دۋلات يسابەك. شويىنقۇلاق - اڭگىمە

None
الاساپىران كوكتەمنىڭ كەزى ەدى. قىس بويى قار استىندا تۇنشىققان جەر بەتى ەندى ەمىن-ەركىن راقاتتانا تىنىس العانداي. اۋىل سىرتىنداعى قۇبا جوندار قىستان ابدەن تيتىقتاپ شوگىپ قالعان اتان تۇيەدەي، بوكسەسىن كۇننىڭ ءالسىز شۋاعىنا تويىمسىز تابىندىرا تۇسەدى.

بۇرىن اق قاردىڭ ۇستىنە الدەكىم قاراماي جاعىپ كەتكەندەي الىستان شۇبارلانىپ كورىنەتىن قارا جول، ەندى تاپتالعان قامىرداي كوزگە سارعىش شالىنادى. جەر بەتى ەرەكشە ءبىر جاندانىپ كەلە جاتىر. توپىراق استىندا بۇعىپ جاتقان تىرشىلىكتى قۇدىرەتتى كۇن ساۋلەسى قىتىقتاپ وياتىپ، بۇ دۇنيەگە سۇيرەلەپ شىعىپ جاتقان سياقتى. ءناپ-نازىك ەسىمدىكتەر، تاستى دا تەسىپ، وسىناۋ ومىرگە ەلجىرەي قاراپ كۇن كوزىنە جاپا-تارماعاي تەسىرەيە قالىسىپتى.

مەن ءۇش ايلىق مەحانيزاتورلار كۋرسىن ءبىتىرىپ، تىڭداعى ءبىر سوۆحوزعا ءدال وسى كەزەڭدە كەلىپ ەدىم. ماعان بۇل جەردىڭ ءاربىر ءشوبى دە، ادامى دا، دالاسى دا تانىس ەمەس. الىستان قاراعاندا كىشىگىرىم قالا سياقتى بولىپ كورىنگەن سوۆحوز، ىشىنە ەنگەنىمدە ۇيلەرى بىتىراڭقى، بەرەكەسى قاشىپ، سيرەپ سالا بەرگەندەي بولدى. كەلگەن بويدا ديرەكتوردىڭ كابينەتىنە كىردىم دە، ءبىر ساعاتتان سوڭ قىرعا جەر جىرتۋعا باراتىن بولىپ شىقتىم. قوس باسىنا ءبىر ماي تاسىعان ماشينامەن كەلىپ تۇسكەنىمدە، كۇن ءدال تۇستىككە تىرەلگەن ەدى. مۇندا ادام كوپ ەمەس ەكەن. كوك ءتۇتىندى بۋداقتاتىپ، وشاق باسىندا اسپازشى ەكى ايەل ىدىس-اياقتى سالدىرلاتىپ جاتىر. ونىڭ ءبىرى ماعان ءسال قاراپ تۇردى دا (استە، ءىنىسى مە، بالاسى ما، بىرەۋ كەلمەك بولعان عوي)، بوتەن ەكەنىمە كوزى جەتكەن سوڭ الدىنا تۇسكەن شاشىن يىعىنان اسىرا ءبىر لاقتىرىپ، ۇزىن اعاش كوسەۋمەن وتتى كوسەي باستادى.مۇنداعى جۇمىسشىلاردىڭ جاتاتىن ورنى - ۇلكەن كوشپەلى ۆاگون ەكەن. كىرىپ كەلگەنىمدە جوعارعى سورەدەن بىرەۋدىڭ جوتەلگەنىن ەستىدىم. ول باسىن كوتەردى دە:

- ءيا، بالا، بىزگە كەلدىڭ بە؟ - دەدى ماعان كوزىن سىعىرايتا قاراپ.

- سولاي بولعانى دا.

- مۇندا نە ىستەيسىڭ؟

- نە ىستەگەنى قالاي؟ جاتۋدان باسقانىڭ ءبارىن.

مىنا ءسوز ونىڭ قىتىعىنا ءتيىپ كەتسە كەرەك، تاماعىن ءبىر كەنەپ الدى دا، اياعىمنان باسىما شەيىن ءبىر قاراپ شىعىپ: - قاراي كور ءوزىن،- دەدى كۇبىرلەپ.- بايقا، بالا،مۇنداعىلار ساعان قۇرداس ەمەس. مىنە، مىنا سورەگە ورنالاس،- دەدى ول وزىنەن جوعارعى ورىندى كورسەتىپ.

مەن ءۇنسىز ارقامداعى قاپشىعىمدى شەشتىم دە، انانىڭ كورسەتكەن سورەسىنە قويدىم.

- جاسىڭ نەشەدە؟

- ون سەگىزدەمىن.

- ءىمم، دۇرىس. قازىر بريگادير كەلەدى. جۇمىسقا قاشان شىعاتىنىڭدى، كىممەن بىرگە ىستەيتىنىڭدى سودان بىلەسىڭ. ازىرگە جاتاسىڭ با، وتىراسىڭ با قالاعانىڭ ءبىلسىن، - دەدى ول سورەدەن سالبىراتىپ وتىرعان جەر اعاشتاي اياقتارىن ەرسىلى-قارسىلى قاعىستىرىپ. بۇل ادامدى العاشقى كەزدە ۇناتپاعانىممەن، تىلدەسە كەلە ءتاۋىر كورىپ كەتتىم. ءوزى كەشكى كەزەكتە ىستەيتىن بولعاندىقتان، بۇگىن تىنىعىپ جاتىر ەكەن. اتى - ولجابەك.

- ال، ىنىشەك،- دەدى ول اۋىلدان الىپ شىققان نان-پانىمدى جەپ وتىرعانىمدا يىعىما كۇرەكتەي الاقانىن سالىپ.- سونىمەن، تراكتورشى بولعىم كەلىپ وسىندا تارتتىم دەيسىڭ. نيەتىڭ جاقسى ەكەن، اپاڭدى ساعىنىپ، ءبىر كۇنى تۇندەلەتىپ تايىپ تۇرمايسىڭ با؟ وندايلار بىزدە بولعان.

- مەنىڭ انام جوق، - دەدىم تومەن قاراپ. ولجابەك ۇلكەن قوي كەزدەرىن ماعان ءبىر تاستادى دا، ورىنسىز بەرگەن سۇراعىنا ىڭعايسىزدانىپ قالدى.

- قوي، قايعىرما، - دەدى ول ءبىراز ۇنسىزدىكتەن سوڭ ماعان كوڭىل ايتقان بولىپ. - مەن دە انامنان ءدال سەندەي كەزىمدە اجىراعانمىن. مىنە، ەندى قازىر بىرەۋگە اكە، بىرەۋگە جەزدە بولدىم. مەنىڭ ەشكىمىم جوق ەدى، قايتا سەنىڭ اعالارىڭ بار ەكەن، مۇڭايىپ قايتەسىڭ، وينا، كۇل، مىنە دالا، مىنە تراكتور، ءمىن دە جەر جىرت، قايراتىڭدى اياماساڭ بولعانى.

وسى كەزدە ۇستىنەن ماي ءيىسى اڭقىعان تاپەلتەك بويلى، ويناقى كوز ءبىر ادام ىشكە كىرىپ كەلدى. ول سارعىش تارتقان تىستەرىن كورسەتە كۇلىپ، بىزگە جاقىندادى دا:

- ا، بىزگە كەلەتىن تراكتورشى سەن ەمەسسىڭ بە وسى؟ - دەدى كيىمىن شەشىپ جاتىپ.

- ءدال سولاي،- دەدى ولجابەك مەن ءۇشىن جاۋاپ بەرىپ.

- جاقسى، جاقسى، شويىنقۇلاقپەن بىرگە ىستەيتىن بولاسىڭ، ونىڭ كەزەكتەسى جوق ەدى.

ىشىمنەن «شويىنقۇلاق» دەگەندى قايتا-قايتا ءتۇيىپ وتىرمىن. اتى قىزىق ەكەن دەپ تە قويامىن.

ءتۇس اۋا بريگادير مەنى اتقا مىنگەستىرىپ الدى دا، جۇمىس جاققا قاراي الىپ جۇردى.

- انا تراكتوردى كوردىڭ بە؟ - دەدى ول الگىڭدە عانا قولدان جاساپ العان قامشىسىنىڭ سابىمەن بىزدەن شيرەك شاقىرىمداي جەردە كەتىپ بارا جاتقان تراكتوردى نۇسقاپ،- سەنىڭ باراتىنىڭ سول، قازىر اۋىستىرۋعا ءتيىسسىڭ.

مەن ونىڭ تاۋ بوكتەرىنە شاشىراي شىققان اجىرىق سياقتى موينىنا دەيىن قاپتاپ كەتكەن قىرىلماعان شاشتارىنان كوز الماي، ايتقانىن ءۇنسىز قۇپتاپ كەلەمىن.

- ال، جىگىت، ەندى ءتۇسىپ قال، مەن سوۆحوز ورتالىعىنا اسىعىپ بارا جاتىرمىن، بۇگىن سەنىڭ كەلەتىندىگىڭ تۋرالى اناعان ايتقامىن، جالعىزسىراپ، كوڭىلىڭ قۇلازىماسىن، - دەدى دە، اتىن جامباسقا ءبىر تارتىپ، شوقىراقتاتا جونەلدى.

مەن جول جيەگىنە شىعىپ ءبىراز تۇردىم دا، بولاشاق كەزەكتەسىمە قاراي جاڭا جىرتىلعان جۇمساق توپىراقتى ومبىلاي كەشىپ، اقىرىن ءجۇرىپ كەلەم. ول تراكتورىن توقتاتىپ قارعىپ ءتۇستى دە، مەنىمەن ناق ءبىر توبەلەسەتىن كىسىدەي، قيمىلسىز تۇرىپ قالدى.

- ءسالاماتسىز با؟ - دەدىم وعان جاقىنداي بەرە.

- ءيا، - دەدى ول زور داۋىسپەن. - قايدا باراسىڭ؟

- مەنى سىزگە جىبەردى...

- سەن «ءسىزىڭدى» قويا تۇر. مەنىمەن بىرگە ىستەيدى ەكەنسىڭ، قۇرداس بولاسىڭ. ءوزىڭ تىم ارىقسىڭ عوي، سەرەيىپ وسە بەرگەنشە جۋانداساڭ قايتەدى! - دەدى ول ايىرداي قولدارىن قالتاسىنان شىعارىپ.- تراكتور ايداۋعا شاماڭ كەلە مە؟

- شاما كەلگەندە، ءسىز ونى يتەرىپ جۇرگىزبەيتىن شىعارسىز، - دەدىم وعان اشۋىمنىڭ كەلگەندىگىن ءبىلدىرىپ.

- ويباي، مىنانى قارا! - دەدى ول ماعان وتكىر كوزدەرىن قاداي ءتۇسىپ.- سەن سويلەي بىلەدى ەكەنسىڭ عوي. ال، ءمىن تراكتورعا، كورەيىن قالاي ەكەنىڭدى. ءبىر جەرىڭ ۇناماسا بار عوي ايتپادى دەمە، قۋىپ جىبەرەمىن! - دەدى دە ول كۇركىلدەپ تۇرعان تراكتورعا كەلىپ ءوشىرىپ تاستادى.

- ال، وتالدىر دا جۇرگىز!

ءوستىپ ءجۇرىپ مەن ونىڭ بەت-پىشىنىنە كوز تاستادىم. ءجۇنىن جۇلعان قۇستىڭ دەنەسىندەي، بۇرشىك-بۇرشىك بەتىنە ۇسىگەن كارتوپتاي ەمىن-ەركىن مۇرىن جايلاسىپتى. و باستا ونى الدەكىم لاقتىرىپ جىبەرە سالعانداي، ءبىر جاعىنا قيسايا جابىسقان ەكەن. ءبىر كورگەن ادام ونى ءانى-مىنە قۇلاپ كەتەدى ەكەن دەپ مينۋت سايىق كۇتكەندەي ەدى. ونىڭ وسى ءتۇرى ماعان قورقىنىشتى بولىپ كورىندى. ساسقالاقتاپ ءجۇرىپ تراكتوردى وتالدىردىم دا، ۇستىنە قارعىپ ءمىندىم. اناۋ الگى ورنىندا قوزعالماستان تۇر.

تراكتور ورنىنان اقىرىن قيمىلداي باستادى. ارتىمنان الدەقالاي داۋىس شىعار ما ەكەن دەپ قۇلاعىمدى ءتۇرىپ كەلەمىن. ەشنارسە ەستىلمەيدى. ءبىراز ۇزاعان سوڭ ارتىما قاراسام، اناۋ سول ورنىندا ءالى تۇر. «نە دەگەن ادام، - دەدىم ىشىمنەن،- جىندى ما، ساۋ ما، ولىكتەي قاتىپ قالعانى نەسى؟»

مەن القاپتى ءبىر اينالىپ كەلسەم، اناۋ ءالى مەلشيىپ تۇر ەكەن.وسى جەردە ءوزىم ونىڭ مىنەزىنە كۇلىپ تە جىبەردىم. ونىڭ ءۇنسىز تۇرعانىنا قىجىرىم قايناپ، قول بۇلعاعانىنا دا قاراماي، جانىنان وتە شىقتىم. قارىمىن قايىرعىم كەلدى. قايتىپ ورالسام ول بۇلقان-تالقان اشۋلانىپ ءجۇر ەكەن. ۇرىسقاندا ۇستىڭگى ەرنى جەلدى كۇنگى تۇندىكتەي جەلپ-جەلپ ەتەدى.

- سەن بالا نەسىڭ!- دەدى قالشىلداپ. اشۋ تىعىلعاندا اۋزىنا وسىدان باسقا ءسوز تۇسپەي قالسا كەرەك.

- مەن نەمىن؟ اداممىن.

- ادامدى كورسەتەمىن مەن ساعان! سەن بۇيتە بەرسەڭ،كوردىڭ بە، اناۋ وتتىققا تىعىپ جىبەرەمىن! - دەدى تونە ءتۇسىپ. مەن تراكتوردىڭ كوكشىل ءتۇتىنى بۋداقتاپ شىعىپ جاتقان مۇرجاسىنا قارادىم. جىپ-جىڭىشكە، مەن تۇگىلى جۇدىرىعىم دا سىيمايدى. جايشىلىقتا بولسا كۇلىپ تە جىبەرەر مە ەدىم، ءدال قازىر ەزۋ دە تارتا المادىم. شىنىندا، تاپ وسى كەزدە ول مەنى كابينادان جۇلىپ الىپ، بەينە ءبىر قۇمىرىسقاداي تابانىمەن تاپتاپ، دىمقىل توپىراقتى اياعىمەن ءبىر-اق ىسىرىپ كومە سالاتىنداي كورىندى. ونىڭ الدەنەشە رەت ۇرىسا ايتقان سوزىنە ءتىل قايىرماپ ەدىم، ول ساباسىنا قايتا تۇسە باستادى.

- كوكىرەگىن قاراشى-اي، ءوزىنىڭ؟ - دەدى ول ىزاسى قايتىپ. - ال، ءجۇر، مەن تاڭەرتەڭ كەلەمىن.

ول جۇرە بەردى دە، كەيىن بۇرىلىپ:

- ءاي، اتىڭ كىم سەنىڭ؟- دەدى.

- سۇلتان.

- مەنىڭ اتىم كابينادا جازۋلى، تاۋىپ الارسىڭ، - دەدى دە، ءسال كىدىرىپ:

- تەمەكىڭ بار ما؟- دەدى.

- شەكپەيمىن،- دەدىم تراكتوردىڭ ءۇنىن جەڭبەك بولىپ بارىمشا ايقايلاپ. ول قولىن ءبىر-اق سىلتەدى دە، قوسقا قاراي جاياۋ تارتىپ كەتتى. جالعىز قالعان سوڭ، كابينانىڭ ءىشىن كوزىممەن شارلاي باستادىم. ءبىر كەزدە «ماي» دەگەن كورسەتكىشتىڭ ءدال ۇستىڭدەگى «الدانىش» دەپ جانتايتا جازىلعان ءىرى-ءىرى جازۋعا كوزىم ءتۇستى. «مۇنىڭ شويىنقۇلاعى نەسى، الدانىشى نەسى؟» - دەپ ويلادىم ىشىمنەن. بۇل - «ەر توستىك» ەرتەگىسىندەگى شويىنقۇلاققا تەڭەپ، قۇرداستارىنىڭ تاققان ايدارى ەمەس پە ەكەن؟ ەگەر ولاي بولسا، تاۋىپ قويىلعان. شىنىندا سولاي ەكەن، وعان كوزىم كەيىن جەتتى. مەن تراكتوردىڭ گازىن «ار-ر» ەتكىزىپ باسىپ قالىپ، ىلگەرى ءجۇرىپ كەتتىم. ءبىزدىڭ العاشقى تانىستىعىمىز وسىلايشا بولدى.

* * *

قالجىراعانىمدى سەزبەۋگە قانشا تىرىسسام دا، تاڭ اتۋعا ەكى-ءۇش ساعات قالعاندا كوزىم ەرىكسىز جۇمىلا بەردى. العاشقى كەزدەگى تراكتوردىڭ قۇلاق تۇندىرارداي داۋىسىن، ۇيرەنىپ كەتكەندىكتەن بە، ەندى ەستىمەيتىن دە سياقتىمىن. قۇلاعىما تەك بولات شىنجىرلاردىڭ «ساق-ساق» ەتكەنى عانا كەلدى. تراكتور مەنى ءبىر جوعارى، ءبىر تومەن تەربەپ، تىنىش ءبىر دۇنيەگە جەتەكتەگەندەي، ۇيقىمدى ۇيىستىرا تۇسەدى. ءوستىپ كەلە جاتىپ، ۇيىقتاپ كەتىپپىن. ءبىر كەزدە ماڭدايىم الدەقالاي ءبىر تەمىرگە سارت ەتە قالدى. تراكتور ارىلداپ بارىپ، تىنا قالدى. ءبىر سۇمدىقتىڭ بولعانىن سەزدىم دە،كابينادان اتىپ شىقتىم. جان-جاعىما كوز سالسام، ايدالىپ جاتقان جەر كورىنبەيدى. ۇيقى باسىپ، الدەقايدا لاعىپ كەتكەنىمدى سوندا عانا ۇعىپ، جۇرەگىم كەۋدەمنەن اتىپ شىعاتىنداي، تارسىلداپ سالا بەردى. تراكتور الدەقالاي ءبىر سۋ قازىپ كەتكەن جىراعا تۇمسىعىمەن تىرەلە توقتاپتى.

دۇنيەدەگى ەشقانداي سۇلۋلىققا ايىرباستامايتىن تاڭ الدىنداعى جىبەك جەل، تراكتوردىڭ كەۋدەسىنەن ماي ءيىسى اڭقىعان ىستىق لەپتى اقىرىن عانا بەتكە ۇرلەيدى. ارتى كوتەرىلىپ كەتكەن تراكتور، وسىنىڭ بارىنە ريزا سياقتى ءۇنسىز تۇر. تەك رادياتورداعى قايناپ كەتكەن سۋ عانا تىنىشتىقتى بۇزىپ، اش سيىردىڭ ىشىندەي كۇر-كۇر ەتەدى. وسى كەزدە قولىما جىپ-جىلى سۇيىق نارسە تامىپ كەتتى. سىرىڭكە جاعىپ قاراسام قان! الاقانىممەن سيپاپ كورىپ ەدىم، ماڭدايىم اشىپ سالا بەردى دە، قولىم جابىسىپ قالعانداي بولدى. زارەم ۇشىپ ساسقالاقتاعانىمنان، تامشىلاپ جۇرگەن قاندى بايقاماعان ەكەنمىن. باسىم اينالىپ، سۇلق ءتۇسىپ وتىرا كەتتىم. اينالا قۇلاققا ۇرعان تاناداي تىم-تىرىس. ايتسە دە، ۇيرەنىپ قالعان قۇلاقتان، الىستا كەلە جاتقان تراكتوردىڭ گۇرىلىندەي ءبىر سارىن ىزىڭداپ كەتەر ەمەس. ءبىر كەزدە شويىنقۇلاق كوزىمە ەلەستەپ كەتتى دە،جانىم تۇرشىگىپ سالا بەردى. و، سورلى باسىم، ەرتەڭ ول ماعان نە دەر ەكەن! وسى وي باسىمنىڭ مەڭ-زەڭ بولىپ،شەكەمنىڭ سولقىلداپ بارا جاتقانىن ۇمىتتىرىپ تا جىبەردى.

تاڭ قىلاڭداپ اتا باستادى.

بوز تورعايلار پىر-پىر ەتىپ، شىرقاۋ اسپانعا شىرىلداي كوتەرىلىپ جاتىر. كانيستردەگى اۋىز سۋعا بەتىمنىڭ قانىن جۋدىم دا، نە دە بولسا كۇتىپ الۋعا بەلدى بەكەم بۋىپ وتىرا بەردىم. ويتپەگەندە باسقا نە امال بار؟ مەنىڭ مۇشكىل حالىمدى كورىپ، مازاق ەتكىسى كەلگەندەي، تاۋ تاساسىنان كۇن دە موينىن قىلقيتىپ سىعالاي باستادى.

جارىق بولعان سوڭ عانا كوردىم، سوناۋ بەلدەن تارتىلعان سىزىق، ءدال ماعان كەلىپ تىرەلىپ تۇر. شويىنقۇلاق مەنى وسى ىزبەن تاۋىپ كەلەر دەپ، ارەكەتسىز وتىرمىن. ءبىرازدان سوڭ سول بەلدەن الدەكىمنىڭ قۋراي سياقتى مۇنارتقان تۇلعاسىن كوردىم. مەنى اۋىستىراتىن شويىنقۇلاقتان باسقا ەشكىم جوق ەكەنىن بىلسەم دە، ءدال وسى كەلە جاتقان باسقا بىرەۋ بولسا ەكەن دەپ تىلەپ وتىرمىن. ەگەر ول بولسا، ءسوز جوق مەنى جۇمىستان قۋادى!

ەندى كەلە جاتقان ادامعا قاراسام، بەتىمدى وت شارپىپ الاتىنداي سەزىنىپ، ول جاققا مۇلدە نازار اۋدارعىم كەلمەيدى. ويتكەنى شويىنقۇلاق بولىپ شىقسا شە؟ ءوي، قانداي قىلمىس جاسادىم مەن! ءبىر كەزدە بار باتىلدىعىمدى جيناپ، كەلە جاتقان ادامعا جالت قارادىم. ءدال ءوزى - شويىنقۇلاق! «ءبىتتىم» دەدىم دە، تومەن قاراپ وتىرا بەردىم. ول قاسىما جەتىپ كەلدى دە: - وي سۇلتان، نە بولدى، امانبىسىڭ؟ ياپىرماي، مەن سەنى دە، تراكتوردى دا ءبىر جاردان قۇلاپ قۇرىدى عوي دەپ ەدىم، امان ەكەنسىڭ،- دەدى ول ءبىر كۇرسىنىپ. - ۇيىقتاپ قالدىڭ عوي سەن، ءا، ءيا ۇيىقتاپ قالدىڭ. وقاسى جوق، ءبارى دە بولادى. وسىلاي قاراي كەتكەن ءىزىڭدى كورىپ، ەكەۋىڭنەن دە كۇدەر ءۇزىپ ەدىم. مىنا ءبىر جىرا باقىتىمىزعا تاپ بولىپتى، ايتپەگەندە انا جارعا بارىپ قويىپ كەتەتىن ەدىڭ.

- سۇلتان، سەن اقىماق، باسىڭدى نەگە كوتەرمەيسىڭ، ءالى ۇيىقتاپ وتىرعاننان ساۋمىسىڭ؟ سولاي دا بولار-اۋ، - دەپ ول مەنىڭ يەگىمنەن جوعارى كوتەردى دە، قانىمدى كورىپ شوشىپ كەتسە كەرەك: - ءوي، مىناۋىڭ نە،سوعىلعانبىسىڭ؟! - دەدى مەنى ەكى قولتىعىمنان جوعارى كوتەرىپ.

بۇلاي ەتەدى دەپ استە ويلاماعان مەن، شويىنقۇلاقتىڭ تاپ قازىرگى مەيىرىمىنە ءىشىم جىلىپ كەتتى. ول قولتىعىمنان كوتەرگەن سوڭ ءوزىمدى-ءوزىم ۇستاي الماي جىلاپ جىبەردىم. قاشانعى جىلاي بەرەرسىڭ، ءبىر كەزدە قويدىم عوي. ونى ماناعى كورسەتكەن جاعىنا قاراسام، شىنىندا دا ۇلكەن قۇلاما جارعا ەلۋ مەتردەي-اق جەتپەي توقتاپپىن. ياپىر-اي، بار بولسا، شىنىمەن-اق «قۇداي» ساقتاعان ەكەن!

- ال، جىگىتىم، سەن وسىندا وتىرا بەر، مەن بارىپ تراكتور الىپ كەلەمىن، ەكەۋمىز مىنانى تارتىپ شىعارا الماسپىز، - دەدى ول ەزۋ تارتىپ.

«شويىنقۇلاق» دەي جازداپ قالدىم دا، ءتىلىمدى تەز تارتا قويىپ:- الدانىش، سەن مۇنى ەشكىمگە ايتپاشى، - دەدىم جالبارىنعان ۇنمەن.

- مىنە، مىنە، سەن ءالى ۇيالا دا بىلەدى ەكەنسىڭ عوي. جارايدى، قالسىن ەكەۋمىزدىڭ ارامىزدا. ءبىراق ەكىنشىلەي ۇيقىڭ سەرگەك بولسىن.

بىرنەشە مينۋتتان كەيىن، ول قىردان ءارى اسىپ كەتتى. ارادا جارىم ساعاتتاي وتكەن سوڭ، تراكتور قيا بەتتەن قايقاڭ ەتىپ شىعا كەلىپ، بەرى قاراي بۇرىلدى دا، ارقىراعان بويى ەكىنشى تراكتوردىڭ قارسى الدىنا شار اينالىپ تۇرا قالدى. ءبىز كوپ اۋرەلەنبەي-اق، جۇمىستى رەتىنە كەلتىردىك.

- ال، سۇلتان،- دەدى شويىنقۇلاق بەتىنىڭ تەرىن ماي-ماي شاپكىسىمەن ءبىر ءسۇرتىپ، - سەن بارىپ دەم ال، ءوزىم بارعان سوڭ كەلەسىڭ. انا تراكتوردى مىنە كەت تە، ولجابەك دەگەن تراكتورشىعا تابىس ەتە سال، قازىر ونىڭ كەزەكتەسى جۇمىسقا شىعۋى كەرەك، جاراي ما؟

- جارايدى.

- ال، سولاي ەت...

مەن ۆاگونعا كىرىپ كەلسەم، ەكى-ءۇش ادام كارتا ويناپ وتىر ەكەن.

- و، سۇلتان قالاي، دالا ءومىرى ۇنادى ما؟ - دەدى ولجابەك ورنىنان اتىپ تۇرىپ. مىنا شەكەڭدەگى نەمەنە، انا شويىنقۇلاق ۇرعاننان ساۋ ما؟

- جوق. الگىندە ءبىر قاتىپ قالعان گايكانى بالعامەن سوعامىن دەپ...

- و، ابايلاۋ كەرەك، جامان ءتيىپتى عوي وزىڭە. كەل، تەز تاڭىپ بەرەيىن،- دەپ ول ءدارى قوبديشاسىن اشتى دا، مايدى باتتاستىرا جاعىپ، شەكەمدى اينالدىرا شاندىپ تاستادى.

- بۇل كەشە كەلگەن جىگىت ەدى، - دەدى ول وتىرعاندارعا تانىستىرىپ،- شويىنقۇلاقتىڭ كەزەكتەسى.

- كىمنىڭ كەزەكتەسى بولسا دا كەلسىن، كارتا وينايىق، بىزدە ءبىر ادام جەتپەي تۇر عوي، - دەدى بۋىنا قىرىلداي شىققان ءبىر داۋىس.

- جوق، بۇعان دەم الۋ كەرەك. الدە، ءبىراز ويناعىڭ كەلە مە، سۇلتان؟

- مەن ويناي بىلمەيمىن.

- مىنە، مىنە جىگىت! - دەدى الگى داۋىس. - سىرىقتاي بولعانشا كارتا بىلمەيدى. ەسىتىپ وتىرسىڭ با، تۇرتاي، كارتا بىلمەيدى! ەح-ەح-ەح.- نەمەنەگە شيقىلداي قالدىڭدار! - دەدى ولجابەك ولارعا جاقتىرماي قاراپ. - كارتا بىلمەۋ دە كۇلكى مە؟ ال، سۇلتان، سەن تىنىعىپ ال، ولاردىڭ سوزىنە قۇلاق قويما. جۇمىستان شارشاپ شىققان ادامدار، كەيدە وسىلاي دا كوڭىل كوتەرىپ العىسى كەلەدى. ەندى جاتا عوي، سەنى بىرەۋ تۇنىمەن الديلەپ شىقپاعان بولار.

تاماققا دا زاۋقىم سوقپاي، ولجابەكتىڭ ماعان مەنشىكتەگەن كەشەگى ورنىنا شىعىپ، جاتىپ قالدىم.

شالقامنان ءتۇسىپ، العاشقى ەڭبەك اۋىرتپالىعىنان تۇلا بويىمنىڭ شارشاعانىن سەزىپ، سونداي ءبىر ءتاتتى ۇيقىنىڭ قۇشاعىنا ەنىپ بارا جاتىرمىن. ءوزىمنىڭ ەسەيىپ، ءبىر ادامنىڭ مىندەتىن اتقارۋعا جاراپ قالعانىمدى تۇڭعىش رەت سەزىنىپ، ىشتەي ماساتتانا كوز جۇمدىم...

ءبىر كەزدە: «شويىنقۇلاق، شويىنقۇلاق» دەگەن داۋىستان ويانىپ كەتىپ، سىعىرايتا كوزىمدى اشتىم دا، ماناۋراپ ءبىراز جاتتىم.

- ويپىرماي، شويىنقۇلاقتىڭ سوڭداي دا قىلىقتارى بار دە! ەه-ەه-ەه!

- ۋه، ۋه.

- شىعادى ودان، شىعادى،- دەگەن داۋىستان تومەنگى جاقتان جامىراي ەستىلىپ جاتىر.

ولاردىڭ شويىنقۇلاقتىڭ سوۆحوزعا العاش كەلگەندە،ءبىزدىڭ وسى بريگادير تىلەۋعابىلدىڭ قالاي ماسقاراسىن شىعارعانىن بىلەسىڭدەر مە؟

- جوق، قالاي شىعارىپتى؟

- ە، ايتشى؟

- و، ول بۇدان دا قىزىق، - دەدى الگى قارلىققان داۋىس. - ول الگىندە عانا مەنى كارتا ويناۋعا شاقىرعان ادام ەدى.

ول بىلاي بولعان دەدى ءسوزىن جالعاپ:

- شويىنقۇلاقتىڭ العاش رەت سوۆحوزعا كەلىپ، جەر ايداپ جاتقان كەزى بولسا كەرەك. ءبىزدىڭ تىلەۋعابىل جاقسى ادام بولعانىمەن مىنەزى شارت، ءتىلى اششى عوي. شويىنقۇلاقتىڭ ايداپ كەتكەن جەرىن قامشىسىنىڭ سابىمەن ءارى-بەرى ولشەپ تۇرىپ:

- ءاي، مۇندا كەل. كوردىڭ بە نە ىستەپ قويعانىڭدى؟ قىرىق سانتيمەتردىڭ ورنىنا، وتىز-اق الىپسىڭ. ءبارىن ساعان قايتا جىرتقىزامىن، - دەيدى.

- جوق، ءسىز تەك ويپاڭ جەردى عانا ولشەپ تۇرسىز، باسقا جەرىنىڭ ءبارى قىرىقتان كەم سوقپايدى، - دەپتى اناۋ. سونىمەن نە كەرەك، ەكەۋى ەرەگىسىپ، ءبىراز جەرگە بارىسىپ قالىپتى. العاشىندا، مومىن عوي، شويىنقۇلاق ءۇنسىز تۇرا بەرىپتى. ال، اناۋ ونى باسىنىپ:

- وڭباعان، جەر جىرتۋدى ءالى ۇيرەتەمىن مەن ساعان، - دەپتى.

- ءاي، بريگادير بولماق تۇگىلى، قۇداي بولساڭ دا، الگى ءسوزىڭدى قايتالاپ ايتساڭ، ايتپادى دەمە، سويىپ سالامىن، - دەيدى شويەكەڭ.

- سەن كىمدى سوياسىڭ، مىنا مەنى مە؟ كىمگە شاماڭ كەلەدى، وڭباعان شويىنقۇلاق! - دەپ اناۋ وزەۋرەيدى. وندا شويىنقۇلاقتى ءبارىمىز دە الدانىش دەپ شىن اتىمەن اتايتىنبىز. «وڭباعان شويىنقۇلاق» دەگەن ءسوزدى العاش ەسىتكەن ول، بريگاديرگە بۇركىتتەي ءتونىپ:

- ءاي، نە دەدىڭ؟ قايتا ايتشى!- دەيدى.

- نەسى بار؟ وڭباعان شويىنقۇلاقسىڭ! - دەيدى اناۋ قايتالاپ. ءبىراق ايتارىن ايتسا دا، ءتۇرى بۇزىلىپ كەتكەن شويىنقۇلاقتان سەسكەنىپ، اتىنا مىنە سالىپ قاشپاق بولادى. شويىنقۇلاق ونى جۇلىپ الادى دا، ءبىراز مىجىپ-مىجىپ، ەرگە تەرىس قاراي وتىرعىزىپ، شىلبىرمەن ابدەن شانديدى دا، قالتاسىنداعى تەمەكىدەن اتىنىڭ قۇيرىعىنا قۇيىپ، جۇگەنىن سىپىرىپ قويا بەرەدى. ءوزى قولعا جاڭا ۇيرەنگەن تاي ەدى، ەكى كوزى ەدىرەيىپ شابا جونەلىپتى عوي. قايدا بارىپ توقتارى بەلگىسىز تىلەكەڭ، ەردەن مىقتاپ ۇستاپ، «ارۋاققا» سىيىنىپ تارتا بەرەدى. سول تايدى مەنەن ونىڭ ساتىپ العانىنا نەبارى 5-6 اق كۇن بولاتىن. اساۋ تاي، قۇيعىتىپ وتىرىپ، جەم جەگەن جەرىنە كەلمەسىن بە. ۇيدە ەشكىم جوق، جالعىز وتىر ەدىم، تامدى الدەكىم دۇسىرلەتىپ، الدەنەشە رەت اينالا شاپتى دا، ات تەرەزەنىڭ الدىنا كەلىپ وسقىرىنا تۇرا قالدى.

«ياپىر-اي، ءتۇن ىشىندە ءۇيدى اينالىپ شاۋىپ جۇرگەن كىم بولدى ەكەن؟!»- دەپ دالاعا شىقسام، ەر ۇستىندە تەرىس قاراپ قالشيىپ بىرەۋ وتىر. - كىمسىڭ ەي؟ - دەدىم. ءۇن جوق. - ءاي، ءتىلىڭ بار جانسىڭ با، كىم كەرەك ساعان؟

- ويباي، ماقىش، مىنا ماسقاراشىلىق تىسىڭنەن شىعا كورمەسىن، الدىمەن مەنى شەششى، - دەدى. داۋسى دىرىلدەپ ارەڭ شىعادى. قاراسام، ءوزىمىزدىڭ تىلەۋعابىل! ءبارىن شويىنقۇلاق ىستەپتى. سودان بەرى ەكەۋى سويلەسپەيتىن كورىنەدى. ايتپا دەپ ەدى ايتتىم عوي.

جۇرتتىڭ ءبارى ىشەكتەرى قاتا، جان-جاعىنا قيسايا كۇلىپ جاتىر. مەن دە ەرىكسىز كۇلىپ قويدىم دا، بريگاديردىڭ كەشە: «سوۆحوز ورتالىعىنا اسىعىپ بارا جاتىرمىن»، - دەپ شويىنقۇلاققا نەگە جاقىن بارماعانىنىڭ سەبەبىن تۇسىنە قويدىم. ءبارى دە ابدەن كۇلىسىپ بولعان سوڭ باياعى داۋىس: -ءاي، وسى شويىنقۇلاق ءنازيراعا عاشىق ەكەن،- دەدى سىبىرلاعانداي ۇنمەن.

- قوي ءارى.

- سوق وتىرىكتى.

- سەنىڭ دە ەستىمەيتىنىڭ جوق ەكەن.

- سەندەر تاڭدانباڭدار. ءبىر كۇنى مەن قالتاسىنان تەمەكى الا بەرگەنىمدە، ءبىر قاعاز ىلەسە شىقتى. اشىپ قالىپ ەدىم: «ءنازيرا» دەگەن ءىرى جازۋ جالت ەتە قالدى. قىزىق ءۇشىن وقي سالايىن دەپ، ەندى كىرىسە بەرگەنىمدە، شويىنقۇلاق جەتىپ كەلىپ، قاعازدى قولىمنان جۇلىپ الدى.

- اقىماق، ەكىنشى رەت بىرەۋدىڭ قالتاسىنا ءتۇسۋشى بولما! - دەدى دە، ماعان ىزبارلانا ءبىر قاراپ، تاماق ىشۋگە ءجۇرىپ كەتتى.

- سولاي دە؟

- ودان بۇل دا شىعادى ەكەن-اۋ؟

- ءبارىبىر ءنازيرا وعان كونبەيدى.

«مىنە قىزىق، شويىنقۇلاقتىڭ ءنازيراعا عاشىقتىعى شىن با ەكەن!»- دەدىم ىشىمنەن. ال شىن بولسا ول كىم بولدى؟ «اس پىسىرۋشى ايەلدەردىڭ ءبىرى ەمەس پە؟ قوي وعان شويىنقۇلاق جاقىنداپ نە قىلسىن. جوق، اناۋ اڭگىمە جوقتا اڭگىمە تۋدىرىپ وتىر ما؟ مەيلى، كەيىن ايتەۋىر ءبىر كوزىم جەتەدى عوي». راس، كەيىننەن ءبىلدىم، ءنازيرا دارىگەر قىز ەكەن. ول قوس باسىنا اپتا سايىن كەلىپ-كەتىپ جۇرەتىن.شويىنقۇلاقتىڭ عاشىعى سول ەكەن عوي.

- ال، جۇمىسقا باراتىن ۋاقىت بولدى، جىگىتتەر،كۇلدىك، ازىلدەستىك، وسى دا جەتەر، ەندى تۇرايىق، - دەگەن ولجابەكتىڭ داۋسى ەستىلدى. بىرنەشە مينۋت وتكەن سوڭ، ۆاگوندا مەنەن باسقا ەشكىم قالمادى. كەشكە شويىنقۇلاق كەلگەن سوڭ، مەن جۇمىسقا كەتتىم. وسىلايشا الدەنەشە كۇندەر ارتتا قالدى. وسىنداعى بىرگە جۇمىس ىستەيتىن ادامداردىڭ بارىمەن دە تانىسىپ الدىم. ال شويىنقۇلاق ەكەۋمىز مۇلدە دوس بولىپ كەتتىك. ول مەنى ىنىسىنەن دە ارتىق كورەتىن بولدى. ءتىپتى، كەي كۇندەرى، «سۇلتان، سەن تىنىعا عوي، شارشاعان شىعارسىڭ، بۇگىن مەن-اق ىستەپ كەلەيىن»، - دەپ قانشا قارسىلاسسام دا، تۇنگى كەزەكتى ءوزى اتقارىپ كەلىپ ءجۇردى. كەي كەزدە سەلدىر شاشىمنان سيپاپ تۇرىپ: «سەندەي ءىنىم بولسا مەن قانداي باقىتتى بولار ەدىم، سۇلتان، سەنى سونداي جاقسى كورەمىن. ءبىراق وجەتسىڭ، ءتىل تارتۋ دەگەندى بىلمەيتىن ءبىربەتكەيسىڭ»، - دەيتىن. سۇيتەتىن دە، اۋىر ءبىر كۇرسىنەتىن.

ونىڭ دا سەبەبىن تۇسىنە قوياتىنمىن. ويتكەنى ونىڭ وزىنەن باسقا ەشكىمى جوق ەدى. ول جاس كەزىندە بالالار ۇيىندە تاربيەلەنىپ ءارتۇرلى ءومىر سوقپاقتارىنان وتكەنىن، سونان سوڭ اسكەري بورىشىن وتەپ، وسىندا كەلگەنىنە دەيىن ماعان ءبىر كەشتە ايتىپ بەرگەن بولاتىن. كەيىننەن ءبىلدىم، مۇنداعى جىگىتتەردىڭ ءبارى دە ونى «شويىنقۇلاق» دەۋگە باتا الماي، كوزىنشە الدانىش دەپ اتايدى ەكەن. ال ونىڭ كوزى تايسا-اق بولدى، الدانىش اتى مۇلدەم ۇمىتىلىپ سالا بەرەدى. ءبىر كۇنى مەنىڭ ودان شاپالاق جەپ قالعانىم دا بار. ول بىلاي بولدى. ەكەۋمىز تراكتوردىڭ ءۇزىلىپ كەتكەن شىنجىرىن جالعاپ جاتىرمىز. ءبىراز تەرلەگەنىمىز بوسقا كەتىپ، ءىسىمىز ونبەي-اق قويدى. مۇندايدا ول وزىنەن-ءوزى قاتتى اشۋلانىپ ءجۇرۋشى ەدى. نامىسىنا بولماشى ءتيىپ كەتسەڭ-اق، سالىپ جىبەرۋدەن تايىنبايتىن. شارشاپ كەتكەن سوڭ، ەكەۋمىز تراكتوردىڭ كولەڭكەسىنە جاتىپ دەم الدىق. ول ەتبەتىنەن ءتۇسىپ تەمەكى تارتىپ جاتىر.

- سەن نەگە ارىقسىڭ-ەي؟ - دەدى ءبىر كەزدە ول بەتىمە باجىرايا قاراپ. ول اشۋى كەلگەندە كوبىنەسە وسىلاي دەپ سۇرايتىن. مەنىڭ ىزام كەلىپ كەتتى دە:

- سەن نەگە شويىنقۇلاقسىڭ؟ - دەدىم.

- ءاي، اقىماق، قايتا ايتشى، نە دەدىڭ؟ - دەدى بەت-اۋزى جىبىر-جىبىر ەتىپ.

- نە دەگەنىمدى ەسىتتىڭ عوي.

وسى كەزدە، ونىڭ قالاي ۇرعانىن بىلمەيمىن، وتكىر شاپالاق جاعىمدى دۋ ەتكىزدى. مەن بەتىمدى ۇستاپ وتىرىپ قالدىم. - باسقا بىرەۋ بولعاندا ءتيىستى سىباعاسىن الاتىن ەدى، ساعان عانا جەڭىل جازا قولدانىپ وتىرمىن، ەكىنشى ەسىڭدە بولسىن، - دەدى ول تەمەكىسىنىڭ تۇقىلىن قاراقوشقىل توپىراققا كومىپ جاتىپ.سودان كەيىن مەن ونى ەشقاشان دا «شويىنقۇلاق» دەمەيتىن بولدىم. ول دا الگىندەي سۇراق قويماۋعا ۋادەسىن بەردى.

وسىلايشا تاعى بىرنەشە كۇن ءوتتى. ءبىر كۇنى كەشكە تاماقتانىپ بولعان سوڭ، اناۋ-مىناۋىمدى الىپ، جۇمىسقا قاراي اياڭدادىم.ءبىراز ۇزاپ كەتكەنىمدە ارتىمنان شويىنقۇلاقتىڭ:

- ءاي، سۇلتان، توقتا، توقتا!- دەگەن داۋسىن ەستىدىم.

ول قاسىما ەنتىگىپ جەتىپ كەلدى دە:

- بۇگىن ەكەۋمىز بىرگە ىستەيىك،- دەدى ىرجيا كۇلىپ.

- جارايدى. ءبىراق سەنىڭ دەمالۋىڭ كەرەك قوي، ەرتەڭ جۇمىسقا شىعاسىڭ.

- وي، ءبىر كۇنگى ۇيقىنى قويشى.

- وندا مەيلى، كەتتىك.

...ەكەۋمىز ءۇنسىز وتىرمىز. تراكتور قارا ءتۇندى قاق جارىپ، ارقىراپ ءجۇرىپ كەلەدى. ءبىر وراسان ءدۇبىردىڭ تاپ كەلگەنىن سەزگەندەي جۋسان-جۋساننىڭ تۇبىنە قوناقتاعان بوز تورعايلار، پىر-پىر ۇشىپ، بەلگىسىز قاراڭعىلىققا سۇڭگىپ جاتىر. ءتۇننىڭ ءبىراز مەزگىلى ءوتتى. ءبىر كەزدە شويىنقۇلاق قۇلاعىما ايقايلاپ: «توقتاشى» - دەدى. مەن توقتاتا قويدىم. «ءوشىر» دەدى. ءوشىردىم. سويتسەم دە تاڭ-تاماشا قالىپ تۇرمىن.

- سۇلتان، سەن تىسىڭنەن شىعارمايسىڭ با، مەن ساعان ءبىر نارسە ايتايىن.

- جاقسى.

- سولاي دە... ايتشى، سەن عاشىق بولىپ كوردىڭ بە؟ - دەدى ول داۋسىنا ازداپ ءدىرىل ارالاسىپ.

مەن بىرەۋدەن ەستىگەنىمدى دە، ءوز باسىمنان وتكەندى دە ايتىپ بەردىم. ول ۇزاق ۋاقىت ءۇنسىز تىڭداپ بولدى دا:

- سەن وعان ۇيلەنەسىڭ بە؟- دەدى.

- نەسى بار، ۇيلەنەمىن.

- سەن قانداي باقىتتىسىڭ، سۇلتان، - دەدى ول ءبىر كۇرسىنىپ. - سۇيگەن قىزىڭ بار، حات جازىسىپ تۇراسىڭدار.

مەن ونىڭ ءنازيراعا عاشىق ەكەنىنە ءدال وسى ساتتە كوزىم جەتتى دە، بەتىنە قارادىم. ءبىراق قاراڭعىدا جۇزىنە قانداي وزگەرىس ەنگەنىن اڭعارا المادىم.

- سەن بىرەۋگە عاشىقسىڭ عوي، الدانىش؟

- ءيا. مەن ءنازيرانى سۇيەمىن، - دەدى ول سىبىرلاعانداي. ءسويتتى دە كەنەت سەرگي ءتۇسىپ. - سۇلتان، سەن جاقسى دا جازا الاسىڭ، ماعان قاراعاندا ءتىلىڭ دە بار، كەل ەكەۋمىز حات جازايىقشى، - دەدى ەنتىگە سويلەپ.

- بولسىن. ءبىراق سەنىڭ نە ايتپاق بولعانىڭدى مەن قايدان بىلەيىن.

- ءوزىم ايتىپ وتىرامىن عوي.

- ال جاقسى، قالام، قاعازىڭ بار ما؟

- بار.

ول قالتا شامىمەن جارىق قىلىپ وتىردى دا، مەن قاعازدى دايىندادام.

- ال ايت.

شويىنقۇلاق ۇزاق ويلانىپ، بىلاي دەدى:

«قىمباتتى جاننان ارتىق كورۋشى اق ساۋلەم ءنازيرا، قالاي، امان-ەسەن دەنساۋلىقتىڭ ارقاسىندا...»

- ءوي، مىناۋىڭ اماندىق حات قوي جانىم-اۋ.

- ەندى قالاي باستاۋ كەرەك؟

ونىڭ ماندىتىپ ەشتەڭە ايتپايتىنىن ۇقتىم دا:

- سەن ءبىراز ءجۇرىپ كەلە عوي، ءوزىم جازۋعا تىرىسايىن،- دەدىم. ول بالاشا قۋانىپ، سەكىرە جونەلدى. ەندى قالتا شامنىڭ جارىعىن قاعاز بەتىنە تۋرالاپ قويدىم دا، بارىمدى سالىپ جازا باستادىم. ەلجىرەگەن عاشىق جىگىتتىڭ جۇرەك سەزىمىن قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىپ بولدىم-اۋ دەپ، حات سوڭىن ەكى شۋماق ولەڭمەن ءبىتىردىم. شويىنقۇلاق: «بولدىڭ با؟» دەپ، وسى ۋاقىتقا دەيىن الدەنەشە رەت كەلىپ كەتتى. ەندى ونى شاقىرىپ الىپ وقىپ بەردىم. ولەڭنىڭ ەڭ سوڭعى شۋماعى بىلاي اياقتالۋشى ەدى.

سارعايىپ جۇرەك ەزىلدى،

سەن ءۇشىن پيدا بولسىنشى،

باقىتقا بولەپ سەزىمدى

جانىمدى نۇرعا تولتىرشى.

بۇل ءتورت اياعىن تەڭ باسقان ولەڭ بولماسا دا، شويىنقۇلاققا مەيلىنشە ۇنادى.

- مىنە، سەن قاندايسىڭ، مىنە سەن قاندايسىڭ اقىماق! - دەي بەردى ول قۋانعاننان.

ول بۇل حاتتى الدەنەشە رەت وقىپ شىقتى. ءبىراق مۇنىڭ بارىنەن اۋىرى - حاتتى مەن اپارىپ بەرەتىن بولدىم. ويتكەنى، قۇپيا ەكەۋمىزدىڭ عانا ارامىزدا بولۋى كەرەك. حاتتى مەن ءنازيراعا تابىس ەتتىم. ول وقىپ شىقتى دا، بەتى شيەدەي بوپ قىزارىپ سالا بەردى. ءبىراق ەشنارسە دەپ ءتىل قاتپادى. جاۋاپ جازار دەپ ءبىز ەكى-ءۇش كۇن كۇتتىك. ءبىراق ودان حابار بولمادى. وسىدان سوڭ، شويىنقۇلاق كوپ تۇندەردى مەنىمەن بىرگە وتكىزىپ ءجۇردى. ول ءنازيرا تۋرالى ءارتۇرلى ءتاتتى قيالعا شومىپ، سول قيالدان جانى راحات تاپقانداي، اسپانداعى شاپىرلاعان جۇلدىزدارعا كۇلە قاراپ، الدەنە دەپ سىبىرلاسىپ وتىرۋشى ەدى. «ءنازيرا سۇلۋ-ا، ءنازيرا اقىلدى-ا؟» - دەگەن سوزدەردى ساعات سايىن قايتالاۋدان جالىقپايتىن. ونىڭ جۇرەگى وسىنشاما نازىك بولار دەپ مەن ەشقاشان دا ويلاماعان ەدىم.

ءنازيرادان ءالى كۇنگە دەيىن جاۋاپ بولماعان سوڭ، ءبىز حاتتىڭ ەكىنشىسىن، ءۇشىنشىسىن، ءتىپتى ءتورتىنشىسىن دە جازدىق. ودان سوندا دا جاۋاپ كەلمەدى. بايعۇس شويىنقۇلاق قاتتى مۇڭايىپ ءجۇردى؛ الدەنە كۇتكەندەي، دەگبىرسىزدەنە باستايتىندى شىعاردى. مەنىڭ وعان جانىم اشىدى دا، ءنازيراعا مەيلىنشە ىزام كەلدى. سونان سوڭ نە ارى، نە بەرى بولشى دەدىم دە، قىتىعىنا تيەتىن ۇزىن سونارلى حات جازىپ، ءبىر كەلگەندە قولىنا ۇستاتا سالدىم. ءبىر كۇنى ۆاگوندا جالعىز ءوزىم وتىر ەدىم، اس پىسىرۋشى ايەل كىرىپ كەلىپ:- سۇلتان،مىنا حاتتى دوقتىر قىز ساعان بەرە سال دەپ ەدى، - دەپ ءتورت بۇكتەلگەن قاعازدى مەنىڭ الدىما تاستاي سالدى دا، شىعىپ كەتتى. حاتتى اشىپ، وقىپ شىققانىمدا، دەنەم تۇرشىگىپ سالا بەردى.

«مەنىڭ باسقا جىگىتىم بار. ەندى كوپ بايلانىسا بەرۋشى بولما. وسىمەن ءبارى دە ءبىتسىن، شويىنقۇلاق» دەپتى. شويىنقۇلاقتىڭ شىن اتى الدانىش ەكەنىن ءنازيرانىڭ بىلمەۋى دە مۇمكىن ەدى. حات جازعاندا الدەكىمنىڭ قولىنا تۇسە قالسا، مەن ەكەنىمدى ءبىلىپ قويار دەپ، شويىنقۇلاق اتىن جازدىرمايتىن. مەن اۋىزشا عانا ايتىپ ءجۇرۋشى ەدىم. بۇل حاتتى شويىنقۇلاققا كورسەتەرىمدى دە، كورسەتپەسىمدى دە بىلمەي،ءارى-ءسارى بولدىم. وقىتايىن دەسەم، ونى ايايمىن، وقىتپايىن دەسەم ول بايعۇس ءدال وسىلايشا جىلدار بويى سەرگەلدەڭگە ءتۇسىپ جۇرە بەرۋى مۇمكىن. اقىرىندا، نە دە بولسا كورسەتەيىن، مىناداي حالدە قالعاننان گورى، ءۇمىتىن ءبىرجولاتا ۇزگەنى دۇرىس بولار، - دەگەن توقتامعا كەلدىم دە،القاپ باسىنا كەلدىم. ول مەنىڭ مەزگىلسىز كەلۋىمنەن ءبىر جىلى حابار كۇتىپ، تراكتوردان سەكىرىپ ءتۇستى دە، ماعان قارسى جۇگىردى.

- نە، حات بار ما؟

- بار،- دەدىم كۇبىرلەپ قانا. ول مەنى اسپانعا تىماقشا لاقتىرىپ، بىرنەشە رەت قايتا قاعىپ الدى.

- ال، نە دەپتى، وقىشى؟

- ءما، ءوزىڭ وقى، - دەدىم دە تراكتوردىڭ كولەڭكەسىنە كەتىپ قالدىم. ول وقىپ شىعىپ، ەسىنەن ايىرىلعان ادامشا، سول ورنىندا قاتتى دا قالدى. الدەنە دەپ وزىنە-ءوزى كۇبىرلەپ تۇرعانىن دا كورىپ قالدىم. «و، بيشارا شويىنقۇلاق، عاشىق بولىپ نەڭ بار ەدى؟» - دەيمىن ىشىمنەن. بۇل ونى كەمسىتۋ ەمەس، اياعاندىعىمنان ەدى. قاسىما كەلگەندە ونىڭ كەزەرگەن ەرىندەرى «شويىنقۇلاق» دەگەندى ەرىكسىز قايتالاۋمەن بولدى. بارىنەن دە بۇرىن وعان ءنازيرانىڭ وسى ءسوزى قاتتى باتسا كەرەك. ويتكەنى ءسۇيۋ بىلاي تۇرسىن، ول ونىڭ نامىسىنا ءتيدى عوي. ءبىز كەشكە دەيىن ءبىر-بىرىمىزگە ءتىل قاتقانىمىز جوق.

وسىدان سوڭ شويىنقۇلاق مۇلدە وزگەرىپ كەتتى. كەي تۇندەرى ۇيقى كورمەي دالادا سەبەپسىز ساندالىپ ءجۇرىپ-ءجۇرىپ، تاڭ اتقان سوڭ تاماق تا ىشپەي تراكتورعا كەتىپ قالاتىندى شىعاردى.

جىعىلعان ۇستىنە جۇدىرىق دەگەندەي، ءبىر كۇنى ءنازيرانىڭ كۇيەۋگە تيگەنىن ەستىدىك. سول كەزدە شويىنقۇلاقتىڭ ءجۇزى جەر بەتتەنىپ، تۇتىگىپ كەتتى. جۇدىرىقتارىن كىمگە ارناعانى بەلگىسىز، كىجىنىپ تۇيە بەردى. سوندا مەن: «وسى نە ءنازيرانى، نە ءوزىن مەرت قىلماسا ەكەن» ،- دەپ تە قورىقتىم. شويىنقۇلاق ەكى كۇن بويى ۇيگە كەلمەي قويدى. ەرتەڭىنە بارسام، تراكتوردى بارىنشا ارقىراتىپ ايداپ ءجۇر ەكەن. مەن جاقىنداعان كەزدە، قولىنا كەسەك الىپ قۋىپ بەردى. ۇيىقتاماعاندىقتان با كوزى قۇتىرعان يتتەي قىزارىپ، جاعى سۋالا ءتۇسىپتى. مەن ونى جىندانىپ كەتكەن ەكەن دەپ تە ويلادىم. ءتۇس اۋا، وعان تاماق الىپ قايتا ورالدىم. كەلسەم شويىنقۇلاق تراكتوردىڭ كولەڭكەسىندە شالقاسىنان ءتۇسىپ جاتىر ەكەن. تراكتور كۇركىلدەپ وت الىپ تۇر.

- الدانىش،- دەدىم داۋسىمدى ارەڭ شىعارىپ، - اۋ الدانىش، تۇرشى، تاماق ءىششى.

ول ۇيقىسىنان ويانعان ارىستانداي، باسىن اقىرىن كوتەردى دە، ماعان قانتالاعان وتتى كەزدەرىن قاداي ءتۇستى. ءدال قازىر ول مەنى شايناپ-شايناپ جۇتا سالاتىنداي كورىندى. شويىنقۇلاق ماعان ۇزاق قاراپ تۇردى دا، «ءمىن» دەگەندەي تراكتوردى يەگىمەن مەڭزەدى. مەن ءمىنىپ ءجۇرىپ كەتتىم. القاپتى 3-4 رەت اينالدىم. ول سول ورنىڭدا مەڭ-زەڭ بولىپ ءالى وتىر. ەندى ءبىر اينالىپ كەلگەنىمدە شويىنقۇلاق قوسقا قاراي كەتىپ بارا جاتىر ەكەن. «ءيا، ول تىنىشتالايىن دەگەن ەكەن» - دەپ مەن دە ءبىراز جەڭىلدەنىپ قالعانداي ءبىر كۇرسىندىم. بىرنەشە ساعات وتكەن سوڭ، شويىنقۇلاق وتىرعان ورىنعا توقتاپ تاماقتاردى جيناستىرا باستادىم. سول كەزدە ءبىر قاعاز گازەت اراسىنان جەرگە سۋسىپ تۇسە قالدى.

«سۇلتان، مۇمكىن تاعى ءبىر جەردە كەزدەسىپ قالارمىز. مەن كەتتىم، قوش بول». ءىشىمدى وت جالاپ وتكەندەي بولدى. قوس جاققا كوز تاستاپ ەدىم - سوناۋ قيا بەتتە سولدات شينەلىنىڭ ەتەگى جەلبىرەپ، كەتىپ بارا جاتقان شويىنقۇلاقتى كوردىم. داۋسىم وعان جەتپەيتىنىن بىلسەم دە، بارىنشا ايقايلاپ، ايدالعان جەرگە سۇرىنە-قابىنا جۇگىردىم. ءبىر كەزدە ول ارتىنان قۋىپ جەتكەن ماشيناعا وتىردى دا، مەنى كورىپ قالىپ، باس كيىمىن كوزدەن تاسا بولعانشا بۇلعاپ بارا جاتتى. مەن تراكتورعا كەلىپ، قولىمداعى كۇرتەشەمدى لاقتىرىپ تاستادىم دا، ەتبەتىمنەن ءتۇسىپ جىلاپ جىبەردىم...

جاز بولدى. ەگىن ورىلىپ، ءبىتىپ، كۇز دە كەلدى. ءبىز سۇدىگەر جىرتىپ جاتقان ەدىك. شويىنقۇلاق كەتكەلى بەرى مەنىڭ كوڭىلىم بارىنشا ءبىر جادىراعان ەمەس. ءور كەۋدەسىنە قايتپاس قاجىرلىلىقپەن جىگەر قاتپارلانىپ، سول قاسيەتىمەن بىرگە وراسان نامىسشىلدىعى استاسقان وجەت ادامدى، مەن استە ەستەن شىعارا المادىم. جۇمىس كوكتەمدەگىدەي قاۋىرت بولماعاندىقتان، مەن ءبىر تراكتوردا ءوزىم عانا ىستەپ ءجۇر ەدىم. ءبىر كۇنى ىمىرت جابىلعان ۋاقىتتا جۇمىستى توقتاتىپ، ءۇستىمنىڭ شاڭىن قاعىپ جاتقان كەزىمدە، جول جيەگىنە ماي تاسيتىن ماشينا تۇرا قالدى دا، كابينادان ءبىر ادام سەكىرىپ ءتۇسىپ، تۋرا ماعان قاراي ءجۇردى.

قاراڭعىلىق ءۇيىرىلىپ قالعاندىقتان، ونىڭ كىم ەكەنىن انىقتاپ بولجاي المادىم.

- ءوي، اقىماق، سەن سۇلتانبىسىڭ-ەي، - دەگەن زور داۋىستان ونىڭ الدانىش ەكەنىن تاني كەتتىم دە، قۋانعانىمنان «شويىنقۇلاعىم!» دەپ ونىڭ الپامساداي يىعىنا اسىلا كەتتىم. شىنىن ايتۋ كەرەك، انادا «اۋىلعا جۇرسەڭشى» دەپ كەلىپ كەتكەن اعامدى مەن مۇنشالىقتى ساعىنىشپەن قۇشاقتاماعان ەدىم.

- ياپىرماي، قايدان، قالايشا كەلىپ قالدىڭ! دەدىم ونىڭ موينىن قىسا ءتۇسىپ.

- تىڭدى ساعىندىم، سونان سوڭ، اقىماق، سەنى ساعىندىم عوي مەن،- دەدى ول باسىمنان ەركەلەتە سيپاپ.

ونىڭ بۇل داۋسىندا ءوزىن-ءوزى ۇستاي الماعاندىقتان تۋعان وكسۋ مە، ءدىرىل مە، سول سياقتى ءبىر وزگەرىس بار ەدى.

ادامدا وسىنداي مىنەز بەن ماحاببات تا كەزدەسە بەرەدى ەكەن-اۋ!

دۋلات يسابەك

سوڭعى جاڭالىقتار