دۋلات يسابەكوۆ. قارا شاڭىراق - اڭگىمە
شەلەكتەي-شەلەكتەي اق تورلامالار مانتىنەن ءۇزىلىپ، ارىق ىشىندە دومالانىپ جاتىر ەكەن. بەس-التى باسىپالدىنى ءيت جەپ، جەگەنىمەن قويماي پايكەلدى شوشقا اۋناعانداي مايقامداپ تاستاپتى. قارت كۇيىپ كەتتى
-ءيت جەسىن دەپ ەككەن ەكەم عوي بۇلاردى! قاپ شوشقانىڭ ءيتى-اي! انا سۇمەلەك ەسىركەپكە مىلتىق اكەپ بەر دەپ قۇدايدىڭ زارىن قىلعانىم قاشان! «ماكۇل كوكە» دەپ كەتىپ ەدى، مىلتىق اكەلمەك تۇگىل قاراسىن دا كورسەتپەدى عوي. وبالداعى-اي، وبالداعى-اي!
ول مايقامدالعان پالەكتەردى جەندەپ، ءيت جەپ كەتكەن قاۋىنداردى انادايدا اعىپ جاتقان ارىققا لاقتىردى. دومالانعان اق تورلامالاردى ءبىر جەرگە ءۇيىپ بولىپ، قىر باسنان قىلتيىپ كەرىنگەن كۇنگە قاراپ بەلبەۋىنىڭ ۇشىمەن بەتىنىڭ تەرىن ءسۇرتتى. تەرى باسىلىپ، دەنەسى سالقىنداعان سوڭ قۇلاق ارىقتاعى، سىلدىراپ اعىپ جاتقان ءموپ-ءمولدىر مۇزداي سۋمەن بەتىن جۋدى. سونان كەيىن قاۋىندىق باسىنا كەشە كەشكىلىك ارقانداپ كەتكەن كوك ەسەككە توقىم سالىپ، ايىلىن تارتتى دا، قاۋىن تولا ەكى قاپتى قورجىن ەتىپ ارتىپ، يەسىنىڭ تىم ەرتە ابىگەرگە سالعانىنا نارازىلىق بىلدىرگەندەي باسىن تومەن سالبىراتىپ ءالى سامارقاۋ تۇرعان ەسەكتى «ىقى، ارام قاتقىر!» دەپ سۋ ارقاننىڭ ۇشىمەن تارتىپ جىبەردى. يەسىنىڭ الدەنەگە اشۋلى ەكەنىن بىلە قالعان اككى ەسەك بىردەن سەرگىپ، تيپىڭداعان جورعاسىنا باسىپ ۇيرەنگەن جولدىڭ شاڭىن بۋداقتاتا ۇيگە تارتتى.
ەسىك الدىنداعى ۇلكەن شايلا استىندا ءۇش-ءتورت نەمەرەسى پىرىلداپ ۇيقتاپ جاتىر. كەڭ توسەكتە اۋناي-اۋناي ءارقايسىسى ءار تۇسقا شاشىلىپ قاپتى. اناۋ، باسى توسەكتىڭ اياق جاعىنا قاراپ قالعانى - ۇلكەن بالاسى جا-رىلقاپتىڭ ورتانشى ۇلى، الا مىسىقتى قۇشاقتاپ ۇيقتاپ جاتقانى - مۇسىركەپتىڭ كەنجە قىزى، ال بەرگى شەتتە، جا-ستىعىن اياعىنا جاستاپ جاتقانى - ورداباسىداعى جيەن قىز. ۇلكەنى التىدا، ەڭ كىشىسى ەكىدە، بۇلاردىڭ اراسىندا ارىستاعى ەسىركەپتىڭ عانا بالاسى جوق. كوكتەمدە بارىپ كىشكەنتايلارىن الىپ قايتپاق بولعاندا بالاسى: «ءالى تىم جاس قوي كوكە، ءسال بۋىنى قاتايسىن، سونان سوڭ ءوزىم اپارىپ تاستايمىن» دەپ كۇمىلجىگەن. كەلىن دە پالەندەي نيەت بىلدىرە قويمادى. ءشومىشباي قارت ىزاعا بۋلىعىپ، كۇيىپ قايتتى. «ويباي-اۋ، بۇ جاماندارعا بالا نە كەرەك. وزدەرىنىڭ ءجۇرىسى اناۋ، اتتىڭ جەمىن جەپ، تايدىڭ تىرلىگىن ىستەيدى. كۇنى بويى ەكەۋى ەكى جاقتا. ءسويتىپ ءجۇرىپ بالالارىن قيمايتىنىن قايتەرسىڭ! و، جاماندار، كۇشىكتەر، كەشە عانا ەدى عوي مۇرىندارىنىڭ تيىلعانى، بۇگىن كەپ بالا كەرەك بوپ قاپتى!..»
ەندى مىنە، وسىنداعى ءۇش نەمەرەسىن كوڭىلگە توق ساناماي ەكى پۇت ۇن مەن ەكى قاپ قاۋىندى ەسەك ارباسىنا تيەپ اپ، ءشومىشباي قارت ارىستاعى ەسىركەپتىن ۇيىنە كۇن باقان بويى كوتەرىلە بەرگەندە شۋ دەپ ءجۇرىپ كەتتى.
اۋىق-اۋىق «ىقى» دەپ قويىپ، اربا ۇستىندە ءۇنسىز كەلەدى. «وسى يتتەر اكە-شەشەمىز بار»- دەپ ويلامايدى عوي دەيمىن. ايتپەسە «قالايسىڭدار» دەپ ءسۇت پىسىرىمگە كەلىپ كەتسە قايتەدى شىركىندەر. ءبىر-ەكى قاداق قانتى مەن ۇندى شايلارىنىڭ، ءتىپتى مىلتىقتارىنىڭ دا كەرەگى جوق جۇدا، وزدەرى كورىنىپ كەتسە نەتەدى. قاۋىن-قاربىزدىڭ ساس بوپ پىسىپ، ءيت جەپ، ءيت جەگەنىنەن قالعانى ءشىرىپ جاتىسى اناۋ. وسىلار كەلەدى، وسىلار جەيدى، وسىلار راحاتىن كورەدى دەپ كوكتەمنىڭ كوك ەزەگىندە بۇگىلگەن بەلدى ءبىر جازباي ەرتەدەن قارا كەشكە دەيىن توككەن تەرىمنىڭ بەكەر بولعانى ما؟ كەلەدى دەپ كۇندە توسامىز، داربازانى جەل سىقىرلاتسا دا سەندەردىڭ بىرەۋلەرىڭ ەكەن دەپ ەلەڭ ەتە تۇسەمىز...
ءارقايسىسى ءار جاقتا، سودان جۇرتتان اسىپ، ەل سۇراپ بارا جاتقاندارى دا شامالى. ءبىرى شىمكەنتتە، بىردەڭە دەگەن زاۋىتتا، ءبىرى سايرامدا، قىز بولسا ورداباسىدا، ال ەسىركەپ ارىستا. ءاي، وسى ەسىركەپ ادام بولسا دا ءاۋپىرىم تاڭىرىممەن ارەڭ ادام بولدى-اۋ. بەشىرني وقىپ ون كلاسس بىتىرەمىن دەپ ءجۇرىسى اناۋ. ول ءيتتىڭ كۇشىگىنە «وقى، وقى» دەپ قۇدايدىڭ زارىن قىلىپ ەم، تىڭدامادى. تەكنىكۇمگە تۇسەم دەپ قاعازدارىن الىپ، شىمكەنت تاقياسىنا تار كەلگەندەي الماتى اسىپ كەتتى. و جاق مۇنى قايتسىن. «ايدا، جوندەپ وقىپ كەل» دەپ قايتاردى دا جىبەردى. كوڭكۇرس دەي مە، بىردەڭەسىنەن وتە المادىم دەپ جۋىپ-شايادى تاعى دا. ەندى ءانى، ەكى-ءۇش جىل سەلتەڭدەپ ءجۇرىپ-ءجۇرىپ، اۋىلدا تات دوڭگەلەك قۇرىپ قالعانداي ارىستا ماشينە ايداپ ءجۇر. ۇلگىرە الماي قالاتىنداي ۇيلەنىپ العانىن قايتەرسىڭ، و اجينە! ەندى كەپ، كەلىن ەكەۋى قاباتتاسىپ ون كلاسس تاۋىسپاق. كۇندىز دارىماعان وقۋ تۇندە داريدى دەپ ءجۇر مە ەكەن تۇگە؟ ال، انا قارشاداي بالانىڭ ءتىرى جەتىم بوپ ءجۇرىسى اناۋ، ءاربىر قولى بوس كەمپىردىڭ بوساعاسىن ساعالاپ.
و اللا، ءوستىپ تە بالا وسىرمەك پە ولار. الىپ كەتەم دەسەڭ قيمايدى تاعى. ويباي، ناقۇرىستار-اۋ، سەگىز اي تولماعان بالانىڭ قارنى اشپاي ما، جايالىعى بىلعانباي ما، جىلاي-جىلاي ىشەگى قاتپاي ما، قانشا ايتقانمەن بىرەۋدىڭ اتى بىرەۋ عوي. وزدەرىنىڭ قايتىپ وسكەندەرىن ويلاسا قايتەدى، وسى كۇيى اسپاننان سالبىراپ تۇسە قالدىك دەپ ءجۇر مە ەكەن؟«
ارىسقا ءتۇس اۋا جەتتى. كۇن جەكسەنبى ەدى. بالالارى ۇيدە ەكەن. ەسىك الدىنا توقتاعان اربانى كورىپ، ەسىركەپ مايكاسىمەن دالاعا جۇگىرە شىقتى.
زەركۇل، كوكەم كەلدى، كوكەم!- دەپ ايعايلاپ جىبەردى دە اكەسىن قۇشاقتاي الدى.
اۋلاق،- دەپ ءشومىشباي بالاسىنىڭ قولىن سىلكىپ تاستادى.- نەمەنە، جاس بالا قۇساپ. ءالى ەسىڭ كىرمەگەن بە؟
-كو... كوكە ، نە بولدى؟..
-نە بولعانىن قايتەسىڭ. سەندەر جاتىڭدار، قاننەن قاپەرسىز، مەن جۇرەيىن شىلدەنىڭ كۇنىندە شىرىلداپ. بار، اناۋ اربانى شىعارىپ، ەسەكتى كولەڭكەگە بايلا دا، ۇستىندەگىلەرىن ءتۇسىرىپ ال.
ەسىركەپ تىلگە كەلمەي لىپ بەرىپ دالاعا شىعىپ كەتتى. اكەسىنىڭ اشۋلى ەكەنىن تۇسىنە قويدى. وسى كەزدە ىشتەن كەلىنى دە شىعىپ، اتاسىنىڭ جۇزىنە قاراي الماي كۇلىمسىرەپ، ۇيالا سالەم بەردى.
-بارەكەلدى، ءومىرلى بول، بالام. انا نەمەلەرىڭ قايدا؟
ۇيدە. ۇيىقتاپ جاتىر.
بەسىكتە مە، جەردە مە؟
-جو-جوق،- دەدى كەلىنى كۇلىمسىرەپ،- بەسىك قايدان بولسىن،»دەتسكيي كروۆات«ساتىپ العانبىز، سوندا جاتىر.
ءىمم. بەسىك نەگە المايسىڭدار؟ كەلىنى ءسوز تاپپاعانداي ءمۇدىرىپ قالدى دا:
اتا، ۇيگە كىرسەڭىزشى،- دەدى.
-كىرەم، كىرەم. ەندى دالادان قايتادى عوي دەپ پە ەدىڭدەر.
ءشومىشباي قارت ەتىگىن دالىزگە شەشىپ تاستاپ، ەسىركەپتىڭ جەڭىل تاپوچكاسىن اياعىنا سۇعا سالدى دا، ىشكە ەندى. توردەگى سالۋلى كورپەگە جانتايا بەرگەندە ەسىركەپ تە كىرىپ كەلدى.
كوكە، ءسىز دەمالا بەرىڭىز، ءبىز تاماق دايىنداپ جىبەرەيىك.
قازان-اياقتا سەنىڭ جۇمىسىڭ قانشا، وتىر شوشاڭداماي بىلاي. اڭگىمە ايتپاي ما ەكەن ادام دەگەن.
ەسىركەپ»بولماس«دەگەندەي ءبىر كۇلىمسىرەپ، اكەسىنىڭ قاسىنا وتىردى.
ەتتەرىڭ بار ما ەدى ۇيدە؟ الدە، اس-قاتىقسىز وتىرسىڭدار ما؟
بار... بار عوي. زەركۇلدىڭ تانىسى ەت كومبيناتتا ىستەيدى، سودان اپ تۇرامىز.
ەهە،- دەدى اكەسى مىرس ەتىپ،- سۇيتەمىز دە. ءجون-ءجون. ۇشەۋىڭە دەپ ءبىر توقتى بايلاپ وتىر ەدىم...
ءۇيتىپ ءابىرجىپ قايتەسىز،- دەپ بالاسى اكەسىنىڭ ءسوزىن ءبولىپ جىبەردى،- ونان دا ەكەۋىڭىزگە جاراتا بەرىڭىزدەر، ءبىز ءوز كۇنىمىزدى ءوزىمىز كورەمىز عوي.
»و، كەششە،- دەدى ىشىنەن ءشومىشباي.- كەششە بولماساڭ وسىلاي دەر مە ەدىڭ. «ءوز كۇنىمىزدى ءوزىمىز كورەمىز عوي!» مەن سوندا كىم ءۇشىن تىربانىپ ءجۇرمىن؟ جيناعان دۇنيەنىڭ راحاتىن سەندەر كورمەسەڭدەر، و دۇنيەگە وزىممەن بىرگە الا كەتەمىن بە. مىنا مالعۇننىڭ سوزىن قاراشى-اي بۇل، و-و، اجينە! كەسىلىپ جاتساڭ سيراعىڭ سىرتقا شىعاتىن قۇرقىلتايدىڭ ۇياسىنداي تامدا وتىرىپ ءوز كۇندەرىن وزدەرى كورگىش-اق. قارتايعاندا وقىپ وياز بولامىن دەپ ءجۇر مە ەكەن، ودان دا جۇرت قاتارلى باسپانا سالىپ الماي ما تۇگە، اۋىلداعى جەسىر كەمپىردىڭ تۇڭعىشباي تەنتەگى قۇرلى جوق پا؟ ەرتەڭ كۇن سۋىتسا انا بالانى اۋىرتىپ ولتىرەدى بۇلار، ايتپادى دەمە. ە-ە، ءبىراق بۇل نەمەلەر جازءوتىپ، قىس كەلەرىن ويلادى دەيسىڭ بە، الەۋلايمەن جۇرە بەرەمىز دەپ وتىر عوي ءوستىپ«.
-قىستا قايتەسىڭدەر، وسى تامدا وتىرا بەرمەكسىڭدەرمە؟
-بىلمەيمىن. بازدىڭ ديرەكتورى ەكى بولمەلى ءۇي سالىپ بەرەمىن دەپ ءجۇر عوي.
ال، انا بالانى قايتپەكسىڭدەر؟ ءوستىپ، كورىنگەن ۇيگە تاستاپ كەتە بەرمەكسىڭدەر مە؟
جوق-ا. كەلەسى جەتىدە بالاباقشاعا ورنالاستىرا-مىز...
نە دەيدى؟!
ءشومىشبايدىڭ قولىنان كەسەسى ءتۇسىپ كەتتى.
ۇشەۋى دە ءۇنسىز. داستارقان ۇستىنە توگىلگەن كۇرەڭ شاي»ساي-سايدى«قۋالاي اعىپ، تومەندە وتىرعان ەسىركەپتىڭ الدىنداعى ءبىر ءۇزىم نانعا جەتتى دە، ءۇيىرىلىپ توقتادى. مانالى بەرى داستارقاندى تورۋىلداپ جۇرگەن ءۇش-ءتورت قارا شىبىننىڭ ءبىرى ءشومىشبايدىڭ الدىنداگى توگىلگەن شايعا تۇمسىعىن تيگىزىپ ءسال كىدىردى دە، اتقۇمىرسقاداي جورعالاپ ساۋساعىنا ورمەلەدى، ودان دا كوڭىلى تولماعان سوڭ ءبىر ۇشى تىستەلگەن قانتقا قونىپ، ىزدەگەنىن ەندى تاپقانداي قادالا قالدى. الگى ءبىر اڭگىمە كەزىندە مۇلدە ەستىلمەگەن كىشكەنە اق ساماۋرىننىڭ گۇجىلى كۇشەيە ءتۇسىپتى.
ءشومىشباي قارت ورنىنان تۇرىپ، اسپان اينالىپ جەرگە تۇسسە دە تاستامايتىن تەر سىڭگەن كۇپايكەسىن كيدى. قالتاسىنان شاقشاسىن الىپ، كوك بۇيرا ناسىبايدىڭ ءبىر شىمشىمىن ءتىلىنىڭ استىنا ىزالانا تاستاپ جىبەردى دە اۋىزعى ۇيگە شىقتى. تەرىسىنە سىيماي بارادى.
اكەسىنىڭ شىنىمەن كەتۋگە جينالعانىن سەزگەن ەسىركەپ قالبالاقتاي شىعىپ، ونى توقتاتپاق نيەتىمەن»كوكە«دەپ جاسقانا ءۇن قاتىپ كورىپ ەدى،»ءوشىر ءۇنىڭدى!«دەپ شومەكەڭ اقىرىپ قالدى. ەسىركەپ اكەسىن توقتاتار ەشقانداي كۇش جوق ەكەنىن ءبىلدى.
ۇزاق جولدان شارشاپ كەلىپ، كولەڭكەگە جەتتىم بە، جەتپەدىم بە دەپ قۇلاعىن سالبىراتىپ ەندى عانا مۇلگي باستاعان كوك ەسەك يەسىنىڭ»ىقى، ارام قاتقىر«دەگەن وقىس ۇنىنەن ەلەڭ ەتىپ، باسىن كوتەرىپ الدى. دەنەسىن بالبىراتقان راحات ءبىر تىنىشتىق لەزدە عايىپ بولىپ، قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا باسىنا نوقتا، موينىنا قامىت ءتۇسىپ، كەلەسى ءبىر ساتتە وزىنە ابدەن تانىس بولعان، ءوزىن ابدەن ىعىر ەتىپ، زىقىن شىعارعان شيقىلداق اربانى ىستىق كۇندە ەرىنە سۇيرەتىپ، قالا سىرتىنا قاراي قيىرشىق جولمەن اياڭداپ بارا جاتتى.
ۇيگە ەكىندىدە جەتتى. داربازانى اشىپ ىشكە كىرە بەر-گەندە ءۇش نەمەرەسى مەن كەمپىرى الدىنان جۇگىرە شىقتى.
-ۇەي، تەز قايتىپ كەپسىڭ عوي شال-اۋ. كۇن سالقىنداعاندا شىقساڭ قايتەتىن ەدى، انا بالا ىستىقتان ءولىمشى بولدى عوي.
جوعال ءارمان ەربەڭدەمەي. بالاجانىن قاراي گور مۇنىڭ!
بىردەڭەنىڭ سالقىنى تيگەن بە وزىڭە. توقتات ارباڭدى. بالانى قاپپەن جاۋىپ قويعان با ەي مىناۋ!
كەمپىرى اربا ۇستىندەگى قاپشىقتاردى قولىمەن باسىپ قالعاندا ەسەگىنە دەپ الا شىققانمەن جەلىنبەي قايتىپ كەلگەن ءبىر باۋ جوڭىشقانى ۇستاي الىپ، ىرشىپ ءتۇستى.
-كوتەك، مىناۋسى نەسى قۇداي-اۋ قۋاتجان قايدا؟
قۋاتجان، قۋاتجان!»جان«دەپ قاپتى عوي ماعان بارىپ. قايدا بولۋشى ەدى، قالدى سوندا. سەنى مەن مەنى ادام دەپ ءجۇر دەيسىڭ بە ولار! ساماۋرىنىڭا وت سال، تاڭدايىم كەۋىپ كەلدى.
اتا، ماعان پالاۆوز اكەلدىڭ بە؟- دەدى ۇلكەن ۇلى-نىڭ بالاسى مۇرنىن تارتىپ قويىپ.
قايداعى پاراۆوز ساعان! ءوزىم پاراۆوز بوپ ارەڭ جەتتىم. ءسۇرت انا مۇرنىڭدى، ەي، اكەسى وڭباعان ىنجىق نەمە؟
ءشومىشبايدىڭ اشۋلى ەكەنىن ءبىلىپ، كەمپىرى دە، نەمەرەلەرى دە جىم بولدى.
»شىركىندەر-اي، شىنىمەن بەرمەي قالعاندارى ما بالالارىن،- دەدى ءساليحا ىشتەي ساماۋىرعا وت جاعىپ ءجۇرىپ،- الدە مىنا شال «ۇيتپەيسىڭدەر، بۇيتپەيسىڭدەر» دەپ تاپتاي بەرگەن سوڭ كەلىن بىردەڭە دەپ قالدى ما ەكەن؟ ەسىركەپجاننىن بوتەن مىنەزى جوق سياقتى ەدى عوي. قارعاداي بالانى اندا-مۇندا سۇيرەلەپ ءجۇرىپ اۋرۋعا شالدىقتىرادى-اۋ... ءۇيباي، جاماندار-اي، وزدەرى كەلمەك تۇگىلى، ءبىر جاپىراق جامان نەمەلەرىنە زار قىلدى-اۋ«.
ءساليحانىڭ كوزىنە جاس مولتىلدەپ شىعا كەلدى دە، ونىسىن بايقاتپاۋعا تىرىسىپ ونسىز دا جانىپ كەلە جاتقان ساماۋىردى ۇرگىلەي بەردى.
ولار شاي ۇستىندە دە تىرس ەتىپ سويلەسكەن جوق. كۇن باتىپ، ساڭى سونە باستاعاندا-اق ءبارى توسەك سالىپ جاتىپ قالدى. كۇندەگىدەي دالاعا ەمەس، ۇيگە جاتتى. كەمپىرى دە، شالى دا ۇيقىسىز.
-بالالار ۇيقتاپ قالدى ما؟- دەدى الدەن سوڭ ءشومىشباي.
-ءيا.
-ءيتتىڭ كۇشىكتەرىن ەرتەڭ ءۇيدى-ۇيىنە اپارىپ تاستايمىن. بارسىن. كەرەگى بولسا نەعىلدەگەن ەكەنسىڭ سولاردىڭ. وتىرايىق سونسوڭ قۋ باس بوپ. قاراي گەر بۇلاردى، و، اجينە، مۇرنىنىڭ بوعىن سۇرتە الماي ءجۇرىپ...
نە بولدى، شال-اۋ، ايتساڭشى جوندەپ. ساعان بىردەڭە دەدى مە ولار؟
-دەدى. دەمەسە جەكەن-ساياقتىڭ سالقىنى ءتيدى دەيسىڭ بە؟ ءوز كۇنىمىزدى ءوزىمىز كورەمىز دەيدى. بىردەڭە دەگەن جەردەن ەت الىپ تۇراتىن كورىنەدى. ول از بولسا، قۋاتتى بالا-باقشاعا تاپسىرعالى جاتىر. ءانى. ەندى سەن ەكەۋمىزدىڭ ولارعا كەرەگىمىز جوق.»اتام ولسە قويىلار، اتان ولسە سويىلار«، كوڭىلى تۇسسە كەلىپ، كوڭىلى تۇسپەسە جىلىنا ەسىگىڭنەن ءبىر سىعالاماي جۇرە بەرەدى ءسويتىپ. و توبا، ءبارى بەت-بەتىمەن. جاس بولسا كەپ قالدى، اۋىرمايمىز با، سىرقامايمىز با، سايتان ەمەسپىز عوي تۇگە.»وسى ەكەۋى قالاي«دەپ وزدەرى حابار الۋدى دا بىلمەيدى. اسىرەسە مىنا ەسىركەپ، ءبىزدىڭ ءولىپ قالعانىمىزدى ءبىر-اق ەستيدى. بۇگىنگى قىلىعى مىناۋ. ويباي اقىماق-اۋ، بالاباقشادان كەم بولعانىمىز با سوندا. تۇنەۋكۇنى بارعانىمدا:»بالا-باقشادا بالا تازا بولادى، ۋاقتىلى ۇيىقتاپ، ۋاقتىلى تاماق ىشەدى«دەپ ىرجاڭداپ وتىر ەدى، بۇل ءيتتىڭ سونىسى ويىنى ەكەنى دەسەم شىنى ەكەن عوي. ال ەكەۋىنىڭ وت باسىنىڭ قىزىعىن كورمەي جۇرىستەرى الگى. مۇرىندارىنا ماي قۇيساڭ دا ادام بولماس.
-قويشى... قايداعىنى ايتپاي...
جىلاما، نەمەنەسىنە جىلايسىڭ.»قوي، قوي«دەپ اراعا ءتۇسىپ، سولاردى بەتىمەن جىبەرگەن وزىڭنەن كور.»كەلىن جۇمسايىم، اياعىمدى جىلى سۋعا مالگىزىپ وتيامىن«دەۋشى ەڭ، وتىر ەندى قارىق بوپ!
قايت دەيسىڭ ەندى. مەيلى دە، مىنا نەمەلەر وسكەن سوڭ بولماسا.
اتاڭنىڭ باسى! اكەلەرى كورسەتپەگەن جاقسىلىقتى وسىلار كورسەتەدى دەپ وتىرسىڭ با؟ كەتەدى ەرتەڭ-اق تۇس-تۇسقا.»شەۋا!«دەپ تۇرسىن سونسوڭ.
اتەشتەر شاقىرا باستادى. ءشومىشبايدىڭ ەسىنە قاۋىنى ءتۇستى.»ءيت جەپ جاتىر-اۋ. مەيلى، ءيت جەمەسە شوشقا جەسىن«. اۋدارىلىپ ءتۇسىپ، تەرىس قاراپ جاتتى. كەمپىرىنىڭ يىعى بۇلك-بۇلك ەتەدى.»قوي«دەپ زەكىگەن جوق. قوي دەگەن-مەن ءبارى ءبىر قويمايدى.
ءبىر كەزدە سىرتتان ماشينا ءدۇر ەتكەندەي بولدى. ەكەۋى دە دەمدەرىن ىشىنە تارتىپ، تىنا قالدى. ءدۇرىل بۇرىنعىسىنان دا كۇشەيىپ، ىشقىنىپ بارىپ باسىلدى دا، ەسىگىنىڭ سارت ەتىپ جابىلعانى ەستىلدى.
-بىرەۋ كەلدى عوي دەيمىن،- دەدى ءساليحا باسىن كوتەرىپ.
-ءسويتتى-اۋ دەيمىن.
اۋىزدى جيعانشا بولعان جوق، تەرەزەنىڭ تىقىلداعانى ەستىلدى.
-كوكە، جاتىپ قالعانسىڭدار ما؟
- و، داۋسىڭنان اينالدىم سەنىڭ ساڭق ەتە تۇسكەن. ەسىركەپجان عوي مىناۋ.- ءساليحا اجەي قۇستاي ۇشىپ بارىپ، ەسىكتى اشتى دا بالاسىنىڭ موينىنان قۇشاقتاي كەتىپ شاڭ-شاڭ بەتىنەن الما كەزەك سۇيە بەردى.
-كۇنىم-اۋ، تۇندەلەتىپ قايدان ءجۇرسىڭ! شەشىنشى، شارشاپ كەلگەن شىعارسىڭ. ازىپ كەتىپسىڭ عوي جارىعىم-اۋ، دەنىڭ ساۋ ما ايتەۋىر؟
- ساۋ، ساۋ اپا. ازداپ شارشاعاندىق شىعار.
ىشتەن كەبىسىن سۇيرەتىپ اكەسى شىقتى.
-جەتى تۇندە جاۋ قۋدى ما، نە بوپ قالدى؟
-جاي... باعانا ءسىز مىلتىقتى الۋدى ۇمىتىپ كەتىپسىز. سونى اكەپ بەرەيىن دەپ... وق-ءدارىسىن دە اپ قويىپ ەم.
-ونى قايتپەكپىن؟ قاي مالىمدى قاسقىر شاۋىپ جاتىر؟
-اتپاساڭىز ۇيدە تۇرار. قوس اۋىز . قازىر اكەلەيىن. ەسىركەپ سىرتقا شىعىپ كەتتى دە، كابينادان مىلتىقتى
الىپ قايتا كەلدى.
-مىنە، سۋ جاڭا. ماقتا تىعىپ قويساڭىز ۇڭعىسىنىڭ ءىشىن توت باسپايدى.
ەسىركەپ قوس اۋىزدى تورگە اپارىپ ءىلىپ قويدى.
ال مەن قايتايىن ەندى. ازاندا ەرتە تۇرىپ بايىرقۇمعا جۇرەمىن.
قۇلىنىم-اۋ... تىم بولماسا ءبىر كۇن جاتىپ كەتسەڭشى، تىرلىك دەگەن بىتەدى دەيسىڭ بە ادىرە قالعىر.
-بولمايدى اپا. وكىمەتتىڭ جۇمىسى عوي. ۇيات بولادى.
مىنە، وستەدى، وستەدى بۇلار. ءبۇيتىپ كەلگەنشە كەلمەي-اق قويساڭدار ەتتى. نە تويعان ەمەس، نە قويعان ەمەس. باعانا ءبىر كەمپىرقاۋىن اكەپ قويىپ ەم، سونى ءوز قولىڭمەن جارىپ جەپ كەتشى.
ودان دا الا كەتەيىن اپا. مەن ارىسقا جەتكەنشە تاڭ سىز بەرىپ تە قالار. تاعى كەلەمىن عوي. بۇرسۇگۇنى وسى كولحوزعا جاردەمشىلەر اكەلەمىن. سوندا ءبىر كۇن جاتىپ، پايكەل ارالاپ، قالاعان قاۋىنىمدى ءوزىم الىپ جەيمىن. نۇراش، تۇراش، ءاپپاقتار ۇيىقتاپ جاتىر ەكەن عوي،» ويانا قويمايدى-اۋ بۇزىقتار... ەسىركەپ مونتيىپ-مونتيىپ ۇيقتاپ جاتقان ۇشەۋىنىن بەتىنەن كەزەك-كەزەك ءسۇيدى.
«ويباي جامان،- دەدى ىشىنەن ءشومىشباي،- ساعان باۋىر نە كەرەك ەكەن دەسەڭشى».
ەسىركەپ سوڭىنان اكە-شەشەسىن ءتىزىلتىپ، كەمپىرقاۋىندى قولتىقتاپ سىرتقا شىقتى. سابىرلى قالپىنان تايا قويماعان ءشومىشباي گالوشىن سۇيرەتىپ بوساعانى سوڭ اتتادى. ەسىركەپ ماشيناسىنا وت الدىرىپ بولعان سوڭ:
-قۋاتتى بۇرسۇگىنى كەلگەنىمدە الا كەلەم،- دەدى ەكەۋىنە بىردەي قاراپ.- مۇمكىن، زەركۇل دە بىرگە كەلىپ، ەكى-ءۇش كۇن جاتىپ كەتەر.
-ناعىلدەيدى، قۋاتجاندى ما،- دەدى ەكەۋى دە قوسارلانىپ.
ءيا-ءيا.- كابينانىڭ ەسىگى سارت جابىلىپ ماشينا ورنىنان قوزعالا بەردى.
مىناۋ جىندى ما-ەي، نە دەپ كەتتى ءوزى. قۇلىنىم-اۋ، كۇن ىستىقتا شىقپاڭدار، كۇن ىستىقتا. كەشكى سالقىنمەن شىعىڭدار،- دەپ ايعايلادى ءساليحا.
-ماقۇل اپا، ماقۇل!
ەكەۋى قاقپا اۋزىندا ماشينانىڭ قىزىل جارىعى كورىنبەي كەتكەنشە قاراپ تۇردى.
كۇنىم-اي، اشەيىن. ءبىر كەسە ايران دا ىشپەدى-اۋ! سەن شال ءبۇلدىرىپ كەلگەنسىڭ عوي، بالانى ءتۇن ىشىندە ابىگەرگە سالىپ. ەرتەڭ ەرتەمەن سوناۋ بايىرقۇمعا جۇرەدى ەكەن تاعى. ە قۇداي، ءوزىڭ جار بولا كور ايتەۋىر. جول-جونەكەي بىردەڭەگە ۇرىنىپ قالماسا جارار ەدى.
ءوشىر ءۇنىڭدى،- دەدى ءشومىشباي ۇيگە قاراي قوزعالا بەرىپ.- جاقسى ءسوز جارىم ىرىس، سۇڭقىلداپ قايداعىنى ايتىپ تۇرعانىن قاراشى. ودان دا، انا بەسىكتى دايىنداپ قوي، كەلىپ قالعان كەزدە شالا بۇلىنبەكسىڭ بە تاعى.
ءيا-ءيا، سويتەيىن، سويتەيىن. سالدەن سوڭ تاڭ دا اتادى. بۇگىنگى ۇيقى ءبارى ءبىر ۇيقى بولماس.
سول ءتۇندى ەكەۋى دە ۇيقىسىز وتكىزدى.
