شةرحان مذرتازا. سوثعئ ءناسئپ- اثگئمة

None
None
كةيدة ذرةيلئ، كةيدة ايانئشتئ سول ءبئر ئزئث. ءتذسئ مة، وثئ مة؟ ايتةؤئر، الگئ ئزئث شارشاعان ميئن شاققانئ راس. ذيقئلئ-وياؤ، ياكي، ءولئ مةن ءتئرئنئث اراسئندا جاتئپ ول ازئرةيئلئنئث انئندةي ئزئثنئث يةسئ كادئمگئ جابايئ ارا ةكةنئن سةزدئ.

 سئرتتا، تةرةزةنئث ذستئندةگئ بذعات اعاشتئث جاپسارئندا كذلدئرةگةن كذيئكتةي بوپ-بوز ارا ذياسئ تذرار ةدئ. ساپاگةرةي سول ذياعا كئرئپ-شئعئپ، الدةقالاي قاربالاس، قئبئر-جئبئر تئرشئلئكتئث قامئندا ساپئرئلئسئپ جاتاتئن التئن باؤئر ارالارعا اسا زةر سالا قويمايتئن. ادامنئث مةكةنئنة جاقئن جذرگئسئ كةلةتئن جاندئكتةر بار. ارا ذياسئن ءذيدئث سئرتئنا سالسا، قارلئعاش ءتئپتئ ءذيدئث ئشئنة سالئپ الادئ. قارلئعاش ءتئپتئ سول ءذيدئث جيةن بالاسئنداي ةركةلةپ جذرةدئ.

ال، جابايئ ارا... كئم ءبئلئپتئ. قورقئنئشتئلاؤ ما، قالاي. مئنا سارناپ قالعان سارئ باؤئر سول سئرتتاعئ ذيادان الدةقالاي ذيگة كئرئپ كةتكةن ساياعئ بولدئ.

ساپاگةرةي ورنئنان تذرئپ بارئپ، تةرةزةنئ اشئپ، قاثعئباس زارجاق جابايئ ارانئ سئرتقا شئعارئپ جئبةرمةككة ءبئر تالپئندئ. وياؤئندا وقئپ جاتئپ قولئنان ءتذسئپ كةتكةن گازةتتئ شيئرشئقتاپ، سونئمةن ذرئپ الماق تا بولدئ. باسئن كوتةرة بةرةيئن دةپ ةدئ، باسئ باس ةمةس، شويئن ةكةن. سئلق ةتئپ جاستئققا قايتا قذلادئ.

كوزئن جذمئپ جاتئپ، جئميئپ قويدئ. ساسكة تذستة مئرزاگةرةي ةكةؤئ توقسانداعئ دوسان قارتتئث كوثئلئن سذراي بارعانئ ةسئنة ءتذستئ. اعاش توسةگئندة اپپاق قؤداي ادةمئ جاتقان دوسةكةث ساپاگةرةيدئ كورئپ، ونئث قئزؤلاؤ ةكةنئن بايقاسا دا، ةمئرةنئپ، ءبئر كةزدةگئ جذلئنداي جذگئرمةكتئث سوثعئ كةزدة ةسئرئپ جذرگةنئن ذناتپاسا دا، بذل جولئ كادئمگئدةي كوثئلئ بوسادئ. ساپاگةرةي وعان ءالئ بالا سياقتئ عوي، قولئنان ذستاپ، سيپالاپ، كوپكة دةيئن بوساتپادئ.

-  جاسئث ذزاق بولسئن، مةنئ ذمئتپاساث،- دةپ سئبئرلادئ.- اتاثنئث اتئ ةرتتةؤلئ تذر. تاعدئر تارتئلئپ، تالقان تاؤسئلعان شئعار. مةن سةنئث مارقذم اكةثمةن تذيدةي جاستئمئن عوي. «جورعا مئنگةن دوسئنان ايئرئلادئ، كوپ جاساعان قذرداسئنان ايئرئلادئ» دةگةن. راس ةكةن: كوپ ارپانئث ئشئندة جالعئز ءبيداي مةن قالدئم. ةندئ ةتةك-جةثدئ جيناپ جاتئرمئن. مةن ولاي-بئلاي بولئپ كةتسةم، ابيئرمةن  اتتاندئرؤعا كومةكتةس، سوثعئ تئلةگئم...

دوسةكةث ودان ءارئ سويلةي الماي ةنتئگئپ، ءذنئ ءبئتئپ قالعانداي ةدئ.

-  و، ونئ ؤايئمداما!-دةپ ساپاگةرةي قذرداسئنشا قويئپ قالدئ.- ولسةث - تةرةث قازئپ، تةپكئلةپ كومةمئز. بالالارئث ساراث بولماي، جئرتئستئ دذرئستاپ بةرسة، وزئثة ارناپ تذرئپ اراق ئشةم...

دوسان قارت كةنةت قايراتئنا مئنگةندةي داؤسئ قاتقئل شئعئپ:

-  اتاؤئثدئ ءئش، دؤايپات! كةت!- دةدئ.

«بارئپ كةشئرئم سذراسام با؟-دةدئ وزئنة-ءوزئ قازئر ساپاگةرةي.- شال كادئمگئدةي كوثئلئنة الئپ قالدئ، ءا».

ول ويئ لئپ ةتئپ سونة سالدئ. ءتئلئ اؤزئنا سئيماي تاثدايئنا جابئسئپ جاتئر ةكةن. «وسئ مةن بارمئن با ءوزئ» دةگةندةي بةت-اؤزئن سيپالاپ كوردئ. ءبئر كةزدةگئ نارتتاي ءديدارئ وثدئ، دولئ ذرعانداي، كذلگئن تارتئپتئ. ءوز قولئ ءوز دةنةسئن سةزئثكئرةمةي، ساؤساعئ ذسئگةن كارتوپقا تيگةندةي اسةر ةتتئ. جذرةگئ ءسال ذرئككةندةي بولدئ. ءبئراق قورقئنئش ودان ارئعا ذزاعان جوق. تةك ءبئر اثسار بارئن بئلةدئ: ءبئر ساپتئاياق ءسئرا. ياكي ءبئر جذتئم قئزئل شاراپ بولسا، شئركئن... باياعئدا ءوزئ سياقتئ ءبئر بةيباقتئث وسئلاي ءبئر قينالئپ جاتقاندا ايتقانئ ةسئنة ءتذسئپ، مئرس ةتكةن بولدئ:

- ةل قايدا، ةسئل قايدا، نذرا قايدا؟

اق قايدا، قئزئل قايدا، ءسئرا قايدا؟

تاثةرتةث باس اؤئرئپ جاتقانئثدا،

قاتئنئث قال قالاي دةپ سذرامايدئ، ءا!-

دةپ مئثگئرلةدئ. جاثئلماي ايتقانئنا وزئنة-ءوزئ ءسذيسئنئپ، وزئنة-ءوزئ سذقتانئپ جاتتئ. «تؤرا ءبئزدئث قاتئن!»-جاثالئق اشقانداي تاثدانئپ، تاثداي قاعايئن دةپ ةدئ، ءتئلئ جةلئمدةنئپ قالعان ةكةن.

تذندةگئ جاثجال ةمئس-ةمئس ةلةس بةردئ. جاثئلدئث تذندة ايتقانئنئث ءبارئ تذگةل ةسئندة جوق. تةك؛ «اتاؤئثدئ ءئش!»-دةگةنئ مئنا جابايئ ارانئث ئزئثئمةن ارالاس ةستئلئپ تذرعان سياقتئ. ونئث ذستئنة بذگئن ساسكةدة ءال ذستئندة جاتقان دوسان قارت تا: «اتاؤئثدئ ءئش»،- دةدئ.

ساپاگةرةي تةرةزةنئ سابالاپ، ئزالانا ئزئثداپ جذرگةن التئن سارئ جابايئ ارانئ جاستئقپةن ذرئپ ولتئرمةكشئ بولئپ ذمتئلئپ ةدئ، جاستئق الئسقا ذشپاي، كةرةؤةتتئث جانئنا قذلادئ.

«اتاؤئثدئ ءئش!»- دةگةنئ، ايتةؤئر، «اينالايئن» دةگةنئ ةمةس. ونئ ساپاگةرةي تذسپالدايدئ. ءبئراق «اتاؤ» ءدال نة ةكةنئن ساپاگةرةي عانا ةمةس، ساپاگةرةي تذستاستاردئث كوبئ پايئمداي بةرمةيدئ. «ءاي، كوك سوققئر!»-دةگةن بئردةثة سياقتئ. كوكتئث، نة ةكةنئن دة ولار باعامداي الماس. كوكتئث - اسپان ةكةنئن، اسپاننئث،- عارئش ةكةنئن، عارئشتئث-قذدئرةت ةكةنئن، كوك ءتاثئرئ سودان بارئپ ءوربيتئنئن ولار قايدان ءبئلسئن. ونئث ءبارئ ةسكئ نانئم عوي. يسلامنان دا ةسكئ. ول ساپاگةرةيدئث وزئنةن ساناعاندا ءجذزئنشئ اتاسئنئث تذسئندا تؤعان نانئم. ءجذزئنشئ اتاسئ زاثعار اسپانعا كوزئن كوپ تئگةر ةدئ. كذندئز كوكپةثبةك سول زاثعار كذمبةز تذندة ماقپال قارا تارتئپ، جذلدئزداردان سانسئز القا تاعئنار ةدئ. ساپاگةرةيدئث ءجذزئنشئ اتاسئ ماقپال قارا اسپانداعئ جذلدئزدارعا قاراپ، سول جذلدئزداردئث ار جاعئندا نة بار ةكةن دةپ قينالار ةدئ. نة بار ةكةنئن بئلة الماي، وزئنشة: اسپان قاپتاؤلئ، التئن شةگةلةرمةن شةگةندةلگةن كذمبةز دةپ يلاناتئن. ال كذمبةزدئث ار جاعئندا نة بار ةكةنئنة اقئلئ جةتپةي تيتئقتايتئن.

التئن باؤئر ارا تةرةزةنئ سابالايدئ. مئنا تئمئرسئق اؤالئ ذيدةن شئعئپ كةتئپ، دالا كةزگةندئ، قئزعئلتئم گذلدئ جوثئشقا القابئنا جةتؤدئ اثسايدئ. بذل ذيگة قارا باسئپ قالاي كئرئپ كةتكةنئ بةلگئسئز، دالانئث جذپار ءيئستئ گذلدةرئن، سئلق-سئلق كذلئپ، كذمئس قوثئراؤداي سئلدئراپ اققان بذلاق جاعاسئنداعئ كذلگئن باس جالبئزدئ، اق گذلئ القاداي جارقئراعان گذلقايئرعا قونئپ الئپ قذيقئلجئتا سايرايتذعئن سارئ تورعايدئ ساعئندئ. ساعئندئ دا، مئنا جاؤئننان ايعئزدالعان تةرةزة شئنئسئن بئت-شئت ةتپةك بولئپ، تاس-تارس سابالادئ، داؤسئ ئزالانا شئعئپ، ئزئثئ كذشةيدئ.

«ارا ةكةش اراعا دةيئن ماعان جاؤ» - دةپ قورلاندئ ساپاگةرةي. كولحوز باستئق ءبئر اي بذرئن جذمئستان شئعاردئ. كةثسة قئزمةتكةرئ ةدئ، ماسكذنةم دةپ شئعاردئ. باسقارما قذرامئندا بذعان ارا ءتذسئپ جانئ اشئعان ةشكئم بولمادئ. «نةگة؟»- دةدئ ساپاگةرةي  قامئعئپ. ءسويتتئ دة، جابايئ ارانئث ئزئثئنا قوسئلئپ، ئثئلداپ:

- ءبئر تةنتةك ةل ئشئندة جذرمةي مة ةكةن،

سوثئما نةگة ءتذستئث ءبارئث بئردةي؟

- دةپ اؤةنگة سالئپ كورئپ ةدئ، ءذنئ شئقپادئ، ئشئنةن ايتتئ. «ارا ةكةش اراعا دةيئن جاؤ. ادامدار ارادان وتكةن»،- دةپ كذللئ الةمگة وكپةلةپ، ئرگةگة قاراي اؤناپ ءتذستئ. سودان وزةگئ ورتةنئپ بارا جاتقانداي بولدئ دا:

-  سؤ...- دةدئ. ءتئلئن تاثدايئنان ايئرا المادئ. ءذنئن ةشكئم ةستئمةدئ. جاثئل ساباعئنا كةتكةن بولار. بولمةنئث ةسئگئن بئرةؤ تئرمالاعانداي بولدئ. «مئسئق پا؟» دةدئ. «جوق، ةربول عوي».

-  ةربول! سؤ، سؤ!- دةپ قئرئلدادئ.

ءتئلئ ءالئ ءجوندئ شئعا قويماعان ةربول اكةسئنئث تذرئنةن، قئرئلداعان ذنئنةن قورقئپ، اپئل-تاپئل قاشا   جونةلدئ.

«سوثئما نةگة ءتذستئث ءبارئث بئردةي... ةربول دا جةك كورةدئ».

جابايئ ارانئث ئزالئ ئزئثئ كذشةية ءتذستئ. تةرةزةنئث ار جاعئندا جارئق كذن بار، قئزئلباس جابايئ جوثئشقا بار. ءذيدئث ئرگةسئندةگئ بةرةكةسئزدةؤ سةلدئر-سةلةؤ كذنباعئس تا گذلدةپ تذر ةدئ. جابايئ ارا سولاردئ زارئعا ساعئندئ.

جابايئ ارا تةرةزة شئنئسئن كةؤدةسئمةن ذرئپ سئندئرارداي تارس-تارس سوعئلدئ، اقئرئ تذمسئعئ تاسقا تيگةن كوكسةركة بالئقتاي ةسةثگئرةپ ءبئراز تئنشئدئ دا، ةندئ ساثئلاؤدئ باسقا تذستان ئزدةؤگة ارةكةتتةنگةندةي، ءذيدئث ءئشئن اينالا ذشتئ. توسةكتة جاتقان ادامنئث تذسئنان ءبئر ءيئس سةزئلگةندةي بولدئ دا، الگئنئث بةت-اؤزئن تذسپالداپ ارئ-بةرئ زؤ-زؤ ذشئپ ءوتتئ. ساپاگةرةي سةسكةنئپ قالئپ، حالسئز بولسا دا قولئن ةربةثدةتتئ.

-  اتاثا نالةت، نة ئزدةپ ءجذر؟- دةپ ئزاسئ كةلدئ. وسئدان اياعئن باسئپ، ورنئنان تذرار كذن تؤسا، تةرةزة سئرتئنداعئ جابايئ ارا ذياسئن تاس-تالقان قئلؤعا انت ةتتئ.

-  وشاعئثدئ ويرانداماسام! - دةدئ. «شاثئراعئثدئ ورتاثا تذسئرمةسةم» دةپ ايتا جازداپ، ارادا قانداي شاثئراق بار دةيسئث دةدئ مة، ايتپادئ. ساپاگةرةي ساؤاتتئ بولسا دا، ءدال سوندا جابايئ ارادان ارتئق ساؤلةتكةر-ارحيتةكتور جوق ةكةنئن زةردةلةپ جاتپادئ. «ءتئپ-تيتتةي بولئپ داپ-دارداي كئسئنئ قورقئتادئ، ءا؟»-دةپ تاثدايئن قاقپاقشئ ةدئ، ءتئلئ اجئرامادئ.

ءبئر مةزگئل ول جابايئ ارانئ اياپ تا كةتتئ. «ونئث ورنئندا ءوزئم بولسام قايتةر ةدئم؟» - دةدئ. ءوزئنئث «ماسحانادا» جاتقانئ ةسئنة ءتذستئ. اسئرةسة تةمئر توسةككة بةلدئكپةن تاثئپ تاستاعانئ قورلئق. باياعئدا بالانئ بةسئككة سولاي تاثئپ تاستاؤشئ ةدئ. سوندا ساپاگةرةي تةمئر توسةكتئ ارقالاپ تذرئپ كةتة جازداپ جذلقئنعان. «بذل نة دةگةن قورلاؤ!» دةپ ايقايلاعان.

ال مئنا جابايئ ارا ابايسئزدا مذنئث بولمةسئنة قامالئپ قالئپتئ. ايئرماشئلئق بار، ارينة. ارانئ ساپاگةرةيدئث ذيئنة ةشكئم زورلاپ كئرگئزگةن جوق. ال ساؤئقتئرؤ بولمةسئنة ساپاگةرةيدئ سول جولئ زورلاپ كئرگئزگةن...

جابايئ ارا اشؤلئ. دالاعا، قئزئل جوثئشقانئث گذلئنة جةتكئسئ كةلةدئ. قئزئل جوثئشقانئث گذلئندةي شئرئن جيهاندا جوق. ساپاگةرةي ارزان قئزئل شاراپتئ قانداي جاقسئ كورةدئ، جابايئ ارا دا قئزئل جوثئشقانئث شئرئنئن سونداي اثسايدئ. ةكةؤئ دة ساعئنئشتئ، ةكةؤئ دة ئنتئزار.

جابايئ ارا ساپاگةرةيدئث بةتئنة ءتونئپ، ئزالانئپ، ئزئثداپ تذرئپ الدئ. ءسئرا، قونباقشئ. ساپاگةرةي قورقئپ كةتئپ، ءالسئز قولئن ةربةثدةتتئ.

ةسئك سئقئرلادئ. ساثئلاؤدان ةربول سئعالادئ.

- ةربول، سؤ،- دةدئ ساپاگةرةي.

ساثئلاؤ تابئلعانئن سةزگةن جابايئ ارا ةسئككة قاراي ئزئثداپ بارا جاتئر ةدئ، بالا قورئققاننان ةسئكتئ جابا قويدئ. ارا ةسئكتئث جاقتاؤئنا سارت سوعئلئپ ةسةثگئرةپ قالدئ ما، جئم-جئرت بولدئ.

ءسال ؤاقئت وتكةن سوث، جابايئ ارا قايتادان گوي-گويئنة باستئ. گوي-گويلةپ جانتالاسئپ جذرگةن جابايئ ارا ةمةس، ءدال ءوزئ سياقتئ كورئندئ ساپاگةرةيگة.

تذندة قاي ؤاقئتتا كةلگةنئ ةسئندة جوق. بئرگة بولعان مئرزاگةرةي ةدئ. ول قايدا؟ مئناداي جان قئسئلعاندا نةگة كةلمةيدئ؟ نةگة ءبئر جذتئم سئرا بةرمةيدئ؟ تةرةزةنئ اشئپ، جابايئ ارانئ شئعارئپ جئبةرسة قايتةدئ؟

- ةربول، جابايئ ارانئ شئعارئپ جئبةرشئ...

ةسئتئمةيدئ. نارةستة عوي. تةرةزةنئ اشا دا المايدئ.

جاثئل ساباعئنان قايتاتئن ؤاقئت بولسا ةكةن. «اتاؤئثدئ ءئش» دةسة، دةي بةرسئن، ايتةؤئر، سؤسئن بةرةر ةدئ. كةشئكتئ. مةنئ ويلاماسا دا، ةربولدئ ويلاسا   قايتةدئ؟»

ساپاگةرةي سؤدان، سئرادان باسقا تاعئ بئردةثة ئزدةگةندةي ءبئراز سئرةسئپ جاتتئ. نة؟ نةنئ ئزدةدئ؟ الدة نة جةتپةي تذر؟ نة؟

ويلاپ-ويلاپ ارةث تاپتئ. جابايئ ارا عوي! ول نةگة تئنشي قالدئ؟ نةگة ئزئثدامايدئ! الدة ساثئلاؤ تاؤئپ دالاعا شئعئپ كةتتئ مة؟

جابايئ ارانئث ءذنسئز قالعانئ ساپاگةرةيدئ قاتتئ الاثداتتئ. بذل ءبئر جذتئم سئرانئث اثسارئنان دا قاتتئ باتتئ. قينالئپ جاتئپ، كذشةنئپ جاتئپ، وث جامباسئنا اؤدارئلدئ دا، اياقتارئن جةرگة سالبئراتئپ، ةدةنگة تئرةپ كوردئ. كادئمگئدةي تئرةلةدئ. سودان بئرتة-بئرتة بويئن بيلةپ، ورنئنان تذرماققا ارةكةت جاسادئ. «جابايئ ارا نةگة ذندةمةي قالدئ؟».

تئكةسئنةن تذرا بةرگةندة باسئ اينالئپ، كوزئ بذلدئرادئ. بذلئثعئر بذلدئر اراسئنان پةشتئث ذستئندة اق كةسة سئلاثداپ كورئندئ. انة، سؤسئن! ءبئر-ءبئر باسئپ اق كةسةگة قول سوزدئ. ة، تذننةن قالعان قئزئل شاراپ قوي! باعانادان بةرئ بذل قالاي ويعا كةلمةگةن؟ باسئ باس ةمةس، ايتپةسة وسئنئ دا ذمئتا ما ةكةن؟ كوپ قينالعاننئث ءبئر راحاتئ بار. اق كةسةدةگئ قئزئل شاراپ. وعان قولئ ءبئر تيسة - پاتشالئقتئث كةرةگئ جوق! پاتشا دا ودان باقئتتئ بولا الماس.

ساپاگةرةي كوزئن تارس جذمئپ، اق كةسةنئ قوس-قولداپ تذرئپ تارتئپ جئبةردئ. تذلا بويئ بالبئراپ، ءئشئ-باؤئرئ ةلجئرةپ، ئشئنة ريسالات نذرئ ةنگةندةي ةمئرةنئپ، جانئ جاي تاپقانداي ةدئ، كةنةت وثةشئ تئز ةتة قالدئ. الدةنة تئرناپ وتكةندةي بولدئ. «جارئقتئق شاراپ تا شاعاتئن بولعان با؟» دةدئ دة قويدئ.

ةندئ لةزدة وثةش ورتةنة باستادئ. «سپيرت پة؟» دةپ كذدئكتةندئ. تئنئسئ تارئلدئ. اؤا جةتپةي، القئمئن ذستاعان قالپئ تةرةزةنئ اشپاق بولدئ. تذتقاسئن تابا الماي، شئنئسئن جذدئرئقپةن ذرئپ سئندئردئ. ئشكة لةپ كئردئ. ءبئراق تئنئس اشئلار ةمةس. ةندئ مذلدة بؤئندئرا باستادئ.

تةرةزة سالدئر ةتئپ سئنعاندا، جاثئل مةكتةپتةن قايتئپ كةلة جاتئر ةدئ. «ماس بولئپ، مئرزاگةرةي دوسئمةن توبةلةستئ مة، نةمةنة؟» - دةپ تذرا جذگئردئ.

جذگئرئپ كئرسة، ساپاگةرةي تةرةزة تذبئنة قذلاعان ةكةن. الدةنة دةپ قئرئلدادئ، ةستئلمةدئ.

- ويباي، كئم بار؟- جاثئل جذگئرئپ كوشةگة شئقتئ. اسئعئس ةربولدئ قاعئپ كةتتئ.  بالا  شئرئلداپ قالدئ.

   *  *

جاثئل دارئگةردئ ةرتئپ كةلگةندة، ساپاگةرةي باياعئ ءبئر سئمباتتئ سةرئ شاعئنا قايتا ورالئپ، بةتئ بال-بذل جايناپ جاتئر ةكةن.

   *  *

كةيئنئرةك ةكسپةرتيزا اجالدئث سئرئن اشتئ: حيرؤرگ جئگئت ساپاگةرةيدئث وثةشئنةن جابايئ ارانئث اؤةلئ ءبئر قاناتئن، سودان ةكئنشئ قاناتئن، مئجئلعان دةنةسئن الئپ شئقتئ.

بذل حاباردئ ةستئگةن دوسان قارت:

-  وي، اتتةگةن-اي، «كةشة كورگةن - بذگئن جوق، وپاسئز - دذنية بوق». «اتاؤئثدئ ءئش» دةپ بةكةر قارعادئم با، ءا؟- دةدئ.

شةرحان مذرتازا

سوڭعى جاڭالىقتار