شەرحان مۇرتازا. قىز بەن بوتا- اڭگىمە
- ۇشاق! ۇشاق! مەنى الا كەتپەيسىڭ بە، ا؟- دەدى قىز توقتاي قالىپ. جالاڭ اياق توبىعىنان قۇم سۋسىدى.
جارعان داربىزدىڭ جارتىسىنداي شىرايلى كۇن تەڭىزدىڭ و شەتىنە جايلاپ بارىپ قونعان كەز ەدى. تەڭىز بويلاپ بۇدان بۇرىن دا تالاي ۇشاق ۇشقان. قىز بارىنە دە الگى ءسوزدى ايتاتىن. ءبىراق ونىڭ ارىزىن ۇشاقتاردىڭ ەشقايسىسى ءىلتيپاتقا العان ەمەس.
- مەنى الىسقا الا كەتپەيسىڭ بە، ا؟- دەدى تاعى دا. بۇ جولى تەك سىبىرلاپ ايتتى.
ۇشاققا ايقايلا نە، سىبىرلا نە - ءبارىبىر.
جوق، ءبارىبىر ەمەس ەكەن! ول ايقايدان گورى سىبىردى جاقسى ەسىتەدى-اۋ، ءسىرا. ۇشاق شۇعىل اۋدارىلىپ، ءبىر قاناتى جالت ەتىپ جوعارى كوتەرىلىپ قىز جاققا بۇرىلدى.
قىز اڭ-تاڭ قالىپ ءبىراز تۇردى. تۇرا قاشتى. «ءوزىن شاقىرىپ، ءوزىڭ قاشقانىڭ قالاي؟» دەگەندەي قىزىل قۇم ونىڭ كىشكەنتاي اياقتارىنا جارماستى. قۇم ونىڭ كوكوراي شالعىن كوك شوبىندەي ەدى. بالانىڭ اياعىن ايمالاعانداي، جىپ-جىلى جۇمساق تيەتىن. قۇم تۇندە عانا سالقىن تارتاتىن. قارا تۇننەن قورىققانداي بويىنان جىلۋى قاشاتىن.
قىزىلقۇمنىڭ تەڭىزگە بارىپ سۇلاعان شەتىندە تەڭبىل كوك تەڭگە جاپىراق وسپەيدى، جابايى جوڭىشقانىڭ گۇلى جايقالىپ، ءيىسى سەنى ەلىتپەيدى. وندا قىزىل الما ۇرىقتامايدى. وسى ءبىر سەبەپتى دە، جايقالعان كوگال دۇنيەنىڭ قىزمەتىن ءوزى اتقارعىسى كەلەتىن سياقتى-اق. قۇم دا جەل جاپىرعان شالعىنداي جەلبىرەيدى. قۇم ءتىپتى كەي-كەيدە سىڭسىپ ءان سالعانداي دا بولادى.
قىز مالتىعىپ، ەتپەتىنەن قۇلادى. قىزىل لەنتالى تۇلىمشاعى سەلتەڭ ەتتى. ءيىر موينىنا قىزدىكىندەي قىزىل لەنتا بايلاعان بوتا جالت بەرىپ، تاپىراقتاپ تۇرا قاشتى. بوتانىڭ اياعى ۇزىن ەدى. قۇم كەدەرگى بولا المادى.
- مەنى تاستاپ كەتكەنىڭ بە؟- دەدى قىز بوتاسىنا وكپەلەپ.
اناداي جەرگە ۇشاق كەلىپ دوڭگەلەك اياعىن تىرەدى. قاپ-قارا داۋىل بۇرق ەتتى. ۇشاق سەكەڭدەپ ءبىراز ءجۇرىپ، بەرى بۇرىلدى.
- ە، شىننان مەنىڭ شاقىرعانىمدى ەستىگەن ەكەن عوي،- دەدى قىز قۇمعا ءبىر اياعىمەن تىزەرلەپ تۇرا بەرىپ.
ۇشاق گۇر-گۇر ەتىپ ءبىر نارسە ايتپاقشى بولعان سياقتى ەدى، قونا بەرگەندە تاماعىنا قۇم كىرىپ كەتتى مە، قاقالىپ قالدى دا - توقتادى.
ۇزىن بويلى ۇشقىش جەرگە ءتۇسىپ:
- امانسىڭ با، اينالايىن! اتىڭ كىم؟- دەدى.
- مەنىڭ اتىم - راۋشان،- دەدى قىز.
- ا-ا-ا. سەن، شىنىندا دا، راۋشانسىڭ،- دەدى ۇشقىش.
- ءسىز مەنى بىلەدى ەكەنسىز عوي،- دەدى راۋشان.
- بىلمەگەندە شە،- دەدى ۇشقىش.
- مەنىڭ ۇشاقتى شاقىرعانىمدى ءسىز قايتىپ ەستىپ قويدىڭىز؟- دەدى راۋشان.
- ۇشاقتا ءبارى ەستىلىپ تۇرادى،- دەدى ۇشقىش.
- ا-ا-ا،- دەدى راۋشان.- ءبىلدىم-ءبىلدىم.
- نەنى؟
- باسقا ۇشاقتاعى اعايلار ەستىسە دە توقتامايدى ەكەن عوي.
- جوق، راۋشان. ولار توقتار ەدى، اسىعادى عوي،- دەدى ۇشقىش.
- ءسىز شە؟
- مەن بۇگىن اسىقپايمىن. ونىڭ ۇستىنە، سەن شاقىردىڭ، - دەدى ۇشقىش قالتاسىنان ۇلكەن قىپ-قىزىل الما الىپ بەرىپ.
- ءسىز مۇنداي المانى قايدان الدىڭىز؟- دەدى راۋشان قىپ-قىزىل جەمىستى جەۋگە قيماي سيپالاپ.
- ول الىستا وسەدى. الاتاۋ دەگەن جەردە وسەدى،- دەدى ۇشقىش.- باراسىڭ با، الىپ بارايىن.
- ول جاقتا مۇنداي الما كوپ پە؟ - دەدى راۋشان، ەگەر كوپ بولسا، مىناۋ المانى جەپ قويايىن دەپ.
- و، كوپ بولعاندا قانداي! اعاشتىڭ باسىندا سىڭسىپ تۇرادى. وندا ساياباق تا بار. ءوزىڭ سياقتى بالالار اتكەنشەك تەبەدى، كادىمگىدەي پويىزعا مىنەدى. بالمۇزداق قانداي دەسەڭشى!
- وندا بارايىن، اعا،- دەدى راۋشان.
بۇلاردىڭ قاسىنا راۋشاننىڭ اكەسى كەلدى. امانداسىپ، ءجون سۇرادى.
- مىنا راۋشان شاقىرعان سوڭ، كەلدىم،- دەدى ۇشقىش.
- راس، كوكە، راس. مەن شاقىردىم،- دەدى راۋشان.
- وندا ۇيگە جۇگىر. اپاڭ ءشاي دايىنداسىن،- دەدى كوكەسى.
راۋشان جۇگىرە جونەلدى. قۇم اياعىنا ورالعان جوق.
- نوكىس قابىلداماي قويدى. وندا قالىڭ تۇمان، - دەدى ۇشقىش.- ارالعا قايتۋعا بەنزين از.
- قونعانىڭ جاقسى. قوناق بولاسىڭ. ءبىز مىنا قىزىلدىڭ قۇمىنا جاڭادان ورناپ جاتقان قوي سوۆحوزىمىز. مەن وسىنداعى پوشتا باستىعىمىن،- دەدى راۋشاننىڭ كوكەسى.
ۇلكەندەر ءشاي ءىشىپ، قىزىلقۇمنىڭ شەكەر قاۋىنىن جەپ جاتقاندا، راۋشان ءوزىنىڭ بوتاسىمەن قوشتاستى.
- سەن جاڭا مەنى تاستاپ قاشا جونەلدىڭ ءا، بوتاقان،--دەدى راۋشان.
بوتا كىناسىن مويىنداعانداي، ءۇپ-ۇلكەن كوزىن تايدىرىپ اكەتتى.
- كورەرسىڭ، ەرتەڭ ەرتە مەن دە سەنى قالدىرىپ، ۇشاققا ءمىنىپ كەتەمىن،- دەدى راۋشان.- الماسى كوپ، گۇلدەرى كوپ، تاۋى بيىك، بالمۇزداعى كوپ قالاعا بارامىن. سەن بارمايسىڭ.
ەندى بوتا ءمولدىر بۇلاقتاي تۇنىق كوزىن كەڭ اشىپ تاڭىرقاي قارادى.
- سەنى الىپ جۇرۋگە بولمايدى. سەن ۇشاقتان قورقاسىڭ عوي،- دەدى راۋشان.- الگىندە تاپىراقتاپ قاشا جونەلمەي، ۇشقىش اعايمەن مەن قۇساپ امانداسقانىڭدا، ول سەنى دە ۇشاققا مىنگىزەتىن ەدى.
بوتا ءيىر موينىن تومەن سالبىراتىپ، كۇرسىنگەندەي بولدى.
- جارايدى. بۇرتيماي-اق قوي. مۇمكىن، ول سەنى دە مىنگىزىپ الار. وندا بىرگە ۇشامىز، ال ەندى ۇيىقتايىق. تاڭ ازاندا تۇرايىق،- دەدى راۋشان.
ول ۇيگە كىرگەندە، ۇلكەندەر داستارقان جيناپ، توسەك سالىپ جاتىر ەكەن.
- ال، راۋشان، تاڭەرتەڭ جۇرەمىز عوي،- دەدى ۇشقىش.
- ءيا، مەن ۇيىقتاپ جاتقاندا كەتىپ قالمايسىز با،- دەدى راۋشان.
- مەن سەنى وياتامىن،- دەدى ۇشقىش.
- شىن كورىپ، تاڭەرتەڭ جىلاپ بالە بولادى عوي،- دەدى اپاسى.
- بالامىسىڭ دەگەن، قىزىق كورىپ تۇر عوي،- دەدى اكەسى.
* *
- ۇشقىش الداعان جوق... ۇرلانىپ ۇشا جونەلمەدى. اسىقپاي ءشاي ءىشىپ اتتاندى.
- ال، راۋشان، دايىنسىڭ با؟- دەدى ول.
- بوتانى دا الا كەتۋگە بولماي ما؟-دەدى راۋشان.
- بوتانى دەيسىڭ بە؟ وي، اتتەگەنە-اي، بوتاعا ورىن جوق. جانە بوتانىڭ بارعىسى كەلمەيتىن شىعار و جاققا. تاعى ءبىر ورالعاندا بوتانى دا الا كەتەيىك، - دەدى ۇشقىش.
- وندا مەن كەلەسى جولى بوتامەن بىرگە ۇشايىن. ءسىز الدامايتىن اعايسىز. ءسىز قايتىپ كەلەسىز،- دەدى راۋشان.
ءسويتىپ ول بوتاسىنا قىزىلدىڭ ءتاتتى قاۋىنىنىڭ قابىعىن بەردى. بوتا قابىققا تيمەي، راۋشاننىڭ قولىن يىسكەلەدى. اسپاننان قاراعان ۇشقىشقا بوتا راۋشاننىڭ قولىن ءسۇيىپ تۇرعانداي كورىندى.
شەرحان مۇرتازا
