جاڭىلتپاشتار:( ق- ه ) - «بالاۋسانىڭ» وقىرماندارىنا
*
قاڭباق-توڭعاق!
توڭعاق-قاڭباق
ۇشتى يىق قومداپ!
*
قاپتى اپ، ماقتا اپ،
ماقتا قاپتالاپ،
قاقتاپ اپتاپ،
تەرىمىز اقتى-اق.
*
قارا بوياۋ دا،
اق بوياۋ دا بار مەندە.
قارا بوياۋلار
اق بوياۋدان كەم بە؟
*
قاراقات تەرگەن راحات پا؟
تۇرا قاپ قاراقات جەگەن راحات پا؟
تاۋىقتار دا قاراقاتقا قۇمار ما؟
تارىسى بار الا قاپ تا ۇنار ما؟
*
قاراڭدارشى قاناعاتتى!
قارا لاقتى قاماماپتى.
قامقورلىقپەن قاراماپتى،
قاڭعىرتىپتى قارالاقتى.
*
قاراشى قيىرعا،
كورىنگەن سيىر ما؟
ۇقساي ما سيىرعا،
ۇقساي ما سۋىرعا،
ايىرۋ قيىن با؟
*
قارشىعا ما،
قۇماي ما؟
ءانشى بالاعا قارشىعا ۇناي ما؟
مالشى بالاعا قۇماي ۇناي ما؟
*
قاسقىر - يت،
ءتىسىن اقسيتتى.
جاقسى ءيت ءتىسىن اقسيتپادى.
*
قويباعار تويعا بارماي، قويعا باردى،
تويباعار قويعا بارماي، تويعا باردى.
*
قويىم سەمىز بە؟
ەشكىم سەمىز بە؟
قويىم توعىز با؟
ەشكىم سەگىز بە؟
*
قۇلاقتاندىرماعاندىقتارىڭىزدان
بارا الماي قالدىق ءبارىمىز دە اڭعا.
*
قۇلىنتاي شىعادى،
تاي-قۇنان شىعادى.
كەيدە تاي
قۇنانعا ساي شىعادى!
*
قۇمان وت قاسىندا،
جۇگەن ات باسىندا.
وت باسىنان قۇماندى الىس تاستاسىن با؟
ات باسىنان جۇگەنىن اپ، نوقتا سالسىن با؟
*
قىزىل سيالى قالام سەندە،
كوك سيالى قالام مەندە.
قىزىل سيالى ول التى تەڭگە،
كوك سيالىسى ول جارتى تەڭگە.
*
قىلقيىپ بالا ارىقتادى،
شالدىعىپ شال ارىقتادى.
كوزدەرى الارىپ تاعى...
قورادا مال ارىقتادى.
*
قىردا ەكى كەكىلىك جەتىلىپ كەلەدى،
ەكى كەكىلىك سەكىرىپ-كەكىرىپ كەلەدى.
-ل-
«لاتىشقا بار قاتىستىعىم،
ايتامىن، - دەپ - لاتىش ءتىلىن»،
ايتا الماي شاتىستى ءىنىم.
*
لەكەر لىپىل، لەپىلدەك
لايدان لەزدە لەپىلدەپ،
لايساڭداعى لەزدىگىن
لەبىزدەدى لەپىرە لەكىپ.
-م-
ماقتاسى مول ماقتاشى،
ماقتانىشى - ماقتاسى.
مارتەبەسىن مارقايتىپ،
ماقتاشىنى ماقتاشى؟
*
ماسا ءجۇردى ىزىلداپ،
ماسا قانى بۇزىلدى-اق...
ءبىر ۋاقتا شەكەسى
قويا بەردى دىزىلداپ.
*
مەن باقشانىڭ قاربىزىن جينادىم،
الماگۇل الما ءۇزىپ جينادى،
جولامان تاۋدىڭ جالبىزىن جينادى.
*
مونشاقتى تاقتى ونشاقتى،
ونشاقتى بولدى مونشاقتى.
*
مۇز مۇزعا ۇقساس،
تۇز تۇزعا ۇقساس،
مۇز دا، تۇز دا ۇقساس.
*
مۇرات تاعى قۇلاپ قالدى.
ءمۇيىزدى «ەردى» جاراتپادى.
كيىزدى جەردى
تۇراقتادى...
*
مىنگەن شاناعا دا،
تاناعا دا
اناۋ بالا - قارا بالا.
*
مىناۋ اراساننىڭ سۋى ما، مۇزى ما؟
مىناۋ انا شالدىڭ ۇلى دا، قىزى دا.
-ن-
نامىسشىلدى ناشار ناقىش نالىتتى،
نامىسسىزدى نايساپتىعى نايقالتتى.
-و-
ويبايلاما، ورىنباي،
«ويباي» وعاش وداعاي.
وسى وعاش ويبايىڭ،
ويسىز ولاڭ ورداداي.
*
ول دا شىلبىر ەستى،
مەن دە شىلبىر ەستىم.
ول شىلبىردى سىلبىر ەستى،
مەن شىلبىردى ىلدىم-جىلدىم ەستىم.
*
ول ءبىر قىل شىلبىر ەستى،
بۇل ءبىر قىل شىلبىر ەستى.
ول دا،
بۇل دا
قىل شىلبىردى تىم سىلبىر ەستى.
*
وڭعار جوڭعار تۋرالى سۇرادى،
وڭعارعا كەرەگى جوڭعار تۋرالى تومدار.
تومدار بولماسا وڭعار
ءبارىن دومبارلاپ، دومدار...
*
ومار كوپ ءشاي ءىشىپ ءجۇر،
قۇمار ءشوپ ءشاي ءىشىپ ءجۇر.
ال شىنار
بۇل ماڭدا جوق شاي ءىشىپ ءجۇر.
*
ون ءبىر - ونىڭ اعاسىنداي،
بەس - التىنىڭ بالاسىنداي.
*
ورالدان ومارتاشىلار ورالدى،
ورالباي اعا ورمانعا ورنالاستىردى ولاردى.
*
ويۋعا ويۋ ورنەكتەپ،
ۇيرەت ءوستىپ قولدى ەپتەپ.
-و-
وسەر وركەن وشتەسپەيدى،
ورشەلەنگەن ەش وسپەيدى.
وشتەستىرەر وسەكشىلەر،
ورەكپىگەن وشتەستەردى.
-پ-
پاك پەيىلدى پارىقسىزدى،
پايداكۇنەم پايدالانعىش.
پىسىق، پاسىق، پايداگەر،
پاراقوردى پانالاعىش.
*
پاي-پاي-پاي،
جايىلىپ ءجۇر تاي.
اي-اي-اي،
ۇشىپ كەتتى تورعاي.
-ر-
رايحان، راۋشان رەڭدىلەس،
رەڭدەستەرىم رەنجىسپەس.
راۋشاننىڭ رايحانى،
رايحاننىڭ راۋشانى،
راحاتتا رەڭسىزدەنبە.
-س-
ساباق ۇستىندە
ەكى قىز بالا ءجۇزىم جەپ وتىر.
ءجۇزىمدى تاعى ءبىر بويى ۇزىن... جەپ وتىر.
ءجۇزىم جەگەندى جەكەن تىزىمدەپ وتىر.
*
سابالاق ابالاپ ءۇردى،
سابالاق قوتاندى
جاعالاپ، ابالاپ ءۇردى دە ءجۇردى،
ساقپانشى قۇلاعىن ءتۇردى دە ءجۇردى.
*
ساماتقا ساناق قوناتىن ەمەس،
ساۋساعىن ساناپ بولاتىن ەمەس.
ونىسى كەيدە كەم بولىپ شىعادى،
كەيدە كەنەت ون بولىپ شىعادى،
كەيدە ودان دا مول بولىپ شىعادى،
ءسويتىپ، ەسەبى وزگەرىپ تۇرادى.
*
سالتاپ، ساقتاپ وراق، شالعى،
جۇمساي بەردى ولار، ولاق شالدى.
*
سارى شال مارشال بولدى،
مارشال بولعان سارى شالدى
كارى شال قارسى الدى.
مارشال كەلدى، - دەپ،
كارى شال جار سالدى.
*
ساتىپ تايلاقتى،
الدىق تاي، لاقتى.
ساتىپ تاي، لاقتى،
الدىڭ تايلاقتى.
*
سامبى تال -
يىلىپ تۇرار.
*
سەكسەن سەگىز ءسابىزدى
كۇندە وگىزگە جەگىزدى.
كۇندە سەكسەن سەگىز
ءسابىز جەگەن وگىز سەمىز.
*
سيىر بالاسىن «تورپاعىم» دەيدى.
قويان بالاسىن «كوجەك، قورقاعىم» دەيدى.
*
ءسوزدىڭ سوڭىن تاقپاقتادى،
تالاي تاقپاق تاپپاق تاعى.
*
سۇقسىر ۇيرەك سۇڭگىگىش پە؟
ءسۇيىر ۇيرەك سۇڭگىگىش پە؟
*
سۇقسىر ۇيرەك
ۇشقىر ۇيرەك دەسەك تە،
تۇمسىعى ۇشكىر ۇيرەك
سۇقسىر ۇيرەكتەن كۇيرەك پە؟
*
سۇقسىر ۇيرەك
بيلەپ-بيلەپ ۇشتى.
سۇقسىر ۇيرەككە ىلەسىپ
ءبىر ءىرى ۇيرەك
قاناتىن سۇيرەپ ۇشتى.
*
سىلدىرماق سىلدىرلادى،
ءسابي بىلدىرلادى.
سىلدىرماق سىلدىرلاسا،
ءسابي بىلدىرلاي ما؟
سىلدىرماقتى سىندىرماي ما؟
-ت-
تالدا وتىرعان
قاي قۇس؟
تاستا وتىرعان
«بايعىز» دەگەن بايعۇس.
*
تانا تاعىپ، تاي مىنگەن،
شاپان جاۋىپ، نار مىنگەن.
مال جيناعان اركىمنەن
تابىسكەرگە تاڭمىن مەن.
*
تاستاي اۋىر اق ساقام،
اق ساقاممەن جاقسى اتام.
جاقسى اتقانىم ەمەس پە،
ۇلداردى زار قاقساتام.
*
تاس،تاس، تاسباقا،
استى-ۇستىندە تاس-تاپا.
كەلسىن قاسقا- اسقا، اتا،
بەرشى باتا، دوسقا، اتا.
*
تاۋ باسىندا تارىمدى جەدىم،
جار باسىندا جارمامدى جەدىم.
سايعا تۇسكەن سوڭ
سونان قالعاندى جەدىم.
*
تەلپەك ۇستاعان
شەلپەكتىڭ قاسىنان تابىلدى.
كەلتەك ۇستانعان
شەلپەكتەن قاعىلدى.
*
توماعالانعان ءتورت بۇركىت - قولدا.
توماعالانباعان ءتورت بۇركىت - توردا.
قانشا بۇركىت بولادى سوندا؟
*
تومپىلداقتار-اي،
قومپىلداقتار-اي،
توڭقىلداق تورعاي،
قوڭقىلداق قور-اي،
توڭقاڭداپ ءبىرق-ءبىرق،
تومپاڭداپ بىلق-بىلق،
تارتادى بۇلك-بۇلك
باتپاققا قاراي.
*
ءتورتتى ۇناتامىن تورى الا اتىم،
الا قارعا تۇستەس قارا الا اتىم.
استىمدا بولسا، اسۋدان اسىپ،
شامام بار قاسقىر قاعا الاتىن.
*
تورى اتتى دا جاراتتىم،
كەرى اتتى دا جاراتتىم.
تىنىسى كەڭ تورى اتتىڭ،
ەكپىنى زور كەرى اتتىڭ.
تۇلپار تاعالانۋلى،
تۇيعىن توماعالانۋلى.
تاڭىرقارلىق تاپقىرلىق -
تالانتتىدان.
تايسالمايتىن تالپىنىس - تالاپتىدان.
*
تۇمسىعى بالعاعا اينالار،
بالعاسى قايلاعا اينالار.
قايلاسى قايىڭعا قايرالار،
توقىلداق توعايلى سايدا بار.
*
ءتىسى تىم كورىكتى،
ۇكىلى ءۇش بورىكتى
ۇلەستىر دەپ بەرىپتى.
-ۋ-
ۋاتۋشى ءۋاليدى
ۋازيرامىز ۋايىمسىز.
ۋىلدەيدى ءۋاليى،
ۋاقىت ءۋاجسىز ءۋاليسىز
-ۇ-
ۇقىپتى بالا
كىتاپتى تۇپتەپ تاستادى.
ۇقىپسىز بالا
كىتاپتى بۇكتەپ تاستادى،
جۇمىسىن باسقاعا جۇكتەپ تاستادى.
*
ۇرىسپاز، ۇعىمتال-ۇعىمپاز،
ۇعىسپاز، ۇرىنشاق-ۇرىنپاز.
*
ۇستارا، ۇستارا!
ۇستارا مۇرت الۋعا
قۇشتار، ءا!
قۇشتار، ءا!
*
ۇستارا، ۇستارا!
شاش الۋعا قۇشتار، ءا!
قۇشتار، ءا!
ۇستارادا كۇش بار، ءا!
*
ءۇشى ۇشكىر، ۇشقىر ءۇش جەبە الدىم،
ۇشەۋى دە ۇشكىر، ۇشقىر دەپ الدىم.
-ۇ-
ۇيگە كىرىپ كيىم ءىلدى،
سىرتتا شەشىپ، ۇيدە كيدى،
ءبىرىن تاستاپ، ءبىرىن كيدى.
*
ۇيرەنشىكتى ءىستى،
ۇيرەتكىشسىز-اق
ۇيرەنىستى.
*
ۇلگىلىلىك - ۇيرەتۋدەن.
ۇلگەرۋلىك - ۇيرەتۋدەن.
ۇلگىلىلىك - ۇزدىكتەن،
ۇزدىكسىز ۇيرەتۋدەن.
*
ءۇش كىشى ىشىك ءپىشتىم،
بەس كىشى ىشىك ءپىشتىم،
نەشە كىشى ىشىك ءپىشتىم؟
سكە ءتىل ىلەسە الادى،
تىلگە ءىس ىلەسە المايدى.
-ف-
فارحات فەرعانالىق فازىل ۇلى،
فاتيح فرۋنزەلىك فازىل ۇلى.
-ح-
حاتيپا مەن
حاتيپاعا،
قاراتاۋداعى قامارعا
حاميت اعا
حات جازعىن، - دەدى.
*
حان بالاسى حانزادا
بولدى عاشىق حانشاعا.
الىپ حاننان حابار،
حانشايىمدى تابار.
-ش-
شاعالا كول شەتىنە قوندى،
قارا قارعا جول شەتىنە قوندى.
*
شاعالاعا
كامال اعا
قادالا قارادى.
كامال اعا
شاعالاعا
قالادا ەمەس
دالادا قادالا قارادى.
*
شاقپاق تاستى، اپپاق تاستى
شاقپاقشى شال
شىعىپ، شاشتى.
*
شاقشالى شال باق شارلار،
اق شاشتى شال ات بايلار.
*
شالبارىن تاپسا،
بايپاعى جوق.
بايپاعىن تاپسا،
قالپاعى جوق.
سالاققا مۇنداي
ايتارىم جوق.
*
شاپالاعى شارت ەتتى،
الاقاندا قىزىل داق!
ەكىنشى رەت شەكەسى
قويا بەردى دىزىلداپ،
ماسا ءجۇردى ىزىلداپ.
*
شەكىلدەۋىكتى شاققىشتار،
شوپشەكتى جاققىشتار جاقسىنشى.
*
شەڭگەل! شەڭگەل!
شەڭگەلگە ەنگەن دە،
شەڭگەلدە سەندەلگەن دە
ەرىنشەك ەردەن بە؟
*
شەشەندەر شەبەر،
شىنايى شەنەر.
شەنەلگەن شىركىن،
شوميىپ شوگەر.
*
شەشەسى قىز ىزدەپ بارادى،
كوكەسى ءبىز ىزدەپ بارادى.
اعاسى تۇز ىزدەپ بارادى،
بالاسى كوشەدە: «ىز...ىز...ىز!» دەپ بارادى.
*
شوق-شوق گۇل شوعىرى،
اق نۇرعا شاعىلىپ،
شىققا تۇر شومىلىپ.
*
ءشوپتى ىشكە ۇيگىزشى،
كۇرىشتى دە تۇيگىزشى.
*
شىبىش دىبىس شىعاردى،
شىعىسقا شىبىش ىعىستى،
قاسقىر شىبىشقا قاراي جىلىستى.
*
شىقسا شىڭعا
شىرشالار شانشىلىپ.
شۇپىرلەپ شىعىپتى
سايعا سان شىبىق.
*
شىمشىق شىمشىقتى شىمشىلادى.
شىمشىقتار
تىنىشتىقتى تىنشىمادى.
*
شىڭىلتىر
كوكشە مۇز
جىپ-جىلتىر.
*
شىرشا سىپىرعىشتىڭ
ۇشى شىرپىلسىنشى.
بارشا سىپىرعىشتىڭ
ۇشى قىرقىلسىنشى.
*
شىنتەمىر
شىقپەن شىلانعان شوپكە
شىڭدالعان شالعىسىن
شىق ەتكىزدى.
- چ -
ساتىپ الدى چەمپيون چەمودان.
چەمودان العان چەمپيون چەك العان.
-ى-
ىقىلاستى-ىنتالى،
ىنتالى-ىقتيارلى.
ىقتيارلى-ىقتياتتى،
ىقتياتتى-ىقپالدى.
*
ىڭعايسىزى
ىڭعايسىز-اق...
امال جوق
تىڭداۋداي
تىڭدايسىز-اق،
*
ىقىلاس پەن ىبىراي
ىدىستارىن تاسىماي،
ىرىسكۇلدەن ۇلگى الماي،
ىنتاسىز ءجۇر ءتىلدى الماي.
- ءى -
ىزدەنگىش - ىزشەڭ.
ىزشەڭ - ىسشەڭ.
ىزشەڭ - ىسكەر.
ىسكەر - ىسمەر.
-ه-
قاهارلى ايداهار
شاهارعا كەلىپ،
قاهارلانار.
