ماحامبةتتئث باس سذيةگئن قازئپ العان ادام

None
None
استانا. قازاقپارات - ول كئسئمةن بذرئندارئ سئرتتاي عانا تانئس ةدئم.

بةلگئلئ عالئم-دارئگةر، ونئث ذستئنة الداسپان اقئن ماحامبةتتئث مذردةسئن قازئپ الؤ جذمئستارئنا باستان-اياق قاتئناسقاندئعئن اراكئدئك باسپاءسوز بةتتةرئنةن وقيتئنمئن.

ول دةپ وتئرعانئم مةديتسينا عئلئمدارئنئث دوكتورئ، پروفةسسور قايئرجان ابيساتوأ.

جؤئردا قايرةكةثمةن كةزدةسئپ، ءبئرتالاي اثگئمةنئث باسئن شالدئق. ونداعان جئلدار بويئ اتئن ةستئسة ادام بويئن ذرةي بيلةيتئن قاتةرلئ ئسئك اؤرؤئن زةرتتةپ، شاشئ اعارعان بةلگئلئ عالئمنئث ايتارئ دا بارشئلئق ةكةن.

تاياؤدا عانا م.وتةمئسوأ اتئنداعئ باتئس قازاقستان مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئنئث رةكتورئ، پةداگوگيكا عئلئمدارئنئث دوكتورئ، پروفةسسور اسحات يمانعاليةأتئث تئكةلةي جاناشئرلئعئمةن «ماحامبةتتانؤدئث ءمالئم جانة بةيمالئم پاراقتارئ» اتتئ شاعئن كئتابئ باسپادان شئعئپتئ. اثگئمةنئث بةتاشارئن وسئ تاقئرئپتان باستادئ.

«ماحامبةتتانؤعا، ونئث ئشئندة اقئننئث مذردةسئن قازئپ الؤ جذمئستارئنا تئكةلةي قاتئناسقاسئن، بذعان دةيئن دة رةسپؤبليكالئق، وبلئستئق باسپاءسوز بةتتةرئندة ول جايئندا جازعانمئن. دةگةنمةن دة بذل شارؤادان مالئمةتئ از وقئرماندارعا قئزئقتئ بولسئن دةگةن ويمةن، كةي جاعدايلارعا توقتالا كةتةيئن. ماحامبةتتئث جالئندئ جئرلارئنئث كذنئ بذگئنگة دةيئن سول قالپئندا جةتؤئنة مذرات موثكة ذلئ، ئعئلمان شورةكوأتار قئرؤار ةثبةك ءسئثئردئ. حالةل دوسمذحامبةتوأ، ق.جذماليةأتاردئث زةرتتةؤلةرئ ءبئر توبة.

سوناؤ قئلئشئنان قان تامعان 1937 - جئلئ ةشتةثةدةن تايسالماي، ماحامبةتتئث مذراسئن زةرتتةؤدئ باستاعان اكادةميك قاجئم جذماليةأ، اراعا 21 جئل سالئپ تايئر جاروكوأ ةكةؤئ ورال وثئرئنة شئعارماشئلئق ءئسساپارمةن كةلةدئ. وسئ ساپارئندا قاجةكةث وبلئستئق گازةتكة «ماحامبةتتئث جةرلةنگةن جةرئن بئلةتئن ةل ئشئندة ازاماتتار بولاتئن بولسا، بئزبةن حابارلاسسئن» دةگةن شاعئن حابارلاما جاريالاتادئ.

ونئ وقئعان تايپاق اؤدانئندا تذراتئن قذراق بةكتذرعانوأ دةگةن ازامات اؤداندئق پارتيا كوميتةتئنئث ءبئرئنشئ حاتشئسئنا كةلئپ، اقئننئث جةرلةنگةن جةرئن بئلةتئندئگئن باياندايدئ. قذراقتئث ارعئ اتاسئ بةكتذرعان مةن ونئث ةكئ ءئنئسئ يساتاي مةن ماحامبةت كوتةرئلئسئنة قاتئسقان ةكةن. بةكتذرعان قازئرگئ قئزئلقوعا اؤدانئنئث اؤماعئنداعئ ايؤ دةگةن بةيئتكة 1851 - جئلئ جةرلةنگةن. بةكتذرعاننئث تاشةن، جاقسئعذل دةگةن ةكئ بالاسئ بولعان. تاشةننةن ءدئنمذحاممةد، دئنمذحاممةدتةن قذراق دذنيةگة كةلةدئ. ءدئنمذحاممةد 1952 - جئلئ 69 جاسئندا ومئردةن وزعان. مذسئلمانشا ساؤاتتئ، جئر-قيسسالاردئ، اسئرةسة، ماحامبةتتئث ولةثدةرئن جاتقا ايتاتئن زةرةك ادام بولعان. يمانئ سالامات بولعئر ءدئنمذحاممةد 1951 - جئلئ بالاسئ قذراققا قازئرگئ قارويداعئ ماحامبةتتئث ةلةؤسئزدةؤ بةيئتئن كورسةتكةن.

سول جولئ ءدئنمذحاممةد اقئننئث بةيئتئنئث باسئندا تذرئپ: «بالام، ماحامبةتتةي ادامدار ةشقاشان ذمئتئلمايدئ. كذندةردئث ءبئر كذنئندة ونئث جاتقان جةرئن ئزدةيتئن ادام تابئلار» دةپ، بالاسئنئث جانة ءوزئنئث قولئنداعئ قامشئنئث توبئلعئ سابئن اقئن زيراتئنئث باس جانة اياق جاعئنداعئ قالئث توپئراققا كومةدئ. ارادا 7 جئل وتكةندة وسئ جاعدايدئ قذراق ق.جذماليةأ پةن ت.جاروكوأقا ايتئپ بةرةدئ. وسئلايشا جؤساندئ دالانئث قذيماقذلاق اقساقالدارئنئث تازا نيةتتةرئنئث ارقاسئندا، ارادا 120 جئل وتكةندة، قايران ماحامبةتتئث مذردةسئ جاتقان جةر تابئلئپ، ونئث ةسئمئ ودان سايئن ذلئقتالا باستادئ.

1966 - جئلدئث جاز ايئندا قازئرگئ اتئراؤ وبلئسئ ماحامبةت اؤدانئندا قازاقتئث ونكولوگيا جانة راديولوگيا عئلئمي-زةرتتةؤ ينستيتؤتئنئث وبلئس تذرعئندارئ اراسئندا قئلتاماق اؤرؤئنئث كةث تارالؤئنئث سةبةپتةرئن انئقتاپ، جةرگئلئكتئ تذرعئندارعا دارئگةرلئك كومةك بةرؤ ماقساتئندا 17 بئلئكتئ ماماننان ذيئمداستئرئلعان ةكسپةديسياعا باسشئلئق جاسادئم. 4 - شئلدة كذنئ ءبئزدئث ينستيتؤت ديرةكتورئنئث عئلئمي جذمئستار جونئندةگئ ورئنباسارئ، اكادةميك سايئم بالمذحانوأ «ماعان تةلةفون سوقسئن» دةگةن تاپسئرما الدئم.

 5 - شئلدةدة وبلئس ورتالئعئنا كةلئپ، ساكةثة تةلةفون سوقتئم. ساكةث اماندئق سذراسقان سوث: «ةرتةث گؤريةأكة ذشاقپةن ماحامبةتتئث مذردةسئن قازئپ الؤعا، سول ارقئلئ بابامئزدئث ءتئرئ كةزئندةگئ ءمذسئنئن جاساؤ ءذشئن اؤةسقوي ءمذسئنشئ نويةل شاياحمةتوأ بارادئ. ول بئرئنشئدةن، بذرئن-سوثدئ گؤريةأ وبلئسئندا بولماعان، ةلدئث ازاماتتارئن تانئمايدئ، جةرئن بئلمةيدئ. ةكئنشئدةن، ونئث وسئ الدئنا قويعان ماقساتئن ورئنداؤعا بذل جاقتا مةنةن باسقا تئلةكشئلةرئ دة بولمادئ. ءتئپتئ وعان جول قاراجاتئن تولةيتئن مةكةمةلةر دة تابئلمادئ. ونئ ؤاقئتشا ةكسپةديسياعا دارئگةر رةتئندة الئپ، جول قاراجاتئن تولةرسئث. نويةلدئ وبلئس باسشئلارئمةن كةزدةستئرةرسئث جانة ونئث قاسئندا بولئپ، بار كومةگئثدئ كورسةت» دةدئ.

ةرتةسئنة نويةلدئ ذشاقتان كذتئپ الئپ، قالادا تذراتئن عازيز اعامنئث ذيئنة الئپ باردئم. سودان وبلئس، اؤدان باسشئلارئمةن كةزدةستئرئپ، ساپاردئث ماقساتئن تذسئندئردئك. ءبئزدئث ماثئزدئ جذمئسئمئزعا وبلئستئق اتقارؤ كوميتةتئنئث سول كةزدةگئ ءتوراعاسئ ساعيدوللا قذباشةأ تةلةفون ارقئلئ يندةر اؤداندئق پارتيا كوميتةتئنئث حاتشئلارئ قاپيزوللا قؤانئشبايةأ، جاردةم كةنجةتايةأتارعا ناقتئ تاپسئرمالار بةردئ. 1966 - جئلئ 9 - شئلدةدة نويةل شاياحمةتوأپةن بئرگة ماحامبةتتئث مذردةسئن قازؤ جذمئستارئنا كومةكتةسؤگة ج.كةنجةتايةأ، ج.باعئتوأ، ح.نذرمانوأ، ق.تولةنبايةأ، س.بيسةنوأ، ة.قيسئموأ جانة ءذش جةثئل كولئكتئث جذرگئزؤشئلةرئ ت.قذسپانعاليةأ، ج.شةرنيازوأ، س.كةنجاليةأتةر بارؤ كةرةك دةپ شةشئلدئ.

سودان ءتذس الپةتئندة اقئننئث زيراتئن قازؤ جذمئستارئن باستاپ كةتتئك. لاقاتتئث ذستئنةن ةكئ كذرةك بويئ تةرةثدئكتةن تذيةنئث باس سذيةگئنة تاپ بولدئق. قانداي سةبةپپةن بذل سذيةكتئث لاقاتتا جاتقانئ بةلگئسئز. مذمكئن، ماحامبةتتئث باسئن الئپ كةلئپ، مذردةسئنئث ذستئنة قويعاندا قارالئ جيئنعا سويئلعان تذيةنئث باسئ بولار دةپ توپشئلاندئ. تاعئ دا 20-30 س م تةرةثدةگةندة لاقاتتئث ورتا شةنئنةن كذرةك ءبئر قاتتئ نارسةگة ءتيدئ. وسئدان كةيئن نويةل ةكةؤمئز قازئلئپ جاتقان شذثقئرعا تذستئك. نويةلدئث قولئندا ذشكئر پئشاق پةن شاعئن سئپئرتقئ. مةنئث قولئمدا تةمئر شةلةك. نويةل قذرالدارئن باپپةن پايدالانئپ، كذرةك تيگةن قاتتئ نارسةنئ توپئراقتان بوساتا باستادئ. ول ادامنئث باس سذيةگئ بولئپ شئقتئ. باس سذيةكتئث جةلكة جاعئ جوعارئعا، بةت جاعئ تومةن قاراپ جاتئر ةكةن. قاراقذس سذيةگئنئث ذستئندة ءبئرئنشئ مويئن ومئرتقا مةن ةكئنشئ مويئن ومئرتقانئث جارتئسئ جاتتئ. باس سذيةكتةن ءتورت تةرةث جاراقات كوردئك. ةكةؤئ شةكة سذيةكتة، ةكةؤئ جونئلعان جاراقات جاق سذيةگئنئث تومةنگئ جاعئندا. شةكةدةگئ ةكئ تئلئنگةن جاراقاتتان 6-7 س م كولةمئندة باس سذيةگئ جارئقشاقتانئپ، باستئث مي ورنالاساتئن جاعئنا قاراي ويئستانئپ جاتئر ةكةن. جاعئندا ءذش ءتئسئ جوق، بئرةؤئ جوعارئ ازؤ، ةكةؤئ تومةنگئ ازؤ تئستةر. باس سذيةكتئ توپئراقتان تذگةل اجئراتئپ العاننان كةيئن، نويةل قؤانئشتئ كةيئپتة: «بذل دةنةدةن بولةك جاتقان باس سذيةكتئث جاراقاتتارئ جانة تئستةرئنئث سانئنا قاراعاندا، بئرئنشئدةن، ايؤاندئقپةن مةرت بولعان ادامنئث باسئ، ةكئنشئدةن، باس دةنةدةن شابئلئپ الئنئپ، كةيئن جةرلةنگةن، ذشئنشئدةن، جاس مولشةرئ 40-50 جاس ارالئعئندا. وسئدان بذل باستئ ماحامبةتتئث باسئ دةؤئمئزگة بولادئ» دةدئ قؤانئشئن جاسئرا الماي.

ودان كةيئن قازؤ جذمئستارئن جالعاستئرا بةردئك. ةث سوثئندا ادامنئث تذتاس دةنةسئ جةرلةنگةن تذسقا جةتكةنئمئزدة، ونئث باسسئز جاتقانئن كوردئك. دةنةسئنئث مويئن ايماعئندا ةكئنشئ مويئن ومئرتقانئث جارتئ بولئگئ جاتئر ةكةن. وسئلايشا 8 ساعاتقا سوزئلعان جذمئسئمئز ناتيجةلئ اياقتالدئ. ةث وكئنئشتئ جايت - تاپ سول كذنئ كذننئث قئزؤئ 50 گرادؤسقا دةيئن كوتةرئلگةن ةدئ. ن.شاياحمةتوأتئث تذسئرگةن فوتوپلةنكا مةن كينوپلةنكاسئ اشئق الاثقايدا قالئپ، كذننئث ئستئعئنا بالقئپ كةتئپ، ارمةن قاراي پايدالانؤعا جاراماي قالدئ. وبلئس ورتالئعئنا كةلئپ، باسشئلاردئث قابئلداؤئندا بولدئق. جاثالئعئمئزبةن بولئستئك. نويةلدئث اقجايئق وثئرئنة ءبئرئنشئ كةلئپ وتئرعاندئعئن ةسكةرئپ، ةكئ-ذش كذن قوناق بولؤئن ءوتئندئم.

 13 - شئلدة كذنئ الماتئدان قؤانئشتئ حابار كةلدئ. تذثعئشئم دذنيةگة كةلئپتئ. نويةل «بذل بالانئث ةسئمئن ماحامبةت قويالئق» دةپ ذسئنئس ءبئلدئردئ. ماحامبةتئم بذگئندةرئ باتئس قازاقستان وبلئستئق ئشكئ ئستةر دةپارتامةنتئنئث باستئعئ، پولكوأنيك. زاث عئلئمدارئنئث كانديداتئ، «أورئ أ زاكونة» (يستوكي ي سوأرةمةننوست) اتتئ كئتاپتئث اأتورئ» دةيدئ ماقتانئشپةن پروفةسسور ق.ابيساتوأ.

قايرةكةثنئث 1983 - جئلدئث 15 - مامئرئندا اقئننئث سذيةگئن پاكتةپ، بذرئنعئ ورنئنا قايتا جةرلةؤ ءراسئمئنئث باسئ قاسئندا بولعانئن دا ايتا كةتكةنئمئز ءجون.

 ءبئز جوعارئدا قايرةكةثنئث ونداعان جئلدار بويئ قاتةرلئ ئسئك سئندئ اسا اؤئر دةرتتئ عئلئمي تذرعئدا زةرتتةپ كةلة جاتقاندئعئن ايتتئق. وسئ جئلدار ئشئندة عالئمنئث قالامئنان 2 تومدئق «ونكولوگيا»، (ا.ةسةنقذلوأپةن بئرئگئپ جازعان)، 2 تومدئق «كلينيچةسكايا ونكولوگيا»، ءا.ةسةنقذلوأ، ج.ارزئقذلوأ، س.ةسةنقذلوأالارمةن بئرلةسة دايارلاعان ««ئسئك اؤرؤلارئ» جانة وتكةن جئلئ مةديسينا ينستيتؤتئنئث ستؤدةنتتةرئنة ارناپ «كلينيكالئق ونكولوگيادان دارئستةر سيكلئ» (ةلةكتروندئق نذسقا) ةثبةكتةرئ جارئق كورئپ، عالئمدار قاؤئمداستئعئ جوعارئ باعالادئ. 

عذمئر بويئ ادام جانئنا اراشا بولئپ، بار ءبئلئمئ مةن تاجئريبةسئن ذلتتئق مةديتسيناعا ارناپ كةلة جاتقان بئلئكتئ عالئم جاسئ ذلعايعانئنا قاراماستان، قولئنان قالامئن تاستاماي، «وسئنئث بارلئعئ قازاق دةگةن حالئقتئث كةلةشةگئ ءذشئن كةرةك قوي» دةپ عئلئمي ةثبةكتةرئن جازؤ ذستئندة.

ول كلينيكالئق ونكولوگيا سالاسئنداعئ زةرتتةؤلةرئ ءذشئن ةلئمئزدئث جوعارئ وقؤ ورئندارئ قاؤئمداستئعئنئث احمةت بايتذرسئن ذلئ اتئنداعئ التئن جانة كذمئس مةدالدارئمةن ماراپاتتالعان.

 كةنجةبةك تذمانباي ذلئ
«ايقئن»

سوڭعى جاڭالىقتار