جاڭا جوبا «كۇمىس كومەي» نەسىمەن قىمبات
حالىق اراسىنداعى تالاي تالانتتى جاستىڭ كوزىن اشتى، ونەرىن پاش ەتتى. ءبىر قۋارانارلىعى الەمدىك جوبا سانالاتىن بۇل ءۇردىستى قىتايداعى قانداستارىمىز دا وزدەرىنە ءتان ورنەگىمەن كوگىلدىر ەكرانعا الىپ شىقتى.
ميللياردتار اراسىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قانداستارىمىزدىڭ ونەرىن ورگە سۇيرەپ، ءتىلى مەن ءداستۇرىن دامىتۋعا، ۇگىتتەۋگە ۇلەس قوسىپ جاتقان ومىرشەڭ جوبا تۋرالى كورەرمەننىڭ تومەندەگى پىكىرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.
كوك جاشىككە ۇڭىلگەن قازاق كورەرمەندەرىن بيىلعى ەلەڭ ەتكىزگەن ءبىر جاڭالىق بار دەسەك، ول - «كۇمىس كومەي» ءان بايقاۋى بولار. قىستا سوعىم باسىندا، قوناقاسىلاردا ەت تۋراپ، شاي ىشە وتىرىپ ايتقان «كويلەكتەر» جايلى اڭگىمەلەردەن- اق، «كۇمىس كومەيدىڭ» جۇرتتىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەنگەنىن بايقاۋعا بولادى.
عالامتوردا «كۇمىس كومەيدىڭ» جارناماسىنا ەلىكتەگەن ازىلدەر، تالىمگەرلەردىڭ ءاجۋا سۋرەتتەرى قاپتادى، ءبارى دە قىزىق. الدىمەن، جەتىستىگى مەن كەمىستىگىن كەسىپ-پىشپەي تۇرىپ، ءادىل باعاسىن بەرسەك. «كۇمىس كومەي» جالپى العاندا حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىقتى. كوك جاشىكتەن «كوڭىلدەرى قالعانىن» ايتىپ، ۇرىمجىدەگى تەلەۆيزيانىڭ قازاق بولىمىنە وكپەسىن قارشا بوراتقان عالامتورداعى «وكپەشىل» جۇرتتىڭ دا «تورداعى پىكىرلەرى» ءبىر ءسات تولاستاپ، تەلەۆيزيانىڭ بۇل جوباسىنا قول سوعىپ قوشامەت بىلدىرۋگە كوشكەن ءتارىزدى.
شىڭجاڭ تەلەۆيزياسى بۇدان بۇرىن ەلەۋلى ءىس بىتىرمەدى دەۋدەن اۋلاقپىز. انا تىلىمىزدە كۇن سايىن ماڭىزدى حابارلار تاراتىپ، ويىن-ساۋىق باعدارلامالارى مەن ويلى سۇحباتتاردى ورتاعا شىعارىپ ءجۇر. بۇدان بۇرىن دا تارتىمدى جوبالارى ارقىلى ەلدىڭ ويىنا ءورىس سىيلاپ، مادەنيەتىمىزدى دامىتۋعا، ءتىلىمىزدىڭ تىنىسىن كەڭەيتۋگە ۇلەس قوسىپ كەلەدى. وسى جولى دا تەلەۆيزيانىڭ كونە سۇردەكتەردەن سەكىرىپ شىعىپ، جاڭا ءبىر بەينەمەن «جارق» ەتىپ كورىنگەنىن ايتپاساق بىزگە سىن.
ەندەشە، «كۇمىس كومەي» نەسىمەن قىمبات؟ «كۇمىس كومەي» قازاق تەلەۆيزيا باعدارلامالارىنا، قازاق ءتىلدى مەديالارعا، ءتىپتى قازاق تىلىندەگى باسپا ءسوز سالاسىنا قانداي شابىت بەرەدى؟
ەڭ الدىمەن، «كۇمىس كومەيدىڭ» جاڭاشىلدىعىن ايتۋعا بولادى. «حالىق - تارازى» ، «حالىق ايتسا، قالت ايتپايدى» . حالىقتىڭ قىران كوزى «كۇمىس كومەيدىڭ» جاڭاشىلدىعىن ەكرانعا شىققان كۇننەن باستاپ تانىدى. اسىرەسە ءبىزدىڭ حالىق جاڭالىققا قۇمار، جاڭا شىققان دۇنيەلەردى قولداپ، سونى يگەرۋگە تالپىنعىش حالىق. ەكراننان كۇندەلىكتى حاباردى، اپتا سايىن اينالىپ كەلەتىن تۇراقتى باعدارلامالاردى كورە-كورە كوزى ءۇيىر بولعان حالىققا جاڭا مازمۇن، جاڭا باعدارلاما بىردەن ۇنادى.
سونداي- اق، «كۇمىس كومەيدىڭ» كوپكە جاقىندىعىن مىنا قىرىنان قاراۋعا دا بولادى. بۇرىنعى باعدارلامالاردىڭ كوبى كورەرمەننەن الىستا، ولارمەن قاتىسى جوقتاي سەزىلسە، «كۇمىس كومەيگە» قاتىسقان شاباندوزدار بىرەۋىمىزدىڭ تۋىسىمىز، تاعى بىرەۋىمىزدىڭ جەرلەسىمىز بولدى. وسى ارقىلى باعدارلاما مويىنىمىزدى ەرىكسىز بۇرعىزىپ، ەكرانعا تەسىلتتى. انگە قۇشتار، ولەڭگە قۇمار، ونەرلىگە ماداق ايتىپ، قولتىعىنان دەمەۋدى مىندەتىم دەپ سانايتىن دارحان كوڭىل حالىق ءوز اراسىنداعى كوزگە تۇسپەي كەلە جاتقان كوپ ونەرپازدىڭ «جارق» ەتكەنىنە قۋانىپ، سوعان «تاقىمدارىن قىستى».
تاعى ءبىر جاعىنان، قارايعان حالىققا، ونىڭ ىشىندە ءوزىن ونەرلىمىن دەپ سانايتىن جاستارعا وسىنداي ءبىر ساحنا كوپتەن قاجەت بولىپ ەدى. ءوز ونەرىن ايگىلەپ، ءانشى بولۋ ارمانىنا سۇردەك سالعىسى كەلەتىن حالىق اراسىنداعى ۇمىتكەرلەر ءۇشىن بۇل تاپتىرماس وراي بولدى. بىرەۋ سۇرىنەدى، بىرەۋ ىلىنەدى. بۇل دا تابيعي سۇرىپتاۋ، سۇرىنگەندەر ءۇشىن ساباق، ىلىنگەندەر ءۇشىن وراي. ءتىپتى، «كۇمىس كومەي» حالقىمىزدىڭ كوركەمونەر سالاسىنا تىڭ تىنىس سىيلايتىن ءمانى بولەك جوبا دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس.
«كۇمىس كومەيدىڭ» تانىمال بولۋىنداعى ءبىر ەلەۋلى سەبەپ، جۇرت اراسىنداعى حابار-وشار كوزدەرىنىڭ كوبەيگەنى. ءۇنحات تەكشەسىندەگى، سۇحبات ارنالارىنداعى «كويلەك» جايلى اڭگىمەلەر تالايىمىزدى «كۇمىس كومەيگە» باستاپ اكەلگەنى جاسىرىن ەمەس. «كۇمىس كومەيدەن» تۋعان ورەلى وي دا، پىش-پىش ءسوز دە بىردەن-بىرگە تاراپ، قانى قازاق حالىق وتىرعان قارا تاۋدىڭ بوكتەر-بوكتەرىنە دەيىن جەتتى. مەيلى، قاي ءسوز بۇرىس، قاي ءسوز قىرىس، ونى حالىق ءوزى ايتىپ، ءوزى سۇرىپتاي الادى.
بۇل ءبىزدىڭ «كۇمىس كومەي» جايلى تۇيگەن قىسقاشا ويلارىمىز عانا. قىتايداعى قازاق تەلەۆيزياسىنىڭ قارا شاڭىراعى - «شىڭجاڭ تەلەۆيزياسى» ەلدى ەلەڭ ەتكىزەر جاڭالىعىمەن جالت قاراتتى. «ۇزاعىنان ءسۇيىندىرسىن» دەيمىز. ال، «ءتىل مەن اقپارات» دەگەن تەرىنىڭ پۇشپاعىن بىرگە يلەسىپ جۇرگەن قازاق ءتىلدى باسقا مەديالار، سىزدەر قانداي جاڭالىق ۇسىناسىزدار؟
نۇرعيسا قۇرمانجان ۇلى
كەلۋ قاينارى: «قىتاي حالىق گازەتىنىڭ» سايتى
