م. ماعاۋيننىڭ «شىڭعىس حان» شىعارماسىنان ۇزىندىلەر. كوشپەندىلەر بولمىسى. كيىم
بۇل - جالپى سىپات. البەتتە، كيىم جازدىق جانە قىستىق بولىپ بولىنگەن، ەركەك، ايەل كيىمى ءوز الدىنا.
ءبىزدىڭ ءارقايسىمىزعا ۇزىن ءجۇندى قوي تەرىسىنەن تىگىلگەن تون، ءدال سونداي شالبار، شولاق قونىشتى ەتىك، كيىز بايپاق جانە ەلتىرى باسكيىم (تىماق؟ بورىك؟) الىپ كەلدى، دەپ جازعان رۋبرۋك، ەدىلدەگى باتۋ حان ورداسىنان قاراقورىمعا، ياعني موڭكە حاننىڭ عۇزىرىنا اتتانار الدىنداعى دايىندىق ورايىندا.
تون ءاماندا جاعالى بولعان («قاستەرلى شەجىرە»).
ولاردىڭ كيىمدەرى (تون، - م.م.) سۋىق وتكىزبەستەي، ەكى قابات تەرىدەن تىگىلەدى، ءبىرىنىڭ ءجۇنى سىرتقا قاراتىلعان، كولدەنەڭ كوزگە تۇكتى قابىرشاق كورىنەدى، دەپتى فوما سپليت.
قىستا كەم دەگەندە ەكى تونى بولادى، دەيدى رۋبرۋك. ءبىرىنىڭ تۇگى ىشكە قاراتىلعان، ەكىنشىسى - سىرتقا، جەل مەن قارعا قاراتىلعان. بۇل توندار كوبىنە قاسقىر، تۇلكى، قارساق ەلتىرىسىنەن تىگىلەدى. ۇيگە كيەتىن تون بيازىراق بولادى. كەدەيلەر ءيت تەرىسىنەن، ەشكى تەرىسىنەن تىگىلگەن تون كيەدى، دەپتى.
ەركەكتىڭ نەگىزگى كيىمى - تەرى تون جانە سوعان سايكەس، وزدەرى «قۇلا» (ءسىرا، «قۇلاقشىن»، - م.م.) دەپ اتايتىن باسكيىم عانا، دەگەن ءيبن باتتۋتا.
قىستا جىلى باسكيىم كيەدى، دەپتى پەن دا-يا. ونىڭ ءبىتىس، ءپىشىمى تۋرالى دەرەك بەرمەگەن.
رۋبرۋك جازدىق كيىز قالپاق تۋرالى ايتادى. قىستىق جىلى شالبار دا جۇندەس تەرىدەن پىشىلەدى. ەتىك شولاق قونىشتى (الدە بىلعارى، الدە كوننەن تىگىلگەن)، قىستا ونىڭ ىشىنەن كيىز بايپاق كيىلگەن (رۋبرۋك). كۇنى كەشەگى قازاقتىڭ ساپتاما ەتىگىنىڭ قوسارى سياقتى.
ەتىك تۋرالى ءراشيد-ءاد-دين شەجىرەسىندە دە ايتىلعان. جالپى، اتپەن ۇزاق ءجۇرۋ قاجەتىنەن شىققان ەتىك ول زاماندا اسكەري جاراق ەسەپتى سانالعان، ەتىكسىز جاۋىنگەر بولماعان. (كادىمگى ەتىك، كوشپەندىلەر العاش قولدانعان ات تۇرماندارى، ەرتوقىم، ۇزەڭگى جانە باسقا دا كەيبىر قارۋ-جاراق ۇلگىلەرىمەن قاتار، قىتايعا اۋىسقان. ايتا كەتەيىك، ەۋروپا جۇرتى، ءتىپتى، جارتى الەمدى قاراتقان ريم يمپەرياسىنىڭ ءوزى ەرتوقىم، ۇزەڭگى دەگەندى بىلمەگەن؛ اتتى الامانعا ايرىقشا كۇش بەرەتىن مۇنداي ءمىنىس جابدىقتارى باتىس الەمىنە اتتيلامەن بىرگە كەلگەن بولاتىن.)
ەتىكپەن قاتار، كەبىس تۋرالى دا دەرەك بار (كارپيني). ءسىرا، قونىستا، ءۇي ىشىندە، بالكىم، تەك ايەلدەر عانا كيگەن.
ەتىك، كەبىس، تون مەن ىشىك، باسقاداي كيىم-كەشەك اتاۋلى شاڭىراق استىندا، ءۇي شارۋاسىنداعى ايەلدەردىڭ قولىنان شىققان. ەتىك ءىرى-قارانىڭ تەرىسىنەن تىگىلسە، كەبىسكە سيىر مەن جىلقىنىڭ پۇشپاق تەرىسىن جاراتىپتى (رۋبرۋك).
ايەلدەر شولاق ەتىك تىگەدى، تەرىدەن ءارقيلى بۇيىم جاسايدى، دەگەن بەنەديكت پولون.
ەركەكتەر جازدا جۇقا باسىلعان كيىزدەن تىگىلگەن كەبەنەك كيگەن (ءراشيد-ءاد-دين). رۋبرۋك «كيىز شاپان» («پلاشش») دەپ جازادى.
بۇرنادا تەرى شاپاندار بولعان، دەيدى سيۋي تين. ءسىرا، جۇقا جارعاق، جاقى. سونىمەن قاتار، دورەكى ماتادان تىگىلگەن جەڭىل شاپاندار دا بولادى ەكەن. ەندى قازىر (1235-1236- جىلدار، - م.م.)، دەيدى سيۋي تين، شاپاندى قامقا، تورعىن، التىن ارقاۋلى جىبەكتەن پىشەدى. قىزىل، كوگىلدىر، كۇرەڭ، جاسىل تۇستەردى تاڭدايدى. ايدىڭ، كۇننىڭ، ايداهار مەن قۇماي قۇستىڭ سۋرەتىن ورنەكتەپ قويادى. جاقسى دا، جامان دا سولاي، دەيدى. بۇل - شىڭعىس حاننىڭ جانە ونىڭ مۇراگەرلەرىنىڭ تەرىستىك قىتايدى جاۋلاپ، ماتا مولشىلىعىنا كەنەلۋىنە بايلانىستى.
وسى ورايدا ۆيزانتيا تاريحشىسى نيكيفور گريگورا ايتقان ءبىر كەپ بار. باعزىدا تاتارلاردىڭ كيىمى جۇپىنى بولعان، ەندىگىسى جىبەك پەن قامقا، دەگەن.
موعۇلدار بۇرىن تەرى كيەتىن ەدى، قازىر جىبەك پەن تورقاعا مالىنىپ، بايلىققا بوگىپ وتىر، دەگەن جۋۆايني.
شاپاندار ەتجەڭدى پىشىلەدى. بەلى قىناما، ەتەگى كەڭ. اتقا وتىرعاندا قولايلى ءارى اسەم كورىنۋى ءۇشىن، دەگەن سيۋي تين.
شاپاننىڭ جاعاسى تورتكىل، ۇستىڭگى ەتەگى وڭعا قاراي قاپسىرىلادى، دەيدى بۇدان ءارى تاپتىشتەپ.
تاتاردا سىرتقى كيىمدەردىڭ ءبارىنىڭ دە ءوڭىرى وڭ جاققا قاۋسىرىلادى، دەپ ناقتىلاعان رۋبرۋك.
ايەلدەر دە، قىزدار دا شالبار كيەدى، دەگەن كارپيني. البەتتە، جول، جورىق كەزى، ات ۇستىندەگى تىرشىلىككە بايلانىستى.
قىزداردىڭ سىرتقى كيىمدەرى (تون، شاپان) ەركەكتەردەن ايىرعىسىز، تەك ۇزىنىراق كەلەدى، دەيدى رۋبرۋك. كۇندەلىكتى تۇرمىستا قىزدار مەن جىگىتتەردىڭ سىرتقى كيىم، ءبىتىس-تۇرپاتىندا ايتارلىقتاي ءبولىنىس بولماعان سياقتى. قىزداردىڭ دا شاشتارىن ءورىپ، ەركەكشە شۋماقتاپ بايلايتىنى تۋرالى جوعارىدا ايتىلدى. ال تۇرمىستاعى ايەلدىڭ ءجونى باسقاشاراق. (سىڭايىنا قاراعاندا، ايەل زاتى شاشتارىن ەركەكتەرشە ويمىشتاپ قىرماي، ءبىرتۇتاس وسىرگەن ءتارىزدى.)
ەركەكتەردىڭ كيىم ۇلگىسى مەيلىنشە جۇپىنى بولسا، ايەلدەر ايرىقشا سانگە بولەنگەن. كولدەنەڭ ادام قاسىنداعى كۇيەۋىن قىزمەتشى دەپ قالار ەدى، دەيدى ايەلدەردىڭ سىيى مەن سۇڭعاتىنا قايران قالعان ءيبن باتتۋتا. ال حان قاتىنى، بەك ايەلدەرىنىڭ سالتاناتىن - باسىرە كۇيمەسى، نوكەر قىزدارى، ءجۇرىس-تۇرىسىنان باستاپ، كيگەن كيىمىنە دەيىن باجايلاپ سۋرەتتەگەن. كيگەندەرى جىبەك كويلەك، ءوڭىرى التىنمەن اپتالعان، اسىل تاستار ورناتىلعان قامقا جامىلعى، باستارىندا، ول دا التىندى، اشەكەيلى تورعىن شىلاۋىش، دەيدى. الدەبىر ءامىردىڭ بايبىشەسىنىڭ ۇستىندەگى كويلەكتىڭ شۇباتىلعان ۇزىن ەتەگىن، ارنايى ىلگەكتەرىنەن ۇستاپ، وتىز قىز كوتەرىپ جۇرگەنىن سىپاتتاعانى بار. البەتتە، ءيبن باتتۋتانىڭ جازعانى - كەيىنگى زامانعا قاتىستى. التىن وردانىڭ اسقاقتاپ تۇرعان ءبىر شاعى. ايتسە دە، وسى، وزگەشە ءساندى ايەل كيىمىنىڭ ءوزى بۇرىنعىنىڭ قىمباتتاي، جەتىلە تۇسكەن جالعاسى ەكەنىن اڭدايمىز. وعان باعزىداعى دەرەكتەر دالەل.
ايەلدەردىڭ جەڭى كەڭ قامزول-كويلەگى بولادى، قىتايدىڭ قۇس-مامىق تونى ىسپەتتەس؛ مولىنان پىشىلگەن جانە ۇزىن، جەرگە سۇيرەتىلىپ جاتقان ەتەگىن ەكى قىزمەتشى كۇڭ ەكى جاعىنان كوتەرىپ جۇرەدى، دەگەن چجاو حۋڭ.
ايەل كويلەگى تۋرالى دەرەك رۋبرۋكتا دا بار. تۇرمىستاعى ايەلدەردىڭ كويلەكتەرى وتە كەڭ، ءبىزدىڭ موناحينيالاردىڭ كويلەگىندەي (ەسەبى، بەلى قىناما، ەتەگى دوڭگەلەنگەن، - م.م.)، الدى ايىرىق، وڭ جاعىنا قاراي قاۋسىرمالى، ۇزىن ەتەك، دەيدى.
قىتايدىڭ داو سوپىلارىنىڭ ۇستىندەگىدەي كويلەك-شاپان («داو-فۋ») كيەدى، دەپتى چجاو حۋڭ.
شاشتارىن ءورىپ، ەركىن ۇستاعان قىزدار تۇرمىسقا شىققاننان سوڭ مىندەتتى تۇردە باسكيىم كيگەن. بار شاشىن ءبىر ءورىم جاساپ، توبەگە تۇيەدى ەكەن. ال مىندەتتى باسكيىم - توبەسى ۇزىن، شوشاق بورىك بولعان. بۇل وزگەشە بورىك قىتاي دەرەكتەرىندە «گۋ-گۋ» اتانادى.
ايەلدەر باسىنا گۋ-گۋ كيەدى، دەپتى سيۋي تين.
تۇرمىستاعى ايەلدەر باستارىنا گۋ-گۋ دەپ اتالاتىن بيىك بورىك كيەدى، دەگەن چاڭ چۋن.
كوسەمدەردىڭ ايەلدەرىنىڭ ءبارى دە گۋ-گۋ بورىك كيەدى، دەپ تاراتىپ جازادى چجاو حۋڭ.
ايتسە دە، سيۋي تين مەن پەن دا-يا جازبالارىنا قاراعاندا، گۋ-گۋ - جالپىعا ورتاق، ونىڭ ءسانى مەن قۇنى عانا ايەلدىڭ تەكتىك، شارۋاشىلىق جاعدايىنا ورايلاس بولعان. چاڭ-چۋننىڭ ساياحاتناماسىندا دا سولايشا.
كارپيني «دوڭگەلەكشە، بيىك باسكيىم» دەسە، رۋبرۋك ونىڭ اتاۋىن «بوككا» دەپ تاڭبالاعان.
يۋان داۋىرىندەگى دەرەكتەردىڭ بۇگىنگى (ورىسشا) وقىلۋى بويىنشا «بوگتاگ» (ن.شاستينا).
شىندىعىندا، بۇل سۇلاما بورىكتىڭ وزىندىك، ناقتى اتاۋى - بۇعتاق (ءراشيد-ءاد-دين، ءيبن باتتۋتا).
بىردەن كوزگە تۇسەتىن جانە ايرىقشا ءساندى، بيىك بورىك تۋراسىندا جان-جاقتى ءارى مول دەرەك بار. جازبا ماعلۇماتتار ءوز الدىنا، يۋان ءداۋىرى حانىمدارىنىڭ بەيجىڭدەگى يمپەراتور سارايىندا ساقتالعان سۋرەتتەرىندە بەينەلەنگەن جانە كەيىنگى كەزەڭدە قىتاي، ىشكى ءهام سىرتقى موڭعوليا باسپالارىندا ءتۇپنۇسقا قالىبىنا جاريالانعان، ءارى وسى نەگىزدە بۇگىنگى زامان سۋرەتشىلەرىنىڭ تۋىندىلارىندا كورىنىس تاپقان.
مەن گۋ-گۋدى قالاي جاساعانىن كوردىم، دەپ جازادى سيۋي تين. قايىڭنىڭ قابىعىن بۇتىندەي سىپىرىپ الادى دا، (قالىپقا كەلتىرگەننەن سوڭ) قىزىل ماقپالمەن، نەمەسە التىن ارقاۋ جىبەكپەن قاپتايدى، ال توبەسىنە شىبىقتان، ايتپەسە تەمىردەن ۇزىنشاق تاياقشا ورناتىپ، ونى قاراكوك (جۇقالتاڭ) كيىزبەن ورايدى دا، ءتۇستى قاۋىرسىن، الەم-جالەم ماتامەن ۇكىلەيدى، اسەمدىك جانە جەل سوققاندا ۇلبىرەپ تۇرماق ءۇشىن، دەپتى سيۋي تين.
گۋ-گۋ قايىڭنىڭ قابىعىنان جاسالادى، بيىكتەگى ەكى چي شاماسىندا (60 س م استام، - م.م.). سىرتىن قارا ماتامەن، ال داۋلەتتى ايەلدەر ءتۇستى جىبەكپەن قاپتاپ قويادى، توبەسىندەگى شىلاۋىشى قاز-ۇيرەك ىسپەتتى (ءسىرا، قاز-ۇيرەك قاۋىرسىنى، - م.م.). گۋ-گۋ كيگەن ايەلدەر الدەكىم اڭداۋسىزدا ءتيىپ كەتپەسىن دەپ، ۇنەمى ساقتانىپ جۇرەدى، ءۇيدىڭ ەسىگىنەن ەڭكەيىپ كىرەدى جانە شەگىنشەكتەپ قانا شىعادى، دەپتى چاڭ چۋن.
گۋ-گۋ سىمنان توقىلادى. ۇزىندىعى ءۇش چيدەن استام (ياعني، 93 س م ۇستىندە، - م.م.). قىزىل-كۇرەڭ ماتامەن قاپتاپ، ويۋ-ورنەكپەن ناقىشتاپ، ءىنجۋ-مارجان توگىپ قويادى. توبەسىندە شوشايعان تاياقشاسى بار. ونى قوڭىرقاي ماتامەن اسەمدەگەن، دەيدى چجاو حۋڭ.
ءامىردىڭ قاتىنىنىڭ باسىنداعى بۇعتاق دەپ اتالاتىن بيىك بورىك اسىل تاستارمەن زەرلەنگەن، توبەسىنە تاۋىس قاۋىرسىندارى قادالىپتى، دەپ جازادى ءيبن باتتۋتا.
سيمون دە سەنت-كۆەنتين بۇعتاقتىڭ الدىڭعى ەكى وڭىرىنەن سالبىراپ ءتۇسىپ، ومىراۋعا توگىلىپ تۇراتىن، كۇمىس شاپقان، التىندانعان سالپىنشاقتار (كادىمگى وڭىرجيەك، - م.م.) تۋرالى ايتادى، ەڭ ۇشىنا بەكىتىلگەن كىشكەنتاي قوڭىراۋلارى ايەلدەر قوزعالعان كەزدەردە سانمەن سىڭعىر-سىڭعىر ەتەدى، دەپتى.
ايەلدەردىڭ باسىنداعى دوڭگەلەكشە بورىك شىبىقتان، نەمەسە اعاش قابىعىنان جاسالادى، بيىكتىگى ءبىر شىنتاق (45 س م شاماسى، - م.م.)، [شوشاق[ توبەسى ءتورت قىرلى، تومەنگى جاعىندا جۋانداي بەرەدى، يىققا دەيىن تۇسەتىن باسكيىم ۇستىنە ورناتىلعان. سىرتى ءتۇرلى-ءتۇستى، قىمبات ماتامەن تىستالعان. ايەل زاتى بۇل باسكيىمسىز جۇرت الدىنا شىقپايدى، دەگەن كارپيني.
تۇرمىستاعى ايەلدەر باستارىن «بوككا» دەپ اتالاتىن نارسەمەن ساندەيدى. اعاش قابىعىنان، باسقاداي جەڭىل زاتتان جاسالادى. دوڭگەلەك، ۇلكەن، بيىكتىگى ءبىر شىنتاق، توبە جاعى ءتورت قىرلى. سىرتىن قىمبات ماتامەن تىستاپ قويادى، ءىشى قۋىس، ال قاق توبەسىنە ونىڭ دا ۇزىندىعى ءبىر شىنتاقتاي شىبىقشا قادايدى دا، ەڭ ۇشىنان باستاپ، تۇگەلىمەن تاۋىستىڭ، نەمەسە كوك-الا ۇيرەكتىڭ قاۋىرسىندارىن قىستىرىپ ادەمىلەيدى جانە (ماتا قاپتاۋ ۇستىنە) اسىل تاستار تاعادى. ايەلدەر شاشتارىن توبەسىنە ءتۇيىپ، كامشات بورىك كيەدى دە، بوككانى سونىڭ ۇستىنەن باسا ورناتىپ، باۋىن تاماق استىنان تارتىپ بايلاپ قويادى. كوپ ايەلدەر كەلە جاتقاندا الىستان قاراساڭىز، نايزا كوتەرگەن، دۋلىعالى ءبىر توپ اسكەر سياقتى كورىنەر ەدى. بورىكتەرى - دۋلىعا، ال ونىڭ ۇستىندەگى تاياقشا نايزاعا ۇقساپ كەتكەنى، دەيدى رۋبرۋك.
گۋ-گۋدى ناقىش-ورنەكتى، قىزىل-كۇرەڭ ماتامەن تىستاپ قويادى. ەڭ جوعارعى دارەجەسى - ۇلكەن، ودان سوڭ - ورتانشى، ودان ءارى - كىشكەنەسى. ەڭ بيىك بورىكتىڭ الدىڭعى ءوڭىرىن ويۋ، سۋرەتتەر كەستەلەنگەن ءىنجۋمەن اشەكەيلەپ قويادى. تىگىس تۇستارىن دا ءىنجۋلەپ كومكەرەدى. توبەسىنە ءتۇستى قاۋىرسىندار قادالادى، بۇلارى ايەلدەر ات ۇستىندە جۇرگەندە جەلبىرەپ تۇرادى، دەپ جازىلىپتى تاعى ءبىر قادىم تاۋاريحتا (ۆان گو-ۆەي - ن.مۋنكۋەۆ بويىنشا).
ياعني، ماناعى ءبىر شىنتاق، ەكى چي، ءۇش چي، ەسەبى، جارتى مەتردەن ءبىر مەترگە تاقاۋ، ءارقيلى ولشەمدەردىڭ بارى دە اقيقات بولعانى. بۇعتاق اتاۋلىنىڭ ءسانى مەن قۇنى عانا ەمەس، بيىكتىگى دە ءارقيلى ەكەن.
شىڭعىس حان زامانىندا كەڭىنەن قولدانىستا بولعان، قىتايداعى يۋان داۋىرىندە دە قاتاردان قالماعان، ەكە-ۇلىسقا جالعاس التىن وردادا ايرىقشا سانگە جەتكەن بيىك بۇعتاق بورىك كەيىندە مۇلدە ۇمىتىلعان، جوعالعان دەپ سانالادى. شىندىعىندا ولاي ەمەس. ءيا. كادىمگى، قازاقتىڭ ساۋكەلەسى عوي. قالىڭدىق كيەتىن ءراسىمدى باسكيىم رەتىندە كۇنى بۇگىنگە جەتىپتى. توبەسىنە قادايتىن شىبىقشاسىنان باسقاسى سول قالپىندا. حان، سۇلتان قىزدارى ءۇشىن، داۋلەتتى شونجاردىڭ ەركە-توتايى ءۇشىن، ءتىپتى، قاراپايىم، ورتا دارەجەلى شاڭىراقتان ۇزاتىلماق بويجەتكەن ءۇشىن ارنايى جاسالاتىن بولعان. ناقتى دەرەكتەردە بازءبىر ساۋكەلەنىڭ قۇنى ءۇيىرلى جىلقىدان اسىپ تۇسكەنى ايتىلادى.
مۇنداي ساۋكەلەنىڭ كەيبىر ۇلگىلەرى ەسكىلىكتى قازاق مادەنيەتىنە قاتىستى ءارقيلى مۋزەيلەر قورىندا ساقتالعان. بۇلاردىڭ بارلىعى دا ەجەلگى بۇعتاق ۇلگىسىن تانىتادى. ماسەلەن، ورتالىق قازاق مۋزەيىندە تۇرعان، XIX-XX عاسىرلار شەگىندە جاسالعان ساۋكەلەلەر، ءارقيلى سىپاتىنا قاراماستان، ۇيلەس ءبىتىمدى. بيىكتىگى 49 س م-73 س م ارالىعىندا؛ ۇزىنا بويى اسىل تاس، تانا، شىتىرا، زەرمەن اشەكەيلەنگەن، ميلىعى ۇلپا ەلتىرى (نۇرسان ءالىمباي مالىمەتى بويىنشا). ال سانكت-پەتەربورداعى كۋنستكامەرا دەرەكتەرىنە قاراعاندا، بۇل ساۋكەلەلەردىڭ كەيبىرى اسا بيىك، 80-90 س م شاماسىندا بولعانى اڭدالادى. داۋلەتتى شونجار، بي، سۇلتانداردىڭ ايەلدەرى كەلىن تۇسكەن كۇننەن كەيىن دە، كوپشىلىك مەرەكە، اتاۋلى جاعدايلاردا كيىپ شىعادى ەكەن. بۇل تۋرادا ناۋرىز جىرىندا دا ايتىلعان:
«ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە: باي شىعادى بالبىراپ،
قاسىندا جاس جەتكىنشەك، تۇلىمشاعى سالبىراپ؛
بايبىشە شىعار بالپيىپ، ساۋكەلەسى ساۋدىراپ،
قىز شىعادى قىلميىپ، ەكى كوزى جاۋدىراپ...»
ساۋكەلە - ءراسىمدى باسكيىم عانا ەمەس، ءسان-سالتانات كورىنىسى، وزگەشە ونەر تۋىندىسى. كەمى مىڭ جارىم جىلدىق تاريحى بار، ەسكىلىك جۇرناعى. ۇلى بابالار، اسىل انالار زامانىنان قالعان ءبىر ميراس دەر ەدىم. ءبىراق ەلەسكە اينالماعان. كۇنى بۇگىندە قىز ۇزاتقاندا، كەلىن تۇسىرگەندە ءاۋەلگىدەي تىم بيىك، سونشاما قىمبات بولماسا دا، ءارقيلى اشەكەيلى، ادەمى ساۋكەلە كيگىزەتىن سالت ۇمىتىلعان جوق. قىز-داۋرەن ءوتتى، ەندى تۇرمىستاعى ايەل بولدىڭ دەگەن ءسوز. باياعى بۇعتاق بورىك. بار ايىرما - جاڭا، زايىپتىق ءومىردىڭ بوساعاسى - توي كۇنى عانا كيىلەدى.