قازىرگى قازاق ايەلى
قازىرگى قازاق ايەلىنىڭ بەينەسى قانداي؟ ينديۆيدۋالدىلىق، دەربەستىلىك، تاۋەلسىزدىك قاسيەتتەرىنە يە.
ەر ادامعا تابىسى جاعىنان تاۋەلدى ەمەس. ءاربىر ءۇشىنشى ايەل ادامنىڭ تابىسى ەر ادامنىڭ تابىسىنان جوعارى. «مەن ءوزىم»، «مەنىكى» دەگەن سوزدەردى ءجيى قولدانادى.
باقىت داستان قىزى، پسيحولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، پراكتيك- پسيحولوگ
ەر- ازاماتتاردىڭ وزدەرى جۇزدەگەن جىلدار بويى ۇنەمى كۇرەستەر مەن جەڭىستەردە كورسەتىپ جۇرگەن ليدەرلىك پوزيتسياسىنان ايىرىلۋدىڭ از الدىندا تۇر. ءبىراق اقىلدى ايەلدەر دە از ەمەس، ەر- ازاماتتاردىڭ الدىندا ءوز قۇقىعىن دالەلدەۋدەن گورى، ەر- ازاماتتىقتى قادىرلەي وتىرىپ، وتباسىن باسقاراتىن ايەلدەر دە جوق ەمەس.
باسقارۋ سالاسىندا ايەل ادامنىڭ جەتىستىككە جەتۋ مۇمكىندىكتەرى جوعارى. سەبەبى، ولاردا ديپلوماتيالىق قاسيەت جوعارى بولىپ كەلەدى. سونىمەن قاتار، قول استىنداعى قىزمەتكەرلەرىنىڭ پسيحولوگيالىق حال- احۋالىن جاقسى ءبىلىپ، ولاردىڭ جان دۇنيەسىن تۇسىنە الادى.
قازىرگى قازاق ايەلدەرىنىڭ مۇمكىندىكتەرى ەر- ازاماتتارمەن بىردەي جانە ايەل بەينەسى كەشەگى وتپەلى كەزەڭدەگى الا قورجىن ارقالاپ، بازاردا جۇرگەن ايەل ەمەس، ءومىر وزگەرىستەرىنە بەيىمدەلگەن، ءوز كاسىپتەرىن تاپقان، ءىرى قالالارعا قونىستانعان، ارتى قالاعا كەلۋگە تىرىسۋدا...
ويلانۋ كەرەك. كوپ بالا تاپقان نەمەسە تاپقىسى كەلەتىن ايەلدەر نەگە از؟ سەبەبى، وتباسى مەن ىسكەرلىكتى جانە كاسىپتى قاتار الىپ جۇرەتىن ايەل ادامعا اۋىرلاۋ كەلەدى. كوپ بالالى انا بولعانشا، مانساپ جاساۋدى ءجون سانايدى. اقىلدى ايەل ءوزىنىڭ كۇشىنە ەمەس، ايەلدىك قاسيەتتەرى ارقىلى عانا ءوز ماقساتتارىنا جىلدام جەتەدى.
جەتىستىككە جەتكەن قازىرگى ايەل بەينەسىندە ەر- ازاماتتى تاڭداۋدا ءبىرشاما قيىندىقتار كەزدەسەدى. ولار وزدەرىنەن جوعارى تۇراتىن ەر- ازامات ىزدەيدى. كەيدە تەك ارمانمەن دە شەكتەلىپ قالۋى مۇمكىن. ولاردىڭ ەر- ازاماتقا قوياتىن تالاپتارى وتە جوعارى بولادى.
سوندىقتان دا ولار ماعان ونداي ەر- ازاماتتان گورى، ءوزىم ءۇشىن بالا تاۋىپ الامىن دەگەن تاڭداۋ جاساۋى مۇمكىن.
جەكە باستى ايەلدەر كوبەيگەن، جالعىز باستى انالار كوبەيگەن. جالپى، قوعامدا ايەل ءرولى ۇستەمدىككە يە. بالاباقشا، مەكتەپ، جوعارى وقۋ ورنى، عىلىم، ونەر، مەديتسينا، بارلىق دەڭگەيدەگى كەڭسە جۇمىستارىندا ايەلدەردىڭ سانى باسىم.
جالپى، قازىرگى ۋاقىتتا ەر ادام مەن ايەل ادامنىڭ رولدەرى اۋىسىپ بارا جاتقان سياقتى. مەنىڭ كەڭەسىمە جۇگىنەتىن جاس قىزداردان «كەزدەسىپ جۇرگەن جىگىتىم بار. ءبىراق ماعان ۇيلەنۋ جايىندا ەشتەڭە ايتپايدى»، - دەگەندى ءجيى ەستيمىن.
ءيا، ايتپاۋىنىڭ دا وزىندىك سىرى بار. سەبەبى، ولار ءومىرىن وزگەرتۋگە جانە جاڭا ءرولدى قابىلداۋعا قورقادى. ءوزىنىڭ «مەن» دەگەن شەكاراسىنا ەكىنشى ءبىر ادامنىڭ كىرۋىن قالامايدى. ءوز- وزىنە سەنىمدى قىزداردىڭ الدىندا ىشتەي قورقىنىش بولادى. ءبىراق وسى قورقىنىشتى قىز سەزىپ قالماي ما؟ - دەگەن دە كۇدىك مازالاۋى مۇمكىن. بۇل جەردە قىزدار باتىلدىق جاسايدى. ءبىراق ەر- ازاماتتار شەشىمنىڭ كىمنىڭ تاراپىنان بولعانىن ءوزى دە سەزبەي قالۋى مۇمكىن. جالپى، ايەل زاتى نازىك بولعانىمەن، پسيحولوگيالىق جاعىنان مىقتى بولىپ كەلەدى. قىزدار ىشىندەگى سىرلارىن بۇكپەسىز ايتا الادى.
وسىنداي ءبىرىنشى قادام جاساۋدان قاشقاقتايتىن ەر جىگىتتىڭ ءتۇپ تامىرىنا كەلگەندە، بالالىق شاعى سول 90 - جىلدارى ديۆاندا جاتىپ، نە ىستەرىن بىلمەي قالعان اكەلەر مەن بازارعا الا سۋمكا ۇستاپ، وتباسىن اسىراۋدىڭ قامىن ويلاعان انا بەينەسىن كورىپ وسكەن جىگىت.
20-25 كە كەلگەندە سول كەزدەگى وتباسى تاربيەسىنىڭ مودەلىندە جىبەرىلگەن كەمشىلىكتەر. جالپى، بالانىڭ پسيحولوگياسى 5 جاسقا دەيىن قالىپتاسادى. وسى ارالىقتاردا بالا وتباسىندا نە كورسە، قانداي تاربيە السا، سونىمەن ارى قاراي داميدى.
ماسەلەن، وتباسىندا اكە ءوزىنىڭ مىندەتىن دۇرىس سەزىنبەسە، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءارقايسىسىنا ءتيىستى قامقورلىق جاساي الماسا، مىنە، سول ادامداردىڭ بالاسى وسكەندە جاسقانشاقتاۋ، وزىنە دەگەن سەنىمى از بولادى.
وسىنىڭ سالدارىنان وتباسىن قۇرۋ، بالالى بولۋ، ت. ب. مىندەتتەردەن ءوزىن الشاق ۇستايتىن بولادى. تىپتەن ۇيلەنىپ، بالالى بولعان كۇننىڭ وزىندە كەزىندەگى اكەدەن كورگەن ارەكەتتەردى قايتالاۋى مۇمكىن.
سوندىقتان وتباسىنداعى، بالا تاربيەسىندەگى اكەنىڭ ءرولى وتە جوعارى. ماسەلەن، قىز بالا ءوزى اكەسىمەن جاقسى قارىم- قاتىناستا بولسا، ەرتەڭگى كۇنى وزىنە جار تاڭداعان كەزدە دە اكەسىنە ۇقسايتىن ەر- ازاماتتارمەن ءتىل تابىسىپ جاتادى.
ال ەر بالالار اكەسىنە ەلىكتەپ وسەدى. دەمەك، ناعىز ەر- ازاماتتاردى تاربيەلەۋ ءۇشىن اكەلەر بالاعا يدەال بولا ءبىلۋى كەرەك. سوندا عانا ءبىزدىڭ ايەل ازاماتتارىمىز نازىك قالپىن ساقتاپ، سۇيىكتى جار، اياۋلى انا بولا الادى. ال تولىق وتباسىندا دۇنيەگە كەلىپ، شىنايى ماحابباتتى سەزىنگەن بالا جۇرەگى تازا، ومىرگە قۇشتار بولىپ كەلەدى.
«قازاق ادەبيەتى»