التاي سەنى ساعىندى، اعا
ءبىراق تاعىلىمىن الىپ، قاسىندا جۇرگەن ادامداي جاقىنبىز. ءپىر تۇتامىز.
جابىقساق جۇباتۋدى، قايراۋدى ورالحاننىڭ شىعارمالارىنان ىزدەيمىز.
ورالحان ەڭ ءبىر قيماس جاقىن ادامىم سەكىلدى. بىزبەن دالىرەك ايتساق بۇگىنگى بۋىنمەن ورالحان اراسىن جالعاپ تۇرعان قانداي دانەكەر دەسەڭىز... ول، ارينە، ورالحان اعامنىڭ تەلەگەي تەڭىز مۇراسى.
مۇرا بولعاندا دا، عاسىرلار وتكەن سايىن توت باسپاي جاڭعىرىپ وتىراتىن اسىل دا، ومىرشەڭ تۋىندىلارى دەر ەدىم.
ورالحان اعا اقىن ەدى.
قولتاڭباسىنا ۇڭىلسەڭىز تىلسىم سەزىم قۇدىرەتىمەن بەدەرلەنگەن تۇيدەك-تۇيدەك وزگەشە سارىنمەن كومكەرىلگەن سوزدەرى قۇددى ءبىر ولەڭ الەمىنەن الديلەپ، تاڭعاجايىپ دۇنيەنىڭ سىرلى اۋەنىن ەستىرتكەندەي ەدى.
تۇركى جۇرتىنىڭ ءتول مەكەنى ءتور التاي شىنىندا دا ءوزىن جىرلايتىن، وزىمەن ۇندەس، تىلسىم سەزىم يىرىمدەرىنە باي اسقاق دارىندى ۇلدى تۋعىزدى.
ول التايدىڭ ءتول پەرزەنتى ەدى. تابيعات انانىڭ قاسقا قۇلىنى بولاتىن. عۇمىر بويى سول التاي اناسىن جىرلادى. اسقاق التاي بىلايعى ادام تۇسىنە بەرمەيتىن عاجاپ سۇلۋلىعىنىڭ سىرىن تەرەڭ تۇيسىنەتىن، سىر قالتارىستارىنا پاراسات شامشىراعىمەن ۇڭىلەتىن سول ۇلىمەن سىرلاستى.
سول ءبىر ايرىقشا دارىندى پەرزەنتىنىڭ بويىنا سارقىلماس ساۋلەلى دارىن قۇيدى.
بۇگىندە زاڭعار التاي ورالحاندى ساعىناتىن سەكىلدى. كەربۇعىداي كەربەز دە، تەكتى ۇلىن اقباس مۇزتاۋ كۇتە-كۇتە كۇرسىنە مە، قالاي...
ورالحان بوكەي ارتىنا سول ءبىر اسقاق التايدىڭ مۇزارت شىڭدارىنداي اسقار، ءارى تىلسىم سىرى مول، الاسارماس، زاڭعار تۋىندىلارىن قالتىردى. ونىڭ شىعارمالارىندا اسقار اعاجاي التاي بەدەرلەندى. التايدىڭ باۋىرىندا وسكەن بايىرعى جۇرتتىڭ قوڭىر تىرلىگى سول قالپىندا بەينەلەندى.
ۇلى وزەندەردىڭ گۇرىلى، سارقىرامانىڭ سارىنىمەن، كۇركىرەمەنىڭ كۇركىرى وزگەشە ءبىر سۇلۋ سوزبەن سيقىرلى سۇلۋلىققا كومكەرىلىپ سۋرەتتەلدى.
«اتاۋ كەرە». عالامات دەيمىز، باس شايقاپ. تاماشا دەپ تاڭداي قاعامىز. كلاسسيكالىق ۇلى دۇنيە دەپ اسقاقتاتامىز. شىنىندا دا بۇل عاسىردا عانا سيرەك تۋاتىن دارىندار جازاتىن، سيرەك جازىلاتىن دارا تۋىندى. بۇگىندە الەم مويىندايدى. ءبىر جەردەن ەستىگەنىم بار ەدى. ورالحان اعا ءوزى ايتىپتى دەسەدى: - «اتاۋ كەرە ورالحان جازعاندىقتان عانا اتاۋ كەرە عوي، ەگەر شىڭعىس ايتماتوۆ جازسا ول نوبەل سىيلىعىن الار ەدى» دەپتى. اقيقات ءسوز.
الايدا «اتاۋ كەرەدەي» اسقار تۋىندىنىڭ داڭقى الدەقاشان قۇرلىقتاردى ارالاپ كەتكەن ەدى.
ورالحان اعامىز تابيعاتتىڭ ءتول پەرزەنتى دەدىك. ونىڭ بويىندا تابيعاتقا ءتان تازالىق، سۇلۋلىق ايرىقشا كىرپيازدىق بار ەدى. سول ۇيلەسىمدىلىك ونىڭ شىعارمالارىندا دا كورىنىس تاپقان. مازمۇنى باي، تەرەڭ ماعىنالى بولاتىنى سودان. «اتاۋ كەرە»، «مۇزتاۋ»، «سايتانكوپىر»، «قايداسىڭ، قاسقا قۇلىنىم»، «ءومىر جىرى»، «ءوز وتىڭدى وشىرمە» قاي قايسىسىن الساقتا تابيعاتتىڭ وزگەشە ءبىر بەگزاتتىق دارا قالپىن كەستەلەي بەينەلەيدى.
التاي تۇركى جۇرتىنىڭ وت جاعىپ، وشاق ورناتقان مەكەنى.
ادامزات وركەنيەتى التايدان باستالادى. تۇركىنىڭ ءتول مەكەنى سول ءتور التايدى ورالحان توگىلدىرە جازدى. التايعا جولىم تۇسكەن سايىن اسۋ ارىندى بۇقتىرما مەن قاتىن سۋىن جاعالايمىن. اساۋ وزەننىن الاپات گۇرىلى قۇددى ءبىر ورالحاننىڭ شىعارمالارىن التايعا وقىپ بەرىپ جاتقانداي اسەردە قالدىرادى.
شىڭعىستايدىڭ سامبى تالدارى مەن سۇڭعاق قاراعاي، ءسۇمبى تەرەكتەرى التايدىڭ سامالىمەن سىبىرلاپ سول ورالحاننىڭ سيقىرلى تۋىندىلارىن اقباستى مۇزتاۋعا وقىپ تۇرعانداي. وزگەشە ءبىر سازدى اۋەن ەستىگەندەي بولامىن. ويتكەنى ورالحاننىڭ شىعارمالارىندا التايدىڭ داۋىسى بار. ول داۋىس ماڭگىلىك. التايدىڭ داۋسى بولىپ كۇللى جاهاندى جاڭعىرتادى.
قاتونقاراعايدىڭ ارشاتى اۋىلى قازاقستاننىڭ ەڭ شەتكى نۇكتەسى، شەكاراسى دەسەك، ونىڭ ارعى جاعى دا جايىلعان داستارحانداي قازاقتىڭ جەرى.
التايدىڭ ارقاسىندا سوزىلىپ جاتقان الا سىزىقتىڭ ار جاعىندا دا قازاقتار مەكەندەپ وتىر. رەسەيدىڭ قازاقتار قالىڭ شوعىرلانعان ولكەسى قوساعاش اۋدانى وسى شەكارامەن ءتۇيىسىپ جاتىر. ال وسى ارشاتىدان التايدىڭ وڭتۇستىگىنە ءسال ويىسساڭىز قىتايدىڭ التاي ايماعىنداعى قازاقتاردىڭ قونىسى باستالادى. سۇلۋ قاناس قويناۋىنا قاراي ەنە بەرەسىز. تاعى سول ارشاتىدان شىعار كۇندى ماڭدايعا الىپ تۋرا تارتساڭىز ەت اسىم ۋاقىتتا موڭعول ۇلىسىنىڭ قازاقتار مەكەندەپ وتىرعان باي ولكە ايماعىنىڭ شەتى ايگىلى جەر ساراسى تالاي تۇلپارلار تۋعان ءۇش ويعىردىڭ قىزىلكەزەڭىنەن شىعا كەلەسىز. الدىڭىزدا جارقىراپ اسقاق مۇزتاۋدىڭ سەرىگىندەي بولىپ بيىكتىگى 5000 مەترلىك مۇز قۇرسانعان بەستاڭىر شىڭى تۇرار ەدى.
وتىكەن مەن ۇكوك بويى - جازاتىردان قوساعاشقا دەيىنگى اسقار تاۋدىڭ سالاسىن مەكەندەپ جاتقان رەسەي ەلىنە قاراستى قازاق اعايىندارىمىز دا، باي ولكەدەگى قاراعايدىڭ قارسى بۇتاعىنداي قالىڭ قازاق تا، ءور التايدىڭ ءور مىنەز قازاعى دا اسقار شىڭدارعا قاراپ: «ءبىزدىڭ ورالحان جازعان التاي وسى»، دەپ ماقتانادى. كەربۇعىنىڭ ساۋىرىنداي كەرىلگەن الا تاڭ جوتالارعا ۇزاق قاراپ: «ءبىزدىڭ ورالحان ا-نااا-ۋۋۋ جوتالاردىڭ ار جاعىندا تۋعان» دەپ، تەبىرەنە ايتار ەدى. ساعىنىشپەن. مۇڭلى جانارىن بوتەن ەلدەرگە تەلىم-تەلىم بولىپ بولىنگەن قايران التايدىڭ اق شىڭدارىنا قاداپ كۇرسىنەر ەدى. بوتانىڭ كوزىندەي جاۋدىرەگەن جانارلاردان التايدىڭ كەربەز كەربۇعىسىنداي ۇلدارىنا دەگەن ساعىنىشتى، اتاجۇرتقا دەگەن ءۇمىتتىڭ سونبەس قولامتاسىن بايقار ەدىڭىز...
اسكەرحان اقتاي، اقىن
baq.kz