عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ ءۇش ەرلىگى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - مەزگىلسىز، مەرەكەسىز وتكەندەردىڭ ارۋاعى ءبىزدى دە ايت دەپ سىبىرلايدى. يسا بايزاقوۆ

حالىقتىڭ رۋحاني بايلىعى - كوركەم ادەبيەتتى جاسايتىن تەك قانا تالانتتى ۇلى دارىندار ەكەنى تالاسسىز شىندىق.

قازاق حالقىنىڭ ⅩⅩ عاسىرداعى وسكەن ادەبيەتىن بۇكىل الەمگە تانىتقان دا سول الىپتار بولاتىن. تۋعان ەلىنىڭ ⅩⅩ عاسىرداعى كوركەم ادەبيەتىن ساف التىنداي تالاي-تالاي شىعارمالارىمەن بايىتىپ، مارتەبەسىن بيىكتەتكەن ا. بايتۇرسىنوۆ، م. جۇمابايەۆ، م. دۋلاتوۆ، ج. ايماۋىتوۆ، س. سەيفۋللين، ب. مايلين، ءى. جانسۇگىروۆ، م. اۋەزوۆ، س. مۇقانوۆ، ع. مۇستافين سياقتى الىپتار توبىنىڭ قاتارىندا تۇرعان جازۋشى عابيت ماحمۇت ۇلى مۇسىرەپوۆ.

اكادەميك ع. مۇسىرەپوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى قازاق حالقىنىڭ تاعدىرىمەن، قازاق ادەبيەتىنىڭ قالىپتاسۋ، وركەندەۋ تاريحىمەن تابيعي بايلانىستى. قاراپايىم قازاق اۋىلىنىڭ بالاسى ءوزىنىڭ تۋعان حالقىمەن بىرگە تۇلەپ، مادەنيەتتىڭ شىرقاۋ بيىگىنە كوتەرىلدى. ونىڭ قوعامدىق قىزمەتى مەن شىعارماشىلىق ەڭبەگىن ايىرىپ قاراستىرۋعا بولمايدى. دارىندى جازۋشى ءوزىنىڭ ەڭ العاشقى اڭگىمە، نوۆەللالارىنان باستاپ قازاق قوعامىنداعى الەۋمەتتىك وزگەرىستەردى، قازاق كەدەيلەرىنىڭ پسيحولوگيالىق جاڭارۋىن عىلىمي زەرتتەۋشىدەي باقىلاپ، قاداعالاپ سۋرەتتەدى.

ع. مۇسىرەپوۆ، نەگىزىندە، تاريحي تاقىرىپتا قالام تەربەگەن زەرتتەۋشى-جازۋشى. ول ءوزىنىڭ ەپيكالىق تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى «ويانعان ولكە» رومانى ارقىلى قازاق دالاسىنا ءوندىرىس كاپيتالى ەنىپ، تۇڭعىش قازاق جۇمىسشىلارى شىعا باستاعان تاريحي شاقتى سۋرەتتەدى.

«ويانعان ولكەدەن» باستالىپ «جات قولىندا» تۋىندىسىمەن جالعاسقان شىعارمالار شوعىرىندا عابەڭ قازاق جۇمىسشى توبىنىڭ قالىپتاسۋىن عانا ەمەس، ۇلتتىق سانانىڭ ءوسۋىن دە وزىنە ءتان سۇڭعىلالىقپەن سۇلۋ سۋرەتتەپ بەردى. «كەزدەسپەي كەتكەن ءبىر بەينەدە» قازاقتىڭ زيالى قاۋىمىنىڭ بيىك بەينەسىن ساكەن سەيفۋللين تۇلعاسى ارقىلى تانىتقان حاس شەبەر. 1937 -جىلدىڭ تراگەدياسىن قازاق ادەبيەتىندە ەڭ العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ استارلى ويلارمەن اجارلى اشتى.

«ادەبيەت - كاسىپ ەمەس، ونەر» دەپ اۋەلدەن-اق ايتىپ كەلگەن عابەڭ سول 1924 - جىلدىڭ وزىندە-اق جازۋشى ءومىردى تەرەڭ بىلۋگە ءتيىس ەكەنىن ەسكەرتكەن ەكەن. «تەگىندە نەنى بولسا دا بىلگەن بۇلدىرمەيدى، بىلمەگەن بۇلدىرەدى»، - دەپتى. 1928 - جىلى تالعامپاز دارىن يەسى: «كوركەم ادەبيەتتە مەنىڭ ءبىر سۇيەتىن نارسەم - جالعاسى بىلىنبەي، كوبىنەسە جالعاسى كەلەسى ءبولىمدى وقىپ وتىرعاندا عانا سەزىلسە ەكەن دەيمىن»، - دەپ كوركەمدىك ەرەجە ىسپەتتى باعدار ۇسىنىپتى.

ادەبيەت بىلگىرلەرىنىڭ ءبىرى - گەورگيي لوميدزە «تالانتتىڭ قىران قاناتتارى» اتتى ماقالاسىندا عابيت مۇسىرەپوۆ تۋرالى: «مۇسىرەپوۆتىڭ جازعاندارىنان ەشتەڭەنى الىپ تاستاۋ دا، قوسۋ دا مۇمكىن ەمەس. ول ەڭ سارا دا سالماقتى ءسوزدى ساراپتاي بىلەدى»، - دەيدى. جالعىز لوميدزە ەمەس، ءسوز ساۋلەسىن، ءسوز سالماعىن تۇسىنەتىن ادەبيەتشى دە، وقۋشى دا مۇسىرەپوۆ تالانتىنا ءتانتى.

تاريحتان ءمالىم، عابيت مۇسىرەپوۆ - قازاقستانداعى كولحوز قۇرىلىسىندا جىبەرىلگەن اسىرا سىلتەۋ جايىندا تايسالماي، تايىنباي «بەسەۋدىڭ حاتىنا» ءبىرىنشى بولىپ قول قويعان ەرجۇرەك ادام. سول ءۇشىن دە ول گولوشەكيننىڭ قاھارىنا ۇشىراپ، قۋعىندالعان. «شۇعىلا» - گولوشەكيننىڭ زۇلىمدىعى مەن زىمياندىعىنا جاسالعان ايىپتاۋ اكتىسى.

«شانانىڭ قاسىنا كەلسەك، تىريعان قاتىن-قالاش جينالىپ، اتتىدان نان سۇراپ تۇر ەكەن. گولوشەكين سەگىز جىلدا «ءبىرتالاي» قازاقشا ۇيرەنىپ قالىپ ەدى عوي، سونىڭ «ۆ كازاحستانە نيكاريپيپ نيكاسيريپ، نەجەسيريپ نەتۋ» دەگەنى ەسكە تۇسە قالدى»، - دەپ جازادى اۆتور.

جەرگىلىكتى قاراپايىم حالىقتىڭ سانا-سەزىمى، تۇسىنىك-تۇيسىگى قانداي حالگە جەتكەنىن عابيت:

«- سەندەر كولحوزبىسىڭدار؟ - دەدىم جينالعان كوپكە.

- جوق، جوق! - دەستى ەكى-ۇشەۋى ءبىراۋىزدان.

- جەكە شارۋامىسىڭدار؟

- ونشاسىن بىلە المايمىز، - دەدى تاعى دا ەكەۋ-ۇشەۋى.

- ە، ەندى كىم بىلەدى؟ - دەدىك تاڭدانىپ.

- اۋدان بىلەدى»، - دەپ باياندايدى.

عابيت گولوشەكيندى باتىل ايىپتاپ، جوعارىدا جولداعان ارىزىمەن عانا ەمەس، قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارناپ جازعان ۋىتتى دا اۋىر شىعارماسىمەن وسىلايشا ولتىرە سىنادى. ەكى ۇزىندىدە دە تۇڭعيىق سىر جاتىر. قازىر قايسى ءبىر قالامگەرلەرىمىز وسىناۋ ناۋبەت تۇسىنا ويشا ورالىپ، كوركەم شىعارمالار جازا باستادى. ال «شۇعىلا» بولسا، ءوزىنىڭ تانىمدىق، اشكەرەلەۋشىلىك ءمانىن ءالى كۇنگە جويماعان دۇنيە. ءتىپتى قىرىق ەكى جىلدان كەيىن بۇرىنعى قالپىنان قىسقارتىلىپ، قايتا جاريالانعان نۇسقاسىندا دا شىعارما شيىرشىق اتىپ تۇر. وندا اۆتور «از ەسكەرتۋ» جالعاپ، بىلاي دەگەن:

«شۇعىلا» 1933 - جىلى جازىلىپ، كەلەر جىلى جاريالانعان، بايگە العان اڭگىمەم ەدى. ەسكىرگەندىگى كورىنىپ تۇرسا دا، سول ءبىر تۇستاعى سوراقىلىقتاردى كورسەتۋگە ارنالعان جالعىز اڭگىمەنى مۇلدە جاۋىپ تاستاۋدى لايىقسىز كورىپ، قىرىق جىلدان كەيىن بولسا دا قايتا جاريالاۋدى دۇرىس كوردىم. ازداپ وڭدەلدى، شۇبالاڭداۋ ەكەن، ءبىراز قىسقارتىلدى. يدەياسى مەن مازمۇنىنا قول سۇققانىم جوق».

قاجىرلى قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ سۋرەتكەرلىگى مەن كۇرەسكەرلىگىن قوسا دالەلدەيتىن دۇنيەسىنە ول مىنە، وسىلاي قاراعان.

شىلدەنىڭ شىلىڭگىر ىستىعى - ءتاندى، ساياساتتىڭ اڭىزاق اپتابى جاندى شىجعىرىپ تۇرعان ايگىلى 1932 - جىل. كۇنمەن بىرگە عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ دە جۇرەگى جانىپ تۇر. كوڭىل نالا، جانى جارا جازۋشى كوپ ويلانىپ، كوپ تولعاندى. اشتىقتىڭ قاتتى شەڭگەلى ءبۇرىپ، قان قاقساعان حالقىنا ارا تۇسۋگە بەكىنگەن ول جازۋ ستولىندا وتىردى. سول كۇنى شىلدە ايىنىڭ ءبىرىنشى جۇلدىزىندا دۇنيەگە كەلگەن «بەسەۋدىڭ حاتى» اراعا بىرەر كۇن سالىپ، ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى گولوشەكيننىڭ الدىنان ءبىر-اق شىقتى. ونىڭ ءبىر داناسى كرەملدەگى كۇن كوسەم اتانعان ماسكەۋدەگى ستالينگە دە جەتكەن ەدى.

بەسەۋدىڭ حاتى. ۆ ك پ (ب) ولكەلىك كوميتەتىنە، گولوشەكين جولداسقا، شىلدە 1932 ج.

«... بۇگىنگى قازاقستان - بۇل 163 ميلليون سومنىڭ تاۋارلى ءونىمىن بەرەتىن 40 ميلليون مالى بار ولكە» - دەپ جازدىڭىز، ءسىز، گولوشەكين جولداس، 1930 - جىلى «وكتيابر ريەۆوليۋتسياسىنىڭ جەڭىستەرى» دەگەن ماقالاڭىزدا.

ءبىراق قازىر، ءسىزدىڭ مالىمدەمەڭىزدەن كەيىن ەكى جىل وتكەن كەزدە، قازاقستان مال شارۋاشىلىعى سالاسىندا مال باسىنىڭ قيساپسىز كەمىپ كەتكەنى امبەگە ايان بولىپ وتىر: 1930 -جىلعى مال باسىنىڭ 1/8 بولىگى (40 ميلليوننان 5 ميلليون) عانا قالدى. مال باسىنىڭ وسىلايشا قيساپسىز كەمىپ كەتۋى تەك بايلار تاراپىنان عانا ەمەس، سول سياقتى مالشى ەڭبەكشىلەردىڭ قالىڭ بۇقاراسى تاراپىنان دا مالعا نەمقۇرايدى، كەيدە ءتىپتى زيانكەستىكپەن قاراۋدىڭ سالدارى ەمەس پە ەكەن؟

...مال باسى بۇرىن-سوڭدى قۇلاق ەستىپ، كوز كورمەگەن مولشەردە كەمىپ كەتكەن (وسىدان كەلىپ مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرى دە ازايعان)، جاڭا ەگىنگە دەيىن استىق قورى مۇلدە بولماي وتىرعان قازاق كولحوزدارىندا قازىرگى كەزدە كولحوز ساۋداسىن ورىستەتۋدىڭ ماتەريالدىق بازاسى ناقتى نە نارسە، ياعني ورتالىق كوميتەتتىڭ كولحوز ساۋداسى تۋرالى شەشىمىن ءبىز قازاق كولحوزدارىندا ءقازىر قانداي ماتەريالدىق بازا نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىپ جاتىرمىز؟

... قازاقستانعا قايتا كوشىپ كەلىپ جاتقان، تىرلىك ەتەرلىكتەي تىگەرگە تۇياق قالماعان قونىسىنان اۋعاندارعا جانە كەيبىر اۋدانداردا كۇنى بۇگىنگە دەيىن جاپپاي قىرىلىپ جاتقان اش- ارىقتارعا ناقتى كومەك كورسەتۋ جونىندەگى ءبىزدىڭ كوزقاراسىمىز دۇرىس پا؟

ءسىرا، مىنالاردى ىستەۋ كەرەك بولار:

ا) تۇرعىندار مەن كەدەيلەرگە سالىق سالىنباسىن، دايىنداۋ جوسپارلارى بەلگىلەنبەسىن، قايتا سول كاسىپكەرلىكتەردىڭ ونىمدەرى كووپەراتيۆتەر ارقىلى تۇراقتى باعالار بويىنشا ەمەس، كولحوز بازارىنداعى رىنوكتىك باعالار بويىنشا ساتۋعا رۇقسات ەتىلسىن؛

ب) قايتىپ كەلىپ جاتقان قونىسىنان اۋعاندار مەن اشىققاندارعا اقشالاي ەمەس، ۇزاق مەرزىمدى نەسيەگە ءوندىرىس قۇرال-سايمانىن، جۇمىس كولىگى مەن ساۋىن مالىن، ءۇي قوياندارىن، قۇس جانە ت. ب. بەرۋ ارقىلى جاردەم كورسەتىلسىن؛

ۆ) قايتىپ كەلىپ جاتقان قونىسىنان اۋعاندار مەن شىققان جۇرت ورنالاسقان ەلدى مەكەندەردە استىق، مال جانە مال شارۋاشىلىق ونىمدەرىن دايىنداۋ ورتالىقتاندىرىلماسىن، دايىنداۋشى ورگاندار مەن كووپەراتيۆتەرگە باسى ارتىق ءونىمدى كولحوز ساۋداسى ارقىلى ساتۋ جونىندە ولارعا تولىق پراۆو بەرىلسىن؛

گ) ولكەلىك كوميتەتتىڭ مال شارۋاشىلىعى جونىندەگى 1930 - جىلعى 20 - اقپانداعى «مال شارۋاشىلىقتى اۋداندار استىق پەن ماقتا ءوسىرۋشى اۋداندارمەن بىردەي نەگىزدە جابدىقتالسىن» دەگەن شەشىمى جۇزەگە اسىرىلسىن؛

...بارلىق جەردە ەڭبەكشىلەر بۇقاراسىنىڭ ماتەريالدىق ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋدىڭ ورنىنا ءى بەسجىلدىقتىڭ سوڭعى جىلىندا كوپتەگەن قازاق جانە كەيبىر ورىس اۋداندارىندا ناعىز اشتىققا تاپ بولدىق.

VII پارتيا كونفەرەنسياسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى جالپى ءونىمىن باعاعا شاققاندا 1932-1933 -جىلدارى 1.333.7 ميلليون سومعا دەيىن ءوسىرۋ جونىندەگى نۇسقاۋى قانشالىقتى ورىندالعانىن ءبىز بىلمەيمىز، ءبىراق مۇندا دا ولقىلىق بار دەپ ويلايمىز.

... ءبىز قازىر قولدا بار مال 5 ميلليون باس دەگەن سيفرعا ناقتى كەلىسە المايمىز. بالكىم، بۇل دەرەكتەر قايتا ەسەپ جۇرگىزگەن كەزدە (ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ اقپاننىڭ باسىندا) دۇرىس بولعان شىعار، تاپ قازىر ول قاتە.

ا) جەم-ءشوپ قورى تاۋسىلۋعا جۋىق، بيىل كوپتەگەن اۋدانداردا تاۋسىلدى دا؛

ب) حالىقتا (سەلودا) مال ونىمدەرىنىڭ قورى دا تۇگەسىلدى؛

ۆ) استىق جاعى ءتىپتى ماردىمسىز بولدى، مۇنىڭ ءوزى مالدىڭ كوپ سويىلۋىن ۇدەتتى؛

گ) ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ وسى ايلارىندا اشارشىلىق ءبىر اۋداننان سوڭ ەكىنشى اۋداندى، مەكەنجايلاردى جاپپاي جايلاپ، اشىققاندار اراسىندا ءولىم-ءجىتىمدى كوبەيتتى؛

د) دەريەۆنيادا (اۋىلدا) دا، قالادا دا مال ۇرلاۋ، مالدى سويىپ تاستاۋ ەداۋىر كوبەيدى.

وسى جاعدايلاردىڭ ءبارى اقپانداعى دەرەكتەردى بۇگىنگى تاڭعا ەداۋىر كەمىتە ءتۇستى. بۇعان قوسا ءبىز سول باعزى ءبىر كوزبوياۋشىلاردىڭ، باس اينالدىراتىن سەكىرىستەرگە ابدەن قۇشتارلاردىڭ قازىردە دە ۇيالماي- قىزارماي: «I بەسجىلدىقتىڭ اياعىندا قازاقستان س س س ر-دىڭ قۋاتتى يندۋستريالى ايماعىنا اينالدى...» دەپ قاۋلى العانىن كورىپ وتىرمىز.

...گولوشەكين جولداستىڭ VII پارتيا كونفەرەنسياسىندا وسى اسىرا سىلتەۋشىلىكتى تۇزەتۋ جونىندە «ءالى دە ءبارى ىستەلىپ بولعان جوق» دەگەن قاۋپى ءىس جۇزىندە اقتالدى. وسى سەبەپتى بۇل كەزەڭدەگى كوللەكتيۆتەندىرۋ ىسىندە قول جەتكەن تابىستاردى كولحوز شارۋاشىلىقتارىن سان جاعىنان دا، ساپا جاعىنان دا نىعايتۋ ارقىلى جەتكىلىكتى تۇردە باياندى ەتە المادىق.

... ءبىز بىلاي دەپ ەسەپتەيمىز: قازىرگى كەزدە اۋىلدا جۇرگىزىلىپ جاتقان شارۋاشىلىق- ەكونوميكالىق شارالارمەن بىرگە «سولشىل» ۋكلوندارعا مىقتى سوققى بەرۋ، بۇكىل پارتيا ۇيىمىن وسى كۇرەسكە كەڭىنەن كوتەرۋ، پارتيالىق-بۇقارالىق جۇمىستى كەڭىنەن ورىستەتۋ، جوعارىدا كورسەتىلگەن اسا ەلەۋلى قاتەلىكتەر مەن بۇرمالاۋلار توڭىرەگىندە ءوزارا سىندى بارىنشا بولشيەۆيكتىك باتىلدىقپەن ورىستەتۋ، وتكەندەگىدەن ۇيرەنىپ، كەلەشەكتە قاتەلىكتەردى قايتالاماۋ ءۇشىن وسىلاردىڭ ءبارىن بۇكىل ۇيىم ءۇشىن، شىن مانىندەگى، تاعىلىمعا اينالدىرۋ قاجەت، ويتكەنى وسى «سولشىل» ۋكلونعا، وڭشىل ناتيجەلەرگە اكەلىپ سوقتىرعان ءىس جۇزىندەگى وسى تروتسكيزمگە ونە بويى توزە بەرۋگە بولمايدى.

مۇسىرەپوۆ، عاتاۋلين، داۋلەتقاليەۆ، التىنبەكوۆ، قۋانىشەۆ (ق ر پرەزيدەنتى مۇراعاتى، 141-قور، 1-تىزبە، 5233^- ءىس,79-92-پ پ ءتۇپنۇسقا)

جىرى بىرنەشە جىلعا سوزىلعان حاتتىڭ مازمۇنى وسىنداي.

بۇل حات ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنە توتەننەن تۇسكەن جاسىنداي بولدى. اق دەگەنى - العىس، قارا دەگەنى قارعىس بولعان گولوشەكيننىڭ جۇرگىزىپ جاتقان ساياساتىن، جۇزەگە اسىرىپ جاتقان ىستەرىن كۇستانالاۋ، ونىڭ بەدەلىن جوققا شىعارۋمەن بارابار بولىپ كورىندى. سوندىقتان دا ول حاتتىڭ اۆتورلارىن جۇدىرىعىنا قىسىپ، اقىرى ولاردى باس ساۋعالاۋعا ءماجبۇر ەتتى. بەس جىگىتتى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن جاۋاپقا شاقىرىپ، ءارقايسىسىنان تۇسىنىك الادى. اسىرەسە باستاۋشى عابيت مۇسىرەپوۆكە قادالا شۇقشيىسادى. ءبارى دە قاتەلەسكەندەرىن مويىنداپ، «رايدان قايتۋعا» ءماجبۇر بولادى. اركىم ءوز كىناسىنە قاراي ءارتۇرلى پارتيالىق جازاعا تارتىلادى، قىزمەتتەرىنەن بوساتىلادى.

«بىتكەن جەرىمىز وسى بولدى دەپ ويلادىق، - دەپ ايتقان ەكەن مۇسىرەپوۆ دوستارىنىڭ بىرىنە، - ول ءۇشىن، قىلىشىنان قان تامعان سول ءبىر جەندەت ءۇشىن ءبىزدىڭ ءومىرىمىز نەگە تۇرسىن».

فيليپپ يسايەۆيچ ولكەلىك كوميتەتكە مۇسىرەپوۆتى شاقىرىپ الادى.

- سەن ءوزى سونداي قامقورشى ەكەنسىڭ، وندا تورعايعا تارت... ول جاقتا ەشقانداي اشتىقتىڭ جوق ەكەنىن ءوز كوزىڭمەن كور.

ءسويتىپ، عابەڭ اشىققاندارعا كومەك كورسەتەتىن «توتەنشە وكىل» رەتىندە قوستاناي وكرۋگىنىڭ شالعايداعى باتپاققارا اۋدانىنا ۇزاق مەرزىمدى «كومانديروۆكاعا» جىبەرىلەدى.

عابيت - ۋاكىل

عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ ەستەلىگىنەن:

«قالتامدا «توتەنشە وكىل» دەگەن ءبىر جاپىراق قاعازدان باسقا تۇك جوق. پويىزبەن جارتى قازاقستاندى وراپ ءوتىپ، بىرنەشە كۇندە قوستانايعا جەتتىم. وكرۋگ باسشىلارىنا كىرىپ، كەلۋ جايىن بايان ەتكەننەن كەيىنگى انىقتالعانى: بيىل قىس قاتتى، قار قالىڭ. اپتالاپ، ايلاپ سوققان بوراننان قاتىناس-بايلانىستىڭ ءبارى ۇزىلگەن. باتپاققارانىڭ اشىققان حالقىنا كومەكتەسۋ ءۇشىن بەرگى جاقتا، شولاقساي دەگەن جەردەگى گلۋبينكاعا جەتىپ، سوندا قۇيىلعان تۇقىمدىق تارىعا رۇقسات بەرۋ كەرەك. شولاقساي قوستانايدان ەكى ءجۇز شاقىرىم. مىنا تولاسسىز بوراندا وعان جەتكىزە الاتىن كولىك جوق.

شارۋاشىلىقپەن اينالىساتىن ادامدار ءارى ويلانىپ، بەرى ويلانىپ، اقىرىندا ونداي كولىكتى تاپتى. مۇنداي الىس جولعا جارايتىن ءارى كۇيلى، ءارى مىقتى ات وكرۋگتىك جوسپارلاۋ كوميسسياسىندا عانا بار ەكەن. ءبىراق ونى الۋ ءۇشىن زينوۆيەۆتىڭ تىكەلەي وزىمەن سويلەسۋ كەرەك.

ول قاي زينوۆيەۆ دەيسىز عوي! كادىمگى گريگوريي ەۆسەيەۆيچ زينوۆيەۆ. پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ تروتسكييدەن كەيىنگى قاس جاۋى. ستالينمەن ايتىسىپ جەڭىلگەننەن سوڭ جازالاۋ رەتىندە تومەندەتىلىپ، وسى قوستانايعا جىبەرىلىپتى.

ايتىپ اۋىز جيعانشا بولعان جوق، وكرۋجكومعا زينوۆيەۆتىڭ ءوزى دە كەلىپ قالدى. ۇستىندە كوتيك جاعالى قارا پالتوسى، باسىندا ءدال سونداي قارا قۇلاقشىنى بار، سىرت الپەتى سىپايى، ينتەلليگەنت كىسى ەكەن. مەنى تانىستىرعاننان كەيىن پەيىل بىلدىرە سويلەدى. الماتىدان ءبىر جازۋشى كەلدى دەگەندى ەستىپ، ءوزىم دە كورگىم كەلىپ ەدى دەگەندەي راي تانىتتى. مۇنداعىلار مەنىڭ شارۋا جايىمدى قۇلاققاعىس ەتتى.

- جارايدى، وكريلانعا بارىپ سويلەسەيىك، - دەدى بۇل كىسى.

ءوزىنىڭ كابينەتىنە بارعاننان كەيىن الماتىنىڭ، جالپى ولكەنىڭ جايىن سۇراستىرىپ، ءبىراز ساۋالدار بەردى. ودان مادەنيەت جايىنا اۋىسىپ، جازۋشىلار قاۋىمىنا، ۇلتتىق ادەبيەتتىڭ جاس وركەندەرىنە ىقىلاس ءبىلدىردى. اقىرى ات- كولىك ماسەلەسىن دە شەشىپ بەردى.

سونىمەن، ءبىز ءجۇرىپ كەتتىك. قوستاناي مەن سەميوزەردىڭ اراسى ءجۇز شاقىرىم بولسا، ءبىز تابانى كۇرەكتەي جەتى كۇن جۇردىك. ول جەردە جول دەيتىن ۇعىم اتىمەن جوق. ات قۇلاعى كورىنبەيتىن بوراندا ات باۋىرىنان كەلەتىن كۇرتىكتى كەشىپ، كۇنىنە ەكى-ءۇش ساعاتتاي جىلجيمىز دا قاردان اققالا سوعىپ، ىقتاسىن جاسايمىز. سونسوڭ اتتى اعىتىپ، شاناداعى ازعانا شوپتەن سالدىرامىز. وزىمىزدە الىپ شىققان ازىق بار. قاتقان نانمەن سۋىق كولباسادان قاۋجاپ الامىز دا، بوي جىلىتقىشتان ازداپ جۇتامىز. سونداعى ءبىزدىڭ جول بويىنداعى اداستىرماس قاراسىنىمىز - ءبىرىنىڭ سوڭىنان ءبىرى شۇبىرىپ كەلە جاتىپ، قۇلاعان جەرىنەن تۇرا الماي قالعان ولىكتەر بولدى» («حالىق كەڭەسى»، 1992, 20 ناۋرىز).

مۇسىرەپوۆكە سۇمدىق جايتتەردى كورۋگە تۋرا كەلگەن. ول جۇرگەن جولدىڭ سول قاپتالىندا «بەكەتتەگى مۇنارالار سەكىلدى» مايىتتەر ءبىرىنىڭ ۇستىنە ءبىرى قاتارلاپ جينالىپ، ءۇستىن قار باسىپ قالىپتى.

جولسەرىك ەكەۋى قالاشىقتاردىڭ ءبىرىن ارالاپ كورەدى. ءار كيىز نومىرلەنىپ، تۇتاس كوشەلەردى قۇرايدى. ءبارى دە قالاداعىداي سەكىلدى. كىشكەنە كورسەتكىش تاقتالار ءىلىنىپتى:

«قۇرامىسوۆ كوشەسى»، «ەرنازاروۆ كوشەسى»، «روشال كوشەسى»، «گوليۋدوۆ كوشەسى» - ءار كوشە قازاقستاندىق كوسەمدەردىڭ ءبىرىنىڭ اتىندا. ال كيىز قالاشىعىنىڭ ءوزى «جولداس گولوشەكين اتىنداعى» دەپ اتالادى ەكەن. قالاشىقتا بىردە-ءبىر ادام بولماعان، ءبارى دە ءولىپ ءبىتىپتى.

وسىلاردى كورگەن مۇسىرەپوۆ قاسىرەتتەن قان جۇتقانداي بولادى. «كورمەس تۇيەنى دە كورمەس» دەگەندەي سۇمدىق قىرعىنعا دىم بولماعانداي، ءمىزباقپاي وتىرعان قۋجاق گولوشەكيننىڭ مىنا ارەكەتى زىعىرداندى قايناتادى. كۇش قازانداي قاينايدى، كۇرەسەرگە دارمەن جوق. ول ءقازىر ۇلتشىل ايدارى تاعىلعان - حالىقتىڭ جاۋى. گولوشەكين قولىن كوتەرسە بولعانى تورعا تۇسەرى ءسوزسىز. سوندىقتان ىشتەن تىندى، بارىنە كوندى.

«بەسەۋدىڭ حاتى» اۆتورلارىنىڭ ءبىرى، 1937 - جىلى «حالىق جاۋى» دەپ قاماۋعا الىنىپ، ءولىم جازاسىنا كەسىلگەن ءمانسۇر عاتاۋلين ءوزىنىڭ سوڭعى سوزىندە:

«مىنالار حالىق جاۋلارى ەمەس... جاۋ مەنمىن. سوندىقتان دا ءبىر مەنى سوتتاڭدار. ءبىراق مەن دە حالىق جاۋى ەمەسپىن، حالىق جاۋلارىنىڭ جاۋىمىن. ال ونداي جاۋ بولۋىم 1932 - جىلى كومانديروۆكامەن كەنتكە (قارقارالى ماڭىنداعى ەلدى مەكەن) كەلگەنىمدە باستالدى.

ماشينادان ءتۇستىم، اينالادا ءتىرى پەندە كورىنبەيدى. ەشتەمە جوق، ۇزىننان سالىنعان قورا عانا تۇر. ەسىگىن اشسام: ىشىندە ولىكتەر جاتىر. ۇلكەن قورانىڭ ءىشى قاتار-قاتار جينالعان مايىتتەرگە تولى. كەيبىر ادامداردىڭ كوزى اشىق جاتىر؛ ءبىراق انە-مىنە ولەتىنى كورىنىپ تۇر.

ايعاي- شۋدى ەستىپ سىرتقا شىقتىم. شاشتارى جالبىراپ، كوزدەرى قانتالاعان، قولدارىندا پىشاقتارى بار ايەلدەر جۇرگىزۋشىگە تارپا باس سالىپ، ونى باۋىزداماققا ارەكەتتەنۋدە. اۋەگە وق اتتىم، ولار تۇرا قاشتى. جان-جاعىما قاراسام، ءبىر وشاقتا ۇلكەن قازان قايناپ وتتا تۇر. بىردەمە ءپىسىپ جاتىر. قاقپانى اشسام، قايناپ جاتقان سۋدىڭ ىشىنەن جاس بالانىڭ بىردە اياعى، بىردە قولى، بىردە وكشەسى كورىنەدى.

مىنە، سول كەزدەن باستاپ مەن حالىق جاۋلارىنىڭ جاۋى بولدىم». («جالىن» ، 1993, №7, 47-بەت).

«بەسەۋدىڭ حاتىنىڭ» نەگىزگى اۆتورى، جازۋشى عابيت مۇسىرەپوۆتى قىستىڭ كوزى قىراۋدا قيان شەتتەگى قوستانايدىڭ الىس تۇكپىرىنە ىسساپارمەن جىبەرگەن گولوشەكيننىڭ ويى بەسەنەدەن بەلگىلى بولاتىن. ونىڭ بەرىسى «اشتان قىرىلىپ جاتقان حالىقتىڭ ورتاسىنا ايداپ سالىپ، «تەنتەك جازۋشىنى» تەزگە سالىپ، تاۋبەسىنە كەلتىرسىن»، ءارىسى «ءوزى دە سول اشتارمەن بىرگە ولمەسە ورەم قاپسىن» ەدى. قۇداي ساقتاپ، بۇل ازاپتى دا اۋىر، قيىن دا قاتەرلى ساپاردان الماتىعا امان-ساۋ ورالدى.

بۇل - جازۋشى عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ ءوزىنىڭ سانالى عۇمىرىنداعى حالقى ءۇشىن جاساعان ءبىرىنشى ەرلىگى ەدى.

«بەسەۋدىڭ حاتى» ءۇشىن عابەڭ تارتقان جازانىڭ ءبىر پاراسى وسىنداي ەكەن. ءبىراق كوپ ۇزاماي گولوشەكين بوساتىلىپ، ورنىنا ل. ي. ميرزويان كەلەدى دە، رەسپۋبليكا ءومىرى جاقسىلىققا قاراي كۇرت وزگەرە باستايدى. سول تۇستا، 1933 - جىلدىڭ جازىندا بولعان ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ پلەنۋمىندا «حات» اۆتورلارى اقتالىپ، ارتىنان عابەڭ «سوتسيالدى قازاقستان» گازەتىنە رەداكتورلىق قىزمەتكە جىبەرىلەدى.

سونىمەن عابيت ماحمۇت ۇلى جاۋاپتى جۋرناليستىك قىزمەتكە كىرىسىپ، اينالاسىنا بەيىمبەت مايلين سياقتى كورنەكتى قالامگەرلەردى توپتاستىرىپ، الاڭسىز جۇمىسقا بەرىلگەندەي بولىپ ەدى. سويتسە، بۇل انشەيىن كەمدى كۇندىك تالاس قانا ەكەن. بۇرىنعى جامالعان ايىپ-كىنالاردىڭ ءبارىن قايتا ءتىرىلتىپ جانە بىرنەشە ەسە زورايتىپ، شىن زوبالاڭدى الا كەلگەن 1937 -جىلدىڭ سۇمدىقتارى كۇتىپ تۇر ەكەن. بۇل ناۋبەت حالىقتىڭ ەڭ اياۋلىسى مەن ارداقتىسىنان باستالدى دا، قۋعىن-سۇرگىننىڭ قۇرىعىن الدىمەن سولارعا سالدى. ساكەن، بەيىمبەت، ءىلياس سىندى ارىستارىمىزعا قارسى باسپا ءسوز بەتىندە قاسكوي ەكى ناۋقان اشىلىپ، ونىڭ اياعى تۋرا اباقتىعا اپارىپ تىعاتىن تالقىلاۋلارعا ۇلاستى.

بۇل كەزدە كوركەمونەر ىستەرى جونىندەگى كوميتەتتى باسقارىپ جۇرگەن عابەڭ ءوزىنىڭ تالاي جىلدار سىيلاس، سىرلاس بولا ءجۇرىپ، اقتىعى مەن پاكتىگىنە ابدەن كوزى جەتكەن ءبي-اعاسى وسىنداي تالداۋعا ءتۇسىپ جاتقاندا شىدامادى. شىرىلداپ اراشا ءتۇستى. ابدەن كۇيىنىپ كەتكەن ءبىر تۇستا: «بەيىمبەت جاۋ بولسا مەن دە جاۋمىن»، - دەپ سالدى. سول-اق ەكەن، جىلدار بويى اڭداۋسىز باسقان ءاربىر قادامى جىپكە ءتىزىلىپ، باياعى ەسكى اڭگىمەلەردىڭ ءبارى جاڭعىرىپ كەلىپ، قارا پالەدەي ءتوندى-اۋ دەيسىڭ باسىنا. باياعى «تۋلاعان تولقىندا» جانە «بەسەۋدىڭ حاتى»، سولارعا جاڭا ايىپ-كىنالارىمەن كەلىپ قوسىلعان «شۇعىلا»، ونىڭ كولحوزداستىرۋ ساياساتىنا تىكەلەي قارسى باعىتتالعان دۇشپاندىق مازمۇنى ءۇيىپ-توگىلدى-اي كەلىپ. ءسويتىپ، 1938 - جىلدىڭ ءبىر كۇنىندە عابيت مۇسىرەپوۆ قىزمەتتەن دە الىندى، پارتيادان دا شىعارىلدى. ونىڭ جيىرما جىل بويعى سانالى ومىرىنە نۇكتە قويىلدى.

ءبىراق اباقتىدان امان قالدى. ال اباقتىدان امان قالعانى اتۋدان امان قالعانى ەدى. بۇل عابەڭنىڭ تۋرالاپ كەلگەن اجالدان ەكىنشى رەت قۇتىلۋى بولاتىن.

عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ جازۋشىلىق كوزقاراسىنداعى باتىلدىعىن، ءومىر قۇبىلىستارىن بويامالاۋعا بارمايتىندىعىن دالەلدەيتىن ايعاقتار تولىپ جاتىر. سولاردىڭ ءبىرى - «جەلكەلەر نەدەن قىشيدى؟» (1944) وچەركى. بۇل تۋىندى باسپا سوزدە جاريالانىسىمەن-اق سولاقاي سىننىڭ سوققىسىنا ۇشىرادى. «بۇل وچەرك - باسىنان اياعىنا دەيىن يدەيا جاعىنان قاتە، زياندى وچەرك. سونىمەن قاتار، مۇنداعى ايتىلعاندار بۇگىنگى ومىرىمىزگە، تاڭداۋلى ادامدارىمىزعا جابىلعان جالا»، - دەپ قورىتتى سىڭارجاق سىن.

انىعىندا وچەركتە تەاتردىڭ ءىشىن كورگەندەردىڭ بويىن بيلەگەن سەزىمدەر شىنايى قالپىندا سۋرەتتەلەدى. «سول كەستەنى ويىپ كورگەن، سول اياق قاپتى كەرەگەنىڭ باسىنا، تۇسكيىزدىڭ تۇسىنا ءىلىپ كورگەن ادام ءىشى جىلىنىپ كەتكەندەي، تەاتردىڭ ورنەگىنەن كوزىن الا الماي تۇرىپ قالىپتى»، «كيىز ءۇيدى ءبارىمىز دە قۇرتىپ الدىق قوي!..» - دەپ كۇرسىنگەن داۋىس ءار جەردەن شىعادى» دەيدى اۆتور. مۇندا قانداي قاتەلىك، جالا بار؟!

1949 - جىلعى 20 - اقپاندا ارداگەر- جازۋشى ساعىنعالي سەيىتوۆتىڭ اتىنا جولداعان حاتىندا عابەڭ «جەلكەلەر نەگە قىشيدى؟» جايىنداعى سىنعا توقتالا كەلىپ: «بۇل جالا ءسوز!» دەپ ءتۇيىپتى ويىن. شىنىندا دا، ابزال عابەڭ حالقىمىزدىڭ ەجەلگى ۇلتتىق داستۇرلەرىن ۇمىتپاۋعا، قورعاپ، قاستەرلەۋگە شاقىرعان ەدى.

ع. مۇسىرەپوۆتىڭ كۇرەسكەرلىك كەلبەتى ادەبيەت ءتىلىنىڭ تازالىعى سالاسىندا ءاردايىم ومىرشەڭ دە وتكىر ويلار قوزعاپ، وعان ۇدايى قامقورلىق جاساۋىنان دا ايقىن كورىنىپ وتىرادى. ماقالالارىندا دا، ارناۋلى بايانداماسىندا دا ول قازاق ءتىلىنىڭ بايلىعىن يگەرۋ، ونى ۇستارتىپ بايىتۋ جونىندە ۇلاعاتتى پىكىرلەرىن ورتاعا سالىپ، الەۋمەت نازارىن اۋدارا ءبىلدى. «ءسوزدى قالاي بولسا سولاي پايدالانا بەرسەڭ، ءسوزدىڭ ءجۇزى مۇقالىپ، ۇشى قايىرىلادى دا، ايتايىن دەگەنىڭ قۇلاققا كونبەيدى. اباي ايتقانداي، كوڭىلدەگى كورىكتى ويىڭ ايتۋى كەلىسپەسە، تۇككە تۇرماي قالادى»، - دەپ قورىتقان ەدى اتاقتى ءسوز زەرگەرى.

عابەڭنىڭ ون سەگىز جىلى

1938 - جىلدان بىلاي قاراي عابەڭنىڭ سىرتى تىنىش ءومىرىن ىشتەي ءبىر مازاسىزدىق بيلەگەن، سول مازاسىزدىق ەشۋاقىتتا تولاستاماي، ءاردايىم ىزىڭداپ، رەسپۋبليكا باسشىلىعىندا وزگەرىس بولعان سايىن مۇنى قايتادان قوزعاپ، جاڭا ءبىر ءۇمىتتىڭ ەلەسىمەن ەمەكسىتىپ، دامەلەندىرىپ، ءوزىن-ءوزى رۋحاني داعدارىسقا سالىپ وتىرعان كەزەڭ باستالادى. انىقتاڭقىراپ ايتساق، رەسپۋبليكادا پارتيانىڭ ءبىرىنشى باسشىسى وزگەرگەن سايىن ارىز جازىپ، ءوزىنىڭ پارتيالىق ماسەلەسىن قايتا قاراۋدى، ءسويتىپ، ءوزى جونىندە جىبەرىلگەن ادىلەتسىزدىكتى تۇزەتىپ، پارتياعا مۇشەلىگىن قالپىنا كەلتىرۋدى وتىنە بەرگەن.

وسىنداي ارىز العاش رەت ن. ا. سكۆورتسوۆ اتىنا، ودان كەيىن گ. ا. بوركوۆ، ج. شاياحمەتوۆ اتتارىنا جازىلعان. «سونىڭ ءارقايسىسىندا ءوتىنىشىن جاڭا ءبىر قيسىنمەن نەگىزدەپ، پارتيا ىسىنە ادالدىعىن بارىنشا دالەلدەپ، تاۋسىلا جازعان سوزدەرىن تەبىرەنىس- تولقىنىسسىز وقۋ مۇمكىن ەمەس ەدى، - دەيدى ءوزىنىڭ ەستەلىگىندە بايىرعى پارتيا قىزمەتكەرى جۇماعالي ىسماعۇلوۆ.

عابەڭنىڭ ەڭ سوڭعى ءۇمىتى، ەڭ سوڭعى ىشقىنۋى 1954 - جىلى پ. ك. پونومارەنكو اتىنا جولدانعان ارىزدا بەينەلەنگەن. ءبىراق ونىڭ ناتيجەسى دە بۇرىنعىلارداي. ورتالىق كوميتەتتىڭ جانىنداعى پارتكوميسسيانىڭ ءبىر مۇشەسى ەرەكشە اپەرباقاندىق كورسەتىپ، بۇرىنعى قۇجاتتاردا ايتىلىپ كەلگەن ايىپ-كىنالاردى بارىنشا مۇقيات تىزبەكتەگەن دە، عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ الدىنان كوممۋنيستىك پارتياعا ورالار جولدى ءبىرجولا جاپقانداي ءۇزىلدى-كەسىلدى ۇكىم شىعارعان.

ءسويتىپ، عابەڭنىڭ پارتيالىق ابىروي- بەدەلىن قايتارىپ الۋ جونىندەگى ءۇمىتى سونىمەن ءبىرجولا سونەدى دە، ول ەندى ارىز جازۋدى توقتاتادى. ىشكى جان دۇنيەسى ءوزىنىڭ دەگەنىن ىستەتپەي قويمايدى.

مۇسىرەپوۆ ەندى كوممۋنيستىك پارتيانىڭ مۇشەلىگىنە كانديدات بولىپ جاڭادان كىرۋ جونىندە تىلەك بىلدىرەدى. بۇل تىلەك قابىل الىنادى. سول-اق ەكەن، قازاقتىڭ بەلگىلى جازۋشىسى، كورنەكتى قوعام قايراتكەرى عابيت مۇسىرەپوۆ قايتادان نومەنكلاتۋراعا الىنادى، جاڭادان ۇيىمداستىرىلعالى جاتقان ساتيرالىق «ارا» («شمەل» ) جۋرنالىنا باس رەداكتور بولىپ تاعايىندالدى.

قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، سول جىلدارى جازۋشىلار وداعى پارتيا ۇيىمىنىڭ حاتشىسى ءالجاپپار ابىشيەۆتىڭ ەستەلىگىنەن: «... عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ ومىرىندەگى ءۇش فاكتىگە وي جىبەرىپ قاراڭىزدارشى. وسىنشا اۋىر، وسىنشا قات- قابات سوققىنى ول نە ءۇشىن كوردى؟ ءبىرىنشىسىن حالقىنىڭ مۇڭىن جوقتاعانى ءۇشىن، ەكىنشىسىن حالقىنىڭ جازىقسىز كۇيگەن اياۋلى پەرزەنتىنىڭ اجالىنا اراشا تۇسكەنى ءۇشىن، ءۇشىنشىسىن حالقىنىڭ جوعالىپ بارا جاتقان ساۋلەتىنە جوقشى بولىپ، دابىل قاققانى ءۇشىن. وسى ۇشەۋى ءۇشىن ون سەگىز جىل بويى شالا- جانسار كۇيدە ءجۇردى. قانداي اۋىر كۇيدە جۇرسە دە، ءبىر قايىسقان جوق، قالامىن ءبىر تاستاعان جوق. ەڭ كەرەمەتى، قادىرىنە قىلداي قاياۋ تۇسىرگەن جوق. سوندىقتان دا ول دەگەنىنە جەتتى.

«سوندىقتان دا» دەگەن ءسوزدى شىرەڭكىرەپ ايتۋىمنىڭ ءمانىسى - عابەڭنىڭ كەيىنگىلەرگە ميراس بولىپ قالاتىن، ءتىپتى ءبارىمىز بىردەي شەتىمىزدەن قانىمىزعا ءسىڭىرىپ الاتىن ەڭ اسىل، ەڭ قىمبات ونەگەسى وسى ازاماتتىعى ەدى» («جەتىسۋ» ، 1992, 20 ناۋرىز).

بۇل وقيعا 1985 - جىلدىڭ 28 - جەلتوقسانىندا بولعان ەدى. عابەڭ «قالام ۇستاۋعا ءحالى بولماعاندىقتان ءالجاپپار ابىشيەۆ پەن مۇحتار ماعاۋينگە ايتىپ جازدىرعان» سول سوڭعى حات - سوڭعى ەرلىكتەگى سوم التىن ءسوز. اقيرەت ساپارىنا اتتانىپ بارا جاتقان ساتتەگى اقىرعى تىلەك مىناۋ:

«تۋعان ەلگە سوڭعى ءسوز. كەشەگى وتكەن عابيدەن دوسقا: «ەندى ەكى جىل جۇرسەڭ جەتپەي مە؟» دەگەنىم بار ەدى. سول مولشەرىم مولشەر ەكەن. قوينى سۋىق قاسيەتتى قارا جەر قۇشاعىنا مىنە، مەن دە كەتكەلى جاتىرمىن. ۇمىتپەن، كۇرەسپەن، سەنىممەن وتكىزگەن ۇزاق عۇمىرىمدى قورىتا قاراسام، قۋانىشىم دا، رەنىشىم دە مول ەكەن. جاڭا قازاق مەملەكەتىنىڭ بيىك تۋى مەنىڭ كوز الدىمدا كوتەرىلدى. بۇگىندە كۇللى الەم نازارى اۋعان ىرگەلى ەلگە اينالدىق، ءبىراق ادەبيەت پەن ونەر ۇلى بولماعان جاعدايدا ۇلت ۇلى بولىپ ەسەپتەلمەيتىنىن ۇمىتپايىقشى. جان سۇيسىنتەر بىرلىك جوق جەردە، سانالى تىرلىك تە جوق. كەيدە مىستىڭ - التىنعا، قىراننىڭ قارعاعا تەلىنىپ جاتاتىنى وسىنىڭ كەسىرى. ۇلكەن ونەردىڭ ۇلكەن تازا مىنەزى بولۋعا كەرەك. ءوزىم ىرگەتاسىن قالاسقان قازاقتىڭ اتا ادەبيەتى اتىنان، وزدەرىڭ ءقادىر تۇتقان الىپتار توبىنىڭ اتىنان وتىنەمىن: مەنى سوڭعى ساپارعا شىعارىپ سالاردا وسى اقتىق تىلەگىمدى ەسكە الىڭدارشى...

ال قاسيەتتى ەلىم، جەرىم، قيىسپاس دوس-جاران، اعايىن-تۋىس، ساۋلەلى جاس ۇرپاق، قوش، قوش بولىڭدار!»

بۇل ءوزىنىڭ بۇكىل سانالى عۇمىرىندا قارا باسىنىڭ ەمەس، حالقىنىڭ قامىن ويلاپ وتكەن، ۇلتتىڭ رۋحىن كوتەرگەن جازۋشى عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ ءۇشىنشى - ەڭ سوڭعى ەرلىگى ەدى». («قازاق ادەبيەتى» ، 2004، 27 - تامىز).

عابيت مۇسىرەپوۆ تاريحتىڭ شەشۋشى كەزەڭدەرىندە جاڭا زامان ءۇشىن بەلسەندى كۇرەس جۇرگىزگەن، جاڭا ادەبيەت پەن مادەنيەتتىڭ نەگىزىن قالاعان ۇركەردەي جۇلدىزدارىمىزدىڭ شوعىرىنان ءوز ورنىن العان ساناۋلى سۋرەتكەرلەرىمىزدىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى. قالت ەتپەس قالامىمەن الپىس جىلداي قىزمەت ەتكەن ءبىرتۋما دارىننىڭ، الىپتار توبىنىڭ اقىرعى داراعىنىڭ، بەدەل تۇتار كلاسسيگىمىزدىڭ ماڭگى جاسايتىن مۇراسى بۇگىننىڭ عانا ەمەس، بولاشاقتىڭ دا كادەسىنە اساتىن، كەلەر ۇرپاقتىڭ دا عيبرات الۋىنا ابدەن تاتيتىن، كىر شالىپ، توت باسپايتىن قازىنا.

«الاش ايناسى»

اۆتور: تىلەۋ كولبايەۆ، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور