روزا مۇقان. «تۇل» - اڭگىمە

اڭگىمە تۇنىمەن ۇيىقتاعان جوق، ويىنا نە كەلىپ، نە كەتپەدى. جانى جىلاپ، زارىعىپ، اه ۇرىپ شىقتى، بايقۇس. بۇرىن ءبارىن باعالاماپتى، جوعىن جوقتاپتى. جوقپىن دەپ ءجۇرىپ، بارىنان ايىرىلعانىن بىلمەپتى. ەندى جالعىز ءوزى دوڭبەكشىپ، قۋ تىزەسىن قۇشاقتاپ ءبۇرىسىپ جاتىر.

توسەگىنە جابىسىپ قالعانداي تۇرعىسى كەلمەيدى، جاتقىسى دا جوق. مەڭ-زەڭ... قوبىراعان شاشتارىن ساۋساقتارىمەن سالالاپ جيناعان بولىپ ەدى، جالبىراپ يىعىنا قايتا قۇلادى. انشەيىندە اشۋلانسا دۇنيەنى ءبىر ءوزى قۋىرىپ جىبەرەتىندەي ءبارى وسىعان كىرىپتار بولىپ، تۇنجىراپ قالاتىنداي ەدى. ەندى اشۋ تۇرماق قارا قايعىنىڭ قامىتىن ءىلىپ السا دا مىناۋ جارقىراعان جارىق دۇنيە جىلماڭ-جىلماڭ ەتىپ جايراڭ قاعادى. بۇل ءوزىن ازۋلىمىن، سۇلۋمىن، كەرەكپىن دەپ سەزىنەتىن. سويتسە ءالسىز، قاجەتسىز، سۇرىقسىز ەكەن. تاتار پىشىندەس سوپ-سولعىن وڭىنەن جىلۋسىز، مەيىرىمسىز جاننىڭ تابى بايقالادى. ءوزىن يەسىز قالعان مىسىقتاي سەزىندى.

الدەكىمنىڭ توبىعىنا جابىسىپ، پانالاماق بولىپ، جاعىمپازدانىپ، ۇناۋعا تىرىساتىن. تەۋىپ جىبەرسە، تىرناعىن سالىپ جىرتقىشتىعى ۇستاپ دال-دۇل ەتپەك. ءبىراق مىسىق بولماي ايەل بولىپ، وپىق جەپ وتىرعانى جانىنا باتتى. جاستىعىن باۋىرىنا تىقتى دا، ءۇنسىز جىلادى. كوز جاسى اعىل-تەگىل بولماعانىمەن، ىرشىپ ەكى ءتۇيىر دومالاپ ءتۇستى. بالكىم ىزالى جۇرەك جاستى شىعارماي تۇنشىقتىرىپ ىشكە جۇتقىزعان بولار. قىزعانىشى قوزىپ، الدەكىمنىڭ القىمىنا قول سالىپ، مىتىپ، تۇنشىقتىرا تۇسكىسى كەلدى. ىڭىرسىپ، تاعدىردىڭ جىقپىل جولىنان باس تارتىپ كەتكەنشەكتەپ باعىپ ەدى، تاناۋى تەسىلگەن تايلاقتاي قالاي عانا اڭمەڭدەتىپ، دەلبەڭدەتىپ سۇيرەپ اكەتكەنىن بايقاماي قالعان سىڭايلى. ويلانىپ قالدى...

بۇرىن جاقسى كورىپ، ءولىپ-وشكەن جارىنان نەگە سۋىندى، نەگە قاس-دۇشپانىن كورگەندەي جيىرىلىپ، تەك زالىمدىق، جاماندىق تىلەدى. ءىشى مۇز بولىپ قاتىپ-سەمىپ قالعان با؟ ايەل ەمەس پە ەدى، نازىك ەمەس پە ەدى، بۇل. جان جاراسىنىڭ بەتىن الدەكىم تىرناپ العانداي ورنىنان ىرشىپ تۇردى. سوسىن، ەمىنىپ جيناعان مول دۇنيەسىنىڭ ءبىرى باعالى تۇكتى كىلەمنىڭ ۇستىنە تىزەرلەپ وتىرا كەتتى. ءوزىن كىنالاعىسى جوق. باس ءيدىرىپ قويعان بۇل تاعدىرعا كىنالى باسقا جۇرت، تەك بۇل ەمەس سياقتى.

- كەتىپ تىندىڭ! - دەدى تۇنشىعا سويلەپ. - باسقانى سۇيگەندىكتەن كەتتىم دە! - دەدى شىقشىتى شىتىناپ. - مەن تۇرعاندا وزگەنى ءسۇيۋىڭ قالاي؟ مەنى دە جاقسى كورىپ، ىنتىق بولىپ، ۇيلەنبەپ پە ەدىڭ؟ - موينىن سوزىپ، ورەكپىپ ەدى، ەتسىز بۇعاعى سالبىراپ ءدىر-ءدىر ەتتى. «جانارىڭ جارق ەتىپ، وتتاي لاپىلداپ، قۇلپىرىپ تۇر ەكەنسىڭ. باسقاعا كەتكەنىڭدى، ماعان مويىن بۇرمايتىنىڭدى سوندا-اق سەزگەم. جاتىرقاي سويلەپ، جاتتاي قاراپ، سۋىنىپ كەتكەنىڭ كورىنىپ تۇر. مەنەن الىستاعان سايىن، باسقاعا جاقىنداپ، بوتەنگە اڭسارىڭ اۋىپ، ويىڭ ونعا ءبولىنىپ بولەكتەنىپ تۇرعانىڭ بايقالادى. وسىنشا يلاندىرعان كىم ەكەن ول...؟

جولىڭا توسقاۋىل بولا الماسىمدى، دارمەنسىز قالعانىمدى مويىنداپ، مۇساپىردىڭ كەبىن كيىپ، قوشتاسىپ تۇرمىن. شىن عاشىقسىڭ، سونى ۇقتىم. ءبىراق عاشىقپىن دەپ مىنا مەنى جۇرتقا تاستاپ كەتكەنىڭ...» كوزى قانتالاپ، جەردەن باسىن ارەڭ كوتەردى. باسىنا الدەكىم قورعاسىن قۇيعانداي زىل-باتپان. سۇيرەتىلىپ كەلىپ قابىرعانى تۇگەل العان سالتاناتتى اينانىڭ الدىنا تىرەلدى. كوز ەتى كولكىلدەپ تۇر ەكەن، ويىپ، الىپ تاستاعىسى كەلدى. جالبىراعان شاشتارىنىڭ اراسىنان قۇيقاسى ىرسيىپ، ايعىز-ايعىز جول سالىپتى. وزىنە-ءوزى زەر سالا قاراعانى وسى بولار. الدە ءاپ-ادەمى ءوڭى، الاي-دۇلەي سوققان ىشكى دۇنيەسىنىڭ اسەرىنەن بە، وسىنشا سۇيكىمسىزدەنگەنى-اي.

اينا الدىندا تۇرىپ جاسارعىسى، جاڭارعىسى كەلدى. ۇڭىرەيىپ قالعان ءپاتۋاسىز سيقىنا تاعى ءۇڭىلىپ ەدى، ەشتەڭە وزگەرمەدى. سوپ-سولعىن، سۇپ-سۇر، كونەتوز كەيپى. العاشقىدا كۇيەۋىنىڭ «كەتەمىن، باسىما ەركىندىك بەر» دەگەن تىلەگىن ەستىگەندە ىشەگى قاتىپ، داراقىلانا كۇلگەن. ايتپاسا دا ىشتەي «كىمگە كەرەكسىڭ؟» دەگەن سىڭار ەزۋ كەكەسىن تۇرعان. «شىركىن، كەتە المايسىڭ-اۋ، كەتسەڭ مەن دە دالادا قالماس ەدىم. تىرشىلىكتىڭ راحاتىن سەزىپ، جولىم بولىپ، كوڭىلىمنىڭ قالاۋىمەن تۇرمىس قۇرىپ...» - دەگەن جوسپاردىڭ جىلت ەتە تۇسكەنى انىق. ايتەۋىر، جەلىگىپ وتىرىپ: «يا، بار! بار! تەك مىنا مول دۇنيە مەندە قالسىن. بىردە-ءبىر زاتقا قول سالما! ءبارى وزىمدە قالاتىن بولسىن. دۇنيە قالسا ىرىس تا، باقىت تا مەنەن كەتپەس. ال، سەن ءوزىڭ... ءوزىڭ جۇرە بەر! سەنەن تويعام، ەندى سەنەن كەلىپ-كەتەر نە بار دەيسىڭ. تەك، كوزىمنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاعان، ءوزىم ءۇيىر بولىپ، باۋىر باسقان دۇنيە مەندە قالسىن».

سونداعى دۇنيەسى... جالتىراپ سىر بەرمەي، كوزدىڭ جاۋىن الىپ ءالى تۇر. تەك سوڭعى كەزدە قىزى مەن كۇيەۋ بالاسى ءجيى كەلىپ كوز ءسۇزىپ، قىزىعا بەرگەن سوڭ «مەيلى الىڭدار!» - دەپ ەدى سول كۇنى كوشىرىپ، مايىتكە ءماز بولعان قۇزعىنداي قاۋجاڭداسىپ، تاسىپ ۇلگەرىپتى. دۇنيە كىمگە وپا بەرگەن. مىناۋ سوڭعى جيهاز... قىمبات ەدى، ءبىراق جاننان قىمبات ەمەس ەكەنىن بۇل بايقۇس ەندى ۇققانداي. ەنتەلەپ كەلىپ كۇمىستەلگەن قوبديشانىڭ اۋزىن اشتى. جاقۇت، التىن بىلەزىكتەرى جاتىر ەكەن. ءسۇزىلىپ قاراپ تۇردى دا: «تۇلدىڭ ماعان عانا كەلگەن بە دەسەم، سەندەر دە جانازا شىعارعانداي يەسىز قالعانبىسىڭ».

سىرت ەتكىزىپ جىپ-جىلدام جابا سالدى. بۇرىن بىرتيعان ساۋساقتارىنا كيىپ الىپ، پىسىلداپ ۇزاق ۋاقىت سىلاپ-سيپاپ، قۇبىلعان قىمبات تاستارعا ءسۇيسىنىپ قادالاتىن ادەتىنەن جاڭىلىپ قالعانداي. كەرىسىنشە، وتكەنىن ساعىندى، بۇرىنعى كەدەيشىلىگى قىمبات ەكەن. كۇيەۋى ەكەۋىنىڭ تيىن ساناپ تىرنەكتەپ ءجۇرىپ، بالالارىن وسىرگەنى، ۋايىمسىز قارا ناندى بولىپ جەگەن باقىتتى كۇندەرىن ەلەستەتتى. ءۇپىر-شۇپىر بولىپ، ەنەسىنىڭ سيلاعان جالعىز كونەتوز تەكەمەتىنە جانتايۋعا تالاسىپ قالاتىنى... ايتپاقشى، ەنەسى... قارتايعان شاعىندا سول ەنەگە نە كورسەتپەدى بۇل. جالعىز ۇلىنىڭ اماندىعىنا شۇكىرشىلىك ەتىپ جۇرەتىن كەيۋاناعا ەسىك اشپاي كەسەل تۇرتكەنى سوندا باستالىپ ەدى عوي. تارىلىپ: «دۇنيەمە كىرشىك تۇسىرەدى، جيناعان جيهازىمدى سىندىرىپ الادى. كەڭ سارايداي مۇنداي ۇيدە تۇرا المايدى بۇل كىسى. ءجون-جوسىقسىز كوپ سويلەيدى. كەلىمدى-كەتىمدىدەن ۇيالامىن»، - دەپ بەزىنەتىنى ءتۇستى ەسىنە.

كۇيەۋىن دە كوندىرىپ، تۋعان اناسىنان الىستاتىپ، ايىرماپ پا ەدى. «ءيا، تۇلەن تۇرتكەن كۇندەرىم...» ىرىقسىز، ءجونسىز كۇلدى. بۇل ونىڭ كوپتەن بەرى كۇلگەن سيقى. ءولى كوزدەنىپ، ءۇنسىز وتىرسا دا لەزدە ءمۇلايىمسىپ: - وندا تۇرعان نە بار، مەنىڭ زامانداستارىمنىڭ ءبارى وسىنداي بولعان، - دەپ اقتاپ جاتتى ءوزىن-ءوزى.

- دەگەنمەن سەبەپ باسقا... وتىز جىل وتاسقان كۇيەۋىم نەگە بەزىندى؟ جاتتاي الىستاپ، وزىنە پانا ىزدەپ، جالعىز باسىن اراشالاپ الۋعا نەگە سونشا قۇشتار بولدى...؟ جالىقتى... نەدەن؟ مەنىڭ جاماندىعىمنان با؟ جوق، ول وزگەشە ءومىر باستاعىسى كەلدى. باقىتتى بولعىسى كەلدى... سوندا ول مەنىمەن تاعدىرلاس، جۇپتاس بولعانىن باقىتسىزدىققا بالاعانى ما. مۇمكىن ەمەس... - تاق ەتىپ، تاڭدايىن قاقتى. ەڭبەكتەپ بارىپ، جاڭاعى تۇكتى جۇمساق كىلەمنىڭ ۇستىنە بۇكتەتىلىپ، ءبۇرىسىپ جاتا كەتتى. ەكى تىزەسىن باۋىرىنا تىعىپ، جىلاعىسى كەلىپ، كەمسەڭدەپ ەدى، بۇرىنعىداي توگىلە قالاتىن جاس تا شىقپادى. ەندى ۇلىعىسى كەلدى، بالكىم جوقتاعىسى كەلگەن بولار. جوق! ءتىرى ادامدى، باقىتتى ادامدى جوقتاۋ ىرىمدا جوق نارسە. جانى ۇلىپ جاتتى... تۇلدىعىن مويىنداپ، ىڭىرسىپ، دوڭبەكشي بەردى.

بىرەۋ كەلىپ ۋلاپ كەتكەندەي جيىرىلىپ-تارتىلىپ، اه ۇرىپ، جان بەرەردەي ارپالىسىپ، ءارى-بەرى دومالاي بەردى. وزىمەن-ءوزى الىسىپ، ساناداعى كوپ سۇراققا دوپ جاۋاپ تابا الماي، ىرىلداپ تا، ىڭىرسىپ تا كوردى. ەشتەڭە ونبەدى. اتىپ تۇردى... سوسىن ادەتتەگى ادۋىن مىنەزىنە سالىپ، ەكى ەزۋى كوبىكتەنىپ، جىندانا شاپتىعىپ، سويلەپ كەتتى.

- مەن نە كورمەدىم. سەن نە كورسەتپەدىڭ ماعان. بالالاردى جەتكىزگەن - مەن، تاربيەلەگەن - مەن! جوقشىلىقتىڭ كەبىنىن كيىپ جۇرسەم دە شىدادىم. تالاي تاستاعانسىڭ... تالاي كونگەنمىن. وقيمىن! - دەدىڭ، وقىدىڭ. ىشەمىن! - دەدىڭ، ءىشتىڭ. كەتەمىن! - دەدىڭ. كەتتىڭ. اقىرى شىن كەتتىڭ... سايابىر تاۋىپ، سىبىرلاپ بارعان سايىن داۋىسى باسەڭسىپ جەڭىلە بەردى، جەڭىلە بەردى.

- كەتكەنىڭ عانا جانىما باتتى. ەڭ ازابى، ەڭ ازالىسى كەتكەنىڭ بولدى. تىرىدەي تاستاپ، تۇل ەتكەنىڭ بولدى.

- توقپاقتاي يەگى دىرىلدەپ، كەمسەڭ-كەمسەڭ ەتەدى.

- ماعان سەنەن باسقا ەشكىمنىڭ قاجەتى جوق ەكەن. بالا دا بوتەن ەكەن. سەنسىز مىناۋ جيعان دۇنيە، سۇرگەن ءومىر كومەسكى. ءوزىڭسىز تىرشىلىگىم كىدىرىپ قالعانداي، مازمۇنسىز ەكەن. - وكسىگىن ىشىنە جۇتتى. ءومىرى مويىنداماعان جۇمباق زاڭدىلىق مۇنىڭ باسىن ءيدىرىپ، وزىنە قۇلدىق ۇردىردى. اقشا مەن دۇنيەدەن باسقا قۇلقىنىنا ەشتەڭە شاق كەلمەۋشى ەدى، ەندى سونىڭ ءبارىن قۇرباندىققا شالىپ، تەك كۇيەۋىنىڭ قايتىپ كەلۋىن اللادان سۇراپ، جالبارىنىپ،جىلادى. ءومىرى كىشىرەيىپ كورمەگەن پاقىر، يمانىن ءۇيىرىپ، كالليماعا ءتىلى ورالىپ، جۇرەگى شىن سىزداپ، بۇ دۇنيەنىڭ بوق تىرلىگىن تاركى ەتىپ، تارىلىپ:

- قايتشى! - دەدى جالىنىپ. قول ۇستاسىپ، ءۇيسىز-كۇيسىز تاس ۇڭگىردە قاڭعىپ جۇرەيىك، تەك باقىتتى بولىپ جۇرەيىك! - دەدى جۇرەگى كەۋدەسىنە سىيماي. - قايتشى!!! كوزىن تومەن سالدى... ەسىن جيناپ، ءوزىن-ءوزى قولعا الماق بولىپ باسىن كوتەرگەندە، الدەكىم سىرتقى ەسىككە كىلتىن سالىپ اشتى. ءىشى سەزىپ قۋانىپ قالسا دا باياعىسىنشا قاباعىن شىتىپ الارا كوزدەدى.

- كەلدى، كۇيەۋىم. باسە، كىمگە كەرەك دەيسىڭ. كەلدى، قاڭعىپ-قاڭعىپ. ەشكىمگە كەرەكسىز بولعان سوڭ جەتكەن ەكەن عوي وگىزدەي موڭىرەپ. سورلى... كىمنىڭ كىم ەكەنىن كورسەتەرمىن، ءالى...

- ءارجاقتان سومكەسىن ارەڭ كوتەرگەن، جيەنىنىڭ توبەسى كورىندى. «قىزدان تۋعان قىزىل كوز...» اۋزىنا ءسوز تۇسپەدى.

- ءيا... سەن بە ەدىڭ. نە بولدى؟ سەنى كىم شاقىردى؟ - دەدى جاقتىرماي.

- مامام مەن پاپام: «اجەڭ ءولىپ قالماسىن، جانىندا بول. سول ۇيدە تۇر!» - دەدى.

- جوق! اكەڭە ايتا بار، باسىمداعى جالعىز ءۇيدى زاڭداستىرىپ، سەنىڭ اتىڭا كوشىرە قويماق قوي. ماعان ءويتىپ دەلدال بولماي-اق قويسىن. ءوز بالاسىن ءوزى باقسىن. مەنىمەن ەندى ەشقايسىسىڭ تۇرمايسىڭ. قۇداي - جالعىز، مەن - جالعىز. اجەم تۇلدىقتى قابىلداپتى دە. مىنە... باسىنداعى ورامالىن سىپىرىپ الدى. شاشىن قىپ-قىسقا ەتىپ كەسىپ تاستاپتى. جەلكەسى كۇدىرەيىپ، بۇقانىڭ جونىنداي شودىرايىپ تۇر ەكەن. «اجەم ەركەك بولىپ كەتىپتى» - دەپ ويلادى جيەن. سارت ەتكىزىپ زىلدەي تەمىر ەسىكتى قاتتى جاپتى دا، ءۇش جەردەن بەكىتىپ كىلتىن سالدى. سول قالپى سالتاناتتى كەڭ اينانىڭ جانىنا تاعى كەلدى. بۇرىن كۇيەۋىمەن تۇرىپ جۇرگەندە-اق، ەل امان، جۇرت تىنىشتا شاشىن شونتيتىپ كەسىپ تاستاپ ەدى.

سوندا كۇيەۋى مۇنى قۇشاقتاپ جاتىپ: «اپىر-اي، كوڭىلىم تولاتىن قىلىعىڭ بولماسا دا الداناتىن ءاپ-ادەمى شاشىڭ بار ەدى. ەندى مەن بايقۇس موينى جۇپ-جۋان ەركەكتى ايمالاپ جاتقانداي بولام»، - دەگەنى ەسىنە ءتۇستى. ەركەك... شىندىعىندا مىنا تۇرىسىنىڭ جامان-اي. ەكى سيراعى دەلديىپ، بۇتىندا شالبار. جايىلىپ كەتكەن بوكسەگە نەسىنە شالبار كيگەنمىن. تارتىلىپ، تىپ-تىك بولىپ قومدانىپ تۇراتىن يىق تا جوق، بالشىقتان قۇيىلعانداي ىرىقسىز دومالانىپ قالىپتى. سالبىراعان قارىن تىزەگە قاراي شوگە باستاعان با؟ كەشەگىسىنەن گورى بۇگىنگى سىقپىتىنان تۇرشىكتى. «ەركەككە ۇقساسام زامانىمنىڭ قالاۋى سولاي بولدى. ىشكىلىككە ءۇيىر بولسام، جەتىلگەنىمنىڭ، بايلىعىمنىڭ، تەڭدىگىمنىڭ كورىنىسى دەپ جەلىگىپ وتكەن شىعارمىن. سونىمەن، كىمدە كىنا؟..

- وي، اقىماق! ەز! ۇناماعان، وعاش مىنەزدەرىم ءۇشىن جازالامادىڭ با؟ ەتىمنەن ەت كەسىپ، تارتتىرمادىڭ با سازايىمدى؟ تىستەنىپ تۇرىپ، تاعى ىرق-ىرق كۇلدى. - ءيا... مەن جاهيلدىككە بارا الارمىن، سەنىڭ جاۋىزدىققا بارا المايتىنىڭ بەلگىلى. ەڭ ۇلكەن شەشىمىڭ مەنى تۇل ەتكەنىڭ. مۇسىلمانشىلىقتا مۇنى تالاق دەيدى ەكەن. - الاقانىمەن سانىڭ ءجيى-ءجيى سيپاپ تۇرىپ: - تۇل بولعالى ءوزىمدى سىناۋ مەن مىنەۋ باستالعان. ىستەگەن ىسىمە ەسەپ بەرگەن سايىن ۇتقانىم شامالى. ودان ءارى قۇلدىراپ ۇتىلىپ كەلەمىن. بۇرىن پاڭ ەدىم، ادام بالاسىن مەنسىنبەي كەيكيىپ وتىراتىن وركوكىرەكتىگىم بار ەدى. بۇگىن قارالىمىن، تۇلمىن. دۇنيە - كەزەك... بۇگىجەكتەپ جۇرت كوزىنە كورىنۋدەن قالدىم. ايتپاقشى، سەن عاشىق بولعان قىزدى كورگىم كەلىپ، جازالاعىم كەلىپ ءبىراز تالپىندىم. ول قىلىعىمدى قۇداي قۇپتاماسا كەرەك، ارەكەتىم ىسكە اسپادى... كەرىسىنشە ۇتىلا بەردىم، ۇتىلا بەردىم. جىعىلدىم، جەڭىلدىم...

بالكىم، يبراهيم پايعامباردى اجاردان قىزعانعان ساراعا ۇقساپ، مەنىڭ دە الگى سۇيگەن جارىمنىڭ قۇلاعىن كەسىپ قۇنتيتىپ، تاناۋىن كەسىپ شۇنتيتقىم-اق كەلگەن. قاتىننىڭ قاندى كەگىنە جان بىتىرگەن سەنىڭ وزگەگە وزەگىڭدى ۇزگەنىڭ. سول قىزدى سۇيگەنىڭ ءۇشىن ەكەۋىڭدى دە لاۋلاعان قالىڭ وتقا سالىپ قاقتاعىم كەلدى. قۇيقا تامىرلارىڭ باس سۇيەكتەرىڭە جابىسىپ، قارايىپ كۇل بولعانىن كورىپ راحاتتانعىم كەلدى. «ءسۇيۋ - تازالىققا ۇمتىلۋ». كىم ايتتى ونى ساعان؟ تازالىقتارىڭدى ۇرايىن سەندەردىڭ... اقيقاتى قايسىسى؟ مەن مويىنداماي الاس ۇرعانمەن، شىندىعىندا دا سۇيۋ - تازالىققا قۇشتارلىق پا ەكەن؟ جانى دا، ءتانى دە تازا ادام عانا بىرەۋدى سۇيە الاتىن شىعار. ءبىراق سەن وزگەنى ءسۇيۋ ارقىلى مەنىڭ لاپىلداپ جاتقان جىنىمدى قوزدىرىپ، وشپەندىلىگىم مەن دۇشپاندىعىمدى ارتتىرعانىڭدى بىلەمىسىڭ؟..

ەندى مەن تۇلمىن... تۇلعا نە ىستەسە دە جاراسا بەرەدى. ەسەپسىز جاماندىق جاساسا دا، كۇناعا باتسا دا. تۇل عوي، تۇل... تۇلدان كىم جاقسىلىق كۇتكەن دەيسىڭ. تۇل... ادامدىقتان، قاتاردان شىعىپ قالعان - قاتىن. جىپ-جىلتىر الماس ۇستارانى قولىنا الدى. مىعجيىپ تۇرعان سۇلباسىن سىناي قارادى دا، سالبىراعان اۋكەسىن ورىپ جىبەرگىسى كەلىپ ءبىراز تۇردى. وتكىر ۇستارانى ءدال ماڭدايىنىڭ تۇسىنا اكەلىپ، قۇيقاسىن جالتىراتىپ شاشىن سىلىپ سالدى. و، اللا! سوندا مەندە و باستا-اق كەلىنشەككە ءتان نازىكتىك، سۇلۋلىق بولماعانى ما، الدە، تابيعات بەرگەن مەيىرىمنەن اجىراپ، اداسىپ قالعان ءوزىمنىڭ جاماندىعىم با؟ جۇلمالانىپ ءجۇرىپ، بارىنەن ايىرىلاتىنداي حالگە جەتكەنىم راس پا؟.. ايەل دەگەن اتىم بولماسا، بەت-پىشىنىم تۋرا ەركەك ىسپەتتەس ەكەن-اۋ.

سول قالپى قولى-قولىنا تيمەي قۇيقاسىن الامايلاپ، شاشىن تاقىرايتىپ الىپ تاستادى. ايناداعى تۇرپايى پىشىنگە جاقىنداپ كەلىپ: «مىنە، ناعىز تۇل وسىنداي بولۋى كەرەك. ءىشى مەن سىرتى ساي بولۋى كەرەك. ىشكە بىتكەن ۇرەي سىرتتا دا بولعانى ءجون. جۇرت كوزىنە كورىنبەي ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن وزىنە-ءوزى وسىنداي كەلبەت جاساپ الۋى قاجەت. سوندا عانا تۇلدىق قاسىرەتتىڭ، تۇلدىق عۇمىردىڭ سىرىن تۇسىنەدى بۇ جۇرت. مىنە، مەن ەندى ناعىز تۇلمىن - دەدى ايناداعى كەلبەتىنە جىلاپ تۇرىپ. سىپىرىلعان شاش ەبەدەيسىز قۇلاقتى ودان ءارى قالقيتىپ، كوڭىلشە ۇرەي سالدى. سوسىن ادەتتەگى جىندىلىعىنا سالىپ، ايناداعى تۇلعا كوزىن قىسىپ قالدى.

تۇل جىمىڭ ەتتى. ەندى مىنا ەكەۋى قوسىلىپ الىپ، دۇنيەنى بۇلدىرمەسە جارار ەدى. ءبىر-بىرىنە قاراپ تۇر. بىرىمەن-ءبىرى ابدەن تانىسقىسى، جۇپتاسقىسى كەلەتىندەي. ءبىر-بىرىنە ءتىلىن شىعاردى، ىرجاڭداسىپ كۇلدى، قول الىستى. سوسىن الدەنەدەن سەكەم العانداي الاقاندارىمەن باستارىن سيپاپ كورىپ ەدى، قۇيقالارى جۇپ-جۇمساق ەكەن. اقىلى تولماعان، ەڭبەگى قاتپاعان ءسابيدىڭ باسىنداي توبەلەرى سالماق تۇسسە ەرىپ كەتەتىندەي بىلق-بىلق ەتە مە، قالاي. تۇل ايناداعى قۇبىجىققا قاراپ شيقىلداي كۇلدى. ەكەۋى ءبىر-بىرىنە قولىن شوشايتىپ الىپ، ءبىرىن-ءبىرى مەڭزەپ، قوستاپ ەسالاڭ كۇلكىدەن ايىرىلار ەمەس. جىندانىپ قالعانداي بىرگە كۇلىپ، بىرگە جىلاپ ابىگەر بولدى».

روزا مۇقان