جار استئندا

None
None
اثگئمة تاث بوزئنان اتقا قونعان ةر جانئبةك قابانباي باتئردئث اؤئلئنا ءتذس اؤا جةتتئ. كوك شالعئنعا جاعالاي تئگئلگةن اقبوز ذيلةر ءسان-سالتاناتئمةن ةرةكشة كوز تارتادئ. اؤئل ماثئندا جاسانعان جاساق تذگئل، قارؤ اسئنعان ةركةك كورئنبةيدئ.

«ةل شةتئندة جاؤ جاتئر. بةس قارؤئن سايلاپ كةلسئن دةگةنئ قايدا؟ - دةپ قويدئ ئشئنةن. - سةرئك ةرتپةسئن!» دةگةندةرئندة ءبئر قذپيا سئر بار-اؤ!..» دذربةلةثنئث ذستئنةن تذسةم بة دةپ تة ويلاعان، قاتةلةسئپتئ. اسئعئس اتقا قونعانئ دا سول ةدئ. اؤئلعا كئرة بةرة ونئ جئلماث قاققان جذقالتاث سارئ جئگئت كذتئپ الئپ، سةگئز قانات اق ورداعا ةرتئپ اكةلدئ.

- اسسالاؤماعالةيكؤم! - دةدئ تابالدئرئقتان اتتاي بةرة وث قولئن كةؤدة تذسئنا تاقاپ.

- ؤاعالةيكؤماسسالام - ءتور جاقتا قذس جاستئقتئ شئنتاقتاي جاتقان بوگةنباي باتئر سالةمئن الدئمةن الدئ.

- ءا، باتئرئم، قوش كةلدئث! - دةدئ قابانباي ءسال ئسئرئلا وث جاعئنان ورئن بةرئپ. - كةل، تورلةت!

قارالا تةكةمةتتئث ذستئنة توسةلگةن قذراق كورپةگة تئزة بذككةن جانئبةك ءذي ءئشئن كوز قيئعئمةن ءبئر شولئپ ءوتتئ. ءتور جاق قابئرعاداعئ تذسكيئزدئث تذسئندا ءذش ئشةكتئ ذكئلئ دومبئرا تذر. وث جاق قاپتالداعئ جذكاياقتئث ذستئنة قوشقار ءمذيئز ويؤلار بةينةلةنگةن سئرلئ ساندئقتار قويئلعان. سول جاق قاناتتاعئ سذيةكتةلگةن اعاش توسةكتة قئزئلدئ-جاسئلدئ كورپةلةر مةن ذلپئلدةك قذس جاستئقتار جينالعان. ةسئك جاقتا ورناتئلعان ادالباقاندا كذمئستةلگةن قذيئسقان مةن ومئلدئرئك جانة قارؤ-جاراق ئلئنگةن.

- ةل امان، جذرت تئنئش پا؟ - دةدئ بوگةنباي قوزعالا ءتذسئپ.

- شذكئر، باتئر اعا، تةگئس امانشئلئق.

- قالئثدئعئثا ذرئن كةتتئ دةپ ةستئپ ةدئك، - دةدئ داستارقاننئث شةت جاعئندا تئزةرلةي وتئرعان مايسارا سذلؤ وعان قئمئز قذيئلعان شارانئ ذسئنئپ جاتئپ. - جاقسئ بارئپ قايتتئث با؟

- شذكئر، جةثةشة. بارؤئن باردئق-اؤ! شئنئن ايتسام، انتالاعان جاؤعا شاپقاننان بذلئقسئعان قئزعا بارعانئم قيئنداؤ ءتيدئ!

- قايئن جذرتئث ءتاؤئر سئناعان-اؤ، ءسئرا! - قولئنداعئ اق ورامالمةن ماثدايئنان شئم-شئمداپ شئققان تةردئ ءسذرتئپ قويئپ وتئرعان قابانباي جئلئ جئميئپ قويدئ.

- نةسئن ايتاسئز، باتئر اعا! وسئ جاسقا كةلگةنشة قئسئلئپ-قئمتئرئلئپ، ادام بالاسئنئث ئرقئنا كونگةن جان ةمةس ةدئم. سئرالعئ جةثگةلةر مةن سئرباز بالدئزداردئث ارقاسئندا بذل كذيدئ دة باستان كةشتئك.

- ايتةؤئر، ات-تونئثدئ الدئرماي، امان-ةسةن قايتئپسئث! - دةدئ بوگةنباي باتئر ءسوزئنئث اياعئن ازئلگة اينالدئرئپ. - ول دا وثاي ولجا ةمةس!

ازدان سوث ورتاعا ةت اكةلئندئ. قازئ-قارتا، جال-جايا. جاس مالدئث ةتئ بابئمةن بالبئراپ پئسئپتئ. بؤئ بذرقئراپ تذر.

جانئبةك نةگة شاقئرتقانئن بئلگئسئ كةلةتئنئن اثعارتقانداي، سذراؤلئ جذزبةن ءذي يةسئنة باعدارلاي كوز تاستاپ قويادئ. سونئ سةزدئ مة، ةت جةلئنئپ، سورپا ءئشئلئپ، ئشتةرئنة ةل قونعان سوث قابانباي باتئر اقئرئن جوتكئرئنئپ الئپ، ءسوز باستادئ:

- جوثعار قولئنان ءبولئنئپ شئققان ةكئ جذزگة تارتا شةرئك شةتتةؤ قونعان اؤئلدارئمئزعا بذيئدةي ءتيئپ، جازئقسئز جانداردئ زار قاقساتئپ جذرگةن كورئنةدئ. جاسانئپ كةلگةن جاؤ ةمةس، ولارعا بولا جاساق جيعانئمئز ةستئر قذلاققا ةرسئلةؤ تيةر، ةلدئ دذرلئكتئرمةي-اق قويايئق! - دةدئ نئعئزداي سويلةپ. - ذشةؤمئز سةرئكتةسئپ بارئپ، سول قان ئزدةپ كةلگةندةردئث جذگةنسئز ءئس-ارةكةتتةرئنة توسقاؤئل قويئپ، ةل اسئرئپ جئبةرمةسةك بولماس. ةل مةن جةردئث يةسئ بار ةكةنئن ءبئلئپ ءجذرسئن!

- ءجون-اق! - دةدئ بوگةنباي قوستاپ. - ةل ءئشئنئث تئنئش بولعانئ جاقسئ عوي!

- وزدةرئ قايدا ةكةن؟ - جانئبةكتئث قاباعئ تذكسيئپ كةتتئ.

- مئنا بالا ورنالاسقان جةرلةرئن بئلةدئ ةكةن، توتةلةتئپ بارئپ ءدال توبةلةرئنةن تذسئرةم دةيدئ، - دةدئ قابانباي باتئر تومةندةؤ وتئرعان قوثقاق مذرئن تاقئرباس جئگئتكة قاراي موينئن بذرئپ. - ءتئپتئ ةركئنسئگةنئ سونشالئق، جةرئمئزگة ئشكةرئلةي ةنئپ كةتئپتئ. باسئنعاندارئ عوي!

- بذلاي باسئندئرئپ قويا الماسپئز! - دةدئ جانئبةك شئدامسئزدانا. - قاشان جذرةمئز؟

ءسوزئنئث ةكپئنئنة قاراعاندا، تاپ قازئر ءجذرئپ كةتؤگة دايئن سياقتئ.

- تاثعئ سالقئنمةن شئعئپ كةتةرمئز!

قابانباي قئسقا قايئردئ.

بذدان ءارئ كةثئنةن كوسئلئپ اثگئمة-دذكةن قذرؤدئث قيسئنئ كةلة قويمادئ. ةرتةثگئ جورئق تؤرالئ از-كةم اقئلداسئپ الدئ دا، توسةك سالدئرئپ، جاتئپ قالدئ.

ارنةنئ ءبئر ويلاپ، بويلارئنا اشؤ-ئزانئث ؤئتئ دةندةي جايئلئپ، ءتذنئ بويئ كوز ئلئندئرة الماسا دا، تاث اتپاي ورئندارئنان تذرعان باتئرلار بةس قارؤئن اسئنئپ، اتتارئن ةرتتةپ ءمئنئپ، «قاندئ باسئث بةرئ تارت!» دةپ ءجذرئپ كةتتئ.

ءتذن تذثلئگئ ءتذرئلئپ، كوكجيةكتةن كذننئث باسئ قئلتيئپ شئعئپ كةلةدئ. توثئرةك بئرتة-بئرتة اعارا باستادئ. بوگةنبايدئث نارقئزئلئ، قابانبايدئث كةرتوبةلئ، جانئبةكتئث كوك دونةنئ ءبئر-بئرئنةن قالئسار ةمةس. اياقتارئن كةرة تاستاپ، جةلة جورتئپ كةلةدئ. اؤئلدان ذزاي بةرة سارجةلئسكة سالدئ. تةرئستئكتةن ةسكةن سالقئن سامال جاندارئن جةلپئپ، بويلارئن سةرگئتة تذسسة دة، ءبئر-بئرئنة ءلام-ميم دةپ ءتئل قاتار ةمةس. اركئم ءوز ويئمةن اؤرة. بوتةن ةلدئث بذلئكشئلةرئن تاؤبةسئنة تذسئرمةي، جاندارئ جاي تاپپايتئنداي.

ولار ايالداماستان ذزاق ءجذردئ. كذن شاقئرايئپ تاس توبةگة كوتةرئلگةن كةزدة ءبئر اؤئلدئث ذستئنةن ءتذستئ. اتاقتئ ءالئمباي بايدئث اؤئلئ. جاؤ شاؤئپ كةتكةنئ كورئنئپ تذر، دذنية توثكةرئلئپ استئ-ذستئنة تذسكةندةي، استان-كةستةنئ شئعئپ جاتئر. كوپ ءذيدئث شاثئراقتارئ وپئرئلئپ ورتاسئنا تذسكةن. كةيبئرئنئث ورنئ ءالئ شوقتانئپ جانئپ جاتئر. قازاندار توثكةرئلئپ، وشاقتار ويراندالعان. ايعاي-شؤدان قذلاق تذنادئ. قارا جامئلئپ، جئلاپ-سئقتاعان ايةلدةردئث زارلئ داؤئسئ توبة-قذيقانئ شئمئرلاتادئ. كةيبئر ةركةكتةردئث باستارئ بايلاؤلئ، بةت-اؤئزدارئ قان-قان. قايسئبئرئنئث كيئمدةرئ جئرئم-جئرئم.

باتئرلاردئث الدئنان ءالئمباي اقساقالدئث ءوزئ شئقتئ. الپئستئ القئمداپ قالسا دا، ءالئ تئث. ءسوزئ دة، ءجذرئس-تذرئسئ دا شيراق. ءبئراق قاباعئ سالئثقئ، جانئ جابئرقاثقئ. وتتئ كوزئنةن ؤايئمنئث تابئ بئلئنةدئ. سوندا دا سابئرلئ قالپئن ساقتاپ، سالماقتاپ ءسوز ساپتادئ:

- ءتذن ئشئندة قاننةن-قاپةرسئز شئرت ذيقئدا جاتقانبئز، اتتاردئث دذرسئلئنةن شوشئپ وياندئق. قاندئقول قاراقشئلار ةكةن، باسئمئزعا اثگئر تاياق ويناتئپ، قئز-كةلئندةرئمئزدئث ابئرويئن ايرانداي توگئپ، قارسئلاسقان ةر-ازاماتتارئمئزدئ قانعا بوكتئرئپ، مالئمئزدئ ايداپ، ويلارئنا كةلگةنئن ئستةپ كةتتئ. ةشقانداي قايرات قئلا المادئق! - دةدئ قاباق-باسئ سالبئراپ. - وزدةرئ سونشا كوپ.

- ءبئز سولاردئ ئزدةي شئعئپ ةدئك، - دةدئ قابانباي باتئر ءجونئن ايتئپ. - كةكتةرئثئزدئ الئپ، ةسةلةرئثئزدئ ةسةلةپ قايتارامئز!

- قذداي جولدارئثدئ وثعارسئن!

باتئرلار بذندا كوپ ايالداعان جوق. اؤئل اقساقالدارئنئث «ازئراق دةم الئپ، اس ءئشئپ كةتئثدةر» دةگةندةرئنة دة قارايلامادئ. ارتئق-اؤئز اثگئمةگة دة بارا قويمادئ. قئزئلعا تذسةر قئرانداي تاس-تذيئن تذيئلگةن قالئپتارئندا اتتارئنئث تئزگئندةرئن قاعئپ-قاعئپ قالئسئپ، ءجذرئپ كةتتئ. بار ويلارئ - تةزئرةك جةتئپ، تايراثداعان جات جذرتتئقتاردئث سازايئن بةرئپ، كةك قايتارؤ. شيئرشئق اتئپ، شيرئعا تذسكةن. جذرئستةرئ دة شيراي باستادئ. كةزدةسة قالسا ءتذتئپ جةردةي تذتئگئپ، تئستةرئن قايراپ-اق كةلةدئ.

تاؤ-تاستئ، قيا-بةلدةردئ باسئپ ءوتئپ، توتةلةي سالدئ. الدا جول باستاؤشئ، ءيئسشئل يتتةرشة ئزگة تذسكةندةي-اق جان-جاعئنا قاراماستان جةلة جورتئپ بارادئ. كوزبةن ةمةس، كوثئلمةن باعدارلاپ كةلة جاتقان سياقتئ. ءبارئ ءذنسئز، ءبئرئن-ءبئرئ قاس-قاباقپةن تذسئنئسةدئ.

ماثعازدانا ماثقيعان جاپان دالاداعئ ءبئر قولاتقا كةلئپ، الئپ شئققان اس-سؤلارئن ءئشئپ-جةپ، ازئراق بويلارئن جازئپ الدئ دا، قايتادان اتتارئنا قوندئ. سول بةتتةرئمةن توقتاماستان ذزاق ءجذردئ. كذمئس كذن دة اقئرئن جئلئستاپ، ةثكةيئپ بارادئ. اسپاندئ الاشابئر بذلتتار تورلاپ، اينالا الاكةؤئمدةنة باستاعان. ءبئر كةزدة الدئثعئ جاقتاعئ تاؤ اثعارلارئنان شذباتئلا شئققان كوكشئل ءتذتئن كورئندئ. جاقئنداپ قالعاندارئن ئشتةرئ سةزدئ. بئرتة-بئرتة قويؤلانا تذسكةن ءتذتئن «جاؤ مئنا جةردة جاتئر» دةگةندةي مةنمذندالايدئ.

جانئبةك باتئر كوك دونةنئن ةكپئندةتئپ كةلئپ، بيئكتةؤ جوتاعا شئققان كةزدة قاراقشئلار جايلاپ جاتقان الاثقايدئ انئق كوردئ. ءسال ارئرةك ساي-سالانئ قؤالاي سارقئراپ وزةن اعئپ جاتئر. جاعالاؤئ - كوكوراي شالعئن. وزةننئث ارعئ بةتئ - قالئث جئنئستئ توعاي. جاپ-جاسئل بوپ، جايقالئپ تذر. الاثقايعا جاعالاي شاتئرلار تئگئلگةن. قئبئرلاعان ءتئرئ پةندة كورئنبةيدئ. جةروشاقتا وت جالئنداپ، قازاندار بذرقئلداپ قايناپ جاتئر.

جورتؤئلدان جاثاراقتا كةلگةندةرئ كورئنئپ-اق تذر. اتتارئنئث ةرلةرئ الئنباعان، تذيةلةرئنة ارتقان جذكتةرئ دة تذسئرئلمةگةن. ونسئز دا كةؤدةسئن كةك كةرنةپ كةلة جاتقان جانئبةك باتئر بذنئ كورئپ تئپتةن تةرئسئنة سئيماي، اتئن ويقاستاتئپ العا وزا بةردئ. ونئث بذل وقئس قيمئلئنان جاؤعا شابؤعا رذقسات سذراپ تذرعانئن ايتقئزباي تذسئنگةن بوگةنباي مةن قابانباي ةكةؤئ بئردةي جارئسا:

- جولئث بولسئن، باؤئرئم! - دةستئ. - اباي بول!..

سول-اق ةكةن، جانئبةك باتئر شاؤئپ الا جونةلدئ. جاؤ دا بولسا، «قاپئدا قالدئق» دةمةسئن دةپ بار داؤئسئمةن ذران سالئپ كةلةدئ. باتئردئث اششئ ايعايئ مةن ات تذياعئنئث ءدذبئرئ جةر-دذنيةنئ سئلكئنتئپ جئبةرگةندةي بولدئ. شاتئرلاردان اتئپ-اتئپ شئققان جوثعارلار جالما-جان بايلاؤلئ تذرعان اتتارئنا قاراي جذگئرئسة جونةلدئ. تاپ ءبئر جاسانئپ كةلة جاتقان قالئث قولعا قارسئ شاباتئنداي-اق قاس پةن كوزدئث اراسئنشا اتتارئنا قونئپ تا ذلگةردئ.

جانئبةك باتئر سونادايدان ءسان-سالتاناتئمةن ةرةكشة كوز تارتقان كوك شاتئرعا سذقتانا قاراي بةردئ. كوثئلئ الداماپتئ. سودان ةكئ يئعئنا ةكئ كئسئ مئنگةندةي زور تذلعالئ، ذزئن بويلئ ةركةك شئعئپ، بذعان ةجئرةية قاراي تذرئپ قالدئ. سابازئث ساسار ةمةس. باسشئسئ وسئ ةكةنئن جازباي تانئدئ. باسئنا دؤلئعا، ذستئنة ساؤئت كية شئققان. بذنئث ءار قيمئلئن قالت جئبةرمةي باعئپ تذرعان سياقتئ. جاقئنداي بةرگةندة-اق:

- ءاي، سةن كئمسئث ءوزئ؟ - دةدئ ايعاي سالئپ. داؤئسئ دا زور ةكةن، تاؤ-تاس تا ونئث ءسوزئن قايتالاپ، جاثعئرئپ جاتتئ.

- ءجون سذراسار جةردئ تاپقان ةكةنسئث، اقئماق! - دةدئ جانئبةك تة ايؤداي اقئرئپ. - قان ئزدةپ كةلسةث، كةل بةرئ...

قاراقشئنئث ءوثئ لةزدة سذرلانئپ شئعا كةلدئ. اؤزئ-باسئ جئبئرلاپ، كوزدةرئ شاراسئنان شئعئپ كةتةردةي ادئرايئپ كةتتئ.

- ذستاثدار انانئ! - دةپ قولئن الدئثعئ جاققا قاراي سةرمةپ كةپ قالدئ. - تئرئدةي ذستاپ اكةلئثدةر!

جانئبةك باتئر اتئن ويقاستاتقان بويئ:

- جةكپة-جةك! جةكپة-جةك! - دةدئ سذثقارداي ساثق-ساثق ةتئپ.

سول-اق ةكةن، قاراسذر اتتئ جؤان سارئ توپتان ءبولئنئپ شئعئپ، قارسئ سالدئ. ونئث كئم ةكةنئن اتقا وتئرئسئنان-اق بايقاپ قالعان باتئر ميئعئنان مئرس ةتئپ ءبئر كذلدئ دة، تاقاي بةرگةندة-اق نايزاسئمةن قاعئپ قالئپ، قالپاقتاي ذشئردئ. قارا جةردئث شاثئ بذرق ةتة ءتذستئ. باتئر وعان قايئرئلئپ قاراعان دا جوق، ةسئل-دةرتئ - الگئ كذجئرةيگةن قذجباندا. سونئمةن جةكپة-جةككة شئقپاي، كوثئلئ كونشئر ةمةس. اتئن تاعئ دا كوككة قارعئتئپ:

- جةكپة-جةك! جةكپة-جةك! - دةدئ ايعايعا باسئپ. - ةركةك بولساث، شئق بةرئ!

كارلئ بؤراداي بؤئرقانئپ تذرعان ءداؤقارا ودان ءارئ شئداي المادئ. تذرعان بويئندا قولئن تاعئ ءبئر سةرمةپ قالئپ ةدئ، ةسئك پةن توردةي جيرةن قاسقانئ ةكئ سارباز ةكئ جاعئنان جةتةكتةپ اكةلئپ، الدئنا كةسة-كولدةنةث تارتا بةردئ. اتئ دا وزئنة ساي ةكةن، قارعئپ مئنگةندة-اق اياعئن كةرة تاستاپ، ويناقتاپ شئعا كةلدئ. نايزاسئن سئعئمداي ذستاپ العان. جانئبةك باتئر دا تاس-ءتذيئن تذيئلگةن قالپئ «كةلسةث كةل!» دةگةندةي، قارسئ قاراپ قاسقايئپ تذرا بةردئ.

قاراقشئ تاپتاپ-تاپاپ وتة شئعاتئنداي-اق ةكپئندةتئپ كةلئپ، بار كذشئمةن كئندئگئنئث تذسئن كوزدةي نايزا سالدئ. باتئر ونئ قالقانئمةن قاعئپ تاستادئ. دذشپاننئث اتئ دا جةكپة-جةككة ابدةن ذيرةنسة كةرةك، كوككة قارعئپ، يةسئنئث ةركئن قيمئلداپ، الدةنةشة رةت قايئرا نايزا سئلتةؤئنة قولايلئ جاعداي تؤعئزدئ. ءبئراق ونئث ءبارئن ءمذلت جئبةرمةستةن توسئپ العان جانئبةك باتئر كةزةك وزئنة كةلگةندة ارعئماعئن اعئزئپ كةلئپ، ةجةلگئ ادئسئنة سالئپ، كوك نايزاسئن سئلتةپ كةپ جئبةردئ. شومبال قارا دا ةپتئ ءارئ كذشتئ ةكةن، دةنةسئنة دارئتا قويمادئ. جانئبةك باتئر ءوزئ-ءوز بولعالئ بذنداي الاپات تةگةؤرئندئ العاش رةت سةزئندئ، نايزاسئنئث قاتتئ قاعئلعانئ سونشا، ات ذستئنةن اؤئپ تذسة جازدادئ. ةكئنشئ رةت قايئرئلئپ كةلئپ قايتا قاعئسقاندا قارسئلاسئنئث قالقانئ قولئنان ذشئپ كةتتئ. ءدال وسئ كةزدة قابانباي مةن بوگةنباي باتئرلاردئث ذرانداعان داؤئستارئ ةستئلدئ. باسئنا «قايداعئ ءبئر قاثعئعان قاراقشئنئ الا الماعانئم با؟» دةگةن وي ساپ ةتة تذسكةندة، جانئبةكتئث تذلابويئن نامئس وتئ شارپئپ ءوتتئ. كةؤدةسئن تئكتةي، بار كذشئن سالا قايتادان نايزا سئلتةدئ. شويئن قارا دا قاراپ قالعان جوق، توسئپ ذلگةرگةنئمةن، قاتتئ قاعئسقانئ سونشا، قولئنان نايزاسئ ذشئپ كةتتئ. قاهارئنا ابدةن مئنگةن جانئبةك باتئر ونئ كةؤدة تذسئنان الا تذيرةپ تاستاماق بولئپ وقتالا بةرگةن كةزدة، قايدان شئعا كةلگةنئ بةلگئسئز، قاسئ-كوزئ قيئلعان سذلؤ كةلئنشةك ذزةثگئسئنة جارماسا كةتتئ. ذرئككةن اتپةن قوسا سذيرةتئلة جونةلسة دة، قولئن جئبةرةر ةمةس. تاس قئپ ذستاپ العان. ةشتةثةدةن تايئنار ءتذرئ جوق:

- ساؤعا، باتئر، ساؤعا! جانئن قيئپ كةت! - دةپ زار قاعادئ بايعذس. قولاث شاشئ جةلمةن بئرگة جةلبئرةپ، قئزئل ةرئندةرئ دئر-دئر ةتةدئ. اقشا ءجذزئ البئراپ، بوتا كوزدةرئ جاؤتةث قاعادئ. جاساؤراعان جانارئندا ادام جانئن ارباپ الار عالامات ءبئر تئلسئم كذش بار. جالت ةتئپ ءبئر قاراعاندا-اق جانئبةكتئث تذلا بويئن ءدئر ةتكئزئپ، جاسئنداي جاسقاپ ءوتتئ. قاس پةن كوزدئث اراسئندا كوپ نارسة ايتئپ ذلگةردئ. «ونسئز ماعان ءومئر جوق. ونئ ولتئرسةث، مةنئث كذنئم نة بولماق؟!» دةيتئن سياقتئ.

سونئث اراسئنشا بوگةنباي مةن قابانباي باتئرلار دا جةلة جورتئپ كةلئپ قالدئ. ةكةؤئ اقئلداسئپ العانداي:

- قاتئننئث نالاسئنا قالما، - دةدئ جارئسا سويلةپ. - بةر تئلةگئن!

- ال بةردئك!

جانئبةك باتئر اتئنئث باسئن تارتئپ، سةرئكتةرئنة قاراي بذرئلا بةردئ. وسئ ءسات قاراقشئ سئثار ةزؤلةپ بذرا تارتقان ارعئماعئنئث باسئنان قامشئمةن تارتئپ-تارتئپ جئبةرئپ:

- ءولتئرئپ كةت! - دةدئ ةدئرةث-ةدئرةث ةتئپ. كوزئ شاپئراشتانئپ كةتكةن. - مةن ةلدةن كةتئپ ةدئم، ةندئ سةرئكتةرئمنةن ايئرئلدئم. سذيةؤ بولار جان قالمادئ، ةندئ مةنئ قيناماي ءولتئرئپ كةت!

اشؤئ ءالئ بويئندا، جذزئنةن ئزعار، كوزئنةن وشپةندئلئك ذشقئنئ شاشئرايدئ. جانئبةك جان-جاعئنا قاراپ ةدئ، باعاناعئ ساربازداردئث بئردة-بئرةؤئن كورة المادئ. ءبئرئ قالماي قاشئپ كةتئپتئ. جاندارئن ساؤعالاپ، تايئپ تذرسا كةرةك.

- قيدئم جانئثدئ! - دةپ قايتالادئ باتئر. - تةك ةندئ دالامئزدان تابانئثدئ جالتئرات! ةندئ كةزئكسةك، ةشكئدةي باقئرتئپ ءوز قولئممةن باؤئزدايمئن!

- جاؤدان بةتئم قايتپاپ ةدئ! جاؤئم دا بولساث، مويئندادئم، ناعئز باتئر ةكةنسئث! ءبئراق جالئنئپ-جالبارئنار جايئم جوق! جانئمدئ قيناماي ال!..

- سذيگةنئث سذراپ تذر عوي! كوز الدئندا ولتئرسةم، ءومئر بويئ وزةگئنةن وكئنئش كةتپةس. قاتئننئث قارعئسئ جامان! تةك ةندئ دالامئزدان تابانئثدئ جالتئرات!

- مةنئ مذندا اجال ايداپ كةلگةن ةكةن! اجال...

ونئث ءسوز ذعار ءتذرئ كورئنبةيدئ، ةلئرمةسئ ذستاعانداي، ولةرمةندةنة العا قاراي وثمةثدةيدئ. سذلؤ كةلئنشةك ةندئ ونئث تئزگئنئنة جارماسئپ الةك. ول ايةلگة موينئن بذرئپ تا قاراماستان:

- مةنئث كذنئم باتتئ... بئتكةن جةرئم، جةتكةن جةرئم وسئ ةكةن! - دةدئ دة اتئن تةبئنئپ قالدئ. ءوزئ دة تئپئرشئپ، تئنئش تذرا الماي تذرعان جيرةن قاسقا ئتقي جونةلدئ. سذلؤدئث تئزگئننةن قولئ شئعئپ كةتتئ دة، ةكپئندةي بارئپ، ةتپةتتةي قذلادئ. ءبئراق جالما-جان اتئپ تذرئپ، جانذشئرا ارتئنان تذرا جذگئردئ. قوس ةتةگئ دةلبةث قاعادئ.

- مةنئ كئمگة تاستاپ باراسئث؟ سةنسئز قالاي ءومئر سذرةم؟.. - دةپ زار يلةپ بارادئ. كوزدةن اققان ئستئق جاس اقشا ءجذزئن ايعئزداپ كةتكةن. ونئث اششئ ايقايئ ةرئنئث قذلاعئنا جةتسة كةرةك، ءبئر ءسات ةسئن جيئپ العانداي، امالسئز اتئنئث باسئن كةرئ بذردئ. ايةلگة تاقاپ كةلئپ، تئك كوتةرئپ، ارتئنا مئنگةستئرئپ الدئ دا، جئن ذرعانداي قايتادان شابا جونةلدئ. تؤرا قذلاما قذز-جارتاسقا قاراي بةتتةپ بارادئ.

باتئرلار ءذن-ءتذنسئز سوثدارئنان قاراسا قالعان. ةندئ ايئرئلمايمئن دةگةندةي، كةلئنشةك ةركةكتئ تاس قئپ قاپسئرا قذشاقتاپ العان، ةكةؤئ ءبئر دةنةگة اينالئپ كةتكةندةي. ارتتارئنان شاث شذبئرتئپ، قذيئنداي قذيعئتئپ بارادئ. تاپ ءبئر باقئتتارئنا اسئعئپ بارا جاتقانداي.

وسئ ءسات بوگةنباي جانئبةكپةن قاتارلاسا بةرئپ:

- بذنئث كئم ةكةنئن بئلةسئث بة؟ - دةدئ سئناي قاراپ.

- جوق، بئلمةيمئن! - دةدئ باتئر شئنئن ايتئپ.

- ةندةشة، بئلئپ ءجذر. بذل - جوثعار حاندئعئنئث كةيئنگئ كةزدةرئ اتاعئ دذركئرةپ شئعئپ كةلة جاتقان جاس باتئرئ. ازداپ ةسةرلئگئ دة بار ةكةن. حاننئث ءوزئ اياعئن تارتاتئن كورئنةدئ. ءبئر-ةكئ مارتة ءتئسئن دة كورسةتئپ قويسا كةرةك. سول سةبةپتئ حان ونئ شةتتةتة بةرئپتئ. تةك باتئرلئعئنا بولا امالسئز كونئپ، اثئسئن اثدئپ ءجذر ةكةن. كةيئنگئ كةزدةرئ ةكةؤئنئث اراسئ ءتئپتئ شيةلةنئسة ءتذسئپتئ. سودان باتئر دةگةن اتئ بار، كةؤدةسئن باستئرعئسئ كةلمةي، وردادان كةتئپ قالئپتئ. جاي كةتپةيدئ، وزئمةن بئرگة حاننئث جاس توقالئن جةتةكتةي كةتةدئ. تةگئندة، بار پالة وسئ قاتئننان شئققان سياقتئ. حان سارايئن تاستاپ، يةن دالاعا قاشئپ كةتكةنئنة قاراعاندا جاس باتئرعا ولةردةي عاشئق بولئپ قالسا كةرةك!

- حان دا سونئ سةزگةن عوي! - دةدئ قابانباي باتئر سوزگة ارالاسئپ. - ايتپةسة، بذل باتئردئث باعئ اسئپ-اق كةلة جاتئر ةدئ...

- ءيا، باق قايتؤدئث باسئ دا وسئ ايةلدةن باستالسا كةرةك، - دةدئ بوگةنباي دا قوستاپ.

- كوزئمةن-اق ادام جانئن باؤراپ الار سذلؤ سايقال ةكةن! - دةدئ جانئبةك. - ة، باتئرئث حاندئ ماسقارالاپ كةتكةن ةكةن عوي! ةر ةكةن! باسة، نايزا سئلتةسئنةن-اق بايقاپ ةدئم.

- ول قاراماعئنداعئ ساربازدارئن دا ةرتة كةتئپتئ. حان جاساعئ ارتئنان قؤئپ كةلئپ شايقاسقان ةكةن، الا الماي، كةرئ قايتئپتئ! - دةدئ جول باستاؤشئ دا اثگئمةنئ قئزدئرا ءتذسئپ.

- سةنئث قولئثنئث كذشئن ءبئر كورسةتئپ، قويا بةرةيئك دةپ ةدئك، - دةدئ بوگةنباي باتئر ءسوزئن جالعاپ. - سةبةبئ بذل ءتئرئ كةتسة، جوثعار حاندئعئ ءوزارا الاؤئز بولئپ، السئرةي تذسةر ةدئ. ءبئراق مةنئث ادام تانيتئنئم راس بولسا، بذل ءتئرئ كةتپةيدئ. اناؤ - ءولئم ةسئرئگئ باسقان ادامنئث ءجذرئسئ. ةندئگئ بارار جةرئنة بارئپ تا قالعان شئعار!

- ال مذمكئن.. - دةدئ جانئبةك سةنئثكئرةمةي، - مذمكئن...

- وندا ءجذر، بارئپ كورةيئك! - بوگةنباي تئزگئندئ قاعئپ قالدئ.

قابانباي مةن جانئبةك تة قوس عاشئقتئث قايدا بةتتةپ بارا جاتقانئن بئلگئسئ كةلگةندةي اتتارئن تةبئنئپ-تةبئنئپ قالئپ، بوگةنباي باتئردئث سوثئنان ئلةستئ. قيالاي سالئپ، شاتقالدئ ورلةپ كةلةدئ. ار جاعئ - قذلاما جار. سالدةن سوث اتتارئنان ءتذسئپ، ءبئر جاربيعان جالپاق جارتاستئث ذستئنة شئعئپ، تومةنگة كوز تاستاپ ةدئ، قاراقشئنئث ات-ماتئمةن سئلةيئپ جاتقانئن كوردئ. ءدال وسئ تذستان قارعئپ كةتسة كةرةك. سذيئكتئسئ دة ونئ قذشاقتاعان كذيئ قيمئلسئز جاتئر. قذلاعان بةتئندة سةسپةي قاتقان سياقتئ.

دةمدةرئن ئشتةرئنة تارتئپ، ازئراق قاراپ تذرئستئ. ءبئر-بئرئنة ءتئل قاتار ةمةس، اركئم ءوز ويئمةن الةك. ماثگئلئك ساپارعا دا قذشاقتاسئپ بئرگة اتتانعان قوس عاشئقتئث تاعدئرئ كوپ نارسةنئ ذقتئرئپ كةتكةندةي.

توثئرةك جئم-جئرت. كذننئث ءجذزئ قئزارئپ، قئسئلئپ-قئمتئرئلا ذياسئنا باتئپ بارادئ. ئمئرت ءذيئرئلئپ، قاس قارايئپ كةلةدئ. اسپاندئ قاراباؤئر بذلتتار بذركةي جاؤئپ، ةمئن-ةركئن جايلاپ العان. نايزاعاي جارق-جذرق ويناپ، شاتئر-شذتئر ةتتئ.

سؤماث قاققان سؤئق جةل سذر جئلانداي ئسئلداپ، ةكئلةنة سوعئپ تذر.

دؤمان رامازان

سوڭعى جاڭالىقتار