ءاليحاننىڭ ءۇش سۇراعى، اعىباي باتىردىڭ ءۇش جاۋابى
- باتىر اعا، سىزدەن ءۇش ءسوز سۇرايمىن دەپ ەدىم، - دەيدى.
- سۇرا، - دەيدى اعىباي باتىر.
- ەردىڭ ءارۋاقتىسىن كوردىڭىز بە؟
- ايەلدىڭ سۇلۋىن قايدان كوردىڭىز؟ وسىنى بىلگىم كەلىپ ەدى، - دەپ سۇرايدى ءاليحان.
«ارقادا، قىرىقتاعى كۇنىم، - دەپ، اعىباي ءسوز باستايدى، - استىمدا كوكبەستى دەگەن اتىم بار. وسى كەزدە: «مەنەن ارتىق جىگىت، كوكبەستىدەن ارتىق ات جوق»، - دەپ ويلاۋشى ەدىم. ءبىر كۇنى اۋىل سىرتىنا كوپ ادام كەلىپ: «سويلەس-اۋ!» دەگەن سوڭ، ءوزىم شىعىپ سويلەستىم. «سارجان باتىر-مەن»، - دەگەنى. الپىس قارالى ادام ەكەن، ءۇي تىگىپ، ءتۇسىرىپ قوناق ەتتىم. سارجان باتىر اتى شىققان ەر بولعانىمەن، كوزىمە ءوزى دە، اتى دا قوراش كورىندى.
ەرتەڭگىسىن «اعىبايجان كەلسىن» دەگەن سوڭ بارىپ ەدىم، «اعىبايجان، ارقادا جولداس بولۋعا جارايتىن سەن دەپ ىزدەپ كەلدىم. اقباستاۋدى ورىس الىپ، قازاقتاردى كۇندە شاباتىن كورىنەدى. مەن الپىس ادام، سەن قىرىق جىگىت ەرت، ءجۇز كىسى بولىپ سوعان بارايىق»، - دەدى. «جارايدى»، - دەپ، ءجۇز كىسى بوپ اتتاندىق.
جەر شاماسىنا بارعان سوڭ: «اعىبايجان، جاۋ تاقاۋ، بۇگىن ات تەرىن الايىق»، - دەدى. سونان سوڭ شاباتىن اتتاردى قالدىرىپ، ءوزىمىز العا وزدىق. ول كىسىنىڭ استىندا تايداي عانا اققاسقا اتى بار. ىلگەرى ۇزاپ شىققان سوڭ، مىنگەن اتتارىمىزدىڭ قارىمىن بايقاۋ ءۇشىن ءبىر جۇگىرتىپ الۋدى ويلادىق. اتقا شاباتىن جىگىتتەردى سايلاپ، كەرمە تارتىپ، ات توستىق. مەن: «امان بولسا، كوكبەستى اتىم كەلەر»، - دەپ ويلادىم. الدەن ۋاقىتتا باعاناعى تايداي عانا سارجاننىڭ اققاسقاسى كەلدى. «اپىر-اي! كوكبەستى ات جىعىلدى ما ەكەن، ءتىرى قالدى ما ەكەن؟» - دەپ مازام قاشتى. ءبىر مەزگىلدە امان-ساۋ مەنىڭ اتىم دا كەلدى. «بۇل قالاي بولدى؟»، - دەپ كەرمەگە بارسام، تايداي اققاسقا كوكبەستى اتتان اناعۇرلىم ءوسىپ كەتىپتى. «اتتىڭ تۇلپارى ەكەن عوي، بويىن جاسىرىپ تۇراتىن»، - دەپ باعالادىم.
ەرتەڭگىسىن سارجان باتىر جاتقان جەرىنەن ۇشىپ تۇرىپ: «اعىبايجان، قايداسىڭ؟ جاۋ كەلىپ قالدى عوي. تەز اتقا مىنىڭدەر. مىنا تاۋدى بۇرىن الماساق، جاۋ ءبىزدى الادى. تاۋدى بۇرىن الايىق!» - دەدى. جانتالاسىپ اقباستاۋعا كەلىپ شىقساق، ار جاعىندا دالا تولعان كىسى قاپتاپ كەلەدى ەكەن. سارجان: «شىققىر كوزىم، شىقپاساڭ، دۇرىس بولجا، - دەپ ءبىر شولا قاراپ: «اپىراي-اي! اعىبايجان-اي، التى جۇزدەي كىسى ەكەن عوي!» - دەگەندە: «قايدا ءجۇرىپ بولجاپ قويدى؟» - دەپ قاراسام، باعاناعى كوزىمە تىم قوراش كورىنگەن باتىر وزىمنەن اناعۇرلىم ءوسىپ كەتكەن ەكەن. سول جەردە «ەردىڭ ءارۋاقتىسى، اتتىڭ تۇلپارى ەكەۋىن دە كوردىم».
قازاقپەن كوپ شابىسىپ، ەرى - قۇل، قىزى - كۇڭ بوپ، قازاق- وزبەك اراسى تەڭدىكسىز ەكەن. نايمان رۋىنا بەرگەن قارىنداسىم ءبىر شاپقىنشىلىقتا وزبەكتە قولدا كەتىپتى. قىرىق كىسى الىپ بىتىمگە باردىم. وزبەكتىڭ ءالىمقۇل دەگەن حانى بار ەكەن. «قازاقتىڭ اعىباي باتىرى بىتىمگە كەلە جاتىر دەيدى. مەنى سەيىلگە كەتتى دەپ قايىرىپ جىبەرىڭدەر!» - دەپ ۇيىنەن كەتىپ قاپتى.
مەن بارعان سوڭ شاتىر تىگىپ، «سوندا تۇسەسىز»؟ - دەپ ەدى، «حان ورداسىنان باسقا جەرگە تۇسپەيمىن»، - دەپ ءالىمقۇلدىڭ ورداسىنا ءتۇستىم. ۇيگە كىرىپ كەلگەندە، ەسىكتى اشقان ءبىر اپپاق ايەل ماعان جالت قارادى. سول كۇندە مىڭ سان كىسىدەن بەتىم قايتپايتىن ۋاقىتىم ەدى، ايەلدىڭ كوزىنە كوزىم تۇراقتاماي تايىپ كەتتى. بۇل ءالىمقۇلدىڭ اق توقالى ەكەن. ونىڭ دا نازارى ماعان اۋعان سياقتى. باسقانى قويىپ، ايەل دە مەنى ۇناتقان سوڭ، ەلگە اق توقالدى الىپ كەتپەكشى بولدىم. سول جەردە ويلانا كەلىپ: «قوي، باسقا جۇمىسىمدى تاستاپ، ءبىر ايەلدى قىزىعىپ الىپ كەتكەنىم بولماس»، - دەپ ءالىمقۇلدى شاقىرتتىم. ءالىمقۇل:
- بۇل ماڭقا قازاق نە ىزدەپ ءجۇر سوناۋ ارقادان؟ - دەپ ۇيگە كىرە بەردى. سول ءسات:
- ءما، ساعان ماڭقا قازاق، ءالىمقۇلدىڭ باسىن شاپقالى كەلدىم! - دەپ قىلىشىمدى الا ۇمتىلدىم.
سوندا ءالىمقۇل:
- ەر شەكىسپەي بەكىسپەس، دوستىققا - ءتوسىم! - دەپ قۇشاعىن جايا ۇمتىلدى. سونىمەن: «قازاق-وزبەك مال شابىسسا دا، ادامدى تۇتقىن قىپ، ۇلى - قۇل، قىزى - كۇڭ بولۋ بۇدان بىلاي توقتاسىن!» - دەپ بيلىك ەتتىك. سودان بەرى قولعا تۇسكەن ادام بولسا، وزبەك قازاققا، قازاق وزبەككە قايتاراتىن بولدى.
ايەلدىڭ سۇلۋىن كورگەنىم، مىنە، وسى جولى ەدى، - دەپ جاۋاپ بەرىپتى.
«بابالار ءسوزى»