پەرىشتە جەبەگەن پەندەلەر

نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - ەجەلگى گرەك اڭىزدارى تىلسىم قۇپياسىمەن بۇگىنگە جەتتى.

«احيللەستىڭ وكشەسى» ىسپەتتى ولمەيتىن كەيىپكەرلەر بۇگىنگى زاماندا بار ما؟ جوق- اۋ، ءسىرا!.. احيللەستىڭ ەڭ جاندى جەرى - ونىڭ وكشەسى. ول وكشەگە تيگەن ساداقتىڭ وعىنان ءولدى. ءبىراق بۇل وقيعا - اڭىز. اڭىز بولعاندىقتان دا شىعار - قۇپيا سىرىن ىشكە بۇككەنى.

قارۋمەن اتساڭ قاسقايىپ تۇرا بەرەتىندەر بار ما، قازىر. جوق دەپ ايتۋ وڭاي، الايدا باعزى زاماننان جەتكەن ءتۇرلى وقيعالارعا كوز جۇگىرتسەك، ادامزاتتى جەبەپ تۇراتىن جوعارىدا ءبىر تىلسىم كۇش بارى اقيقات.

1856 - جىلى يسپانيامەن اراداعى سوعىستان كەيىن ۆيلگەلم حانزادا تۇتقىنعا تۇسكەن يسپان ساربازىن اتۋعا بۇيىرادى. اعاشقا ونىڭ دەنەسىن بايلاپ قويىپ قانشا اتسا دا، ول ولگەن جوق. نەگە؟ مۇنىڭ سىرى كەيىن ءمالىم بولدى، ساربازدىڭ كيىمىن شەشىپ قاراعاندا، ونىڭ موينىندا جالپاق بويتۇمار سالبىراپ تۇرعان. بۇكىل اتىلعان وق سوعان ءتيىپ، ارى قاراي وتپەگەن. بۇعان ىزالانعان حانزادا ساربازدىڭ كيىمىن شەشىپ، اتۋعا بۇيىرعاندا، «باتىر - ءبىر وقتىق» بولىپ شىعادى.

ومىردە جۇرتتى تاڭعالدىرار مۇنداي وقيعالار وتە كوپ. مىسالى، شۆەد پاتشاسى كارل XII گە قاتىستى اڭىز- ءافسانا جەتەرلىك. ءۇندى سيقىرشىسى پاتشانى جەلەپ-جەبەپ جۇرگەن. قانشا قاستاندىق جاسالسا دا، كارل XII امان قالا بەرگەن، كەيىن ونىڭ ءولىمى وزىنە تيەسىلى زاتتان عانا بولاتىنى انىقتالعان. 1718 - جىلدىڭ 30- قاراشاسىندا كارل XII مەرگەننىڭ اتقان وعىنان قايتىس بولدى. تەكسەرە كەلگەندە، دەنەسىنە تيگەن وق ونىڭ مۋنديرىنىڭ مەتالل تۇيمەسىنەن جاسالعانى بەلگىلى بولدى. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، بۇل وق پەن ونىڭ شينەلىنىڭ تۇيمەلەرى قازىر ۆاربەرگ قالاسىنداعى مۇراجايدا ساقتالىپ تۇرعان كورىنەدى.

راسىندا، كەيبىر ءافسانا تاريحتا مۇنداي تۇلعالاردىڭ بولعانىن جوققا شىعارمايدى. ءۇندىستان مەن ورتالىق افريكانىڭ ءبىرقاتار تايپالارىنىڭ وق وتپەيتىن كوسەمدەرى بولعان. اعىلشىن ساياحاتشىسى لەينگ ءوزىنىڭ «تامان، كۋرانكوس جانە سۋليماس جەرىنە ساياحات» اتتى جول ساپار كىتابىندا سۋليماس تايپاسىنىڭ كوسەمى دايليبكە قاتاردا تۇرعان ساربازدار قانشا وق اتسا دا، ونىڭ ولمەگەنى تۋرالى جازعان. شىندىعىندا، ول كىم؟ مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ سويتسە، ونىڭ قۇپياسى جاراتقان بەرگەن قۇپيا تىلسىم كۇشتە جاتقان كورىنەدى.

ارينە، قازاق ءافسانالارىندا دا سۋعا سالسا باتپايتىن، وتقا سالسا جانبايتىن كەيىپكەرلەر بولعان. ۇشقىش كىلەمدەر، كولتاۋسار مەن تاۋسوعارلار جانە جەلاياقتار ومىردە بولماۋى دا مۇمكىن. ءبىراق ادامزات ارمانداعان ويعا بۇگىندە تەحنيكا مەن تەحنولوگيانىڭ ارقاسىندا جەتكەن جوقپىز با؟ سولاي-اق دەلىك. الايدا پىشاقتىڭ قىرىنا دەنەسىمەن جاتىپ، ۇشى جوعارى قاراتىلعان ءجۇز شەگەنىڭ ۇستىمەن جالاڭاياق جۇگىرىپ وتەتىن تىلسىم كۇش يەلەرى قازاقتا بارشىلىق. كوزىمىز كورىپ تە ءجۇر. ءبىراق «باتىر دا ءبىر وقتىق» قوي.

بۇل ماتەلگە مويىن قانشا بۇرساق تا، جالعىز ءوزى ا ق ش-تىڭ باستى جاۋىنا اينالعان فيدەل كاسترو نەگە ءتىرى ءجۇردى؟ ساياساتتىڭ ماڭايىنداعىلاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، سول كاستروعا 637 رەت قاستاندىق جاسالعان. ونى قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەندەر نىساناعا الدى، اۆتوكولىگىنە مينا قويىلدى، تاماعىنا، شەگەتىن تەمەكىسىنە ۋ قوسىپ بەردى، بارىنەن دە امان قالدى.

ءتىپتى ونىڭ ولىمىنە كەزىندە ا ق ش-تىڭ ورتالىق بارلاۋ قىزمەتى 2 ميلليون دوللار اقشا تىكسە دە ول امان ءجۇر. نەگە؟ كۋبالىقتاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ونىڭ وققاعار پەرىشتەسى بار. اتاقتى افريكا سيقىرشىسى وعان ۇلكەن بويتۇمار سىيلاعان.

ونىڭ ىشىندە كەپكەن قان مەن ۇنتاقتالعان، كەپتىرىلگەن ادامنىڭ قىزىل ءتىلى بار دەسەدى. ەندى مۇنىڭ قانشالىقتى اقيقاتقا ساي ەكەندىگى بەلگىسىز، ءبىراق 637 رەت قاستاندىق جاسالعان كاسترونىڭ ءوز اجالى جەتكەنشە ولمەي ءتىرى جۇرگەنى شىندىعىندا شىنايى دەرەك. دۇرىسى، كۋبالىقتار ايتاتىنداي، جاراتقان يەمىزدىڭ كاستروعا كوزى تۇسكەن. سوندىقتان دا شىعار، «بوستاندىق ارالىندا» قىزىل سوتسياليزمنىڭ تۋىن جالعىز ءوزى ءالى كۇنگە دەيىن جىقپاي، جەلبىرەتىپ كەلە جاتقانى.

مىلتىقتىڭ قاراۋىلىنداعى وقتان امان قالىپ، ەڭ ۇزاق جاسايتىن تۇلعالار الەمدە جەتەرلىك. سول وقيعانىڭ ءبىرى - ا ق ش پرەزيدەنتى دجەرالدۋ فوردقا قاتىستى. 1975 - جىلدىڭ 5-قىركۇيەك كۇنى چارلز مەنسون بانداسىنىڭ ءبىر مۇشەسى لينەتت فرومم ونى جاقىن جەردەن اتپاقشى بولعان.

الايدا مىلتىق ءمۇلت كەتىپ، پيستولەتتەن وق شىقپاي قالدى. 16 كۇننەن كەيىن 21-قىركۇيەك كۇنى «سارا دجەين مۋر» سولشىل قوزعالىسىنىڭ ءبىر مۇشەسى پرەزيدەنت فوردقا تاياق تاستام جەردەگى كوپتىڭ اراسىنان وق اتقان. مۇنى بايقاپ قالعان پوليتسەيلەردىڭ ءبىرى الگى قىلمىسكەردى يتەرىپ جىبەرگەن. وق قيىس كەتىپ، پرەزيدەنتتىڭ ار جاعىندا قول شاپالاقتاپ، قوشەمەت كورسەتىپ تۇرعان ادام اۋىر جاراقات العان. ومىرىندە ەكى قاستاندىقتان امان قالعان دجەرالدۋ فورد ۇزاق جاساپ، 93 جاسىندا ومىردەن ءوتتى.

بۇل ەندى اينالاسىندا وققاعارلارى تولىپ جۇرەتىن ا ق ش پرەزيدەنتىنە قاتىستى وقيعا عوي، ءبىراق ومىردە ءوز تاعدىرىمەن وينايتىن ادامدار دا بارشىلىق. وتكەن تاريح مىنا ءبىر وقيعانى ادامزاتقا ساباق بولارلىقتاي ەتىپ جاساعان سەكىلدى. 1894 - جىلدىڭ 7-اقپانىندا ا ق ش-تىڭ كولۋمبيا شاھارىندا ۋيلل پەرۆيس اتتى جاس جىگىت ءولىم جازاسىنا كەسىلەدى. ونى دارعا اسپاق بولعاندا، ۋيلل «مەن بارلىعىن دا ءولتىرىپ بارىپ، ومىردەن وتەمىن» دەپ ايقاي سالىپتى. ونىڭ موينىنا ارقان سالىنعاندا، تارتىلىپ بارا جاتقان ءجىپ اياق استىنان ءۇزىلىپ كەتىپ، امان قالىپتى.

سودان حالىق جاس جىگىتتى اياپ، ولىممەن اراشالاپ العانعا ۇقسايدى. ءسويتىپ، حالىقتىڭ ىقىلاسىنان كەيىن ءولىم جازاسىن ورىنداۋ 1895 - جىلدىڭ 2 - جەلتوقسانىنا قالدىرىلعان. ءبىراق جازانى ورىنداۋ مەرزىمى جاقىنداعاندا، ول تۇرمەدەن قاشىپ كەتكەن. 1898 - جىلى ول ءومىر بويى جازاسىن وتەۋ مەرزىمىنە اۋىستىرىلادى، الايدا حالىقتىڭ نارازىلىعىنان كەيىن «كىناسىز» دەپ تابىلىپ، بوستاندىققا جىبەرىلەدى. دەگەنمەن شىندىعىندا، «اققا - قۇداي جاق». اقىرىندا ۋيلل پەرۆيس قىلمىسكەر بولماي شىعادى. 1917 - جىلى دجوزەف بيرد دەگەن القا سوتىنىڭ مۇشەسى ولەرىنەن بىرنەشە ساعات بۇرىن ۋيلل پەرۆيستىڭ «كىناسىز» ەكەنىن ايتىپ، ارتىنا حات قالدىرىپ كەتەدى.

ال ۋ. پەرۆيستىڭ ءوزى 1938 - جىلدىڭ 13-قازانىندا قايتىس بولادى. ول باقيلىق بولاردا «مەنى سوتتاماق بولعانداردىڭ بارلىعىنان ۇزاق ءومىر ءسۇردىم» دەپتى. العاشقىدا ارقان استىندا ايتىلعان ءسوزدى ول ءسويتىپ ءومىرىنىڭ سوڭىندا تاعى ءبىر رەت قايتالاعان كورىنەدى.

ءبىراق ومىردە ءبارى ادامنىڭ ويلاعانىنداي بولا بەرمەيدى عوي. «ماڭدايعا جازعاندى كورەسىڭ» دەگەن بار. يتاليادا تۇراتىن نەمىس ۇلتىنىڭ وكىلى، وتباسىلى كۋرت جانە يوحانن گانتالەر ريو-دە-جانەيرودا ون كۇن دەمالىپ، 2009 -جىلدىڭ 31-مامىرىندا پاريجگە ۇشپاق بولادى.

الايدا ۇشاققا كەشىگىپ كەلگەندىكتەن ولار اۋەجايدا قالىپ قويادى. ەكى-ءۇش ساعاتتان كەيىن ولار ۇشقان ۇشاق اپاتقا ۇشىراپ، ونداعى بارلىق 216 جولاۋشى قازا تابادى. ءسويتىپ، ەكەۋى امان قالادى. الايدا تاعدىردان قاشىپ قۇتىلا المايسىڭ. ەرلى-زايىپتى ەكەۋ تاعى قىدىرىپ قايتپاق بولىپ، جالعا كولىك الىپ، ءبىر اپتادان كەيىن ميۋنحەنگە قاراي جولعا شىعادى. اۆستريانىڭ كۋفشتاين قالاسىنىڭ ماڭىندا اپاتقا ۇشىراپ، ەكەۋى دە باقيلىق بولادى.

ال ومىردە پەرىشتەسى جەبەگەن قاراپايىم پەندەلەر دە كوپ. ايتار بولساق، حورۆاتيا ەلىندەگى مۋزىكا ءپانىنىڭ مۇعالىمى فرانك سەلاك قيامەت-قايىمدا ءومىر سۇرگەن. 1962 - جىلى ول مىنگەن پويىز رەلستەن شىعىپ كەتىپ، 17 ادام باقيلىق بولدى، سەلاك قولىن سىندىرىپ الدى. ءبىر جىل وتكەن سوڭ، اسپاندا توسىن وقيعا ورىن الىپ، ۇشاق جەرگە قۇلايدى. ەكى-ءۇش ساعاتتان كەيىن ءىز كەسۋشىلەر ەس-ءتۇسسىز جاتقان سەلاكتى 50 مەتر جەردەگى جينالعان ءشوپتىڭ ۇستىنەن تابادى. 1966 - جىلى سەلاك مىنگەن اۆتوبۋس تاعى اپاتقا ۇشىرايدى. ءتورت ادام قايتىس بولىپ، ول جەڭىل جاراقات الادى. 1970 - جىلى جولدا كەلە جاتقاندا، ونىڭ كولىگى وتقا ورانادى. كولىكتەن قاشىپ شىققان سەلاك تاعى امان قالدى.

1973 - جىلى ول وتىرعان ۆاگون جانىپ كەتىپ، سەلاكتىڭ شاشىنىڭ جارتىسى كۇيىپ قالادى. تاعى دا ءتىرى. 1995 - جىلى ونى اۆتوبۋس قاعىپ كەتەدى. امان. 1996 - جىلى جەڭىل كولىكپەن كەلە جاتقان ونى اۋىر جۇك كولىگى سوعادى. رولدى تەز بۇرىپ اكەتىپ، ول تاعى ءتىرى قالادى. ايتسا، ادام سەنبەيتىن وقيعا. ءبىراق ءومىر بويى قاتەرمەن ارپالىسىپ كەلە جاتقان فرانك سەلاك ءوزىن الدا ۇلكەن بايلىق كۇتىپ تۇرعانىن بىلگەن جوق. 2003 - جىلى ول ومىرىندە ءبىرىنشى رەت دۇڭگىرشەكتەن لوتورەيا بيلەتىن ساتىپ الادى دا، 1 ميلليون دوللار ۇتىسقا يە بولادى. جوعارىداعى تىلسىم كۇش ونى سوڭعى ساتكە دەيىن قاتەردەن امان ساقتاپ كەلىپ، وسىلاي اياق استىنان باي ەتكىسى كەلگەن بولار.

راسىندا دا، ءبىر جاراتۋشى كۇشتىڭ جەبەپ تۇراتىنى شىندىق. پايعامبارىمىز «راببىسىن ەسكە الاتىن ادام مەن ونى ەسكە المايتىن ادامنىڭ ايىرماسى ءتىرى مەن ءولىنىڭ ايىرماسىندا» دەپتى. اللاھ تاعالامىز تاعى دا بىلاي دەيدى: «مەنى ەسكە الىڭدار، مەن دە سەندەردى ەسكە الامىن جانە ماعان شۇكىرلىك ەتىڭدەر دە، كۇپىرلىك، ەتپەڭدەر» دەيدى.

دەمەك، قاي جەردە جۇرسەك تە، جاراتۋشى يەمىزگە جالبارىنىپ، ءجيى ەسكە الىپ، شۇكىرلىك ەتۋدەن باسقا ارتىق امال جوق...

بەرىك بەيسەن ۇلى

«ايقىن»