اڭىزبەن شىندىقتىڭ سالماعى

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - اتام اڭگىمە ايتىپ وتىر:

«تىم ەرتە زامانداردا ءبىر قاھارلى حان بولىپتى، - دەيدى ول ويلانعان قالپىندا ساقالىن سالالى ساۋساقتارىمەن ساۋا، - سول حان كۇندەردىڭ كۇنىندە ۋازىرلەرىن، ساراي ماڭىنداعى بەدەلدى ادامدارىن جيناپ الىپ:

- مەن بۇگىن تۇسىمدە نە كوردىم؟ سەندەردىڭ كورەگەن ءارى بىلگىش ەكەندەرىڭە سەنەيىن وسىنى تابىڭدارشى؟ - دەپ سۇراپتى. بىلاي دەپ جانە قوسىپتى:

- ەگەر وسىنى تابا الماساڭدار قۇندارىڭ قارا باقىر. باستارىڭدى الامىن!

جينالعاندار ساسقالاقتاپتى. كىمنىڭ ءتۇسىن كىم بولجاپ بىلگەندەي، كادىمگىدەي ابىرجىپتى. اسىرەسە، سوڭعى ۇكىم مازالارىن كەتىرىپ، اقىرىندا جان- جاققا شاپقىنشىلار اتتاندىرىپتى. بالەن جەردە بالەن دەگەن وقىمىستى، تۇگەن جەردە تۇگەن دەگەن بىلگىر بار دەپ ەستىپ، سولاردىڭ بارىنە حابار سالىپتى. ايتكەنمەن، جورامال ءتۇيىنىن تابا الماي قارا جەرگە قاراپ قالىپتى.

ۇمىتتەرى ابدەن ۇزىلگەن شامادا الدەكىم:

- جاڭا ەسىمە تۇسكەنى، ءبىراز ۋاقىت بۇرىن ءوزىمىز كۇندەپ، قۇلان تۇزگە قۋىپ جىبەرگەن انە ءبىر قاريا بار ەمەس پە ەدى! ءبىر بىلسە سول ءبىلىپ قالار، - دەپ ورتاعا جاڭا ۇسىنىس تاستاپتى. ۋازىرلەر مەن اتقامىنەرلەر جەردەن جەتى قويان تاپقانداي ورىندارىنان ورە تۇرەگەلىسىپتى.

ەل بولىپ شابىلىپ قاريانى ىزدەپ كەتىپتى. قىرعا شىعادى-ءىزى جوق، ويعا بارادى-دەرەك بىلىنبەيدى. تاباندارىنان تاۋسىلعان شامادا اقىرى تابادى. سويتسە، قۇلان جورىتپاس قۇلا تۇزدە اش- جالاڭاش، ابدەن قالجىراعان قارت ەسى كىرەرلى- شىعارلى قالىپتا كۇن كەشىپ جاتىر ەكەن. جۋىندىرىپتى، تاماق بەرىپ، بەتىن بەرى قاراتىپتى. ابدەن ءوز-وزىنە كەلدى- اۋ دەگەن شامادا بۇيىمتايلارىن ايتىپ، شەشۋىن تاپپاسا باسى الىناتىنىن جانە ەسكەرتىپتى.

ەندى قاريا ابدىراپتى. كوپ ۋاقىت ەلدەن جىراق ءجۇرىپ ماڭگۇرتتىككە جۇگىنگەن سانا سەرپىلىس جاساي الماي ءبىراز قينالىپتى. ءبىراق، كونبەسكە امالى جوعىن ءبىلىپ ۋازىرلەردىڭ سوڭىنان ەرىپتى.

كەرۋەن كۇن جۇرەدى، ءتۇن جۇرەدى، اقىرى ءبىر بۇلاق باسىنا تىنىقپاققا توقتاعاندا ءتۇز سىندىرۋعا شەتتەگەن قاريانىڭ الدىنان ىسقىرىنعان ءابجىلان پايدا بولادى.

- سەنىڭ قايدا بارا جاتقانىڭنان حاباردارمىن، - دەيدى ول ادامشا ءتىل قاتىپ، - ەش ساسپا. تۇلكى كوردىڭىز دە. العان سىيىڭنىڭ جارتىسى مەنىكى. قايتار جولدا وسى اراعا تاستاپ كەتەسىڭ. ۇقتىڭ با؟

- جولىڭا قۇربانمىن! - دەيدى قاريا.

حان سارايداعى جاعداي ءابجىلان ايتقانداي بولادى. حان قارياعا ءجۇز تۇيە سىياقى دايىنداتادى.

قايتار مەزگىلدە قارياعا وي تۇسەدى. ءجۇز تۇيەنىڭ ەلۋىن قايداعى ءبىر جىلانعا تاستاپ كەتۋگە قيماي ول باسقا جولمەن جۇرەدى. باقۋاتتى تىرلىك كەشۋگە مۇرسات الادى.

كۇندەردىڭ كۇنىندە حان تاعى قاراماعىنداعىلاردى جينايدى. الدارىنا تارتقانى ءبىر سۇراق:

- بۇگىن تۇسىمدە نە كوردىم؟

جازعان قۇلدا شارشاۋ بار ما، ۋازىرلەر قارياعا قاراي شاپقىلايدى. تاعى بۇلاق باسىنا توقتايدى. ءابجىلان جانە قارا كورسەتەدى.

- بۇل جولى حان قاسقىر كوردى، - دەيدى جىلان، - ءبىراق، وتكەن جولعىداي ساراڭدىق تانىتپا، العان سىياقىڭنىڭ جارتىسى مەنىكى. وسىنى ۇمىتپاعايسىڭ.

قاريا حان سارايدا حاننىڭ تۇسىنە قاسقىر كىرگەنىن ايتىپ، وسى جولى ەكى ءجۇز تۇيە يەلەنەدى. قايتار جولدا بۇلاق باسىنا سوعىپ، بايلىقتى قيماعاندىقتان قولىنداعى قامشىمەن جىلاندى ساباپ سالىپ، ەشتەڭە قالدىرماي ارى قاراي تارتىپ كەتەدى.

ءبىراز ۋاقىت وتكەندە ۋازىرلەر قاريانى تاعى ىزدەپ تابادى. باياعى سۇراق. باياعى سىناق.

مەجەلى جەردە ءابجىلان قارا كورسەتەدى. ءون- بويى دويىر قامشىنىڭ ىزىنەن ايقىش- ۇيقىش. مىنانى كورگەندە پەندەلىك پيعىل كۇرت وزگەرىپ، قاريانىڭ كوڭىلىن ايانىش مەڭدەيدى. ال، ءابجىلان تۇك بولماعانداي:

- حان بۇل جولى قوي كوردى، - دەيدى دە جورعالاپ ءارى كەتە بارادى.

قاريا جىلاننىڭ ايتقانىن ايتىپ ءۇش ءجۇز تۇيە الادى. سونسىن ويلانادى. بار بايلىعى ءابجىلاننىڭ اقىلىمەن كەلگەنىن مويىندايدى. مويىنداعاننان كەيىن بۇلاق باسىنا جەتىپ، بۇكىل تۇيەنى سول جەردە قالدىرۋعا نيەت ەتكەندە الدىنان ءابجىلان پايدا بولا كەتەدى.

- ادامدار بويىنان اشكوزدىك پەن اتاققۇمارلىق جوعالماي تىرلىك وڭالمايدى. بايلىق جاقسى- اق، ءبىراق ول ىرىستى بولسا عانا جاقسى. ال، وتىرىكپەن، ۇرلىقپەن كەلگەننەن قايىر جوق. وسىنى ۇعىنساڭ بولعانى، - دەيدى كەڭپەيىلدىلىك تانىتا. جانە بىلاي ءسوز قوسادى:

- مەن قىدىر باباڭمىن. قىسىلعانعا قول ۇشىن سوزۋدى پارىزىم سانايمىن. قىڭىردى جانە الالامايمىن. ءتۇپتىڭ- تۇبىندە ساباسىنا تۇسەر دەپ سەنەمىن. ادام بوپ دۇنيە ەسىگىن اشقاننىڭ ايۋان قالىپتا عۇمىر كەشكەنىن كورۋدەن وزگە قورلىق جوق. ەندەشە، سەندەر دە ەستى قالىپتان جاڭىلماڭدار. ال، حايىر قوش!

ول بۇرىلا بەرىپ جانە ارتىنا قايىرىلادى.

- حان ءتۇسىنىڭ سىرى مىنادا، - دەيدى سونسىن جىميا تۇرىپ، - ول اۋەلى تۇلكى كوردى - بيلىككە قولى جەتكەنشە تۇلكى عۇمىرعا جۇگىنگەن ەدى. ارىدە قاسقىر كوردى - بيلىك قاسقىرداي ازۋلى، قاسقىرداي زۇلىمدىقتى تالاپ ەتكەن. سوڭىنان قوي كىردى - شۇكىر، ەندى ەلىڭدى قويداي موماقان تىرلىك جايلايدى. ەندى سەن دە جۇرتىڭا ورال.

ءابجىلاننان اق ساقالدى ابىزعا اينالعان قىدىر بابا وسىنى ايتىپ كوزدەن عايىپ بولا بەرەدى».

اڭىز بولسا دا ءومىر شىندىعى وسىلاي، شىراقتارىم. ولاي بولسا شىندىقتى مويىنداماسقا امالىمىز جوق.

توكەن الجان تەگى

islam.kz