قاسىم حاننىڭ ەكى ۇلىن ولتىرگەن سارتتاردان كەك الۋى

None
None
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - سارتتاردى بىرنەشە رەت ەسەنگەلدى جانە سارجان مەن ەرجان شاۋىپ، شىعىنعا ۇشىراتا بەرگەن سوڭ، سارتتار الداپ، ابىلاي حاننىڭ بالاسى قاسىمعا (بۇل كەزدە ابىلاي حان قايتىس بولعان):

«ءبىز قارادىق، بالالارىن جىبەرسىن، سويلەسىپ ەكى ارامىزدى جالعاستىرىپ تۇرايىق»، - دەپ كىسى جىبەرەدى. قاسىم ەسەنگەلدى مەن سارجاندى جيىرما كىسىمەن جىبەردى. بۇلارعا ون توعىز جاستاعى اعىباي ەرە كەتەدى. (كەيىن اتاعى شىققان اعىباي باتىر)

سارتتاردىڭ شاقىرعان جەرىنە بارعاندا بۇلاردى قۇرمەتپەن قارسى الادى. سارتتاردىڭ داياشىسى بولىپ جۇرگەن كىسىلەردىڭ ىشىندە ءبىر قازاق جۇرەدى، ءاردايىم كەلگەندە اعىبايدىڭ ەكى كوزى سوندا بولادى، بۇل جىگىتكە اعىباي دا سويلەسەيىن دەسە، سارتتاردىڭ كوزىنشە سويلەسە المايدى.

ءتورتىنشى كۇن تاماقتى كەشىرەك بەرە باستادى. ءبىر رەتىن تاۋىپ قازاق جىگىت: «وسىنىڭ ىشىندە اعىباي بار ما؟» - دەگەندە، يشاراتپەن ول ءوزىن كورسەتەدى. جىگىت تە يشاراتپەن: «بۇگىن ولتىرەدى»، - دەپ حابار بەرەدى. سوندا اعىباي: «مەنىڭ اتىم قىزىلاۋىز، بوز ەكەۋىن دايىندا؟» - دەگەندە، جىگىت باسىن يزەپ شىعىپ كەتە بەرەدى.

اعىباي تورەلەردىڭ قاسىنا كەلىپ، يشاراتپەن ولتىرەتىنىن سەزدىرەدى. كەشكى تاماق كەلگەندە تورەلەر استى جەي المايدى. سوندا اعىباي تاباقتاردى الدىنا الىپ: «ولسەم - اتاۋىم، ولمەسەم - جول ازىعىم» دەپ ءبارىن سوعىپ الادى.

تاباقتارىن جيىپ العان سوڭ، سارتتار توردە وتىرعان تورەلەردى بىرتىندەپ شىعارىپ الىپ، باۋىزداي باستادى. بەسىنشىسىن الىپ كەتكەن كەزدە سارتتاردىڭ داياشىسى قازاق جىگىت اعىبايدىڭ بەتىنە قاراپ، «دايىن» دەگەندەي يشارا بىلدىرەدى. التىنشى رەتىندە قازاق جىگىتى ەسەبىن تاۋىپ اعىبايدى شىعارىپ جىبەردى. اعىباي ءوز اتىنا ءمىنىپ، قىزىلاۋىز اتتى جەتەكتەپ قاشىپ كەتەدى، مۇنى سارتتار بىلمەي قالدى.

نەشە كۇن- ءتۇن ءجۇرىپ، اعىباي تۇندە قاسىمنىڭ اۋىلىنا جەتەدى. قالايشا قاسىمعا قازانى ەستىرتۋدىڭ ءجونىن بىلە الماي، اقىرىن بارىپ قاسىمنىڭ ۇيىنە سۇيكەنەدى. سوندا وياۋ جاتقان قاسىم:

- بۇل كىم؟ - دەپ سۇرايدى.

- مەن - اعىبايمىن، - دەيدى.

- ءيا، امانسىڭدار ما؟ - دەگەندە،

- امانبىز! - دەپ جاۋاپ قاتادى.

- جارايدى، بار دا جاتا بەر، - دەيدى قاسىم.

اعىباي نە ايتارىن بىلمەي، ۇيىنە كەلىپ جاتىپ قالادى.

الا تاڭنان اعىبايدىڭ شەشەسى تۇرىپ: «تۇر، قاسىمدىكى ءۇيىن جىعىپ، ارتىپ قويىپتى»، - دەپ ۇلىن وياتىپ الىپتى.

قاسىم كوشتى باستاپ، ۇدىرە كوشىپ، شۋعا ءۇش كۇندە كەلىپ قوندى.

ەرتەڭىندە سارتتار ون كىسى جىبەردى. قاسىم ولاردى قارسى العان سوڭ: «بار سۇيەنگەنىم ەسەنگەلدى، سارجان ەدى. ولار ءولدى، ەندى قالعان ۇلىم كەنەسارى جاس، مەن سارتتاردى الدامايمىن، مەن قارىدىم، ماعان باسشى ادامدارىنان كىسى جىبەرسىن، دالادا كوشىپ جۇرگەن جالاڭاش، ارىق- اش ەلمىن، كوپ قىلىپ تاماق جىبەرسىن، ەگەردە سەنبەسە، كەلىپ تۇرمىسىمىزدى كورسىن» - دەپ ءسوز باستايدى. بۇعان سەنگەن سارتتاردان ءجۇز ەلۋ كىسى كوپ تاماق، دۇنيە- مۇلىك ارتىپ، ساۋىت- سايماندارىمەن كەلەدى.

قاسىم ايتتى:

- ءيا، سارتتاردىڭ بالالارى، سىزدەرگە قارادىم، ەسەنگەلدى، سارجان ءام ەرجاننان ايىرىلدىم. ەندى مەندە سەندەرمەن قارۋلاساتىن كىسىم جوق، قولدى تاراتامىن، مەن ءوزىم سەندەرگە قارادىم، ەگەردە بۇل قول مەنىمەن بىرگە قارايمىز دەسە، وزدەرى ءبىلسىن.

(قاسىم كوپ اسكەرىن جاقىن جەرگە جاسىرىپ قويىپ، شامالى قولمەن كەلگەن ەدى).

اسكەرلەردىڭ ءبىرسىپىراسى كونگەن بولدى، قالعاندارى كونبەگەن بولدى.

مۇنىڭ ءبارى قاسىمنىڭ قايلا- قۋلىعى - «قالايشا سارتتاردى ءبىراز كۇنگە سەندىرىپ، كەگىمدى الامىن» دەگەنى ەدى. اقىرىندا اسكەردىڭ ءبارى كونىپ، سارتتاردى سەندىرىپ، ءبارى بىردەي ارالاسىپ ءجۇردى.

كەلگەن سارتتاردىڭ باسشىسى بار ەدى. سول بەكلەربەگىنە ءسۇيىنشى سۇراتىپ، كىسى جىبەردى: «قاسىم شىن ىقىلاسىمەن بىزگە قارادى!»، - دەپ. قاسىم جاسىرىن ءوز اسكەرىنە حابار بەرىپ العىزىپ، قالعان سارتتاردى كوگەندەتىپ قويىپ، ءوز قولىمەن باۋىزداپ، سول كۇنى قايتا كوشىپ كەتتى. سارتتاردان وسىلاي كەگىن الدى. قاسىم تۋعاندا ەكى قولىمەن قان ۋىستاپ تۋعان دەسەدى.

«بابالار ءسوزى»
سوڭعى جاڭالىقتار