلا جىگىت جۇزىنە جالت قارادى دا، ەكى بەتى وت بوپ جانىپ ەرنىن تىستەدى. بويىن بۋعان نامىس پەن ۇيات ەندى ونى جەرگە سيعىزباي الدەقايدا الىپ ۇشىپ كەتكەندەي ءبىر ساتكە ءوزىنىڭ بار- جوعىن دا ۇمىتتى.   
 - ءجۇرىڭىز، - دەدى جىگىت كىلت باياۋلاپ قالعان قىزعا جاي عانا مويىن بۇرىپ. - كەيدە قاتار كەلە جاتىپ سويلەگەننەن ۇندەمەگەن اسەرلى. ءبىر- ءبىرىڭدى جاقسى بىلۋگە جاعداي تۋعىزادى.   
 - ونى.. . ونى وڭاشا قالىپ تا ەلەستەتۋگە بولادى عوي، - دەدى قىز جىلارمان حالدە ازەر سويلەپ.  
  - جوق، ەكەۋى ەكى باسقا. وڭاشادا وي شاشىراعىش، سىزبەن قاتار كەلە جاتقاندا ول ەشقايدا بۇرىلمايدى.   
 "سىزبەن قاتار كەلە جاتقاندا"، - دەگەن ءسوز باعيلانىڭ نامىس ورتىنە تابان استى سۋ سەۋىپ، كوڭىلىن جادىراتىپ كەتتى. "دەمەك، ونىڭ ويى باسقا ەكەن عوي، دەمەك، ول مەن جايلى!.. " ول دىرىلدەي دەمالادى. "بىردە كيىز، بىردە ءمۇيىز، نەتكەن ادام"، - دەدى ول نارازىلىق پەن رازىلىقتىڭ تەڭ ورتاسىنا ءتۇسىپ.  
 
 ولار باعيلانىڭ ءۇيىنىڭ جانىنا كەپ توقتادى.   
 - ال، قوشتاسايىق، - دەدى جىگىت. - ءبىر ساعات دەپ ەم، - ول ساعاتىنا قارادى، - ەكى جارىم ساعات ۋاقىتىڭىزدى الىپپىن. وعان كەشىرىم وتىنەم. - ول قالتاسىنان اتى- ءجونى، ادرەسى، تەلەفونى جازىلعان قارتوچكاسىن قىزعا ۇسىندى. - قاجەت دەپ تاپساڭىز حابارلاسىڭىز. قاي ۋاقىتتا بولسا دا، ۇيالماڭىز. سونان سوڭ.. .سونان سوڭ، وتىنەمىن، ماعان.. . قالاي ايتسام ەكەن.. . ءيا، ماعان دەگەن ىقىلاسىڭىز ويانباي- اق قويسىن.   
 - ءسىز.. . ءسىز ۇياتسىز ەكەنسىز.. . قالاي اۋزىڭىز بارادى! 
  - قاتەلەسسەم كەشىرىڭىز، ءبىراق، ءسىزدىڭ كوزقاراسىڭىز بەن بارلىق قيمىلىڭىزدان ماعان اۋعان ىقىلاسىڭىزدى بايقاپ قالدىم. كەرەگى جوق.   
 قىز جىلاپ جىبەردى.   
 - ءسىز بارىپ تۇرعان، ەگويسسىز. ءسىز ادامدى جابىرلەۋگە، نامىسىنا تيۋگە قۇمارسىز! كەتە بەرىڭىز! ءسىزدى كورگىم دە كەلمەيدى!.. .  
 - ءسىز سياقتى ويلى قىزعا بۇلايشا جاس توگۋ، اشۋ ۇستىندە اشى ءسوزدى اقتارا سالۋ جاراسپايدى. ومىردەگى بارلىق شىندىققا كوزدى اشىپ باتىل قاراۋ كەرەك، ليريكانىڭ ءقازىر كەرەگى جوق. ونىڭ ۇستىنە تاريح پەن ارحەولوگيا عىلىمى زەرتتەۋشىسىنىڭ اسەرشىل بولۋىن قالامايدى.   
 - كەتىڭىزشى، وتىنەمىن!.. . ساۋ بولىڭىز!  
 - سىزبەن بۇلاي قوشتاسام دەگەن ويىمدا جوق ەدى. رەنجىمەڭىز. مەن بار بولعانى ويىمداعىنى جاسىرماي ايتتىم. ول ءسىزدى قورلاعان بوپ كورىنگەن شىعار. ءىىىىندىقتى ەستىگەندە ءبارىمىز ار- نامىستى اياقتىڭ استىنان ىزدەۋگە ۇيرەنگەنبىز. مۇنىڭ دا كەرەگى جوق. وسى ەسىڭىزدە بولسىن. ساۋ بولىڭىز!- جىگىت بۇرىلىپ جۇرە بەردى دە ءسال كىدىرىپ:   
 - ەرتەڭ شەتەلگە ۇشۋىم كەرەك، - دەدى. - ون كۇننەن سوڭ كەلەمىن.  
 - قايدا ۇشساڭىز دا، قانشا كۇن بولساڭىز دا ماعان ءبارىبىر!- دەدى قىز ورامالىن سۋمكاسىنا سالىپ جاتىپ.  
 
 سونان سوڭ جاسىننىڭ ءالى كەتپەي تۇرعانىنان ىڭعايسىزدانىپ، الدەنە دەگىسى كەلگەنى سول ەكەن: -"قاي جاققا؟ "- دەگەن سۇراقتىڭ اۋزىنان قالاي شىعىپ كەتكەنىن اڭعارماي قالدى.   
 جاسىن وعان قاراپ تۇرىپ جايلاپ جىميدى. باعيلا ونىڭ سالقىن جانارىنا تاعى دا جىلىلىق ۇيالاعانىن بايقادى.   
 - كۋباعا، - دەدى ول قىسقا عانا قايىرىپ. - جازۋشىلاردىڭ دەلەگاتسياسىمەن.   
 - جولىڭىز بولسىن!.. .  
 - راقمەت! قول الىسىپ قوشتاسامىز با؟   
 قىز وعان جايلاپ قولىن ۇسىندى. بايقاۋسىز ۇستاساڭ ساۋساقتارى ۇگىتىلىپ كەتەردەي جۇپ- جۇمساق، ۇياداعى بالاپانداي جىپ- جىلى ەكەن. سول جىلىلىق ەلەكتر توگىنداي جاسىننىڭ جۇرەگىنە جەتىپ بارىپ، شىم ەتكىزدى. ول قولىن تەز تارتىپ الدى.   
 - كەزدەسكەنشە، - دەدى ەش وزگەرىس بولماعانداي بۇرىنعى قالپىن ساقتاپ.   
 قىز باسىن يزەدى.   
 جاسىن تروتۋارعا ءتۇسىپ، تەز- تەز باسىپ ۇزاي بەردى.

* * *  
 ول وزىندەگى كىلتپەن ەسىكتى اشىپ ىشكە كىردى. زال جاقتان بارىنشا قاتتى قويىلعان وگينسكييدىڭ "پولونەزى" ەستىلىپ تۇر. دەمەك، ءمانسيانىڭ ۇيدە بولعانى. وڭاشا قالسا ول ىلعي دا مۋزىكانى وسىلاي بارىنشا قاتتى قويىپ تىڭدايدى.   
 باعيلا پالتوسىن كيىم ىلگىشتە قالدىرىپ، اياعىنا تاپوچكاسىن سۇعا سالدى دا، ءوز بولمەسىنە قاراي بەتتەدى. زالدىڭ اشىق ەسىگىنىڭ تۇسىنان وتە بەرگەندە ول ءوز كوزىنە ءوزى سەنبەي قالت تۇرىپ قالدى. ءمانسيا يلىكپەيتىن وڭ قولىنا بالالاردىڭ ماتروس- قۋىرشاعىن "قۇشاقتاپ" الىپ، مۋزىكا ىرعاعىمەن جايلاپ بيلەپ ءجۇر! كوزى جۇمۋلى. سول جاعىنا قاراي قيساپ بىتكەن موينى "پولونەزدىڭ" اسەم اۋەنىمەن "ماتروس" قۇشاعىندا بالقىپ جۇرگەن قىزدىڭ باقىتتى ءساتىن تانىتقانداي. ول ءبىر وڭعا، ءبىر سولعا شيرەك ادىم عانا جاساپ، اقىرىن عانا اينالادى. يلىكپەيتىن وڭ قول "ماتروستىڭ" بەلىندە، سول قولىمەن قۋىرشاقتىڭ كىشكەنە الاقانىن الاقانىنا سالىپ العان، اقىرىن قيمىلداعاندىقتان پروتەز اياقتىڭ كەمىستىگى تۇكتە بىلىنەتىن ەمەس. ۇستىندەگى كوگىلدىر جۇقا كوفتا مەن امەريكان ءدجينسيى جۇپ- جۇمىر دەنەسىنە جاراسىپ- اق تۇر!  
 باعيلا مىناداي بيگە ۇزاق قاراۋعا ءداتى شىداماي، لىپ ەتىپ ءوز بولمەسىنە وتە شىقتى. بولمەسىنە كىرىپ، سۋمكاسىن ستول ۇستىنە قويعاندا جۇرەگىنە قورعاسىنداي ءبىر اۋىر سەزىمنىڭ ۇيالاعانىن بايقادى.  
  ول كرەسلوعا كەپ شالقالاپ ءبىراز وتىردى دا، رەماركتىڭ "جۇماقتاعى كولەڭكە" رومانىن قولىنا الدى. ساتىپ الىنعاننان بەرى ءتىرى جان ۇستاماعان كىتاپ ادام قولىن جاتسىنىپ قالعانداي سىتىرلاپ ارەڭ اشىلدى. بۇل اۆتوردى ول جاقسى كورىپ كەتتى. سارگەلدىڭ كىتانحاناسىندا ونىڭ ءار جىلدارى شىققان بىرنەشە روماندارى بار ەكەن. قولدا بار كىتاپتاردىڭ بۇل - سوڭعىسى، ءارى جازۋشىنىڭ دا سوڭعى كىتابى.    
 ول العى ءسوزىن وقي باستادى. اۆتوردىڭ روماندى اياقتاي الماعانىن، شىعارما العاشقى ۇلگىدەن كەيىن قايتا قارالماعان كۇيىنشە باسىلىپ وتىرعانىن ۇقتى. ارى قاراي وقىعىسى كەلمەدى. باسىن قايتا كوتەردى. زالدان "پولونەزدىڭ" اقىل- ويىڭدى تۇتقىندار قۇدىرەتتى اۋەنى انىق ەستىلىپ تۇر. ءمانسيا باعيلا كەلگەلى ونى ءۇشىنشى رەت قويدى، دەمەك، ول ءالى "ماتروسپەن" بيلەپ ءجۇر. سۇيىكتى موتروسىمەن!  
 ءبىر كەزدە مۋزىكا ءبىتتى. ءمانسيانىڭ پلاستينكانى ورنىنا قويىپ، پرويگرىۆاتەلدى وشىرگەنى، سونان سوڭ پروتەز اياعى تاق- تاق ەتىپ اس ۇيگە قاراي جۇرگەنى ەستىلدى. ول اس ۇيگە جەتە بەردى دە، قيمىلسىز قالدى. مۇندا بىرەۋ- مىرەۋدىڭ كىرگەنىن سەزگەن بولسا كەرەك. سونان سوڭ كيىم ىلگىش جاققا كەتتى. شىرت ەتكىزىپ شامدى جاعىپ، شىرت ەتكىزىپ ىزىنشە قايتا ءوشىردى. ونىڭ تاقىلداعان اياق دىبىسى بەرى قاراي جاقىنداي بەردى. باعيلا كىتابىنا جالما- جان ۇڭىلە قويدى.  
 
 ارىپتەر سەكىرىپ بيلەپ جۇرگەن سەكىلدى باستارىن بىرىكتىرە المادى. بولمەنىڭ ەسىگى كەنەت سارت ەتىپ اشىلعاندا ول سەلك ەتە ءتۇسىپ، سولاي قاراي مويىن بۇردى.   
 ءمانسيا ەسىكتىڭ تۇتقاسىنان قىسا ۇستاپ، بۇعان جەپ جىبەرەردەي وشپەندىلىكپەن قاراپ تۇر ەكەن. ءجۇزى سۇرلانىپ، ەكى كوزى جالت- جۇلت ەتەدى. باعيلانىڭ جۇرەگىن قورقىنىش بيلەپ، ەندى نە بولارىن ۇرەيلەنە كۇتتى.   
 - مەن قالاي بيلەيدى ەكەم، كوڭىلىڭ تويعانشا قارادىڭ با؟ - دەدى ول ىزادان جارىلا جازداپ.   
 - مانس.. .  
 - مانس دەمە مەنى. سەنىڭ ولاي اتاۋعا قاقىڭ جوق! 
 - مەن جاڭا عانا كەلدىم، - دەدى باعيلا ونىڭ بۋىرقانعان اشۋ- ىزاسىن قانداي سوزبەن توقتاتۋدىڭ امالىن تابا الماي.   
 - وتىرىك! قانە، قانشا بەت وقىدىڭ؟ - ول تاڭعاجايىپ جىلدامدىقپەن تاق- تاق باسىپ كەلىپ باعيلانىڭ قولىڭداعى كىتاپتى جۇلىپ الدى.  
  - العاشقى بەت! دەمەك، سەن مەنىڭ بيىمە قاراپ تۇرعانسىڭ!- ول كىتاپتى ستولعا لاقتىرىپ جىبەردى.  
 - مەن ساعان ايتىپ تۇرمىن عوي، جاڭا عانا كەلدىم. سەنىڭ ايتىپ تۇرعانىڭ قانداي بي!- امالسىز الداۋعا تۋرا كەلدى.  
 - سەنبەيمىن! پالتوڭدى ۇستاپ كوردىم، جىپ- جىلى، مىنە، سۋمكاڭدى كورەيىن، ول دا جىپ- جىلى! باعانا كەلگەنسىڭ دە، ءبيىمدى تاماشالاپ تۇرىپ، مەنى ىشتەي اياعانسىڭ عوي! ايادىڭ، كۇلدىڭ، مازاقتادىڭ! ەندى كەپ كىتاپ وقىعان بوپ وتىرا قاپسىڭ! سۇلۋ! سۇلۋلاردىڭ ءبارى زالىم، ءبارى قۋ، ءبارى ەكىجۇزدى! مەن ولارعا سەنبەيمىن!  
 باعيلا مۇنان ءارى نە سويلەرىن بىلمەي جۇمعان اۋزىن اشپادى. اسەم مۋزىكاعا ماتروسىمەن بەرىلە بيلەپ جۇرگەن ءساتىن بۇزگىسى كەلمەگەنىن، بۇزا قالسا ونى بۇدان دا جامان كۇيگە تۇسەر دەپ باتىلى جەتپەگەنىن باعيلا وعان ءقازىر تۇسىندىرە الماسىن ۇقتى.  
 
 ءمانسيا باعيلاعا ىزعارلى كوزىن تاپجىلتپاي تەسىلە قاداپ تۇردى دا ءوز ەرنىن ءوزى قىرشىپ الارداي تىستەنىپ، ەسىكتى سارت جاپتى.   
 باعيلا نە بولسا دا ونىڭ ايتەۋىر شىعىپ كەتكەنىنە قۋاندى. "بايعۇس قىز!"- دەدى ەسىك جاقتان كوزىن تايدىرعاندا اۋىر ءبىر كۇرسىنىپ.  
 وقىمايتىنىن بىلسە دە رەماركتى قايتادان قولىنا الىپ، كەلگەن بەتىن اشتى. ءبىراق ودان ارىپتەردى ەمەس، وزىنە قادالىپ تۇرعان ءمانسيانىڭ ىزا مەن وشپەندىلىككە تولى قانتالاعان كوزدەرىن كوردى. ول كىتاپتى سارت ەتكىزىپ جابا سالدى. 
 * * *  
 جەكسەنبى كۇنى سەربوتاعا امالسىز ايتقان ۋادەسىن ورىنداپ، باعيلا ونىمەن ەكى ساعاتتاي قىدىرىپ كەلدى.   
 - ليكە، - دەدى ول كوڭىلدى داۋىسپەن كىرگەن بەتتە.   
 ماليكە اس ۇيدە بالالارىن تاماقتاندىرىپ وتىر ەدى، باعيلانىڭ داۋسىن ەستىپ ورنىنان ۇشىپ تۇردى دا، وعان قارسى ءجۇردى.   
 - قالاي تەز قايتقانسىڭدار؟ نەمەنە، ۇرىسىپ قالدىڭدار ما؟  
  - وي، لي- كە- ە!- ول باسىن شايقاپ كۇلدى. پالتوسىن شەشىپ، قول سۋمكەسىن دە كيىم ىلگىشكە قوسا ءىلدى. - ەر ادامدار نەتكەن قىزىق! ول ماعان نە ايتتى دەسەڭىزشى؟ !  
 ول تاعى دا سىقىلىقتاي كۇلدى. ماليكە "ابايلا" دەگەندەي ەكى ساۋساعىمەن ەرنىن باسىپ، سارگەلدىن جۇمىس كابينەتىن يەگىمەن مەزگەدى. باعيلا "ەسىمنەن شىعىپ كەتىپتى عوي"، - دەگەندى تانىتىپ، اۋزىن اشىپ، ءتىلىن شىعاردى. اياعىنىڭ ۇشىمەن باسىپ ءوز بولمەسىنە قاراي بەتتەدى.   
 - ءيا، ول نە دەدى؟ - ماليكە ايەلگە ءتان قۇمارلىقپەن ونىڭ ءسوزىن اسىعا كۇتتى.  
  - ەكەۋمىز پارككە جەتكەنشە سويلەسكەن جوقپىز، رەستوراندا دا ءبىر- بىرىمىزگە ءتىل قاتپادىق. قايتىپ كەلگەن سوڭ جاڭا عانا، ءدال ەسىكتىڭ الدىنا جەتكەندە، ول: "ۇيلەنەيىك، باعيلا"، - دەيدى. - ول سىقىلىقتاي كۇلدى. ماليكە دە قوسىلا كۇلدى. - وي، ىشەگىم- اي! ينستيتۋت بىتىرگەن، ۋنيۆەرسيتەتتە ساباق بەرەدى، كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا جازىپ ءجۇر، ءبىراق، ءالى بالا! ونىنشى كلاستىڭ وقۋشىسى دا ءقازىر بۇلاي سويلەمەيدى؟ سوندا ول قايدا جۇرگەن؟ مەكتەپتى دە، ينستيتۋتتى دا جالعىز ءوزى جەكە وقىپ بىتىرگەن بە؟ !. ۇيلەنەيىك! وي، قۋانعانىم- اي!..   
 - نەسى بار، - دەدى ماليكە ازىلدەپ، - قازىرگى قىزداردىڭ جىگىت لەكسيكونىنداعى ەڭ سۇيىكتى ءسوزى! جانە ولار مۇنداي بالاڭدىقتى تازالىق دەپ قابىلدايدى. ساعان ولاي كورىنبەي مە؟   
 - وندايلار دا بار بولۋى مۇمكىن، ءبىراق ول.. . ول ءومىردىڭ قايناعان قاق ورتاسىندا ءجۇر عوي. ەستيدى، كورەدى، وقيدى، ۇعىنادى، سويتە تۇرا قىزبەن قالاي سويلەسۋدى ءالى بىلمەيدى. ال، ەگەر، وقىماعان بولسا شە؟ وندا ولار كورىنگەننىڭ قۇلى بوپ كەتەدى. جانە، عالىم بولعالى جۇرگەن ادامنىڭ وسىنشالىقتى ىنجىقتىققا دەيىن مومىن بولۋى ۇيات- اق! ونىڭ ۇستىنە، مەنىمەن العاش رەت وڭاشا كەزدەسىپ وتىر عوي؛ "ۇيلەنەيىك" دەگەن ءسوزدى ارى جەتىپ قالاي ايتادى؟   
 - سەن نە دەدىڭ؟  
  - مەن نە دەيىن، كەش قالدىڭىز، جىگىتىم بار دەدىم. سونىڭ رۇقساتىنا سۇراپ كورەيىن دەدىم. بۇل ءسوزدىڭ اۋزىما قالاي تۇسكەنىن بىلسەم ناعىلدەيسىز. ءوزىمدى- ءوزىم ۇستاي الماي كۇلىپ جىبەرگەنىم. سونان سوڭ قوشتاستىم دا ۇيگە كىرىپ كەتتىم. ول ءالى تۇر ما ەكەن، تەرەزەدەن قاراڭىزشى.   
 ماليكە پەردەنىڭ قابىرعا جاق شەتىن جايمەن ىسىرىپ، ءبىر كوزىمەن سىرتقا قارادى.   
 - باسىندا شلياپاسى بار، اق پلاشتى جىگىت پە؟   
 - ءيا.  
 - كەتىپ بارا جاتىر.   
 - ۋف! قۇدايعا شۇكىر. تاڭعا شەيىن تۇرىپ الا ما دەپ قورقىپ ەم.   
 ماليكە پەردەنى قويا بەردى دە، جاي عانا كۇرسىندى.   
 - دەگەنمەن، وبال- اق!- دەدى، ونى اياپ.  
  - ءسىزدىڭ جانىڭىز اشىسا ايعايلاپ توقتاتايىن.. .  
 ەكەۋى دە قوسىلا كۇلدى. ولاردىڭ كۇلكىسىن كەنەت شار ەتە تۇسكەن ەسىك قوڭىراۋى ءۇزىپ جىبەردى. ماليكە "بۇل كىم بولدى ەكەن؟ "- دەگەندەي ادەمى كوز شاراسىن ۇلكەيتىپ باعيلاعا ءبىر قارادى دا، كوريدورعا شىقتى. بۇلار اڭگىمە قىزىعىنا ءتۇسىپ دابىرلاسىپ كەتكەندىكتەن كابينەتىندە وتىرا الماعان با، سارگەل دە ەكى قولىن ارتىنا ۇستاپ سىرتقى ەسىك پەن اس ءۇيدىڭ ورتاسىندا تەڭسەلىپ ءجۇر ەكەن. ماليكە شىققان كەزدە ول ەسىككە بۇدان بۇرىن جەتتى. ىشكە جيىرما- جيىرما بىرلەر شاماسىنداعى جاس جىگىت كىردى.  
 - سالەماتسىزدار ما؟ - دەدى ول ايەل مەن ەركەكتىڭ ءوزىن سۇراۋلى دا كۇدىكتى پىشىندە ءۇنسىز قاراي كالعان جۇزدەرىنەن قاتتى قىسىلىپ.   
 سارگەل اماندىق ورنىنا باسىن يزەدى دە، نە ايتقانى بەلگىسىز ەرنىن كۇبىرلەتە سالدى.   
 - سىزگە كىمنىڭ ءۇيى كەرەك ەدى؟   
 - كىمنىڭ ءۇيى ەكەنىن بىلمەيمىن، - دەدى جاس جىگىت ودان بەتەر قىسىلىپ. - مەنى.. . ءبىر كىسى.. . ءبىر جاس جىگىت جىبەرىپ ەدى.   
 - قىزىق ەكەن، - دەدى سارگەل جىگىت پەن ماليكەگە كەزەك قاراپ. ونىڭ ويناقى جانارىنان ايەلىنە دەگەن كۇدىك جالت ەتە قالدى. - ول كىم دەگەن جىگىت؟   
 - سۋرەتشى. جاقسى سۋرەتشى.. .  
 - ءيا، جاقسى سۋرەتشى نە دەيدى، ءبىزدىڭ سۋرەتىمىزدى سالۋعا شاقىرىپ جاتىر ما؟   
 جاس جىگىت بەيتانىس ءۇيدىڭ يەلەرىمەن مۇنان ءارى سويلەسىپ تۇرا بەرۋگە شاماسى جەتپەيتىنىن ءبىلىپ، قولتىعىنداعى اق ماتامەن ورالعان حاتتى ىرگەگە سۇيەي سالدى.   
 - وسى سۋرەتتى بەرىپ جىبەرىپ ەدى. ادرەستەن جاڭىلماعان سياقتىمىن.. . مازالارىڭىزدى العانىم ءۇشىن كەشىرىم وتىنەم. ساۋ بولىڭىزدار!  
 ول بۇلاردىڭ قوشتاسۋىن كۇتپەي- اق شىعىپ كەتتى.  
 
 سارگەل مەن ماليكە ءبىر- بىرىنە قارادى. كۇيەۋىنىڭ جانارىنان وزىنە دەگەن سەنىمسىزدىكتى اڭعارىپ ماليكە موينىن يىعىنا باتىرىپ، باسىن شايقادى.   
 - بەيتانىس بىرەۋلەردىڭ ەندى سالەمدەمەنى ۇيگە جىبەرۋى قالىپ ەدى. ال، اش، كورەيىك، - دەدى سارگەل ەكى قولىن قايتادان ارتىنا ۇستاپ.   
 ماليكە ىرگەدە سۇيەۋلى تۇرعان ۇزىندىعى ءبىر، ەنى جارتى مەتر كەلەتىن اق ماتاعا وراۋلى زاتتى الىپ، ونىڭ بايلاۋىن شەشە باستادى. اق كاپرون ءجىپتىڭ ورنەكتەپ بايلانۋى مەن دۇكەننەن جاڭا شىققان اق ماتانىڭ مۇنتازداي تازالىعىنان، ونىڭ مۇقيات ورالعانىنان ول بەلگىسىز سۋرەتشىنىڭ ەرەكشە ءىلتيپاتىن، ەرەكشە ىقىلاسىن بايقاپ قالدى.   
 ماليكە اق ماتانىڭ وراۋىن تۇگەل جازىپ شىققاندا ونىڭ قولىندا ۇلكەن پورترەت قالدى. التىن جالاتقان جاقتاۋى شام ساۋلەسىمەن جالت- جۇلت ەتەدى. ول پورترەتتى اياق كيىم سورەسىنىڭ ۇستىنە قويىپ قابىرعاعا سۇيەدى.   
 بۇل - باعيلانىڭ پورترەتى ەدى. پورترەت مايلى بوياۋمەن جازىلىپ، تومەنگى جاعىنا "ە. ي" دەپ سۋرەتشىنىڭ اتى- ءجونىنىڭ باسقى ارىپتەرى قويىلىپتى.   
 سارگەل مەن ماليكە پورترەتتىڭ عاجايىپ ورىندالعانىنا تاڭ قالعاندارىن جاسىرا الماي دەمدەرىن ىشىنە تارتىپ وعان ۇڭىلە ءتۇستى. سۋرەتشى بويىنداعى بار قابىلەتى مەن فانتازياسىن وسى شىعارماسىنا سارقا جۇمساعانى كورىنىپ تۇر. جاعىلعان بوياۋلاردان قىل قالامنىڭ ءىزى دە بايقالمايدى. مۇندا تەك تاڭعاجايىپ سۇلۋلىق بەينەلەنىپتى. ونىڭ تۇپ- تۇنىق، ءبىر ءتۇيىر كومىردەي قاپ- قارا قاراشىعى مىناۋ دۇنيەگە، ونداعى سان- قيلى قۇبىلىستار مەن ادامداردىڭ تىرشىلىگىنە تاڭ- تاماشا بوپ قاراي قالعان.   
 قاستارىنىڭ ورتا تۇسى جوعارى قاراي ءسال كوتەرىلىپ، ونىڭ ىشكى دۇنيەسىندە پايدا بولعان العاشقى سۇراقتاردى سىرتقا سۇيرەلەپ تۇر. ول جانار وزىنشە جانالىق اشۋدىڭ از- اق الدىندا سياقتى. سول جاڭالىعىن ءبىر- بىرىنە ءسال عانا قيۋلاسپاي تۇرعان ۇلبىرەگەن بالاڭ ەرىندەر كەلەسى ءبىر ساتتە تاڭ قالعان ۇنمەن بايانداي جونەلەتىن سەكىلدى. سۇلۋلىق پەن پاكتىك پەندەشىلىك پەن تىرشىلىكتىڭ ۇساق- تۇيەگىنە پايعامبار بيىكتىگىنەن قاراپ تۇر. مۇنداي اسەمدىك پەن تازالىقتى بۇزۋعا، وعان داق تۇسىرۋگە باتىلىڭ دا، ارىڭ جەتپەيدى. وعان قاراپ تۇرىپ ءوز بويىڭداعى تازالىقتى ەرىكسىز تارازىعا سالۋعا ءماجبۇر بولاسىڭ، تارازىعا سالاسىڭ دا قوقىسىڭ مەن لايساڭنىڭ بارشىلىق ەكەنىن كورىپ، ءوزىڭدى- ءوزىڭ بەيشارا سانايسىڭ، ءوز- وزىڭنەن ۇيالاسىڭ.   
 - مىناۋ.. . باعيلا عوي!- دەدى سارگەل پورترەتتەن وقىس كەيىن شەگىنىپ. بەت سۇيەگى شىعىڭقى جۇقا وڭىنە قان تەۋىپ، ماليكەگە اڭىرايا قارادى.   
 - ەندى عانا تانىدىڭ با؟   
 - مەن مۇنى سەن ەكەن دەپ تۇرسام.. .  
 - سەنىڭ باسىڭداعى قانداي وي ەكەنى بەلگىلى عوي. مەنى بىرەۋ وسىلاي سالسا باقىتتىلىقتان جارىلىپ ولەر ەم.. .  
 سارگەل ايەلىنىڭ الدەنەدەن تولقىپ تۇرعانىن بايقادى.   
 - ءىھىم!- ول ىزالى كەكەسىنمەن ماليكەگە كوزىنىڭ استىمەن قارادى. - وندا.. . سول سۋرەتشىنى شاقىرايىق، وتكەن جولى مەدەۋدە سالەمدەمە جىبەرگەن جىگىت قوي. تاپتىرىپ الامىز. سەنىڭ دە پورترەتىڭدى جاساسىن.. .  
 - ءبارىبىر مۇنداي بوپ شىقپايدى.   
 - باقىتتىلىقتان جارىلىپ ءولۋ ءۇشىن قانداي بولۋى كەرەك؟   
 ماليكە وعان ىزالانا قارادى.  
  - ءدال وسىنداي بولۋى كەرەك، ءدال وسىنداي!  
 - بۇل - باعيلا عوي.. . 
 كۇيەۋىنىڭ اشى استارمەن قاداپ ايتقان ءسوزى ماليكەنىڭ كەۋدەسىنە ىزا قۇيىنىن بۇرق ەتكىزدى، ءبىراق ول سىر بىلدىرمەۋگە تىرىسىپ، ءبارىن دە ىشىندە تۇنشىقتىرىپ قالدى.  
 - سەر- ر، - دەدى ول ازداپ داۋسى دىرىلدەپ، - اس ۇيدەگى بالالاردىڭ قاسىنا بارا تۇرشى. قۇداي ءۇشىن.. . 
  سوڭعى ءسوزىنىڭ ارتىق ەكەنىن ول كەش سەزىپ قالدى.  

 كۇتكەنىندەي- اق - سارگەلدىڭ قازىمىر جىڭىشكە داۋسى قۇلاعىنا جەتتى.   
 - نەگە قۇد- اي ءۇشىن؟   
 ماليكە ءسوز تابا الماي قالتىراي كۇرسىندى.  
  - بالالار كوپتەن بەرى وزدەرى وتىر.. .  
 - ال، قۇداي ءۇشىن دەۋدىڭ قاجەتى قانشا ەدى؟ 
 - سەر، - دەدى ول باعيلانىڭ پورترەتىنە قاراپ تۇرعان قالپى، - تىم ۇساق بولماساڭ ەتتى.. . ۇساق مىنەز ادامنىڭ جۇيكەسىن توزدىرىپ، تەز قارتايتاتىنىن بىلەسىڭ عوي. كارىلىك - ونىڭ جاندى جەرى. وزىنە مۇلدەم قاتىسى جوق بولسا دا ايەلىنىڭ قاسىندا وتىرعاندا "كارى"، "شال" دەگەن سوزدەن سارگەلدىڭ قۇلاعى ۇركەدى. "تەز قارتايتادى" دەگەن تۇجىرىم ونىڭ ءتىلىن بايلاپ، كومەيىنەن اندىزداپ شىققالى تۇرعان تۇيدەك- تۇيدەك سوزدەرىن ىشىنە قايتا ايداپ اپارىپ قاماپ تاستادى. ءبىراق ول ويدان توسىلعانىن بىلدىرگىسى كەلمەي باسىن كەگجيتىپ، اس ۇيگە قاراي اسقاق باسىپ كەتە باردى. ول ەسىكتەن ەنىپ بارا جاتىپ كەرى بۇرىلدى دا، يەگىن كوتەرىپ تۇرىپ:  
  - ەرتەڭ بۇل سۋرەتتى مەن كورمەيتىن بولايىن، - دەدى.   
 ءسويتتى دە ەسىكتى تارس جاپتى.  
  كۇيەۋىنىڭ ءوز ۇستەمدىلىگىنە بەرىك سەنگەن وكتەم ۇنىمەن "وسىمەن ءبارى ءبىتسىن"، - دەگەندەي ەسىكتىڭ سارت ەتە ءتۇسۋى ماليكەنىڭ ارىنا ءتيىپ، ىزاسىن دۋ كوتەردى. ول سول ورنىندا نە ارى، نە بەرى جۇرەرىن بىلمەي، قاستارى ءتۇيىلىپ- جازىلىپ ءبىراز تۇردى دا، كۇيەۋىنىڭ سوڭىنان ەسىكتى جۇلقي اشىپ كىرىپ باردى. ايەلىنەن مۇنداي ارەكەت كۇتپەگەن سارگەل ەكى كوزى شاتىناپ وعان اڭتارىلا قاراپ كالدى.   
 - سەر- ر، - دەدى ماليكە ءوزىن بارىنشا سابىرلى ۇستاۋعا تىرىسىپ، اسقاق ۇنمەن. - بالالاردىڭ الدىندا داۋىس كوتەرىپ جاتقاندى ۇناتپايتىنىمدى بىلەسىڭ، سوندا دا بولسا ايتپاسقا لاجىم جوق، ويتكەنى ماعان زەكىگەنىڭدى ءبارى ەستىدى. جارايدى، سول ءۇشىن شىنىداي شىتىناپ تۇرعان مەن ەمەس. ءبىراق، ەسىڭدە بولسىن، سەن باعيلانىڭ ىشكى تىرلىگىنە ارالاسپا. ونىڭ ۇستىنە، بەيتانىس سۋرەتشىگە بارىپ ول جالىنعان جوق. سەنىڭ الگى بۇيرىعىڭ ورىندالمايدى. ءيا. مۇنداي ءسوزدى ەستۋ ساعان ارينە اۋىر، ءبىراق، اۋىر دا بولسا ايتۋعا تۋرا كەپ تۇر.   
 سارگەل بالالارگا پيروگ كەسىپ وتىرعان پىشاعىن وڭ جاعىنا جايلاپ ىسىرىپ قويدى دا، ماليكەنىڭ كوزىنەن كوزىن الماعان بويى ورنىنان اقىرىن كوتەرىلىپ، سالدەن سوڭ بارىپ بويىن ءبىرجولاتا تىكتەدى.   
 - بۇل بۋنت قوي!- دەدى ول ءتىسىنىڭ اراسىنان ارەڭ دەگەندە ىزالانا سويلەپ.   
 - بىلمەيمىن. ءبىراق، الگىندەي سۋرەتتى دالاعا لاقتىرىپ تاستاۋ كورگەندىكتىڭ بەلگىسى بولمايدى. ونىمەن باعيلانىڭ كوڭىلىنە قاياۋ سالامىز، - دەدى سارگەلدىڭ كىرپىك قاقپاي جانسىز ادامشا سىلەيىپ قاتىپ قالعانىن ءبىر جاعىنان اياپ، ءبىر جاعىنان از- ماز جاسقانعان ماليكە ءۇنىن اۋەلگىنەن باسەڭدەتىپ.   
 سارگەل ءلام دەمەدى. اس ءۇيدىڭ ورتاسىنا قويىلعان تىرەۋدەي قيمىلسىز تۇرعان دەنەگە جان ءبىتىپ، ول ەكى قولىن ارتىنا ۇستادى دا، اياعىنان وزگە دەنە مۇشەسى سەلت ەتىپ قيمىلداماي ەسىك جاققا بەت بۇرىپ، سول سىرەسكەن قالپى شىعىپ كەتتى.   
 "جۇرەگى تاعى قىسىلاتىن بولدى- اۋ"، - دەدى ماليكە ىشتەي. ەسىكتى اشىپ ىزىنشە كىرىپ كەلگەنىمدى باسىنعاندىق دەپ ۇقتى عوي. سول نامىسىن قوزدىردى، ارتىقتاۋ بولدى ما ەكەن؟ "  
 ماليكە الدەنەگە تالاسىپ، شاتاق شىعارا باستاعان ەكى بالاسىن ەكى اجىراتىپ، ەكەۋىن ەكى بولەك وتىرعىزدى.   
 - تاماقتارىڭدى ءىشىپ بولساڭدار جاتىڭدار، - دەدى زەكىپ. - تاڭەرتەڭ بالا باقشاعا باراردا تۇرماي قالاسىڭدار. قانە، ءبارىبىر تاماق ءىشىپ وتىرعان جوقسىڭدار. تۇرىڭدار!- ول بالالارىنىڭ بەت- اۋزىن، قولىن ءسۇرتىپ، بولمەلەرىنە كىرگىزىپ جىبەردى. - ال، كوپ سويلەسپەڭدەر، جاتىڭدار!  
 انالارىنىڭ اشۋلى ەكەندەرىن ۇقتى ما، ەكى بالا بۇرتيىپ، امالسىز قينالىپ شەشىنە باستادى.  

 ماليكە باعيلانىڭ قاسىنا كەلدى.   
 - سىزدەر تاعى ءسوز تالاستىرىپ قالدىڭىزدار ما؟ - دەدى باعيلا ول كىرىپ كەلگەندە كىتابىنان باسىن كوتەرىپ.   
 - ءيا.   
 - ليكە، تاعى مەن ءۇشىن بە؟   
 - جوق. سۋرەتشى ءۇشىن.   
 - قانداي سۋرەتشى؟ .. ءا- ءا، باياعى وقيعا ەستەرىڭىزگە قايتا ءتۇستى مە؟   
 ماليكە وعان قاراپ جۇمساق جىميدى دا:  
 - ءجۇر، اۋىز ۇيگە شىقشى، - دەدى.   
 باعيلا حالاتىنىڭ جوعارى تۇيمەسىن سالىپ، اياعىنا تاپوچكاسىن سۇعا سالدى دا، تابالدىرىقتىڭ ار جاعىندا ءوزىن كۇتىپ تۇرعان ماليكەگە قاراي ءجۇردى.   
 - ليكە، - دەدى باعيلا كۇلىپ، - تاعى نە جاڭالىق دايىنداپ قويدىڭىز؟   
 - قازىر كورەسىڭ.  
 باعيلا اۋىز ۇيدە تۇرعان ۇلكەن پورترەتتى كورگەندە العاش نە ەكەنىن ۇقپاي، ءبىرشاما داعدارىپ قالدى. سونان سوڭ قاستارى ءيىلىپ، سۇق ساۋساعىمەن ەرنىن باسىپ ءبىراز تۇردى دا، كەنەت ەكى بەتى دۋ ەتىپ، البىراپ شىعا كەلدى.   
 - تانىدىڭ- اۋ دەيمىن! سەرگە قاراعاندا تۇسىنىگىڭ بار ەكەن. ول مۇنى مەنىمەن شاتاستىردى، - دەدى ماليكە ءوڭ مەن ءتۇستىڭ ورتاسىندا تۇرعان قىزدى تۇمان اراسىنان بەرى شىعارىپ.   
 باعيلا ماليكەنىڭ جۇزىنە بۇرىلىپ قارادى دا، جانارى ساۋال مەن كۇدىك- قاۋىپكە تولىپ، ودان كوز الماي تۇرىپ قالدى.   
 - نەمەنەگە ماعان تەسىرەيەسىڭ؟ - دەدى ماليكە ۇنىنە ادەيى رەنىش پەن ناز ارالاستىرىپ، ءارى ونىڭ وسى تۇرىسىنا مەيلىنشە ءسۇيسىنىپ. - ساۋاپ! سول كەرەك ساعان!  
 باعيلا الدەن سوڭ بارىپ ارەڭ دەگەندە تىلگە كەلدى.  
  - مەنىمشە، بۇل ونشا جاقسى ەمەس.. .- دەدى ول داۋسى دىرىلدەپ.   
 - نەمەنە جاقسى ەمەس؟ سۋرەت پە؟ وندا سۋرەتشىنى شاقىرتىپ ءسەردىڭ پورترەتىن جاساتايىق. سوعان قارادا تۇر!- دەدى ماليكە باستىرمالاتىپ.   
 - جو- وق، مەن ول تۋرالى ەمەس. ءبىر كەزدەسكەن ادام.. .سۋرەتشى.. . وسىلاي.. . ۇيات ەمەس پە، ليكە؟  
 - ەندى وعان ءوزىڭ بارىپ، بىرنەشە ساعات الدىندا تۇرعان جوقسىڭ عوي. الدە بارىپ پا ەڭ؟  
 -  نە دەگەنىڭىز؟ !  
 - ەندەشە، ۇيالاتىن، قاۋىپتەنەتىن ەشتەڭە جوق. كەرەك دەسەڭ، بۇل سەنىڭ سۋرەتىڭ ەمەس. سۋرەتشىنىڭ فاكتىگە نەگىزدەلگەن فانتازياسى! سەر ەمەس قوي. ال، ادەمىلىك جالعىز سەنىڭ عانا مەنشىگىڭ ەمەس، وعان وزگە جۇرت تا ءسۇيسىنۋى كەرەك. قۇداي و باستا ادەمىلىكتى سول ءۇشىن جاراتقان. قايدان بىلەسىڭ، ءجۇز جىلدان كەيىن بۇل پورترەت سۋرەت ونەرىندەگى ءىنجۋ- مارجانعا اينالار. - ول ءبىر جاعى ازىلدەگەن بوپ كۇلىپ قويدى، - سول كەزدەگى بارشا جۇرت جيىرماسىنشى عاسىردىڭ جەتپىسىنشى جىلدارىندا وسىنداي تاماشا سۇلۋ بەينەنىڭ، اقىلدى تالدى بەينەنىڭ ءومىر سۇرگەنىنە قۋانۋى كەرەك ەمەس پە؟ ەرتەڭ قارتاياسىڭ، مىجىرايعان كەمپىر بولاسىڭ، ەشكىمگە قاجەتىڭ جوق، ءسويتىپ بۇ دۇنيەدەن وتەسىڭ دە كەتەسىڭ. ەندەشە، كورسىن باسقالار، ولار دا ءسۇيسىنسىن. سۇلۋلىق جەكە ادامنىڭ عانا مەنشىگى ەمەس دەدىم عوي.   
 باعيلا مىنا سوزدەردىڭ جالعان ەكەنىن، راس ەكەنىن، نە بولماسا تىم اسپانداتىپ ايتىلعان سوزدەر ەكەنىن انىق اجىراتا المادى، ايتسە دە، كوڭىلىنە ۇيىرىلگەن الگى ءبىر كەزدەگى ۇرەي مەن قىسىلۋدىڭ ءبىرشاما سەيىلە باستاعانىن سەزدى.   
 - سەر ەكەۋمىز سول ءۇشىن از عانا سوزگە كەلىسىپ قالدىق، - دەدى ماليكە پورترەتتى قولىنا الىپ. - ول سۋرەت ونەرىندەگى پورترەت جانرىنا قارسى. اسىرەسە، پورترەت نەمەرە قارىنداسىنىڭ نەگىزىندە سالىنسا!- ول اۋزىن اشپاي، كومەيىنەن تۇنشىعا كۇلدى. - مۇنى قايدا ىلەمىز؟ سەنىڭ بولمەڭە مە؟   
 - جوق.  
  - ەرتەڭ ءبىر امالىن ويلاپ تابارمىز. پورترەتتەگى بەينە مەن بولماي سەن بولعانىڭ قانداي جاقسى، ايتپەسە مۇنى ىلۋدەن بۇرىن سەر ءوزىن- ءوزى ء"ىلىپ" قويار ەدى.   
 - ليكە، ءسىز وعان كوپ قارسى كەلە بەرمەڭىزشى.   
 - و- و! تۋىسقاندىق نامىسىڭ ويانىپ كەلە مە؟   
 - مەن ونى ايايمىن.   
 - قاراي گور ءوزىن، اياعىش- اق! جارايدى، دابىرلاسا بەرگەنىمىز ونىڭ جۇيكەسىن قاجار. مىنا پورترەتتى ال دا بولمەڭە اپارىپ قوي. قاراعىڭ كەلمەسە ورامالمەن بەتىن جابا سال. - ماليكە تاعى ءبىر تۇنشىعا كۇلىپ الدى دا، دۇنيەنىڭ ەكى ورتاسىندا قالعانداي قايدا قوزعالارىن بىلمەي تۇرعان قىزعا "بارا بەر" دەگەندەي يەگىمەن ءوز بولمە جاعىنا نۇسقادى دا، كۇلكىسىن تيىپ، سارگەلدىڭ ەسىگىن اشتى.   
 سارگەل باياعى اس ۇيدەگى قالپىنان قالت وزگەرمەي ەكى قولىن ارتىنا ۇستاعان بويى تەرەزەگە بەتىن بەرىپ، قيمىلسىز تۇر ەكەن. ماليكە بولمەگە جايلاپ باسىپ كىرگەندە دە ول سەلت ەتكەن جوق. قاتار تۇرعان ەكى كەرەۋەتتىڭ وزىنە ءتيىستىسىن عانا جوندەپ، ۇستىنەن توسەك جاپقىشىن سۋدىرلاتىپ سىپىرا باستاعاندا بارىپ سارگەل بۇكىل دەنەسىمەن بەرى قاراي بۇرىلدى.   
 كوزى سول باياعى اس ۇيدەن شىعىپ كەتكەندەگىدەي ءالى باقىرايىپ تۇر ەكەن. سودان بەرى كىرپىك قاقپاعان سياقتى.   
 ماليكە ونىڭ ورنىنان قوزعالا باستاعانىن كورسە دە، كورمەگەندەي جاستىعىن تۇزەپ قويدى دا، جاتۋعا دايىندالدى. سارگەل قاقشيعان بويى ەسىك جاققا باردى دا، بەرى قاراي قايتا جۇرە بەرىپ، ايەلىنە نازار دا اۋدارماستان بەيتانىس اۋديتوريادا لەكتسيا وقىپ جۇرگەندەي ءبىر قالىپتا قاساڭ ۇنمەن ءسوز باستادى.   
 - اتام زاماننان بەرى ەركەك پەن ايەل ەرلى- زايىپتى بولىپ نەكە سۋىن ىشكەن سوڭ نەمەسە نەكە قۋالىگىن العان سوڭ ولار ءبىر ءۇيدىڭ، ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا تاتۋ ءومىر سۇرۋگە بورىشتى بوپ كەلگەن. ال، تاتۋ ءومىر ءسۇرۋ دەگەن - اركىم ءوز دەگەنىن جۇزەگە اسىرۋعا، ءوز ويىنىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەۋگە تالاسۋدان تۇرماق ەمەس. ءتىپتى دالەلدەگەن كۇننىڭ وزىندە كەڭىردەكتەن، تاسىر مىنەزبەن نەمەسە اشۋ- ىزامەن دالەلدەنبەيدى، كەرىسىنشە، بۇل قاسيەت سەميانىڭ اراسىنا سىزات ءتۇسىرىپ، ونى ۇلعايتا بەرەرى انىق. ەرلى- زايىپتىلاردىڭ اراسىنداعى ءقازىر سەندەر كوپ ايتاتىن تەڭ پراۆولىلىق، دەموكراتيا دەگەنگە مەن يلانبايمىن. سەميادا ءبىر ادامنىڭ ۇستەمدىگى بولۋى شارت. ال، ءبىر ادامنىڭ ۇستەمدىگى جوق جەردە سەميا - سەميا بولۋدان قالادى. تەڭ پراۆولىلىق پەن دەموكراتيا ەكى جىنىستىڭ بىرگە ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن مۇلدە ءالسىز ءادىس، ول كەز كەلگەن كەلىسپەۋشىلىكتەن، بولماشى قاتەلىكتەن جەرگە تۇسكەن شىنىداي بىت- شىت بولا سالادى. سوندىقتان، قىمباتتى ماليكە، - دەدى ول ارى- بەرى ءجۇرۋىن جالعاستىرىپ، "كىمباتتى ماليكە" دەگەندە داۋسىن كوتەرە تۇسسە دە ىشكى تولقۋدان ازداپ دىرىلدەپ، - بۇل ۇيدە ەشقانداي دەموكراتياعا ورىن جوق. الگىندەي اشۋ كورسەتۋ، بالالارىمنىڭ كوزىنشە اكەلىك نامىسىمدى تاپتاپ ەسىكتى جۇلقا اشىپ، ۇستىمە اتىپ جىبەرەردەي باسىپ كىرۋ - مەن ءۇشىن قورلىق. ايەل ادام قاشان دا ەر ادامنىڭ باسىن سىيلاۋى كەرەك. بالكىم، كەيبىر ايەل ءوزىن كۇيەۋىمنەن اقىلدىمىن دەيتىن شىعار، ءبىراق، اكىلدىلىق ونداي تاسىلمەن كورىنە المايدى. كەرىسىنشە، ايەل اقىلدى بولعان سايىن زايىبىن سىيلايدى. ونىڭ ارىن سىيلايدى. كۇيەۋىنىڭ اقىماق ەكەنىن ءبىلىپ تۇرسا دا ونىڭ نامىسىنا تيمەيدى، كەشىرەدى. ەگەر زايىبىنىڭ ساناسى بولسا ەرتە مە، كەش پە، ءوزىنىڭ قاتەلىگى مەن كەشەلىگىن سەزىنبەي قويمايدى. اقىلدى ايەلدىڭ قاسيەتى وسىندا. ال ەگەر ايەل كۇيەۋىن ۇناتپايتىن بولسا، ونىڭ ءاربىر سوزىنە تالاسىپ، جاعادان الا بەرگەنشە ەكەۋى ەكى ءبولىنىپ، جەكە قالاعانىنشا ءومىر ءسۇرۋى كەرەك. سەميا بولىپ تۇرعان جەردە ەر ادامنىڭ ۇستەمدىلىك ەتەتىنى بار الەمگە ايان. فرانتسۋزىڭ دا، اعىلشىنىڭ دا، يتاليانىڭ دا، نەمىسىڭ دە، ورىسىڭ دا، ءبارى- ءبارىنىڭ دە ەركەكتەرى ۇيدە ۇستەمدىك ەتكەندى جەك كورمەيدى. ال، ۇستەمدىك ەتكەندى جەك كورەتىن بولسا، ولار ودان ايرىلعان، ءسويتىپ، الماعايىپ دەموكراتياعا كوشكەن. 
 - سەر، - دەدى ماليكە سۇپ- سۋىق كورپەنىڭ استىنا كىرىپ، جايعاسىپ جاتقان سوڭ، - لەكتسياڭدى ءبىتتىڭ بە؟   
 - جوق، - دەدى ول ايەلىنە موينىن دا بۇرماستان. -جانە مەن لەكتسيا وقىپ تۇرعان جوقپىن. ونىڭ ءبىتۋ- بىتپەۋى وزىڭە بايلانىستى. ەگەر سەن مەنىڭ ايتقانىمنىڭ ءبارىن تۇسىنگەن بولساڭ وندا ءسوز دە تامام.   
 - مەن ءبارىن ءتۇسىندىم.   
 سارگەل ءجۇرىسىن توقتاتىپ، ايەلىنە جايلاپ بۇرىلدى.   
 - سەنىڭ داۋسىڭدا تۇسىنۋدەن گورى ىزا باسىم. مەن سوزىڭە يلانا الماي تۇرمىن.   
 - مەنى قارتايتپاشى، سەر، - دەدى ماليكە اشۋسىز، قوڭىر داۋسىمەن. - مۇنداي سوزدەردى ءيتتىڭ ەتىنەن جەك كورەمىن.   
 سارگەلدىڭ باسى ازداپ كەگجەڭ ەتىپ، ايەلىنە تەسىلىپ ۇزاق قاراپ تۇردى دا:   
 - بۇل ناعىز شىندىعىڭ، - دەدى ءار ءسوزدى تاپتاي ايتىپ. - ەركەك اتاۋلى.. .  
 - قويشى، قۇداي ءۇشىن!- دەدى ماليكە ىزالى ۇنمەن ونىڭ ءسوزىن ءبولىپ، - نەمەنە ول، ەركەك، ەركەك؟ سەنىڭ ەركەكتەردە نە شارۋاڭ بار؟   
 سارگەل وعان تاڭدانا، ءارى ىزالانا قادالدى. ىشىنە سىيماعان نامىس پەن اشۋ شەكە تامىرىن ادىرايتىپ، كوزىن شاراسىنان يتەرىپ شىعارا جازداعالى تۇر. قاتتى كۇيىنگەندەگى ادەتىمەن موينى ءبىر- ەكى رەت قالتاڭ- قۇلتاڭ ەتە قالدى. "ەركەكتەردە نە شارۋاڭ بار؟ "- دەگەن ءسوز وعان "ەركەك ەمەسسىڭ" دەگەننىڭ ورنىنا ايتىلعانداي كورىنىپ، نامىسى مەن جىگەرىن قۇم قىپ كەتتى. جانە بۇل ءسوز اشۋمەن ەمەس، بايىپپەن، سالماقپەن ايتىلدى. دەمەك، مۇنداي پىكىر بۇگىن عانا ەمەس، ونىڭ ويىندا كوپتەن بەرى جاتقانى، تەك، رەتى ءقازىر كەلگەن سوڭ ايتىلدى. سارگەل وسى تۇجىرىمعا تىركەلگەندە بويىنداعى نامىس ءورتى بۇرىنعىدان دا لاۋلاپ، جارىلىپ، ورتەنىپ كەتۋگە از- اق كالدى. ونىسىمەن تۇرماي ايەلىنىڭ تىم بەيعام، تىم سالقىن قالىپپەن تۋمبوچكا ۇستىندە جاتقان رەماركتىڭ رومانىن قولعا الىپ، بۇرىن كەلىپ توقتاعان جەرىن كوپ ىزدەپ ابدىراماي بىردەن تاۋىپ الىپ، سىلەيىپ تۇرعان مۇنىڭ قازىرگى قالپى مەن حال- جايىنا مۇلدە كوڭىل اۋدارماي وقۋعا كىرىسىپ كەتكەنى ونى ەستەن تاندىرا جازدادى. ايەلىنىڭ بەيعام دا بەيتاراپ قالپىنا، جارتىلاي اشىق جاتقان اپپاق ءتوسى مەن جۇپ- جۇمىر ءمارمار يىقتارىنا قاراپ تۇرىپ ول تۇڭعىش رەت ءوزىنىڭ ونى ەشقاشان جەڭە الماسىن، ايتىس پەن ارباسۋدىڭ قانداي ءتۇرى بولسا دا ءوزىن تەك جەڭىلىس قانا كۇتىپ تۇرارىن ىشتەي سەزىندى جانە وسى ازاپتى مويىنداۋلاردىڭ ارعى ءبىر ۇشىنان قىلت ەتىپ تاعى دا تۇڭعىش رەت ءوزىنىڭ بۇل ايەلگە تەڭ ەمەس ەكەندىگىن، جاستىقتان تۋىندايتىن ەرلىك پەن تاكاپپارلىقتىڭ ارىندى اعىسىنا كارتەمىس دەنە بوگەت بولا الماسىن بىلدىرگەن ءبىر سەزىم كورىندى. تۇڭعىش باس كوتەرگەن وسىنداي ەگىز سەزىمدەر ونىڭ كون كەۋدەسىنىڭ باسقا تۇكپىرىندە جاسىرىن جاتقان جاڭا ويلاردى دا وياتا باستادى. ء"يا، - دەدى ول ىشتەي، - جەكسۇرىن سەزىم جالقى ويانسا دا تىشقان سەكىلدى تەز كوبەيدى، ياعني، بۇل دا بالالاي بەرەدى دەگەن ءسوز عوي". بۇل سەرگەلدەڭ ساۋالدىڭ شۋماعىن جيناپ بولا بەرگەندە، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، كەنەت ەسىنە قايتىس بولعان ايەلى ورالدى. ونىڭ ءدال قازىرگى ساتتە نەگە ەسكە ءتۇسىپ، قىستىرىلماس جەرگە قىستىرىلا كەتكەنىنە ول جاۋاپ تا ىزدەگەن جوق، ءتىپتى، ىزدەمەي- اق تابىلىپ تۇرعان جاۋابىن ءوز- وزىنە انىق ايتۋدان دا قىسىلاتىن سەكىلدى. ول دا ءدال وسى ورىندا جاتار ەدى. مۇنىڭ تالاي قىتىمىرلىعى مەن قازىمىرلىعىنا شاماسىنىڭ كەلگەنىنشە ءتوزىپ، ارتىق سويلەمەسكە تىرىساتىن- دى، سويلەي قالسا دا مۇنشالىقتى مەنمەندىك، كىسىنىڭ جانىن ءبىر- ەكى اۋىز اسقاق تا تەمىردەي سالقىن سوزبەن تاپتامايتىن. جانە ءسوزسىز جاتىپ العاننان گورى ايەلدىڭ وزىڭمەن تايتالاسىپ ۇرىسقانىنىڭ ءوزى بۇدان الدەقايدا ارتىق پا دەپ قالدى. "دەمەك، ول مەنەن ءوزىن جوعارى سانايدى، مەن ودان تومەنمىن، ول مەنى مەنسىنبەيدى، نەدەن دە بولسا تايىنبايدى، وعان ءبارىبىر، مەن ول ءۇشىن قۇمىرسقامىن، قارا شىبىنمىن، جاندىكپىن، تاعى تاعىلار. مەن عانا سويلەۋىم كەرەك، مەن عانا ايتىسۋىم كەرەك. نەگە؟ ءوزىنىڭ بۇرىستىعىن، مەنىڭ دۇرىستىعىمدى دالەلدەۋ ءۇشىن! 
 نەگە دالەلدەۋگە ءتيىسپىن. ويتكەنى مەن ونىڭ الدىندا تاۋەلدىمىن، مەنىڭ ودان ايرىلىپ قالعىم كەلمەيدى. ال وعان ءبارىبىر! مىنە، گاپ قايدا!"  
 سارگەل وسى قورلىق پەن ازاپتى مۇنان ءارى كوتەرە الماسىن سەزدى مە، بۇل جەردە بەيشارا قالىپتا تۇرا بەرگىسى كەلمەي كوريدورعا شىعىپ كەتتى. "تۇك تە ەمەس بولماشى عانا نارسە، - دەدى ول اس ءۇيدىڭ تەرەزەسى الدىنا تۇرىپ. ^- ء^تىپتى وزگەگە ايتۋدىڭ ءوزى ۇيات! قايداعى ءبىر سۋرەتشىنىڭ سالعان پورترەتى! ەرلى- زايىپتىلاردىڭ اجىراسۋىنا، سەميانىڭ بۇزىلۋىنا سەبەپ بولعان فاكت! جۇرت كۇلەتىن دالەل ەمەس پە؟ شىنىمەن ادامدار ۇساقتاعان با؟ بالكىم ويلارى ۇساقتاعان شىعار، ىرىدەن ەمەس، كەيدە ۇساقتان سۇرىنەتىنىمىزگە سەبەپ وسى ما؟ ءبىراق، ادام مەن وي ءبىر ەمەس پە، دەمەك، ەكەۋى دە ۇساقتاعان، ادام مەن ونىڭ ويىنىڭ باس قاتىرار ماسەلەلەرىنىڭ ءبىر- بىرىنەن الشاق بولۋى مۇمكىن ەمەس! ءيا، ول مەنەن بوتەن، مۇلدە بوتەن! ەگەر مەن ولە قالسام!؟ "- ونىڭ دەنەسى ءدىر ەتە ءتۇستى، ارى قاراي ويىن جالعاستىرۋعا، "مەن ولە قالسام بالكىم، ول جىلاماس تا!"- دەگەن ءسوزدى ايتۋعا كورىقتى. "جول ورتاسىندا اتىڭ ولمەسىن، ءومىر ورتاسىندا قاتىن ولمەسىن" دەگەن باياعىدا ۇمىت بولا باستاعان ەسكىلىكتى ماقال ەسىنە ءتۇستى.   
 بۇرىنعى ايەلى تاعى كوز الدىنا ەلەستەدى. اۋىلداعى ەرەسەك ەكى بالاسى.. . مۇنداعى ۇيەلمەلى- سۇيەلمەلى ەكى ۇلى.. .  
 قالت- قۇلت ەتكەن از ءومىرى.. . سىرتى ءبۇتىن، ءىشى ءتۇتىن تىرشىلىگى.. .  
 سارگەلگە كەنەت ولاردىڭ ءبارى مۇلدەم بوتەن ادامداي بوپ كورىندى. ءبارى دە وزىنەن الدەقاشان سۋىعان، ۇيدە جاتقان ەكى بالا دا سۋىق، ماليكە دە سۋىق. ءبارى- ءبارى دە مۇڭسىز ءومىر سۇرە الادى، ەشقايسىسىنىڭ كۇنى بۇعان قاراپ تۇرعان جوق، كەنەت عايىپ بولا كەتسە ەشكىم دە مۇنىڭ ورنىن جوقتامايدى، قابىرعاسى سوگىلىپ قايعىرمايدى، مۇنىڭ دەنساۋلىعىن ەشكىم قۇدايدان جالبارىنىپ تىلەمەيدى دە. جولداس- جورا، كوز كورگەندەردىڭ ءبارى سولاي. جاناشىرلىق جاساپ جۇرگەن الىستاعى تۋىسى قاراتايدىڭ دا اسىپ بارا جاتقانى شامالى.   
 نەگە؟ نەگە؟ سەبەبى قايسى؟ ءبىر- ءبىرىنسىز تۇرا المايدى ەكەن دەگەن ادامدار قايدا؟ قايدا قانە، سولار؟ "الدە مەنىڭ ءومىر جولىمدا وندايلار كەزدەسپەدى مە؟ " نەگە؟ الدە، ءبىرىن- ءبىرىنسىز تۇرا المايتىن ادامدار ادام ويىنىڭ عانا جەمىسى مە؟ پالەنشە ءولدى دەپ ەكىنشى بىرەۋدىڭ قوسا ولگەنىن نەگە كورمەدىم؟ سوندا ولاردىڭ ءبارىنىڭ قابىرگە بىرگە تۇسەر بىردە ءبىر دوستارىنىڭ بولماعانى عوي؟ ادام تەك وزىنە عانا ءقادىرلى بولعان- اۋ.. .  
 "مەنى كىم ىزدەيدى، مەن كىمگە ءقادىرلىمىن؟ " ول ءوزىن جەر بەتىندە ەش جاناشىرى جوق جەتىم بالاداي سەزىندى. ءبىر ساتكە كوز الدى مۇنارتىپ كەتتى.  
  ول كەنەت ەسىن قايتا جيىپ، بويىن شيراق ۇستاۋعا تىرىستى. "بۇل نە؟ كوز الدىمنىڭ مۇنارتقانى نەسى؟ الدە كارىلىك پە؟ ادام بويىنا كارىلىك وسىلاي ەنەتىن شىعار؟   
 ءيا، ءيا، سولاي. كارىلىكتىڭ جان سەرىگى - ۋايىم بولار. ەندىگى قالعان ءومىر وسىلاي وتپەك پە؟ تەك وسىلاي؟ ەش وزگەرىسى بولماق ەمەس پە؟"  
 سارگەل ارى قاراي تەرەڭدەي بەرۋدەن تاعى شوشىنىپ، ويىن قىسقا ارقانداي تەز جيىپ الا قويدى. "بولمايدى، - دەدى ول وزىنە- ءوزى قايرات بەرىپ. - ءوزىڭدى- ءوزىڭ كەمىرگەننەن پايدا جوق. بەرىك بولۋ كەرەك. ءيا.. . بەرىك بولۋ.. ." ول وسى بايلامنان بويعا دارۋ تاپقانداي ءسال قاناتتانىپ، بالالارى جاتقان بولمەنىڭ ەسىگىن اشىپ، مونتيىپ، بەيعام ۇيىقتاپ جاتقان ەكى ۇلىنا الدە كۇدىك، الدە ۇمىتپەن ءبىراز قاراپ تۇردى دا، ماليكەنىڭ قاسىنا كەلدى. ول تۇنگى شامدى سوندىرمەگەن قالپى كىتابىن جاستىعىنىڭ استىنا قويا سالىپ ۇيىقتاپ كەتىپتى.   
 ايەلىنىڭ ادەمى مۇسىنىنە، قيىلعان قويۋ قارا قاسىنا ءبىر كوز تاستاپ ءوتتى. الدە الگى يشارازدىق پەن ءوزىن قورلاعان سەزىم ءالى جىلجىماعان با، سارگەل ءوز بويىنان ايەلىنە دەگەن ەركەكتىك ءناپسىنى، رەنىش پەن وكپەنى ۇمىتتىرىپ جىبەرەتىن قىزىعۋشىلىقتى بايقاي المادى.

** *  
 قاقاعان قىستىڭ ساقىرلاعان سارى ايازدى كۇنى ەدى. ۇيدە باعيلادان وزگە ەشكىم جوق. كۋرستاس قىزدارمەن كىتاپحاناعا بارامىز دەپ ۋادەلەسكەن، وعان دەيىن ءبىر جارىم ساعات ۋاقىت بار. وڭاشالىق - قاشان دا ادام ويىن بەلگىسىز ءبىر قۇپيا دۇنيەگە جەتەلەيدى. بەس بولمەلى دالاداي ۇيدە ول ءوزىن قويارعا جەر تاپپادى. جاسىننىڭ شەتەلدەن الدەقاشان كەلگەنىن باعيلا، ارينە، بىلەدى، ءبىراق، وعان حابارلاسۋدىڭ رەتىن تاپپاي قويعان. كوشەدەگى تەلەفون- اۆتوماتتارعا كىرىپ، تاۋەكەلى جەتىپ ديسكىنى دە بۇراپ كورگەن. ءبىراق، كانشا ءوزىن قيناسا دا، ەكى- ءۇش تسيفردى تەرگەن سوڭ دەمى جيىلەپ، ءوز- وزىنەن ءورت بوپ جانىپ، بۋدكادان اتىپ شىعاتىن. اۋىز ۇيدە تۇرعان اپپاراتقا ول الدەنەشە رەت كەلىپ تە قايتتى. بارىندە دە ءوزىن- ءوزى جەڭە الماي، بويىن كەرنەگەن ۇياتى ەركىن تۇتقىنداپ، بار- جوعى جانسىز ديسكىنىڭ التى نومەرىن تەرە الماي ازاپقا ءتۇستى. ءتىپتى، تەلەفونعا جاقىنداۋدىڭ ءوزى ۇيات سەكىلدى. ادامنىڭ جانسىز نارسەدەن دە قىسىلاتىن كەزى بولاتىنىنا ول تاڭداندى.   
 كوپ تولقۋ مەن ارپالىستان سوڭ ول تەلەفون جانىنا كەلدى. جايلاپ ترۋبكانى رىچاگتان الىپ، قۇلاعىنا اپاردى. ءبىر قالىپتى ىزىڭداعان دىبىس. اپپارات ءمىنسىز جۇمىس ىستەپ تۇر، كەز- كەلگەن قىزمەتىڭە دايىن، قالاعان ادامىڭنىڭ ۇيىنە داۋىسىڭدى جەتكىزە الادى.   
 باعيلا دەمىنىڭ تاعى جيىلەپ، الاقانى مەن ماڭدايىنىڭ تەرشىگەنىن سەزدى.  
 ول العاشقى ءۇش تسيفردى ەركىن الدى. ءتورتىنشى تسيفردى تەرگەندە ساۋساعىنىڭ دىرىلدەگەنىن بايقادى. بەسىنشى تسيفردى ساۋساعى سىنىپ كەتەردەي ارەڭ اينالدىردى. مىنە، ەڭ سوڭعى سان. بار- جوعى ءبىر- اق سان. بار جوعى ءبىر- اق سان! ول سۇق ساۋساعىن سەگىزگە اپاردى، ونى جايلاپ جوعارى كوتەرە باستادى. مۇلدەم تىنىسى ءبىتىپ قالعانداي. اقىرى ونى تەز اينالدىرىپ جىبەردى دە، كوزىن جۇمىپ، دەمىن ىشىنە تارتىپ بۇدان ءارى نە بولارىن كۇتتى. اپپاراتتىڭ ءبىر قالىپتى، ۇزىن دىبىسى ەستىلدى. ەكى، ءۇش.. . قۇلاق تۇبىنەن الدەنە سىتىر- سىتىر سىندى دا، ارتىنشا ەر ادامنىڭ سۇپ- سۋىق، نەمقۇرايدى ءۇنى ەستىلدى.   
 - ءيا. 
 باعيلا نە دەرىن بىلمەي ءتىلىن جۇتىپ تۇرىپ قالدى.   
 - ءيا!- دەدى ەر ادام ءزىلدى داۋىسپەن.   
 ءدال سول داۋىس! جاسىن! باعيلا دەمىگىپ كەتتى.   
 - اللو!  
 - سالەماتسىز با؟ - دەدى باعيلا ول ترۋبكانى تاستاپ جىبەرەر دەپ قاۋىپتەنىپ، ءارى ەكىنشى رەت تەلەفون سوعۋعا شاماسىنىڭ جەتپەيتىنىن ءبىلىپ.  
 - سالەماتسىز! سىزگە كىم كەرەك؟  
 - قاشان كەلدىڭىز؟  
 - اتام زاماندا. بۇل كىم؟  
 - ءسىز.. . ۇمىتىپ قالدىڭىز با؟ مەن.. .  
 - انىعىراق ايتساڭىزشى! كىم دەيسىز!  
 - مەن.. . باعيلامىن.. .  
 - ءا- ءا، ءيا، ەسىمدە.. . كەلگەلى بەرى تەلەفون سوعۋعا ۋاقىت بولمادى. ءبىر شارۋاڭىز بار ما ەدى؟   
 باعيلا مۇنان ءارى سويلەۋگە شاماسى جەتپەي ترۋبكانى تاستاپ جىبەردى. جاسىننىڭ سوڭعى ءسوزى ونىڭ وسى كوزگە دەيىن تالپىنىپ، تاسىپ كەلگەن كوڭىلىن سۋ سەپكەندەي باسىپ، وعان دەگەن سەزىمدەرىنىڭ ءبارىن شالعىداي جاپىرىپ ءوتتى.   
 ول ىزاعا شىداماي توسەگىنە كەپ قۇلاي كەتتى. ويىنان جاسىننىڭ ء"بىر شارۋاڭىز بار ما ەدى؟ "- دەگەن وزەككە مۇز قاتىرارداي سۋىق ءسوزى كەتپەي قويدى. "نەگە وعان تەلەفون سوقتىم، نەگە؟ ! نەتكەن ەسسىز ەدىم. سول كەرەك ساعان، سول كەرەك! كوپتەن ىزدەگەنىڭ، ەستىمەك بولعانىڭ وسى ءسوز ەدى عوي، ال ەستىدىڭ!"- دەدى ول ءوزىن- ءوزى تابالاپ.  
 
 قانشا ۋاقىت ەتكەنى بەلگىسىز، سىرتقى ەسىكتىڭ سارت ەتىپ جابىلعانىنان ەسىن جيدى. كەلگەن ادامنىڭ اياق باسىسىنان، كيىم شەشىسىنەن- اق ونىڭ سارگەل ەكەنىن باعيلا بىردەن تانىدى. ورنىنان تەز- تەز تۇرىپ، كرەسلونى تەرەزە جاققا قاراتىپ قويدى دا، جاۋرىنىن ەسىككە بەرىپ، كىتاپقا ۇڭىلگەن بوپ قالدى. ء"يا"، - دەگەن سارگەلدىڭ داۋسى ەستىلدى. باعيلا ونىڭ تەلەفونمەن سويلەسكەنىن ەستىمەيىن دەپ ەسىكتى جاۋىپ كەپ وتىردى. وڭاشادا كۇيكى وي اۋعان كۇننىڭ كولەڭكەسىندەي وتە بەرە مە، بويىن ەزىپ بارا جاتقان الگى ءبىر كۇيىنىشى مەن ىزاسى سارگەل ەسىكتى سارت جاپقاننان جەل ۇرلەگەن تۇمانداي ءسال سەيىلىپ قالىپ ەدى.   
 سارگەلدىڭ بەرى قاراي جۇرگەنى ەستىلدى. تۋرا باعيلانىڭ بولمەسىنە قاراي كەلە جاتىر. ەسىك الدىنا كەپ از عانا ايالدادى. جايلاپ ەسىك اشىلدى. ەسىكتىڭ اشىلعان دىبىسى ەستىلمەسە دە باعيلا تانىمەن سەزىپ وتىر. سارگەلدىڭ وزىنە ءسوز جوق تەسىلە قاراپ تۇرعانىن سەزىپ، باعيلانىڭ ءون بويى شىمىرلاپ كەتتى.   
 - باعيلا، - دەدى سارگەل اقىرىن داۋىستاپ. ونىڭ بىردەڭە دەپ ايتارىن ءبىلىپ وتىرسا دا، قىز سەلت ەتە ءتۇستى.   
 نەمەرە اعاسىنا تۋرا قاراماۋعا تىرىسىپ، جارتىلاي بۇرىلدى. جوعارى قاراماسا دا سارگەلدىڭ كوزى شاتىناپ تۇرعانىن كوردى.   
 - سەنى.. . تەلەفونعا، - دەدى ول باتىرا سويلەپ.   
 باعيلا تاڭ قالعان پىشىنمەن يىعىن ءبىر قوزعادى دا، سارگەلدىڭ جانىنان وتە بەردى. ونىڭ قىتىمىر داۋسى مەن سەلتيىپ تۇرعانىنان تەلەفونعا شاقىرعان ادامدى مۇلدەم ۇناتپاي قالعانىن جاس قىز اۋىز ۇيدەگى اپپاراتقا بارا جاتىپ- اق انىق سەزدى.   
 - اللو، - دەدى ول اقىرىن عانا ۇيقىلى داۋىسپەن.   
 - مەن عوي. جاڭا رەنجىپ قالدىڭىز با؟   
 "جاسىن! تاعى دا جاسىن! ءبىر كەشكە جەتەر ازابى از بولعان جوق قوي، ەندى تاعى نە دەمەك، نەگە شاقىرىپ تۇر؟ " 
 
 - ءسىز تىڭداپ تۇرسىز با؟ - دەدى قورعاسىنداي سالماقتى قوڭىر داۋىس. - تىڭداپ تۇرسىز با دەيمىن؟   
 - ءيا.. . نە ايتپاقسىز؟   
 - الگى كىسى كىم؟   
 - سونى بىلگىڭىز كەپ تەلەفون سوعىپ پا ەدىڭىز؟   
 - ساراڭ ادام ەكەن. جانە ەشقاشان كوركەم شىعارما وقىماعان، وقيمىن دەگەن نيەتى دە جوق.   
 - سىزبەن سويلەسكىم دە كەلمەيدى، ەندى تەلەفون سوقپاي- اق قويىڭىز.   
 - ەكىنىڭ ءبىرى وسىلاي اشۋلانا الادى. مەن وعان تاڭقالمايمىن. ەرتەڭ قولىڭىز تيە مە؟   
 - جوق.   
 - ۋاقىت تابىڭىز. وتىنەم. - ول مىرس ەتىپ كۇلدى. -مەن ءبۇيتىپ ەشكىمگە ايتىپ كورگەن جوق ەدىم، قىزىق ەكەن!  
 - ۋاقىتىم جوق، ساۋ بولىڭىز!  
 - ترۋبكانى تاستاعالى تۇرسىز با؟ ول ەستى ادامنىڭ ءىسى ەمەس. سونىمەن، ەرتەڭ ءدال ساعات التىدا "الماتى" قوناق ءۇيىنىڭ الدىندا كۇتەم. كەشىكپەڭىز، سونان كەيىن دە ءومىر بويى جەك كورىپ وتۋگە مۇمكىندىگىڭىز بار. جەك كورۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرەتىن نارسە عوي. سولاي. ساۋ بولىڭىز!  
 باعيلا تەلەفون ترۋبكاسىن ۇستاعان بويى ۇزاق تۇرىپ قالدى. "نەتكەن قاتىگەز، نەتكەن وزىنە- ءوزى سەنگەن مەنمەن ادام! جوق، بارمايمىن!" بۇل تەلەفونمەن سويلەسىپ بولدى- اۋ دەگەندە جۇمىس كابينەتىنەن سارگەل دە شىقتى.   
 - باعيلا، - دەدى ول رەسمي ۇنمەن، - كوڭىلىڭە كەلسە دە ايتايىن، بۇل اداممەن ەكىنشى رەت سويلەسۋشى بولما. سىپايىلىق پەن مادەنيەت دەگەننەن جۇرداي نەتكەن جان ول! مەنىڭ ۇيىمە تەلەفون سوعىپ تۇرىپ، ەر كىسىنىڭ داۋىسىن ەستىپ تۇرىپ امانداسپاستان "پالەنشەنى شاقىرساڭىزشى"، - دەۋگە ونىڭ قاڭداي قاقىسى بار؟ نەمەنە، بۇل ءۇي ول ءۇشىن ەركەك باسقارىپ وتىرعان ايەلدەر كونسۋلتاتسياسى ما، الدە جوبالاۋ ينستيتۋتىنىڭ لابوراتورياسى ما؟ داۋسىن ايتساڭشى، داۋسىن. گرۋبيان! ءبىر ەمەس، بىرنەشە ايەل جىبەرگەن، تاعى دا جىبەرەتىن ادامنىڭ داۋسى. جانە وسى داۋىس ماعان تانىس سياقتى! ۇقتىڭ با مەنىڭ ايتقانىمدى؟   
 - ءيا، ۇقتىم، - باعيلا ەكى ايتقىزباس ءتىل العىش بالاداي باسىن يزەدى دە، ءوز بولمەسىنە قاراي جۇرە بەردى. بولمەسىنە كىرىپ، ەسىكتى جاپقان سوڭ جاسىن مەن سارگەلدىڭ ءبىر- ءبىرى جايلى ءۇزىلدى- كەسىلدى ايتقان پىكىرلەرى ەسىنە ءتۇسىپ، بولار- بولماس قانا جىميىپ قويدى. وسى ءبىر بولماشى كۇلكىلى جاي اسەر ەتتى مە، الدە جاسىننىڭ قايتا تەلەفون سوققانى ما، ايتەۋىر ونىڭ بويى بۇرىنعىدان ءبىرشاما جادىراپ، ىزاسى مەن رەنىشى تاراعان سەكىلدى.

* * * 
 ەرتەسىنە، كەشكى ساعات ءدال التىدا باعيلا "الماتى" قوناق ءۇيىنىڭ الدىندا تۇردى. بۇل ءسات جاس قىز ءۇشىن ۇياتى مەن ارىن كۇيەدەي كەمىرگەن ازاپتى ساتتەر ەدى. ول ءتۇنى بويى وزىمەن- ءوزى ارپالىسىپ شىقتى. ماليكەمەن ۇزاق كەڭەسكەن سوڭ ەكەۋى "بۇگىنگى كەزدەسۋگە بارىپ كورۋ كەرەك"، - دەپ شەشسە دە كوڭىلدەرىنىڭ ءبىر تۇكپىرىندە ءالسىز ۇرەي جاتتى. جاسىننىڭ جاس جىگىت ەمەس، ۇيلەنگەن، بالالى- شاعالى ادام ەكەندىگى ۇلكەن ءسوز بولدى. ماليكەنى تۇيىققا تىرەپ، كوڭىلىنە تۇسىنىكسىز ساۋال ۇيىرگەن - جاسىننىڭ باعيلانى قوناق ۇيىنە شاقىرعانى بولدى. ويلاسىپ كەلىپ ولار مۇنى دا ورەسكەلدىگى جوق دەپ سىپايى شەشتى. اڭگىمەلەسىپ وتىرىپ ەكەۋى دە جىلادى. ايەل ءومىرىنىڭ تەك جەڭىلىستەن، كەشىرۋدەن، جول بەرۋدەن تۇراتىنىن ايتىپ جىلادى.   
 باعيلانىڭ بۇگىنگى كەزدەسۋگە بارا جاتۋى دا ونىڭ ومىرىندەگى ەڭ العاشقى ۇلكەن شەگىنىسى ەدى. ايەل بويىنداعى تاكاپپارلىق پەن جاراسىمدى مەنمەندىكتىڭ ەر ادامنىڭ جابايى دا اساۋ ەركىنىڭ الدىندا تولىق مويىنسۇنۋى، جىلاي وتىرىپ، قورقا وتىرىپ، تازالىق پەن ادالدىق دەگەنگە ءۇمىت ارتىپ، كوڭىلدى سونىمەن جۇباتا وتىرىپ تاۋەكەلگە بارۋى ەدى. بۇل كەزدەسۋ نەمەن بىتسە دە، قالاي بىتسە دە، جاس قىزدىڭ ءومىرى مەن تاعدىرىن ءىز تاستاماي وتپەيتىنىن، ءتىپتى ءبىر- اق قانا جۇزدەسىپ ايرىلعاننىڭ وزىندە عۇمىرلىق ەستە قالارىن ەكەۋى دە جاقسى سەزىندى. ءبىراق ولار جالعىز- اق رەت كەزدەسكەن جوق. ولار سان رەت كەزدەستى.   
 جاسىن باعيلا ەسىك الدىنا جەتىپ، ءوز- وزىنەن ىڭعايسىزدانىپ ايالداي بەرگەندە ءبىر بۇرىشتان باقىلاپ تۇرعانداي (بالكىم، سولاي دا ەتۋى) اراعا ءبىر- اق مينۋت قانا سالىپ كەلدى.   
 ون سەگىز جاس. ون سەگىز جاستا ادام بالاسى ءبىر- بىرىمەن قارىم- قاتىناستىڭ الدەنەشە ءتۇرىن تالاي كورىپ، ءسۇيىنىپ تە، جەرىنىپ تە، ءتۇڭىلىپ تە، ءتىپتى بۇزىلىپ تا ۇلگەرە الادى.   
 باعيلا بولسا بالعىن كوكتەمدى بەيعام ارتقا تاستاپ، جازدىڭ ءبىر قوڭىرجاي تۇنىندە اشىلعان گۇل سياقتى، سۇيىسپەنشىلىك، سەزىم دەگەن الەمنىڭ العاشقى شىققان كۇنىنە، اسپانى مەن بۇلتىنا، مىناۋ عالامات اسەم دۇنيەنىڭ تازالىعىنا تاڭىرقاي دا، ۇركە قارايتىن شاقتا ەدى. وسى شاققا دەيىن ول ەر بالالارمەن تالاي قىدىرعان، تالاي رەت سۋعا ءبىر ءتۇسىپ، تالاي رەت وزەن جاعاسىنداعى قۇمداۋىتتا كۇنگە دە قىزدىرىنىپ جاتقان، كەيبىرەۋىمەن بالالىق اۋەستىكپەن سۇيىسكەن دە. ءبىراق ول ءسۇيىس تەرەڭنەن قوزعالماعان، قاندا قايناماعان، جۇرەكتە پىسپەگەن وزىنە- ءوزى ەسەپ بەرمەيتىن بالاڭ ءسۇيىس ەدى. ونىڭ جاسىنمەن بۇل كەزدەسۋى ماحاببات جولىنداعى العاشقى "رەسمي" كەزدەسۋى بولعاندىقتان با، كەۋدەسىندەگى جۇدىرىقتاي جۇرەگى قامىستى كولدىڭ جەلدى كۇنگى قوعاسىنداي كەشەدەن بەرى ءبىر ساتكە دە تىنىم تاپپادى. جاسىن كەلىپ امانداسقاندا "سالەماتسىز با" دەگەن جاۋاپ ءسوزدىڭ جارتىسىن ايتىپ، جارتىسىنا دەمى جەتپەدى. 
 باعيلا امانداسقان ساتتە عانا جىگىتكە ءبىر كوز تاستادى دا، كىرپىگىن تومەن ءتۇسىردى. كەشەگى تاكاپپارلىقتان تۇك قالماپتى، قولعا ۇيرەنسە دە ادامنان جاسقانۋى قالماعان ەلىكتىڭ لاعىنداي بولار- بولماس دىرىلدەپ، ءۇنسىز تۇر.   
 "ۇناتىپ قاپتى، - دەدى ىشتەي جاسىن. -بۇل - ماحاببات قوي!" 
 
 جاسىن باعيلانىڭ بويىنان تەك ايەلگە ءتان سيرەك كەزدەسەر ادەمىلىكتى عانا ەمەس، بۇلاق باستاۋىنداي تازالىقتى، ماڭ دالادا تۋعان ايداي اسەمدىكتى، جاڭبىردان سوڭعى قاراقاتتاي مولدىرلىكتى، تاڭ الدىندا اشىلعان گۇلدەي پاكتىكتى كوردى. بۇدان ءبىر- ەكى اي بۇرىن كەزدەسكەندە وسى قاسيەتتەردى قالايشا تاپ باسىپ اڭعارماعانىنا ءقازىر تاڭداندى.   
 ول "ماحاببات"، "سەزىم" دەگەن سياقتى سوزدەردەن بويىن اۋلاق سالاتىن- دى. بۇلاردىڭ ءبارى تىم كوپ ايتىلىپ، ءقادىرىن جوعالتىپ العاندىقتان با، الدە، ءوز ومىرىندە وسى سوزدەردىڭ تەگىنە لايىق نە ايەل، نە ەركەك كەزدەستىرمەگەندىكتەن بە، الدە، جاراتىلىسىنان جانى قاتالدىققا بەيىمدىگىنەن بە، ايتەۋىر بۇل سوزدەر ونىڭ قۇلاعىنا تۇرپىدەي تيەتىن. جانە وسى سوزدەردى ءجيى ايتاتىن ادامداردى مەيلىنشە ۇناتپاۋشى ەدى. ليريك اقىنداردىڭ ولەڭدەرىن وقىمايتىن. ءتىپتى، تولستويدىڭ ماحاببات، سەزىم جايلى وي تولعاعان تۇستارىنا تىجىرىنا بەلگى سوعۋشى ەدى، ال دوستويەۆسكييدىڭ "اق تۇندەر" اتتى سەنتيمەنتالدى راتسيونىنىڭ سوڭىنا: "بەيشارا فەدور! وسىنداي مارمەلاد ادامدار بولادى دەپ ويلاعان- اۋ شاماسى"، - دەپ جازىپ قويعاندى. ول ءار نارسەگە ناقتىلى قارايتىن. رومانتيكا مەن ليريكا ءومىردىڭ يلليۋزياسى، ول ادامدى شاتاستىرادى، ءومىر قۇبىلىسىنا ءدال باعا بەرۋگە كەسىرىن تيگىزەدى دەگەن تۇجىرىمدى بەرىك ۇستايتىن- دى. وسى كەزگە شەيىن جازعان ءوز شىعارمالارىندا ول وسى ويلارىن دالەلدەپ كەلدى.   
 "كەيىپكەرلەرى مەن العان وقيعاسى ادامداردى ومىردەن بەزىندىرەدى، ءبارى نازىكتىك پەن سەزىم اتاۋلىدان جۇرداي"، - دەپ بىرەۋلەر ونى سىناپ جاتسا، ەندى بىرەۋلەرى باسقا جاعىنان كەپ: "ومىرگە تۋرا قارايتىن كەزىمىز جەتتى. جاس بالا سەكىلدى ادامزات قاشانعى ءتاتتى تاعاممەن ءومىر سۇرەدى؟ ونىڭ دا تاتتىدەن تۇشىعا، سونان سوڭ اشىعا كوشەتىن كەزى بولماي ما؟ جاسىن شىعارمالارى بۇگىنگى پروزاداعى رەاليستىك كوزقاراستىڭ جاڭا لەبى، ونى تۇسىنبەدىك دەپ ۇرىسقاننان گورى تۇسىنەيىكشى الدەقاشان ابدىراپ تا كورمەگەن جاسىن جاتقا ايتار ءسوزىن جيناي الماي ءمۇدىرىپ قالدى.  
  - ءجۇرىڭىز، - دەدى ول قارسى الدارىڭدا كولدەنەڭ تۇرعان ماشيناعا قاراي وڭتايلانىپ. 
 باعيلا قارسىلاسقان جوق، قايدا دەپ تاڭدانا سۇرامادى دا. ول جاسىننىڭ سيقىرلى سوزىنە اربالعانداي ورنىنان قوزعالا بەردى، جاسىن ەسىك اشىپ باعيلانى العا وتىرعىزدى دا، ءوزى سوڭعى جاققا جايعاستى. بۇلاي ەتۋ ونىڭ ويىندا دا جوق بولاتىن، ەرىكتەن تىس ءبىر كۇش وعان "وسىلاي ەتۋ كەرەك"، - دەپ بۇيىرعانداي، ءوزىنىڭ قىزدان قالايشا وقشاۋ قالعانىنا تۇسىنبەدى. "عاجاپ- دەدى ول ەسىكتى جاۋىپ جاتىپ وزىنشە. - قالايشا؟ جوق، مۇمكىن ەمەس، مەنىڭ ولاي ەتۋگە قاقىم جوق".   
 ماشينا ورنىنان قوزعالا بەردى. جولدا كەلە جاتىپ تا ول ءوز بويىنان ءوزى بايقاعان سانادان تىس ءبىر كۇشتىڭ ءالى تارقاماعانىن سەزدى. ول كۇش - جاسىننىڭ باعيلا الدىندا ابدىراۋى، ويلاماعان جەردەن كاشان دا ءسوزىنىڭ ازداپ شاشىراۋى، ەڭ سوڭىندا جانە ەڭ ءقاۋىپتى - قىزعا دەگەن ەرەكشە ءىلتيپاتى مەن كەۋدەسىندەگى نازىك ءبىر قىلدىڭ تالاي جىلدان بەرى (بالكىم، العاش رەت) تەربەلىپ ءوتۋى ەدى.  
 جاسىن ەڭ اۋەلى سودان قورىقتى.   
 وسى وتىز ءبىر جىلدىڭ ىشىندە ول، ارينە، كوپ ايەلدەرمەن كەزدەستى. ولاردىڭ اراسىندا اقىلدىسى دا، سالماقتىسى دا، جەڭىلتەگى دە، اجارلىسى دا، كورىكتىسى دە، ءمۇسىندىسى مەن ءمۇسىنسىزى، ءبارى- ءبارى بولدى. ەگەر ولاردىڭ كەيبىرەۋىمەن ەركەك پەن ايەلشە قارىم- قاتىناس جاساۋ سەزىمى تۋا قالسا دا بۇل ەشقاشان جۇرەگىنىڭ لۇپىلدەگەنىن سەزىنگەن ەمەس. ونىڭ تانىندەگى سەزىم مەن قۇمارلىك ءبىر- اق فورمادا - جاقسى كورگەن ايەلىن وزىنە مويىنسۇندىرۋ، ونى تۇگەلدەي بيلەپ الۋ فورماسىندا عانا وياناتىن. كوز الدىندا نە كورىنىپ تۇر - وعان سول عانا كورىنەتىن. جانە ەركەك پەن ايەلدىڭ ءبىر- بىرىنە دەگەن ىقىلاسى مەن ىنتىزارىنىڭ، كەرەك دەسەڭ، ماحابباتى مەن سەزىمدەرىنىڭ سىرتقا شىعار ءتۇرى دە بىرەۋ- اق - ءسۇيىس ەكەنىنە نارازى بولاتىن- دى. ء"بىر- ءبىرىن ولەردەي جاقسى كورەتىن ادامدار ءۇشىن بۇل مۇلدە از، ارزان ءتاسىل دەپ ەسەپتەۋشى ەدى، بۇلاي ەتۋ بارلىق باسقا ادامداردىڭ قولىنان كەلەدى، ءتىپتى، ادامنان باسقا تىرشىلىك يەلەرىنىڭ ءبارىنىڭ دە جالعىز- اق تاپقانى وسى ءتاسىل. ءبىرىن- ءبىرى وزگەلەردەن گورى ەرەكشە جاقسى كورەتىن ەكى ادام ءۇشىن دە ەرەكشە، وزگەشە فورما كەرەك قوي، نەگە ءبارى بىردەي جارالعان، نەگە تۇپتەپ كەلگەندە ەرەكشە سەزىمدەر دە تۋرالى، انايى ينستينككە باعىنۋى كەرەك؟ بۇل ادىلەتسىز، مۇلدە ادىلەتسىز" دەۋشى ەدى ول.   
 بۇل يدەيا ونىڭ سوڭعى شىعارماسىندا دا ايتىلدى. ءبىر قىزعا جاستايىنان كوڭىلى جەتكەن ستۋدەنت سۇيىكتىسى قايدا بارسا دا سوڭىنان قالماي، اكىرى بەسىنشى قۋرسكا وتكەندە وعان قولى جەتەدى. ەرتەسىنە ول كۇندەلىگىنە: "مەن قۇدايعا ريزا ەمەسپىن، - دەپ جازادى. ءبىر- بىرىنە ادامدى وسىلاي ىنتىق ەتىپ جاراتىپ كەلىپ، سول ىنتىقتىعىن ءسۇيىس ارقىلى عانا تانىتاتىن ەتىپ، ءبىزدى قانداي كەدەي ەتىپ جاراتقان! بۇل ادامدى زابىرلەۋ، قورلاۋ عوي. مەن ادام بويىنداعى سوقىر ينستينكتكە قارسىمىن، ونى سىلىپ تاستاپ سانانى باسپا جۇزىندە بۇل دا كوپ تالاس تۋدىرعان. "ينستينكتى الىپ تاستاسا ادام بولۋدان قالادى، حايۋان بوپ كەتەدى"، - دەپ ورىندارىنان اتىپ- اتىپ تۇرعاندار كەزدەستى.   
 شىعارمالارىنداعى وسى سياقگى وزىندىك كونتسەپتسيالارمەن ءوز ءومىرى ءبىر- بىرىنە ۇندەس جاتقاندىقتان شىعار، جاسىندى ايەلدەر جاعى سۋىقسىڭ، ساعان ءبارىبىر دەپ وكپەلەيتىن، كىنالايتىن. ويتكەنى، ولاردىڭ ءبارى دە جاسىندى جاقسى كورۋشى ەدى، جاقسى كورىپ قانا قويماي، ودان جاسقاناتىن دا. وتكىر دە، ويلى كوز، تەمىردەي لوگيكا، ناقتىلى كوزقاراس، باتىل فيلوسوفيا، ەشكىمگە يىلمەس مىنەز، ۇشان- تەڭىز ءبىلىم ونى قاي جەردە وتىرماسىن، تاريحشىلار مەن ەكونوميستەر مە، لينگۆيستەر مەن ارحەولوگتار ما، سۋرەتشىلەر مەن اكتەرلەر ما، ءبارى- بارىنەن دە ونى بيىك ەتىپ كورسەتىپ تۇراتىن- دى. ەجەلدەن تاۋداي قالىپتاسىپ، تاستاي بەكىگەن كوزقاراستاردى ول بىرنەشە سوزبەن ىرگەسىن شايقالتا سالار ەدى. ونىمەن قارىم- قاتىناسى تەك دوستىقپەن عانا شەكتەلىپ قالۋىن قالامايتىن ايەلدەر ودان الگى پاراسات بيىكتىگىندەي بيىك ماحاببات تالاپ ەتەتىن- ءدى.    
 مۇنداي تالاپ جاسىننىڭ ىزاسىن كەلتىرەتىن. "سەزىمدى لوگيكاعا باعىندىرۋ دەگەن ەسۋاستىق قوي، - دەيتىن ول. -ادام بويىندا ءوز ەركىمەن تۋىپ، ءوز ەركىمەن ولەتىن جالعىز- اق ازات قاسيەت - ۇناتۋ مەن جەك كورۋ. ەندى سونى نوقتالاماڭدارشى!"  
 ولار تەاترعا كەلىپ، ءبىر شەتەلدىك دراماتۋرگتىڭ تراگەدياسىن كوردى. بۇگىن پرەمەرا بولاتىن. تراگەديانىڭ قازاق ومىرىنەن تىم الىستىعى، پروبلەمالارىنىڭ ەسكىلىگى باعيلانى قىزىقتىرمادى. الماتىعا كەلگەلى بەرى بۇل تەاترعا ءۇشىنشى رەت قانا بولىپ وتىرعاندىقتان اكتەرلەر ويىنىنا عانا نازار سالدى. مۇنداي پىكىردى دە جول- جونەكەي جاسىن ايتقان.   
 ولار ماشيناعا وتىردى. باعيلا الدىڭعى جاقتا، جاسىن ارتقى ورىندا. قايدا دەپ باعيلا تاعى سۇرامادى. سۇراعىسى كەلسا دە سۇراي المادى جانە ول جاسىنعا قۇلاي سەندى. ويلى ادامنىڭ ارزانعا بارمايتىنىنا سەندى. الدىڭعى كۇنى تۇسكەن قالىڭ قاردان كوشە كوك تايعاق. ماشينا كەيدە بۇراڭداپ، كەيدە كوشەنىڭ قيىلىسىندا توقتاعان جەرىنەن ارەڭ جىلجىپ، تسيرك اتىنداي مىڭ قۇبىلىپ كەلەدى. ماشينا ءتۇزۋ كوشەگە ءتۇسىپ، اياق- قولىن باۋىرىنا اپ ءجۇرىسىن جوندەگەن سوڭ، جاسىن كەنەت:   
 - سىزدەي قىزدى ءبىرىنشى رەت كەزدەستىرىپ وتىرمىن، - دەدى تاڭقالىپ كەلە جاتقانىن جاسىرا الماي. قىز بەرى بۇرىلدى.   
 - نەگە؟   
 - ادام قايدا بارا جاتىرمىز دەپ سۇراماي ما ەكەن؟   
 - ونسىز دا بىلەمىن. نەسىنە سۇرايمىن.   
 جاسىن ءۇنسىز قالدى. بىرنەشە سەقۋندتان كەيىن بارىپ تاڭدانىسى بايىعان ۇنمەن:   
 - ونى قايدان بىلەسىز؟ - دەدى.   
 - ءسىزدىڭ تەلەفونىڭىز 39 دەگەن تسيفردان باستالادى عوي.   
 - ءيا.   
 - ءبىز قالانىڭ تەلەفونى سول تسيفردان باستالاتىن جاعىنا جاقىنداپ قالعان سياقتىمىز.  
  - مىناداي ابستراكتسياڭىزبەن بار عوي، - دەدى جاسىن قىزعا كەۋدەسىن ءسال توندىرە ءتۇسىپ، - ءسىز ىشكى ىستەر مينيسترلىگىندە تەرگەۋشى بوپ قىزمەت اتقارا الاسىز. بۇل ماعان ونشا ۇناپ كەلە جاتقان جوق. بۇنداي بايقاعىشتىق ءسىزدىڭ بويىڭىزعا جاراسپايدى.   
 - ماعان تاريحشى بولۋ دا، بايقاعىش بولۋ دا، ءتىپتى ەسىمىم دە جاراسپايدى. ەندى نە ىستەۋىم كەرەك؟ قىز وعان جارتىلاي بۇرىلىپ سۇراۋلى تۇردە كۇلىمسىرەدى.   
 - اتىڭىزدى كەز- كەلگەن، ءتىپتى، ەركەكتىڭ اتىنا بولسا دا وزگەرتىپ الىپ، كيوسكىدە جەرگىلىكتى گازەتتەر ساتىپ تۇرعانىڭىز جاراسادى.   
 - ودان ۇلكەن قىزمەت تاپپادىڭىز با؟   
 - سىزگە ودان ارتىق قىزمەت جوق. بولا قالسا، ادەمىلىكتىڭ ۇلگىسى رەتىندە يۋنەسكونىڭ قامقورلىعىنا الىنىپ، ءبىر سۋىق مۋزەيدە تۇراسىز.   
 - ال، قارتايعان سوڭ نە ىستەيمىن؟   
 - وندا، سۇلۋلىقتىڭ قالاي قارتاياتىنىنىڭ ۇلگىسى بولىپ تۇراسىز. كيىممەن تۇراسىز با، كيىمسىز تۇراسىز با، ول جاعىن حالىقارالىق كوميسسيا شەشەدى.   
 باعيلا كۇلىمسىرەپ كەلە جاتقان قالپىن كىلت سۋىتتى دا، ەكى بەتى دۋ ەتىپ، جاسىننان بەتىن بۇرىپ اكەتتى.   
 - راقمەت، - دەدى ول لىپ ەتىپ ويانعان ۇياتى مەن وكپەسىن تانىتىپ.   
 باعيلانىڭ وزىنە وكپەلەپ، ءبىرازدان بەرى ۇمىت بوپ بارا جاتقان تاككاپپارلىعىن بويىنا جيناپ اپ، العا قاراپ قيمىلسىز وتىرعانى جاسىننىڭ كۇلكىسىن كەلتىردى جانە ول بۇرىنعىدان دا سۇيكىمدى بولا تۇسكەن سياقتى. ولار جاسىننىڭ ۇيىنە جەتتى دە، ماشينانى قايتارىپ جىبەردى.   
 باعيلا بۇعان دەيىن ءمان بەرمەپ ەدى، ەسىك الدىنا كەلىپ، ەندى باسقىشپەن جوعارى كوتەرىلۋگە تۋرا كەلگەندە اياعىنىڭ دىرىلدەگەنىن سەزدى. "بەيتانىس ادام عوي، - دەدى ىشتەي، - ءيا، مۇلدە بەيتانىس دەۋگە دە بولادى. مەن ونىڭ جەتەگىنە ءۇنسىز ەرىپ كەلەمىن. بۇل - ءوزىمدى ءوزىمنىڭ قورلاۋىم ەمەس پە؟ ۇيىندە كىمدەر بار؟ ايەلى بولسا شە؟ مەن كىممىن دەپ بارام، بۇل مەنى كىم دەپ تانىستىرادى؟ مۇلدە بوتەن ۇيگە، ءتۇن ىشىندە!.. "  
 - مەن.. . قايتسام قايتەدى؟ - دەدى ول ەكىنشى قاباتقا جەتكەندە ايالداپ. - شىنىم. كەشىرىڭىز.. .  
 جاسىن ونىڭ تومەن قۇلاعان كىرپىكتەرىنە قاراپ تۇردى دا:   
 - مەن كەشىرەمىن، ءبارىن دە كەشىرە الامىن، - دەدى. ^- ء^بىراق ءسىز ءقازىر قايتىپ كەتسەڭىز، ماعان دەگەن اۋەلگى ءوز سەنىمىڭىزدى قورلايسىز، سونان سوڭ، مەنىڭ تازا نيەتىمە سەنىمسىزدىك كورسەتىپ، داق سالاسىز.   
 - مۇمكىن، - دەدى قىز سىبىرلاعانداي ەرىندەرىن عانا كۇبىرلەتىپ. - سىزدەن ءسوز ارتىلمايدى. قاي قاباتتا تۇراسىز؟   
 - ءتورتىنشى.   
 - ءجۇرىڭىز.. .

*** 
 جاسىننىڭ ۇيىندە اكەسىنەن باسقا ەشكىم جوق ەكەن. ايەلى جۇمىسىنان ءتورت- بەس كۇنگە سۇرانىپ بالالارىمەن قىسقى كانيكۋلدىڭ كەزىندە اۋىلعا كەتىپتى. تۇپكى بولمەدە جاسى جەتپىستەن اسقان دىمكاستاۋ اكەسى جاتىر. ءوز كىلتىمەن ەسىكتى اشقان بويدا جاسىن "وسىندا شەشىنە بەر"، - دەگەندەي ساۋساعىمەن كيىم ىلگىشتەردى نۇسقادى دا، اكەسى جاتقان بولمەگە قاراي كەتتى. سالدەن سوڭ ونىڭ داۋسى ەستىلدى.   
 - ءيا، جىگىت، قال قالاي؟ - دەدى جاسىن اكەسىنىڭ جايىن سۇراپ.   
 - راقمەت، اقساقال، جامان ەمەس، - دەگەن اكەسىنىڭ جاۋابى ەستىلدى. 
 - سوفي لورەننەن حات جوق پا ءالى؟   
 - جوق قوي قىزتالاق.  
  باعيلا كيىم ىلگىشكە تونىن ءىلىپ، ەتىگىن شەشتى دە قالاي قاراپ جۇرەرىن بىلمەي تۇرىپ قالدى. جاسىن مەن اكەسىنىڭ داۋسى ءالى ەستىلىپ تۇر.   
 - بارىپ كەلمەيسىڭ بە؟  
  - "كومانديروۆوچنىي" تولەسەڭ بارىپ كەلەيىك.  
 
 جاسىن ساڭق ەتىپ ءبىر كۇلدى دە، باعيلا جاققا قاراي قولىن وڭ جاقتاعى بولمەگە قاراي سىلتەدى. باعيلا سولاي قاراي ءجۇردى دە، بولمەگە كىردى.   
 - ۆوت حيترەتس!- دەگەن جاسىننىڭ كۇلكى ارالاس داۋسى باعيلاعا بۇرىنعىدان كومەسكىلەۋ ەستىلدى. - سوندا مەن سەنىڭ ماحابباتىڭا "كومانديروۆوچنىي" تولەۋىم كەرەك پە؟   
 - ە، تولە، - دەدى اكەسى ءبىر جوتەلىپ الىپ. - سول بولماق تۇگىل بايان بولسا دا اقشاما باراتىن جايىم جوق.
  - ال جارايدى، جات وندا. مۇمكىن سوفي لورەننىڭ ءوزى كەپ قالار. شاي ىشەسىڭ بە؟   
 - جوق. كەيىنىرەك.  
 - كوفە شە؟   
 - ونى قايتپەكپىن. تۇنىمەن ۇكى بوپ شىقسىن دەيسىڭ بە؟   
 جاسىن تاعى ساڭقىلداي كۇلدى دە، "جارايدى، كەرەك بولسام شاقىرارسىڭ"، - دەپ، بەرى قاراي ءجۇردى.   
 باعيلا اكە مەن بالانىڭ اراسىنداعى قالىپتان تىس اڭگىمەگە جىميا كۇلىپ وتىرىپ، جاسىننىڭ كوريدوردا سىرت كيىمى مەن باتەڭكەسىن شەشىپ جاتقانىن ەستىدى. ول جان- جاعىنا نازار ساپ قاراعاندا ءۇش قابىرعا تولى كىتاپتاردى كورىپ، باسى اينالىپ كەتتى. ءبىر ساتكە ءوزىن تىم كىشكەنتاي، ەلەۋسىز جانداي سەزىندى. "مىناۋ - وزگەلەردى قورلاۋ عوي.   
 وسىنشا كوپ وقۋعا بولا ما ەكەن؟ "- دەدى ول ىشتەي ءوز- وزىنەن نامىستانىپ. ويىن جيناپ العانشا ىشكە جاسىن دا كىرىپ كەلدى. كەلگەن بەتتە توبەدەگى شاقىرايعان جارىقتى ءوشىردى دە، جازۋ ستولىنىڭ جانىندا تۇرعان سارعىش تورشەردى جاقتى.   
 - كەشىرىڭىز، - دەدى ول باعيلاعا كۇلىمسىرەي قاراپ. -اكەيدىڭ جايىن ءبىلىپ جاتقانىم عوي. تۇستەن بەرى ۇيدە بولعان جوق ەدىم.   
 - سولاي ما؟ مەن جەزدەڭىز ەكەن دەپ قالسام. - باعيلا ازىلدەگەن بولسا دا ىڭعايسىزداۋ شىعىپ قالمادى ما دەپ قىزارا ەزۋ تارتتى.  
  - ەكەۋمىز ەجەلدەن ازىلدەسەمىز. الگى جاتقان "جىگىتتىك" تۇڭعىشىمىن. تۇڭعىش بالا اتا ءتىرى تۇرعاندا اكەگە بۇيىرمايدى عوي. مەن اتامنىڭ قولىندا ءوستىم. سوندا ەرجەتتىم. ءبىراق، الگى "جىگىتىمىزدىڭ" مەنەن كەيىنگى ەكى قىزى تۇرمىسقا شىعىپ كەتتى دە، سوفي لورەن باسقا بالا كوتەرمەدى. اتاي ولگەن سوڭ الگى قۋ "جىگىت" مەنى الداپ- سۋلاپ، قايتا- قايتا كەلگىشتەپ ءجۇرىپ وزىنە يكەمدەپ الدى. جەزدە مەن قايىنداي ازىلدەستىگىمىز سودان.   
 - ال، سوفي لورەن دەگەن كىم؟   
 - كىم بولۋشى ەدى، ايگىلى كينواكتريسا. الگى "جىگىتتىڭ" كەمپىرى. - ول راقاتتانا كۇلدى. - مەنىڭ ايەل، بالالارىممەن بىرگە ەلگە كەتكەن. جالعىز جۇرە المايدى، بىرگە بارىپ كەپ الايىن، ەندى قاشان قول تيەدى دەپ ولاردان قالماي قويدى.   
 - ول كىسىنى نەگە بۇلاي اتايسىزدار؟   
 - باياعىدا سوفي لورەن موسكۆاعا كەلگەن. "كۇنباعىس"دەگەن فيلمدە ويناعان. سوندا موسكۆاعا مەنىمەن بىرگە اكەم دە بارعان ەدى. قوناق ۇيدە بىرنەشە جازۋشىلار بوپ اكتريسامەن تانىسقانبىز. اكەم دە كورگەن. ءبارىمىز كۇنگە تابىنعان كۇنباعىستاي جاپىرىلىپ، سوفي لورەننىڭ داۋسىن ەستىپ قالۋعا ىنتىق بوپ، جان- جاعىنان كەۋ- كەۋلەپ جاتىرمىز. نومەرگە كەلگەن سوڭ اكەمنەن: "قالاي، ۇنادى ما؟ "- دەسەم: "ەسەكتىڭ ميىن جەپسىڭدەر!"- دەپ قولىن ءبىر- اق سىلتەدى. "ۇيدەگى كەمپىرىمنەن اسىپ بارا جاتقان تۇگى جوق.   
 ءدال ءسۇيتىپ كيىندىرىپ قويسام ساپاركۇل دە سوفي بوپ شىعا كەلەدى"، - دەپ كىجىنىپ وتىر. "قالىڭ مالىن تولەپ اپەرەيىن، الاسىڭ با؟ "- دەسەم، "المايمىن"، - دەيدى. سودان بەرى ارامىزعا وسىنداي ءازىل ەنگەن. باعيلا سىڭعىرلاي ءبىر كۇلىپ الدى.   
 - قىزىق ەكەن! ءبىزدىڭ سەميادا مۇنداي قارىم- قاتىناستىڭ نىشانى دا جوق. ءبارى ءوز ورنىندا. اكە - اكە، انا - انا، بالا - بالا. قازىرگى تۇرعان اعايىمنىڭ ۇيىندە دە سولاي، قايتا، اركىمنىڭ ورنى ەرەكشە بادىرايىپ تۇرادى.  
  - مۇنداي قارىم- كاتىناستىڭ بارلىق سەميادا بولۋى شارت ەمەس، - دەدى جاسىن سيگارەت تۇتاتىپ. - - كەشكى تاماققا قالايسىز؟ 
 - قاجەتى جوق.   
 - مەن دە سولاي دەپ ويلايمىن. ۋاقىتتى بوسقا قازا قىلامىز. مەن تاماق ىشۋگە كەتەتىن ۋاقىتقا قاتتى قينالامىن. وندا دا كوفە قويا سالايىن.   
 جاسىن ورنىنان تۇرىپ، اس ۇيگە كەتتى. ارتىنشا كراننىڭ سارىلداعانى، كوفە قايناتقىش قاقپاعىنىڭ سارتىلداعانى، سونان سوڭ جاعىلعان سىرىڭكەنىڭ بىج ەتكەن دىبىسى ەستىلدى. جاسىننىڭ ودان كەيىن دە توڭازىتقىش پەن شكافتاردى اشىپ، الدەنەلەردى دايىنداپ جاتقانى بايقالدى. ول ازداپ كۇلىمسىرەگەن قالىپپەن قايتا كەلدى.   
 - بىلەسىز بە، - دەدى ول تابالدىرىقتان وتە بەرە ءسوز باستاپ. ءسوزىنىڭ كەلەسى بولىگىن باعيلانىڭ قارسى الدىنداعى كرەسلوعا كەپ جايعاسقان سوڭ جالعاستىردى. ادامنىڭ تاماق ءىشۋ مەن ۇيقىعا كەتەتىن ءومىرى ونىڭ جارتى عۇمىرىن الادى.   
 كەيدە ماعان جەر بەتىندەگى ادامدار تاماق ءىشىپ- ءىشىپ، ۇيقىسىن قاندىرىپ الىپ ءولىپ كەتە سالۋ ءۇشىن جارالعان سياقتى بوپ كورىنەدى. ءۇش مەزگىل تاماق ءىشۋ دەگەن قوماعايلىقتى بىلاي قويعاندا ەسۋاستىق قوي. كەيبىرەۋلەر بەسىن تاماقتى تاعى ىشەدى. مەنىمشە، قۇداي بارىپ تۇرعان ەگويست، تەك قارا باسىن عانا ويلايدى. ءىنجىل مەن قۇراندى وقىساڭ قۇداي مەن اللا ادامدى مەيىرى ءتۇسىپ جاراتقان. مەن كەلىسپەيمىن. ەگەر قۇداي ادامدى شىن جاراتقان بولسا، وندا دا ءوزى ءۇشىن. جاپادان- جالعىز سۇرلانىپ وتىرا بەرۋدەن جالىققان سوڭ ادامدى ويلاپ تاۋىپ، بۇكىل گالاكتيكادان ءتاۋىر پلانەتا تاپپاعانداي قيانداعى ءبىر الاقانداي جەرگە تاراتقان دا جىبەرگەن. ادامدار بارعا دا، جوققا دا سەنىپ جاپا تارماعاي تىرشىلىككە كىرىسىپ كەتكەن. ساناۋلى دەمى، ساناۋلى كۇنى بولا تۇرسا دا، ءبىرىنىڭ ولىگىن ءبىرى جەرلەپ كەپ وتىرسا دا، عۇمىرى قۇدايداي ماڭگى كورىنىپ، تۇككە تۇرعىسىز ۇساق تىرلىگىنە قايتا كىرىسەدى. قۇدايعا بۇل ءتيىمدى. ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە قاراپ وتىرىپ ىشەك- سىلەسى قاتىپ، ەرنىنەن كۇلكى جيىلمايدى. ءبىز بولماساق ءىشقۇسا بوپ جارىلىپ كەتۋى مۇمكىن عوي؟ دەگەنمەن، ءوزىم دەگەندە قۇدايدىڭ فانتازياسى مىقتى جۇمىس

ىستەگەن. مولودەتس!  
 جاسىن الدەكىمدى كەلەكە قىلعانداي كەرمەك كۇلىمسىرەدى. باعيلا ونىڭ كىمدى كەلەكە ەتكەنىن - قۇدايدى ما، ادامدى ما، ول جاعىن تولىق اجىراتا المادى.    
 كەنەت ونىڭ جۇرەگى لۇپىلدەپ كەتتى. ول قارسى الدىنداعى سيگارەتىن بۋداقتاتىپ، ادام تۇگىل قۇدايدى سىناپ، كەلەكە ەتىپ وتىرعان جىگىتتەن شوشىنايىن دەدى. ول كاپىرلەردىڭ ءىنجىلىن دە، مۇسىلمانداردىڭ قۇرانىن دا وقىعان جوق ەدى، ءبىراق گرەك ميفولوگيالارىنان، اقىن، دراماتۋرگتەرىنىڭ شىعارمالارىنان قۇدايدىڭ ادامشا سويلەگەندەرىن، ءتىپتى، داۋلاسقاندارىن دا وقىعان. ءبىراق، ول قۇدايلار مەن قازىرگى كەزدەگى قۇدايدىڭ اراسى اسپان مەن جەردەي، ويتكەنى ءقازىر ادام ۇعىمىنداگى جاراتۋشى كۇش بوپ تانىلاتىن عانا قۇدىرەت يەسى قالدى. جاسىننىڭ سول قۇدىرەت يەسىن جاڭا عانا اكەسىمەن سويلەسكەندەي سىنعا الىپ، ءازىل ايتىپ وتىرعانى جاس قىزدى قايران قالدىرادى.   
 ول جاسىنمەن ەكىنشى رەت قانا كەزدەسىپ وتىر. وسى ەكى كەزدەسۋدىڭ ارالىعىندا ونى الدەنەشە رەت جەك كورىپ تە، ول جەك كورۋىن تەز ۇمىتىپ، بىرنەشە رەت قايتا ىنتىعىپ تا ۇلگەردى. ەكىنشى قايتىپ تىلدەسپەسپىن دەگەن رەنىشى جاسىننىڭ كەلەسى ءبىر سوزىنەن، ءتىپتى، ءسوزسىز بايقالعان جالعىز- اق كوزقاراسى مەن قيمىلىنان جازدى كۇنگى بۇرشاقتاي لەزدە ەرىپ، ەرىگەنىمەن تۇرماي وتكەن جولعى وكپەسىنىڭ تىم ۇساق، اياسى تار ۇعىمىنان تۋىندايتىنىن ۇعىندىرىپ كەتەتىن سياقتى. ەگەر تاعدىر باعيلانى مىنا اداممەن بۇدان بىلاي دا قارىم- قاتىناسىن جالعاستىرۋعا جازسا، (ول باستالدى) وندا ءوزىنىڭ تالاي سۋىنىپ، تالاي ىسىناتىنىن ول كۇن ىلگەرى سانامەن سەزىنە باستاعان سياقتى.   
 - جارايدى، ءبىز مۇنداي اڭگىمەنى قويايىق، - دەدى جاسىن سيگارەتىن كۇل سالعىشقا مىجعىلاي ءوشىرىپ. - ءسىزدىڭ بۇل جەردە قانشا ۋاقىت وتىرۋعا مۇمكىندىگىڭىز بار؟  
 
 باعيلا توتە قويىلعان سۇراقتان ءسال ءمۇدىرىپ قالدى.   
 - نول مينۋت، - دەدى ول كوز الدىندا تۇيدەكتەلگەن تەمەكى ءتۇتىنىن قولىمەن جەلپىپ. - ويتكەنى مەن باعانا ۇيدە بولۋىم كەرەك. كەرىسىنشە ۇيگە ەكى ساعات قارىزدارمىن.   
 - راقمەت!- جاسىن ورنىنان تۇرىپ، تەرەزە فورتوچكاسىن اشتى. - جوق، اشىق ايتقانىڭىز ءۇشىن ەمەس، تاۋىپ ايتقانىڭىز ءۇشىن.   
 - ءسىز ادەمى سويلەگەندى جاقسى كورەسىز بە؟   
 - جانىم جەك كورەدى. ءسىز ادەمى سويلەگەن جوقسىز. كۇتپەگەن ينتەرپرەتاتسيا بار. بىلەسىز بە، دۇنيەدەگى ەڭ ءىرى وقيعالار: سوعىس پەن بەيبىتشىلىككە دەيىن ءسوزدىڭ ايتىلۋ تۇرىنە بايلانىستى.. . كەشىرىڭىز، كوفە قاينادى عوي دەيمىن!  
 جاسىن جەڭىل كوتەرىلىپ اس ۇيگە قاراي جۇگىردى. سالدەن سوڭ كوفە قايناتقىشتى بارلىق كەرەك- جاراعىمەن پودنوسقا سالىپ اپ كەلىپ، ەكەۋىنىڭ ورتاسىندا تۇرعان الاسا ستولعا قويدى. سونان سوڭ قايتا شىعىپ كەتتى دە، جارتىلاي ىشىلگەن فرانتسۋز كونياگىن اكەپ قويدى.   
 - تۇسىنەم، - دەدى ول ەكى شىنى اياققا كوفە قۇيىپ جاتىپ. - ءسىز مۇلدە باسقا ورتادا تاربيەلەنگەنسىز. مەنىڭ بارلىق ءسوزىم مەن وي- پىكىرىم، قيمىل- ارەكەتىم، ءتىپتى، ءسىزدى ايەل- بالام بولا تۇرىپ ءوز شاڭىراعىما ەرتىپ اكەلۋىم الدىمەن وزىڭىزگە، سونان سوڭ ەستىگەن جات قۇلاققا ەرسى، تۇسىنىكسىز بوپ كورىنۋى مۇمكىن. قايتەمىز، اركىم ءوز تۇسىنىگىنە، ءوز ورىسىنە قاراي باعالار. ادامعا ەش نارسە باستان- اياق ۇناعان ەمەس، ءتىپتى، الگى ايتقان قۇدايدى دا كوپ رەتتە ۇناتا بەرمەيمىز عوي. سىنايمىز، قارعايمىز، ءتىپتى بەزىنەمىز. ال، قۇداي ەمەس، وزەگىندە ءولىمى بار جاي ەت پەن سۇيەكتەن تۇراتىن ادام جايلى نە دەمەيمىز. ەڭ باستىسى - ءوز ءىسىڭ مەن پىكىرىڭنىڭ دۇرىستىعىن دۇرىس تۇسىنە بىلۋدە. قالعاندارى ەكىنشى پلانداعى نارسە - ءومىر ءسۇرۋدىڭ تەحنيكالىق جاعى. وعان اقىل- ويدان گورى از عانا قۋلىق پەن از عانا ارامدىق جەتىپ جاتىر. ەگەر مەنىڭ بۇگىنگى تىرلىگىم سىزگە ورىنسىز دا ورەسكەل بوپ كورىنسە، سولاي ويلادىنىز دەپ ءسىزدى كىنالامايمىن.  
 
- ءيا، ءيا، تىم ورەسكەل كورىنگەنى راس، - دەدى باعيلا، كوفەدەن ءبىر ۇرتتاپ. - رەنجىمەڭىز، ءسىز ايەلىڭىزدى جاقسى كورەسىز بە؟  
  جاسىن مىرس ەتىپ ەزۋ تارتتى دا، كوفەسىنە ءبىر شاي قاسىقتاي كونياك قۇيدى.   
 - سىزگە دە قۇيايىن با؟   
 - جوق، مەن بۇلاي ءىشىپ كورگەن ەمەسپىن.   
 - ەندەشە كورىڭىز. - ول باعيلانىڭ دا شىنىسىنا ءبىر- ەكى تامىزدى. سونان سوڭ كوفەدەن ءبىر ۇرتتاپ، كرەسلوعا شالقالاي وتىردى دا، باعيلاعا تەسىلە قارادى. وزىنە تۋرا قادالعان وقتى دا سالقىن جانارعا توتەپ بەرە الماي، كوزىن قارىپ الارمىن دەپ شوشىنعان ادامشا قىز بىردەن كىرپىگىن تومەن قۇلاتا قويدى.
  - ايەلىڭىزدى ۇناتاسىز با، بالالارىڭىز ءسىزدى جاقسى كورە مە، ماماسىن با، وسى ايەلىڭىزدى ءسۇيىپ الدىڭىز با، الدە جاي قوسىلا سالدىڭىز با، ومىرىڭىزدە بىرەۋگە عاشىق بوپ كوردىڭىز بە، سۇيگەن قىزىڭىز (!) بار ما، تاعى- تاعىلار، تاعى- تاعىلار؟ جۇرەك اينىتاتىن سۇراقتار! ناشار جازۋشىنىڭ ناشار پوۆەسىندەگى ناشار كەيىپكەرلەرىنىڭ ءبىر- بىرىنە قويار سۇراعى. بۇل سۇراقتار ادام تۇسىنىگى مەن ءبىلىمىنىڭ ءالى تومەندە جاتقانىن كورسەتەدى.   
 باعيلانىڭ ەكى بەتىنە قان تەۋىپ، ەرنىن تىستەلەپ، سۇيرىكتەي ساۋساعىمەن الدىنداعى شىنى اياقتى اينالدىرا بەردى. ءبىر ساتكە ءوزىن قورسىنىپ، كىسى كوڭىلىنە قارامايتىن ايەل زاتى ەكەن دەپ ايامايتىن مىنا جىگىتتىڭ الدىندا نامىسى جەر بولعانداي سەزىندى. "مەن مۇندا نەگە كەلدىم؟ شىنىندا نەگە كەلدىم؟ - دەدى ول ىڭعايسىزدانعاننان ەكى قولىن قويارعا جەر تاپپاي بىردە شىنى اياقتى، بىردە تىزەسىن ۇستاپ. -"ادامدى ازاپ ايدايدى" دەگەن راس بولار. ءتىپتى، ء"جۇرىڭىز" دەپ وتىنبەسە دە "قايدا كەلە جاتقانىمدى بىلەمىن، نەسىنە سۇرايمىن"، - دەپ دانىشپانسي قالۋىما جول بولسىن. ەندى كەلىپ جان بالاسىنان ەستىمەگەن ءسوز ەستىدىم. بالكىم.. . بالكىم سولاي- اق شىعار، مەنىڭ تاربيەم باسقا، بىلگەنىم از شىعار، - دەدى ول ىشتەي جىلارمان حالدە ويىن جالعاستىرىپ، - ەندى سول ءۇشىن كىسىنىڭ نامىسىن جىرتىپ، ارىنا تيۋ كەرەك پە؟ جۇرتتىڭ ءبارى جاسىن بولۋ كەرەك پە؟ ولاي تالاپ قويۋدىڭ ءوزى بىلمەستىك قوي، ءتىپتى ەسۋاستىق، ءيا، ەسۋاستىق. نەگە ايتپايمىن، وسى ويىمدى وعان ەستىرتىپ نەگە ايتپايمىن؟ بالكىم ول مەنىڭ ءالى بالالىعىمدى پايدالانىپ وسىلاي وكتەم سويلەپ وتىرعان شىعار. كەتۋ كەرەك، كەتۋ كەرەك، بۇل جەردەن!.."  
 - مەن ءسىزدىڭ كەلەسى سۇراعىڭىزعا جاۋاپ بەرەيىن، - دەدى كەنەت جاسىن باعيلانى تاڭقالدىرىپ، - بۇل سۇراق ايتىلماسا دا ويىڭىزدا تۇرعانى انىق، وعان تالاس جوق.   
 ءسىزدى مۇندا شاقىرعان سەبەبىم... ەشقانداي سەبەپ جوق. قانداي باعىتتا، قانداي اۋەلدە بولسا دا ويىم وسىلاي وتىرىپ اڭگىمەلەۋ بولدى. مەن ءسىزدى ارزان ورتاعا قيمايمىن. نەگە ەكەنىن ءوزىم دە بىلمەيمىن، بىلسەم بىلەتىن دە شىعارمىن.. . بار بىلەتىنىم تۇعىرعا قونار سۇڭقار بوپ جاراتىلىپ، قارعا مەن جاپالاقتارعا ىلەسىپ بۇتاققا قونىپ قالا ما دەپ قيمادىم. ادامسىڭ تۇلعا بوپ قالىپتاسۋى ءۇشىن ونىڭ جاراتىلىس بەرگەن قابىلەتى از، ول قاسيەت ارالاسار ورتاڭا بايلانىستى. كىممەن دوس بولساڭ، كىممەن سىرلاس بولساڭ سول دەڭگەيدەن سەن دە اسا المايسىڭ. اح، مەن تاقليا ايتىپ كەتتىم عوي دەيمىن. جەتەر. ەسىڭىزدە بولسىن» ەگەر ءسىزدىڭ پايىمىڭىز بولماسا، مەن ءسىزدى اڭگىمەگە تارتپاس تا ەدىم. كونياك قوسقان كوفە قالاي ەكەن؟   
 - قايدام، - دەدى باعيلا قايتادان ەزۋ تارتىپ. شىنىندا، الگى ءبىر ىڭعايسىز ساتتە وتىرىپ ول كونياكتىڭ كوفەنىڭ دامىنە دە نازار اۋدارماعان- دى. جاسىق ارنايى سۇراعان سوڭ، سۋىپ قالعان كوفەدەن تاعى ۇرتتادى دا، ءبىر- ەكى تامسانىپ بارىپ:   
 - جامان ەمەس، - دەدى.   
 - ونى قايدان ءبىلدىڭىز؟  
 - دامىنەن داعى.   
 - بۇرىن ءىشىپ كورىپ پە ەدىڭىز؟  
 - جوق.  
  - ەندى نەگە وتىرىك ايتاسىز! جامان ەمەس دەۋ ءۇشىن بۇرىن ءىشىپ كورۋىڭىز كەرەك.  
  - سىزدەن اكەڭىز نەشە جاس ۇلكەن؟ - دەدى باعيلا كەنەت. جاسىن توسىن سۇراقتان كەۋدەسىن كوتەرىپ الدى.  
  - قانشا ۇلكەن بولۋ كەرەك بولسا سونشا.   
 - ءسىز ۇلكەن ادام مەن بالانىڭ اراسىن شاتاستىرىپ العان بولۋىڭىز كەرەك. ول كىسىمەن بالاداي جىلى سويلەسەسىز دە، مەنىمەن قارت ادامداي سويلەسەسىز.   
 جاسىن وعان قاراپ وتىرىپ قالدى. سالقىن جانارىنا جىلىلىق ءۇيىرىلىپ، ايتارىن ايتىپ ساپ، "بارىم وسى، ەندى قايتەسىز"، دەگەندەي ءبىر بويىندا بويجەتكەندىگى مەن بالالىعى قاتار ۇندەسكەن بەيكۇنا، بەيتاراپ نامىستى قىزعا كوڭىلى ءسۇيسىنىپ، توڭىرەگىنەن ەستىلەر ويلى سوزگە قاشان دا تۇرىك جۇرەتىن قۇلاعىنىڭ قۇرىشى قانعانداي بولدى. ويلار، تاعى دا ويلار. بىرىمەن- ءبىرى شىرماۋىقتاي شاتىسىپ، بىرىنەن سوڭ ءبىرى تۋىنداپ، ادامنىڭ ءوز ميىنا ءوزى تىنىم بەرمەيتىن، شەتسىز، ويلار. ەستىسى دە بار، ەسەرى دە بار، سىربازى دا بار، سۇعاناعى دا بار. ءبىر باستاعى ءبىر وي ءبىر ويعا قارسى، ءبىر وي ءبىر ويعا دۇشپان؛ ءبىرى - التىن، ءبىرى - ۇرى. وسى قاس قاعىم عانا ساتتە جاسىنعا دا ويدىڭ تالايى كەپ، تالايى كەتتى. قول سوزىم جەردە عانا وتىرعان قىزدىڭ وزىنەن تىم- تىم الىستا ەكەنىن ءبىر سەزىندىرىپ، ءبىر ەلەستەتىپ وتكەنشە جاسىننىڭ باسقاعا ايتىپ تۇسىندىرە الماس كەزبە ويلارى شارتاراپتى شارلاپ بارىپ قايتىپ ەدى. ادام مەن جان دۇنيەسىنىڭ كۇردەلىلىگى سونداي، ءبىر ادامدى ەش ۋاقىتتا ەكىنشى ادام الگى ادامنىڭ ءدال وزىندەي تۇسىنە المايدى، ءتۇسىنۋى مۇمكىن ەمەس. جاسىننىڭ ءبىر عالىم كەيىپكەرى (فيلوسوف) ستۋدەنتتەرگە لەكتسيا وقىپ تۇرىپ: ادام ميى - قۇداي فانتازياسىنىڭ تاماشا جەتىستىگى" دەگەن ەدى.   
 ول ءبىر- ەكى مينۋتقا سوزىلعان وسى ۇنسىزدىكتىڭ ىشىندە بۇرىن جازعان ءوز تۇجىرىمىنىڭ دالدىگىنە تاعى كوزى جەتتى. وسى ۇنسىزدىكتىڭ ىشىڭدە- اق ول مىنا ءومىردىڭ جازعى نوسەردەي وتكىنشى ەكەنىن، ۋاقىت دەگەن قۇدىرەت جاندى مەن جانسىزعا سەزدىرمەي عۇمىرىن تالاي بەرەرىن، انادان شىر ەتىپ تۋعاننان باستاپ ادام بالاسىنىڭ كارتايۋعا بەت الاتىنىن تاعى شولىپ ءوتتى. ۋاقىت - ۇرىنىڭ قولىندا كەتكەن ءوز قاسيەتتەرىنىڭ ءبىرى - ايەلدى ءسۇيۋ، ايەلدى ۇناتۋ ەكەنىن ول العاش رەت سەزىندى. جوق، ول ءالى دە ايەل زاتىن ۇناتا الادى، ءتىپتى ءدال الدىندا وتىرعان قىز بولماسا دا ءدال وسىنداي باسقا قىزدىڭ جۇرەگىن وزىنە قاراتا الادى، ءتىپتى، بەس جىل، ون جىل وتكەن سوڭ دا ول قارتايىپ قالماق ەمەس، كەرەك دەسەڭ ايەل بالاسىن بۇدان بىلاي ۇناتپاي- اق، قۇلاي بەرىلمەي- اق عۇمىر كەشە الادى. جاسىننىڭ جانىن قۇلازىتىپ كەتكەن نارسە ناقتىلى بىرەۋدى ۇناتۋ، ۇناتپاۋ قاقىسى ەمەس، ادام بويىنداعى مۇمكىندىك بولاتىن. وسى وتىز ءبىر جىل ءومىرىنىڭ ىشىندە ول ادامعا ءتان باستى قاسيەتتەرىنىڭ بىرىنەن - الاڭسىز ءسۇيۋ ەركىنەن ايرىلىپتى. ەندىگى ءسۇيۋ، ەندىگى ۇناتۋ بالا بۇركىتتىڭ ارەكەتىندەي ەمەس، كارى بۇركىتتىڭ ارەكەتىندەي جاسقانا كەلەرىن ۇعىندى. بۇل بۇتاقتان اققان تامشى بولسا، باعيلا نەمەسە باعيلا تەكتەس قىز بۇلاق تامشىسى، ەكەۋىنىڭ دە كولەمى مەن ءتۇرى ۇقساس بولسا دا قاسيەتتەرى بولەك. بۇل كەرمەك، ول تۇشى. كەرمەك تامشىعا تۇشى تامشى قوسىلعاندا ول دا ءدامىن وزگەرتەدى.   
 وسى ويعا كەپ تىرەلگەندە جاسىننىڭ ويىن ورنى تولماس ءبىر سەزىم تورلاپ السا دا، ەكىنشى ءبىر وي: ء"الى دە جوعالتارىڭ كوپ، وپىنا بەرمە"، - دەپ جىلت ەتىپ، بولاشاق كارىلىكتەن حابار بەرىپ، ونىڭ كوڭىلىن تاۋبەگە ءتۇسىرىپ وتكەندەي بولدى. ول ورنىنان تۇرىپ، تەرەزەگە كەلدى دە، پەردەنى ىسىردى.   
 - قاراڭىزشى، دالادا قار جاۋىپ تۇر، - دەدى ءالى وپىنىسى مەن وكىنىشى ارىلماعان ۇنمەن.   
 باعيلا ونىڭ قاسىنا كەلدى. ءدال باياعى كۇز كەزىندە ەكەۋى قاتار كەلە جاتقانداعىداي بۇل جولى دا جاسىننىڭ دەنەسىنە دەنەسى ءتيىپ كەتپەۋىن قاتتى قاداعالاپ، قاتارلاسىپ تۇردى.   
 - جاپالاقتاپ جاۋىپ تۇر. ءسىزدىڭ ءسوزىڭىز سەكىلدى ءىرى ەكەن.   
 جاسىن دالاعا قاراپ تۇرعان بويى باعيلاعا سەزدىرمەي جىميدى دا:  
  - ەندى سويلەمەي- اق قويىڭىزشى، ءسىز ونسىز دا بۇگىن مازامدى الىپ ءبىتتىڭىز، - دەدى.   
 - مەن.. . كەتەمىن، - دەدى ىزاسى تاعى بۇرق ەتكەن قىز تىعىلا سويلەپ.   
 جاسىن ەكى قولىن قالتاسىنا ساپ تۇرعان بويى ونىڭ ءسوزىن ەستىمەگەن ادامداي تاعى ءسوز باستادى.   
 - دۇنيە تىپ- تىنىش، جايباراقات قار جاۋىپ تۇر، - دەدى وزىمەن- ءوزى تىلدەسكەندەي. - اركىم ءوز شارۋاسىمەن. ەشكىم مەن ەشكىمنىڭ ءىسى جوق. سىرتتاي قاراساڭ جۇرتتىڭ ءبارى ءبىرى- بىرىمەن دوس سياقتى. ايتالىق، انا ءبىر سەگىز قابات ءۇيدى كوردىڭىز بە، توبەسىنە قىزىل لامپالارمەن "سلۋجبا بىتا" دەگەن جازۋى بار. سول ۇيدە قانشا ادام، قانشا تاعدىر بار دەسەڭىزشى. ءبارىنىڭ دە جاقسى كورەتىن، جەك كورەتىن، ءتىپتى بىرەۋدىڭ ولگەنىن تىلەيتىن ادامدار تۇرىپ جاتىر. انە، بىرەۋ، اس ۇيدە، بىرەۋ زالدا، بىرەۋ ۇيىقتايتىن بولمەدە قىبىرلاپ ءجۇر. انا قىزىقتى قاراڭىز، پلاۆكا مەن ليفچيگى عانا بار ءبىر جاس ايەل تەرەزە پەردەسىن اشىپ جاتىر، قايتا، جابۋى كەرەك قوي.   
 باعيلا دا ونى كورىپ، تومەن قاراپ ەرىكسىز جىميدى.   
 - ەرتەڭ عوي، تاڭ اتا سالىسىمەن ءبارى جۇمىسقا بىتىرايدى. سودان قاس قارايا ءبىر- اق ورالادى. تاماق جاساپ ىشەدى دە، جاتۋعا ىڭعايلانادى. دەم الۋ كەرەك. ويتكەنى ەرتەڭ جۇمىسقا بارۋ كەرەك. بارىڭدە دە ۇلكەندى- كىشىلى ماقسات بار. سوعان جەتەمىن دەپ كۇرەسەدى، ۇمتىلادى، جەڭەدى، جەڭىلەدى. موماقان پىشىندە جاپالاقتاپ قار جاۋىپ تۇر. بۇل دا تابيعاتتىڭ ءوز تىرشىلىگى، ءوز ارەكەتى. قاراپ تۇرساڭ، تىنىشتىق، بەيبىتشىلىك دەگەننىڭ ءقادىرىن ەرىكسىز سەزىنەسىڭ. بەيبىتشىلىكتىڭ قاسيەتىن سوعىستا ەمەس، بەيبىت كۇندە ۇعىنعان جاقسى عوي دەيمىن. ءسىز قالاي دەيسىز؟ - ول باعيلاعا مويىن بۇردى.   
 - مەن ەندى سويلەمەيمىن.   
 - ا- ا! ءسىز الگى سوزگە تاعى بۇرتيىپ قالعان ەكەنسىز عوي. وندا ءجوڭدى اڭعارماعان ەكەنسىز.. . جارايدى، اڭعارماي قالعانىڭىز دا دۇرىس بولعان شىعار. ءسىز قايتقالى تۇرسىز با؟  
  - ءيا.   
 - ءجۇرىڭىز. ۇيدەگى اعاڭىز بەن جەڭگەڭىز ۇرىسىپ جاتقان شىعار.   
 جاسىن باعيلانىڭ تونىن كيگىزدى. كۇنى بويى اڭعارماپتى، ەكەۋى پالەندەي شەشىلىپ سويلەسپەسە دە مىنا قىزدىڭ مىنا ۇيدە جاي وتىرعانىنىڭ ءوزى جانعا توق، كوڭىلگە ءدارۋ ەكەن، ەندى ول كيىنىپ، كەتۋگە جينالا باستاعاندا سول ورىننىڭ تاعى دا وپىرايىپ بوس قالارى سەزىلدى.   
 جاسىن باعيلانى تاكسيمەن ۇيىنە دەيىن شىعارىپ سالدى. قوشتاساردا وعان قولىن سوزدى. قىزدىڭ ماقتاداي جۇمساق، شىبىقتاي يىلگەن ساۋساقتارىن الاقانىندا ءبىر ءسات ۇستاپ تۇردى دا، قولىنىڭ سىرتىنان جاي عانا ءسۇيدى. قىز قولىن اقىرىن تارتىپ الىپ، ۇيالعانىنان نە دەرىن بىلمەي قولعابىن كيىپ جاتقاندا، ايتەۋىر ءبىر نارسە دەۋ كەرەك بولعان سوڭ جاسىن:   
 - ءبارىبىر اتىڭىز ماعان ۇنايتىن ەمەس، - دەدى.   
 - ءقازىر ءسىزدى سول عانا مازالاپ تۇر ما؟   
 - ءيا. باسقا ەشقانداي وي مازالاپ تۇرعان جوق، تەك سول عانا!- دەدى جاسىن. - ال، ساۋ بولىڭىز. قۇداي جازسا تاعى كەزدەسەرمىز.  
 جاسىن تاعى دا كەرمەك كۇلىمسىرەپ، ماشيناعا وتىردى. 
 * * *  
 سارگەل كەلەسى جىلدىڭ جازىندا ديسسەرتاتسياسىن قورعاپ شىقتى. ول دوكتورلىق اتاققا يە بولىپ العان سوڭ كوڭىلىن ءبىر دەمدەپ، ۇلكەن بانكەت جاسادى. بانكەتكە "كوڭىلدى ءبىر دەمدەۋگە" تىكەلەي قاتىسى بار ادامدار، سونان سوڭ وقۋ ورىنىنىڭ باسشىلارى، عالىمدارى مەن كافەدرا مۇعالىمدەرى جانە جاقىن- تۋىستار شاقىرىلدى. قاراتايعا ەرەكشە تەلەگرامما بەرىلدى، تەلەفونمەن دە تىكەلەي سويلەستى. جاراتىلىسىندا كىسى كوڭىلىن جىقپايتىن قاراتاي ءباز بىرەۋلەردەي جۇمىستىڭ كوپتىگىن سىلتاۋ ەتىپ جاتۋدى قولايسىز كورىپ، ۋاقىتى جوق بولسا دا كەلىپ قايتتى. ول كەلگەن سوڭ ونىڭ مينيسترلىكتەگى دوسى دا سارگەلدىڭ داستارقانىنان ەكىنشى رەت ءدام تاتتى. ول، ارينە، قىزمەت بابىنا بايلانىستى كوپشىلىك داستارقانىنان قاشىپ، ۇيدە بولۋدى ءجون كورگەن. ءوزىنىڭ عىلىم جولىنداعى بۇل تابىسىنا كەيبىرەۋلەردىڭ كۇدىكپەن قاراپ قالاتىنىن سەزگەن سارگەل، ول كىسى بانكەتكە بارۋدان باس تارتىپ، ۇيدەگى وڭاشالىقتى قالاعاندا قاتتى قۋانعان. بىلتىرعى جىلى رەكتورمەن اراداعى وتكەن جىلى اڭگىمەدەن كەيىن ول وزىنە بەرگەن ۋادەسىندە تۇرىپ، قاراتايعا الماتىعا ءبىر كەلگەنىندە ولاردى (رەكتور ەكەۋىن) ايەلدەرىمەن قوسىپ ۇيگە شاقىرىپ، ازداپ بەتىن اشىپ العان- دى. ء"بارى ويداعىداي بولدى"، - دەپ كوڭىلى ءوسىپ قالعان. قاراتايدىڭ ولاردىڭ الدىنداعى بەدەلى مەن سول كەشتە ايقىن تانىلعان اقىلىنا دا قاتتى ريزا بولعان- دى. سويتە تۇرسا دا، سول كۇنگى كەشتەن كەۋدەسىنە بوزانىڭ قوراباسىنداي، ەسىنە تۇسسە جۇرەگىن سىزداتىپ وتەتىن اشقىلتىم ءبىر سەزىم قالدى. وزىنەن ءتورت- بەس جاس كىشى رەكتور مەن ماليكەنىڭ ءبىر ەمەس بىرنەشە رەت كوزقاراسقانىڭ، ءارى- بەرىدەن سوڭ ازىلدەسىپ قالعانىن دا كوزىمەن كورىپ، قۇلاعىمەن ەستىگەن- ءدى.  
 جازعى بانكەتتە ونى دا شاقىرۋعا تۋرا كەلگەندە، سارگەل ءبىراز ىشتەي قينالدى. ءبىراق، شاقىرماسقا تاعى امالى جوق ەدى. قوناقتاردىڭ ءتىزىمىن جاساعان كەزدە ول قانىنا بىتكەن قۋلىقپەن رەكتوردىڭ فاميلياسىن قاساقانا قوسۋدى "ۇمىتىپ"، كورىپ شىقشى دەپ ماليكەگە بەرگەن ەدى. سارگەل سياقتى ادامنىڭ ۋنيۆەرسيتەت رەكتورىن ۇمىتىپ كەتۋى جاڭا شىققان كۇننىڭ ىزىنشە قايتا باتىپ كەتۋىمەن تەڭ ەكەنىن بىلەتىن ماليكە دە بۇل "ۇمىتۋدىڭ" ار جاعىندا ءبىر زالىمدىك جاتقانىن سەزىپ، "دۇرىس" دەپ جايباراقات قايتارىپ بەرگەن. سارگەل "قالايشا ويىڭا تۇسپەي قالدى؟ "- دەگەندى جىلت ەتىپ سىناي قاراعان كوزىنەن ءبىلدىرىپ السا دا، ماليكە ەش نارسەنى اڭعارمادى دەپ ۇقسا دا ونى تاعى ءبىر تەكسەرە كەتۋدىڭ ارتىقتىعى جوق ەكەنىن ويلاپ: "وۋ، قالايشا؟ رەكتوردى ۇمىتىپ كەتىپپىز عوي!"- دەدى. دەدى دە جىلت ەتىپ كوزىنىڭ قۇيرىعىن ماليكەگە جۇمساپ الدى. ىزاسى كەلگەن ماليكە ونىڭ قىزعانىش وتىنا ادەيى ماي قۇيىپ:   
 - نە دەگەن سۇمدىق!- دەدى كوزىن الارتىپ. - سونان سوڭ ونى ەسكە تۇسىرگەن ادامداي جايما- شۋاق كۇلىمسىرەپ تۇردى دا، ەكى قولىن يەگىنە اپارىپ: - نەتكەن بيازى ادام! ءازىلى مەن مىنەزى قانداي! ونى مىندەتتى تۇردە شاقىرۋ كەرەك، - دەدى.   
 سارگەلدىڭ كەدىر- بۇدىر كەڭىردەگىنەن پورشەن جۇگىرىپ ءوتتى.  
  - ولاي بولسا، شاقىرايىق، - دەگەن سارگەل ءار ءسوزىن تامسانا ايتىپ. ماليكەگە كورسەتىپ تۇرىپ ءتىزىمنىڭ باس جاعىنا رەكتوردىڭ فاميلياسىن جازدى دا، قالامسابىن قاداپ تۇرىپ نۇكتە قويدى. سونان سوڭ نارازىلىعى مەن كۇدىگىن، قىزعانىشى مەن ايبارىن تانىتقانداي بويىن قازديتا، ەكى قولىن ارتىنا ۇستاپ ۇيدەن شىعىپ كەتتى. بانكەتكە ەكەۋى ءبىرىن- ءبىرى اڭدىسار، قىرىن قاباق ادامدار بوپ جەتتى.  
 بانكەتتى دە، ۇيدەگى داستارقاندى دا وتكىزگەن سوڭ، قاراتاي اۋدان ماسەلەلەرى بويىنشا ءتيىستى جەرلەردەگى جۇمىسىن ءبىتىرىپ الىپ، اعاسى مەن جەڭگەسىن جانە قىزىن تاۋعا قىدىرتۋعا الىپ شىقتى. ونداعى ماقساتى دا جاي سەرۋەندەۋ ەمەس، كوپتەن كورمەگەن قىزىنىڭ قاسىندا جۇرە تۇرۋ، شارۋا باستى، شاڭ قاپتى جۇرەگىڭدە ۇيمەلەگەن اكەلىك ساعىنىشىن بالا ەركەلىگىمەن ازداپ بولسا دا سىلكىلەپ الۋ ەدى، جانە الىستا جۇرگەن قىزىنىڭ بويىندا قانداي وزگەرىستەر بارىن سىن كوزبەن بايقاپ كەتۋ دە ارتىق بولماس دەگەن ويى بار- دى.   
 ولار تاۋعا شىعىپ، جەڭىل- جەلپى تاماق جەپ، سۋسىن ءىشتى. سارگەلدىڭ دوكتورلىعىن تاعى دا اتاپ ءوتتى. يۋن ايىنىڭ تامىلجىعان كەزى بولاتىن. ءبىر جەردە وتىرا بەرگەننەن جالىعىپ، ولار ماشينانى ەتەكتە قالدىردى دا، تاۋ اڭعارىن جاياۋ ارالادى.   
 - ياپىرماي، - دەدى قاراتاي سارقىراپ اعىپ جاتقان تاۋ وزەنىنىڭ جاعاسىنا كەپ، ازداپ تىنىعىپ الۋ ءۇشىن قىزىل تاستىڭ ۇستىندە وتىرىپ. - تابيعات دەگەن تاماشا ەكەن عوي! نەتكەن سۇلۋلىق!  
 - پاپا، ول ءۇشىن الماتىعا ءجيى كەلىپ تۇرۋ كەرەك، - دەدى باعيلا وعان ەركەلەي يىعىنا اسىلىپ.   
 - سولاي ما، قىزىم- اۋ، مەن ونى قايدان بىلەيىن!- دەدى قاراتاي سەلكىلدەي كۇلىپ. ۇيدە ءقادىرى جوق استىڭ دالاعا الىپ شىققاندا بال تاتيتىنى سەكىلدى، اشەيىندە كۇلە قويمايتىن سوزگە تاۋ اراسىندا ەرىگىپ جۇرگەن سوڭ با، ءبارى دە كۇلدى. سارگەل دە كۇلدى. ول ماليكەنىڭ سوزىمەن ايتقاندا قاراتايمەن "سينحروننو" كۇلىپ وتىردى.   
 - پاپا، مەن تىم بالا بوپ كورىندىم عوي دەيمىن، - دەدى باعيلا وكپەلەگەن كەيىپپەن بۇرتيعان بوپ. - كەرەك دەسەڭىز مەن باسقاشا دا سويلەسە الامىن.   
 - رەسمي تۇردە مە؟   
 - ءيا. ماسەلەن بىلاي: بارلىق سوۆەت ادامىنىڭ ەڭبەك ەتۋگە، دەمالۋعا، سەيىل قۇرۋعا قاقىسى بار. ءبىراق، اۋداننىڭ ءبىرىنشى باسشىسىنا بۇل قاعيدا جۇرمەيدى. ويتكەنى بۇكىل شارۋاشىلىق تىزگىنى سونىڭ قولىندا. تابيعاتتىڭ كەرەمەتىنە، جاپىراق سىبدىرى مەن بۇلاق سىلدىرىنا، مۋزىكا قۇدىرەتى مەن پوەزيانىڭ سيقىرلى قاسيەتىنە، ايدىڭ ارۋلىعى مەن ءدال توبەسىندەگى اسپاننىڭ ءدال بۇگىن سونشالىقتى تازالىعىنا، تاعى- تاعى نازىك قۇبىلىستارعا كوڭىل ءبولىپ جاتاتىن ونىڭ ۋاقىتى جوق. بۇل ماسەلەلەر جايىندا سىزدەن ەشكىم سۇرامايدى، ەشكىمنىڭ الدىندا ەسەپ بەرمەيسىز، سىزدەن شارۋاشىلىقتى سۇرايدى، ءونىمدى سۇرايدى. سوعان جاۋاپ بەرەسىز. مەن بىلسەم ءسىزدىڭ ويىڭىزدا وسى سوزدەر تۇر. مويىندايسىز عوي، پاپوچكا، مويىندايسىز عوي؟   
 - ارينە، ارينە، قىزىم. سەنىم ارتىلعان سوڭ ونى اقتاماسقا بولا ما!  
 - سۋر، - دەدى ماليكە سوزگە ارالاسىپ. - سەن پاپاڭا تىم ەركەلەي بەرمە. ءبىزدىڭ كوڭىلىمىزگە كەلىپ قالادى، بولەكتەگەن بولاسىڭ. سولاي ەمەس پە، سەر؟   
 - نەگە! ەركەلەسىن، - دەدى سارگەل باتەڭكەسىنىڭ ىشىنە ءتۇسىپ كەتكەن ۇساق تاستاردى سىلكىلەي ءتۇسىرىپ جاتىپ.   
 - قالاي، قالاي؟ سۋر، سەر دەگەن نە؟ - قاراتاي ۇشەۋىنە كەزەك- كەزەك قارادى.   
 - سۋر دەگەن سۋرەت. سەر دەگەن سارگەل، - ماليكە اياعىن تاستاي سۋعا مالىپ وتىرىپ ءمان- جايدى وپ- وڭاي ءتۇسىندىرىپ شىقتى.   
 قاراتاي سارگەل مەن باعيلاعا تاعى كەزەك قاراپ الدى دا، بار ىقىلاسىمەن كەڭكىلدەي كۇلدى.   
 - سەنىڭ فانتازياڭدا شەك جوق، ماليكە.  
 - ال ءوزىن كىم دەپ اتايتىنىن بىلەسىز بە؟ "ليكە" دەپ. الدىڭعى ءبىر بۋىنىن الىپ تاستاساڭىز "ليكە" بوپ شىعا كەلەدى.  
  - اي، سەندەر كىسىگە ات قويعىش ەكەنسىڭدەر عوي. ماعان دا ايدار تاعىپ جىبەرەرسىڭدەر.   
 - ليكە ودان تايىنبايدى. ازىرگە ۇيالىپ جۇرگەن بولۋ كەرەك، - دەدى باعيلا "راس پا؟ " دەگەندەي وعان قاراپ.   
 - مۇمكىن، - دەدى ماليكە اياعىن سۋدان الىپ. - ۋ- ۋ، تاستاي ەكەن، سۇيەگىمنەن ءوتىپ كەتتى.   
 قاراتاي كۇلكى اراسىندا سارگەلگە قاراپ ەدى، ونىڭ قۇلاعى قىزارىپ، كەڭىردەگىنەن الدەنەنىڭ ارى- بەرى قيمىلداي باستاعانىن كورىپ، كۇلكىسىن باياۋلاتىپ باردى دا، توقتاتا قويدى. ءىنىسىنىڭ الدىندا ۇيالىپ، نامىستانىپ وتىرعانىن سەزدى.  
 سالدەن سوڭ ولار قاراعاي اراسىنان جابايى بۇلدىرگەن تەرۋگە شىقتى. وسىنداي ءبىر ساتتە قاراتاي مەن باعيلا وڭاشا قالدى.   
 - پاپا، - دەدى باعيلا ونىڭ قاسىنا جاقىنداي بەرىپ. - ەسىڭىزدە مە؟ بىلتىر پوەزبەن وسىندا كەلە جاتقاندا ءبىر جىگىتتى كۋپەدەن قۋىپ شىعىپ ەدىك قوي.   
 قاراتاي بۇلدىرگەن تەرىپ جاتقان بويى كەۋدەسىن كوتەرمەستەن قىزىنا قارادى دا، ءسال ويلانىپ تۇرىپ باسىن شايقادى.   
 - قالاي ەسىڭىزدەن شىعىپ قالعان؟ ارىق كەلگەن، شاشى ۇزىنداۋ جىگىت. حالىقارالىق ۆاگوندا. ءسىز ەكەۋمىز ءبىر كۋپەگە ورنالاسامىز دەپ.. . 
 - ءا- ءا، ءيا- ءا! ايتەۋىر بىرەۋدى قۋىپ شىققانداي بولعانىمىز ەسىمدە.   
 - قۋىپ شىققانداي بولعان جوقپىز، قۋىپ شىقتىق قوي. - قاراتاي بويىن تىكتەپ، قىزىنا سۇراۋلى پىشىندە قارادى.   
 - ءيا، ونى نەگە ايتىپ تۇرسىڭ؟   
 - سول جىگىت بەلگىلى جازۋشى ەكەن. جاسىن مادييەۆ قاراتاي ويلانعان بوپ ءبىراز ءمۇدىرىپ قالدى.   
 - ەستىگەم جوق- اۋ، دەيمىن، - دەدى ول قىزىنىڭ الدىندا ءوزىن ىڭعايسىزداۋ سەزىنىپ. - جوق، ەستىگەم جوق، - دەدى ارتىنشا بىلمەيتىنىن مويىنداپ العان سوڭ ءۇزىلدى- كەسىلدى جاۋاپ بەرىپ، - ءيا، ايتا بەر.   
 - ايتاتىن ەشتەڭە جوق. تەك سىزگە، ءبىزدىڭ كۋپەدەن قۋىپ شىققان ادامىمىزدىڭ جۇرتتى شۋىلداتىپ جۇرگەن جازۋشى ەكەنىن ايتقىم كەلىپ ەدى.   
 - بولسا بولار، - دەدى قاراتاي قىزىنىڭ "اتى شۋلى جازۋشى" دەپ تاقاي بەرگەنىنە توقمەيىل داۋىسپەن تويتارىس بەرىپ.   
 - سول جازۋشىنى ءبىر كەزدە قۋىپ شىققانىمىز ءۇشىن وكىنبەيسىز بە؟ - باعيلا بالالىق ەركەلىگىمەن ارالاستىرىپ اكەسىنە سىناي دا، كۇلىمسىرەي دە قارادى.   
 - نەسىنە وكىنەمىن، - دەدى قاراتاي تاعى دا سول باياعى ءوزى ۇيرەنگەن ۇستەم ۇنگە كوشىپ. - تانىسام ەكەن، شىعارماسىن وقىسام ەكەن.. .  
 - ءسىز ەشكىمدى دە وقىعان جوقسىز عوي.   
 - باعيلا، - دەدى قاراتاي قاتال داۋىسپەن. - الماتىدا ءبىر جىل وقىدىم دەپ مەنىمەن ءبىلىم جارىستىرعىڭ كەلە مە؟ مەنىڭ ءبىلىمىم مەن جولىم ءبىر باسقا. بىلمەگەنىمدى تولىقتىرسىن دەپ ادام بالا تاربيەلەيدى. توقتات!  
 باعيلا ءۇنسىز قالدى. بۇدان ارى قاراي ول جىگىت جايلى دا، اكەسى ايتىپ تۇرعانداي ء"بىلىم جارىستىرعىسى" كەپ تەرەڭدەمەك تە ويى جوق بولاتىن. ءبىراق اكەسىنىڭ تابان استى اشۋ شاقىرىپ، ونىڭ الدىن كەسىپ تاستاعانى كوڭىلىنە كىربىڭ ءتۇسىرىپ وتكەندەي بولدى. وسىنى سەكەمشىل اكە كوڭىلى سەزە قويدى دا، قىزىنىڭ قاسىنا كەپ، ونىڭ قاپ- قارا شاشىنان سيپادى.   
 - اكەڭە وكپەلەمە، - دەدى الگىگە مۇلدە ۇقسامايتىن، جۇپ- جۇمساق، ۇياڭ ۇنمەن. - اكەڭە وكپەلەيتىن، اكەڭە رەنجيتىن ادام ونسىز دا كوپ. كەلىستىك پە؟   
 باعيلا ءۇنسىز باسىن يزەدى، ءبىراق كوڭىلىندە وعان دەگەن سىناپتاي سالقىن كىربىڭ قالىپ قويعانىن، ونىڭ ەشقاشان تاراماسىن، ويتكەنى، اكەسىنىڭ بۇدان ءارى وزگەرمەسىن، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن وسى دەڭگەيدەن، وسى تۇيسىكتەن، وزىنە دەگەن سەنىمىنەن تايماسىن سەزدى. سونى سەزىنگەن كەزدە ىشكى دۇنيەسىندە وعان دەگەن اياۋشىلىعى دا وياندى. قاراتاي سارگەلدىڭ دوكتورلىعىنا كورىمدىك دەپ مىڭ سوم تاستادى دا، سول كۇنى كەشكە ەلگە ۇشىپ كەتتى.

جالعاسى بار 

سوڭعى جاڭالىقتار