قازاق جەرىنە كينو ونەرى قاشان كەلدى؟

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - الەمدىك كينو ونەرى تاريحىمەن سالىستىرعاندا قازاق جەرىندە كينو ءوندىرىسى كەشەۋىلدەپ دامىدى.

1920 - جىلدارعا دەيىن ەلىمىزدە كينويندۋستريا سالاسى دۇرىس جولعا قويىلماعان-دى.

ويتكەنى، كينو ماماندارى ءالى قالىپتاسپاعان ەدى. سوندىقتان سول كەزەڭدەگى باستى مىندەت ول - قازاق جەرىندە كينو ونەرىن ناسيحاتتاپ، دامىتۋ بولاتىن. سونىمەن ەڭ العاشقى كينوسەانس 1910 - جىلى الماتى قالاسىندا وتكەن ەكەن.

راس، ءىرى كاسىپكەرلەر فابري مەن سەيفۋللين كينوسەانستاردى تابىس تابۋ ءۇشىن جاسادى. الايدا، بۇل قازاق كينوسىنىڭ وركەندەۋىنە از دا بولسا ۇلەسىن تيگىزدى.

1919 - جىلى 19 - تامىزدا حالىقارالىق كوميسسارلار كەڭەسىنىڭ «فوتوگرافيالىق جانە كينەماتوگرافيالىق ساۋدا مەن كينو ءوندىرىس ورىندارىن مەملەكەتتەندىرۋ» جونىندەگى دەكرەتتى قابىلدادى. ال، 1921 - جىلدىڭ كۇزىندە بۇكىل وداقتىق فوتوكينو ءوندىرىسىنىڭ ەلىمىزدەگى ءبولىمى قۇرىلدى. ولار وبلىس ورتالىقتارىنا كينوقوندىرعىلار جۇيەسىن قۇرۋ، جىلجىمالى كينوقوندىرعىلار جۇيەسىن ۇيىمداستىرۋ سەكىلدى جۇمىستاردى قولعا الدى.

وسىنىڭ ناتيجەسىندە ءبىرقاتار يگى ىستەر جەمىسىن كورسەتتى. اتاپ ايتساق، 1924 - جىلدىڭ سوڭىنا قاراي 44 كينوبىرلەستىك جۇمىس ىستەي باستادى. سونىڭ ىشىندە الماتى - 10، اقمولا - 9، ورال وكرۋگى بويىنشا - 15 جانە ءبىرقاتار قالالاردا بىردەن-ەكىدەن كينوتەاترلار ىسكە قوسىلدى.

وسىدان كەيىن كينوقوندىرعىلار سانى قازاق جەرىندە كوبەيىپ، ماماندار قاجەتتىلىگى تۋدى.

قازاقستاننىڭ ءىرى قالالارىندا كينومەحانيكتەر، تەحنيكتەر، كينوينجەنەرلەر، كينوفيكاتسيا جۇيەسىنە ماماندار دايارلايتىن قىسقا مەرزىمدىك كۋرستار اشىلا باستادى. وسىنداي كۋرستاردىڭ ءبىرى قىزىلوردا قالاسىندا اشىلدى. وسى كۋرستىڭ العاشقى تۇلەكتەرى كينوقوندىرعىلاردىڭ جۇمىسىن مەڭگەرىپ، شالعايدا جاتقان ەلدى-مەكەندەرگە بارادى. سودان باستاپ اۋىلدىقتار كينو جايلى بىلە باستايدى. بۇل ءوز كەزەگىندە حات تانىمايتىن قازاقتار ءۇشىن كينونىڭ كومەگى زور بولدى. ءبىراق ول كەزدەگى فيلمدەر تەك كەڭەستىك جۇيەنىڭ ناسيحاتتاۋىنىڭ تاماشا قۇرالى بولدى. كينوسەانس الدىندا فيلمنىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى ارنايى ماماندار حالىققا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ وتىردى.

حرونولوگيا بويىنشا:

1910 - جىلى الماتىدا العاشقى كينوسەانس ۇيىمداستىرىلدى

1921 - جىلى ارنايى كينوپروكات كونتورى قۇرىلدى

1924 - جىلى ەلىمىزدە 44 كينوبىرلەستىك جۇمىس ىستەي باستادى.

1927 - جىلعى ەسەپ بويىنشا ەلىمىزدە قالالىق پروكات جۇيەسىندە 21 كينوتەاتر، 30 كلۋبتىق كينوقوندىرعىلار بولسا، اۋىلدىق پروكات جۇيەسىندە 41 جىلجىمالى كينوقوندىرعىلار مەن 39 ستانتسيونار كينوتەاترلار كورەرمەنگە جول تارتتى.

قازاقستانداعى كينونىڭ العاشقى قادامدارى 1925 -جىلى جاسالدى. وسى كەزدە قىزىلوردادا وتكەن رەسپۋبليكا كەڭەستەرىنىڭ V سيەزدىنىڭ حرونيكالىق تۇسىرىلىمدەرى جاسالدى. سول جىلى قازاقستان تۋرالى العاشقى دەرەكتى فيلم - «ق ا ك س ر- نىڭ مەرەيتويى» ءتۇسىرىلدى.

1929 -جىلى الماتىدا جالپى رەسەيلىك «ۆوستوك فيلم» ترەسىنىڭ وندىرىستىك بولىمشەسى بولىپ تابىلاتىن العاشقى كينوستۋديا اشىلدى. زەرتحانا، مونتاجدىق، مۋلتيپليكاتسيالىق جانە جازبالار جاسايتىن سەحتار سالىندى. بولىمشە ءوز كۇشىمەن «سوڭعى حابار» دەگەن جالپى اتاۋعا يە بولعان بىرنەشە حرونيكالىق كينوجۋرنال جاساپ شىعاردى. بىرنەشە قىسقا مەتراجدى دەرەكتى فيلم ءتۇسىرىلدى: «اۋىلدارداعى كووپەراتسيا»، «جاڭا استانا» (الماتى تۋرالى)، «قىزىل اسكەر»، «جايلاۋعا» جانە تۇركسىب قۇرىلىسى تۋرالى ەكى كينووچەرك.

«ۆوستوك فيلم» ترەسىنىڭ وندىرىستىك بولىمشەسىنىڭ قۇرۋشىلارىنىڭ ويى بويىنشا، بۇل بولىمشە بولاشاقتا الماتىدا جاڭادان كينوستۋديا اشقاندا وعان نەگىز بولۋى كەرەك بولاتىن. ءبىراق ول 1931 -جىلى جابىلىپ قالدى، ال «ۆوستوك كينو» باسشىلىعى جۇمىستىڭ ءبارىن ماسكەۋگە كوشىردى. بولىمشەنىڭ جابىلۋنا ەكى جاعداي نەگىز بولدى: بىرىنشىدەن تەحنيكالىق بازا ءالسىز بولدى، ەكىنشىدەن كينو سسەناريلەرى بولمادى. ءالسىز تەحنيكالىق بازادا كينو ءتۇسىرۋ مۇمكىن بولعانىمەن، سسەناريلەردىڭ جوقتىعى شەشىمى جوق پروبلەما بولدى، سەبەبى ول كەزدە كينودراماتۋرگيا قازاق كوركەم ادەبيەتىنىڭ جەكە جانرى رەتىندە دامىمادى.

1934 -جىلى الماتى كينوحرونيكا ستۋدياسى اشىلدى. كەڭەستىك قازاقستان كينوجۋرنالى مەن دەرەكتى فيلمدەردىڭ تۇراقتى شىعارىلىمى قولعا الىندى. ماسكەۋدى ۇزدىك كەڭەستىك فيلمدەردىڭ قازاق تىلىندە دىبىستاندىرۋ جۇمىستارى باستالدى.

قازاقستانمەن بايلانىستى العاشقى فيلمدەر

قازاقستاندىق ماتەريال نەگىزىندەگى العاشقى كوركەم فيلم - فۋرمانوۆتىڭ «بۇلىك» («مياتەج» ) رومانى بويىنشا (رەجيسسەرى س. ا. تيموشەنكو) 1928 -جىلى «سوۆكينو» كينوستۋدياسىندا ءتۇسىرىلدى. 1935 -جىلى «موسفيلم» كينوستۋدياسىندا ي. پ. شۋحوۆتىڭ «جەك كورۋشىلىك» («نەناۆيست» ) رومانى بويىنشا «جاۋ جولدارى» («ۆراجي تروپى» ) كوركەم فيلمى ءتۇسىرىلدى (رەجيسسەرى ي. ك. پراۆوۆ) . «ۆوستوككينو» ترەسى «جۇت» (1931)، «قاراتاۋ سىرى» (1932) كوركەم فيلمدەرىن شىعاردى.

1939 -جىلى «لەن فيلم» كينوستۋدياسىندا العاشقى قازاق كوركەم فيلمى - «امانگەلدى» ءتۇسىرىلدى. بۇل فيلم قازاقستان كينەماتوگرافىنىڭ نەگىزىن قالادى. ونىڭ ەكرانعا شىعۋى قازاق ك س ر- نىڭ مادەني ومىرىندەگى ۇلكەن وقيعا بولدى. فيلمنىڭ كورەرمەندەرگە ۇناعاندىعى سونشالىق، كورەرمەن زالىنان شىققان جۇرت بيلەتكە كەزەككە قايتادان تۇرعان. ال ونىڭ اۆتورلارى قازاق ك س ر جوعارعى كەڭەسىنىڭ قۇرمەت گراموتالارىمەن ماراپاتتالدى.