تاثةرتةثنةن تذسكة دةيئن

None
None
الگئدة ول كوزئن اشقاندا ءذي ءئشئ قاپ-قاراثعئ ةدئ. ورازبيكة دة ماناعئداي ةمةس، ءسال-ءپال تئنشئعانداي-تذعئن. «نامازئم قازا بوپ بارا ما، ءتذن ئشئندة دئردةكتةپ نة ازاپ»،- دةپ كورپةنئ تاس بذركةنئپ العان ول قالعئپ بارا جاتئپ كةنةت قايتا ويانئپ كةتتئ. تاث ساز بةرة باستاعان-اؤ: ئرگة جاق كوگئلجئم تارتئپ قاپتئ. سئرتتان تئقئرشئعان تذياق تئسئرئ ةستئلةدئ. «بذ قايدان كةلگةن مال» دةپ كئرجيدئ. «ءورئستئ قويئپ، ءذي اينالعانئ نةسئ؟

شيبارقئتتان تئگئلگةن قوثئرقاي جاداعايئن يئعئنا ئلة ساپ، دامبالشاث اسئعا سئرتقا شئققان. شئققان بويئ اناداي جةردةگئ توبةشئكتئث ءار جاعئنا بارئپ كةلدئ. بارئپ كةلدئ دة، ئرگةدةن ذزاي الماي جذرگةن بةس-التئ ارئق-تذراق قوزئلاردئ يتةرمةلةگةندةي بوپ ئلديعا قاراي ذزاتئپ سالدئ. سوسئن كةث كويلةگئنئن وثئرئندةگئ جالعئز تذيمةنئ اعئتئپ تاستاپ، جالپاق الاقانئمةن جالاثاش كوكئرةگئن سيپالادئ. كوكئرةگئن سيپالاپ تذرئپ، اؤدةمدةگئ قاراؤئتقان قئراتتارعا كوز جذگئرتكةن. قئراتتار توسةگئنةن تذرعالئ جاتقان دويلةرگة ذقساپ كةتتئ. وسئ قازئر ماقپال كورپةنئ لاقتئرئپ جئبةرئپ، شةتئنةن گذر-گذر ةتئپ، ورة تذرةگةلةتئندةي. «ءسوي-تةدئ بذلار» دةپ كذبئرلةدئ.

شايئ ورامالدئث سؤسئلئنداي ذلبئرةگةن تاثعئ لةپ قذرعاثقئراپ تذرعان تاماعئن قئتئقتاپ وتكةندةي بولدئ. سول - سول-اق ةكةن، جئبةكتةي ةسكةن سامال كارئ كةؤدةنئ جان باسپاعان ءبئر قذزارلارعا ذشئرئپ بارا جاتقانداي ةدئ. «ءباتشاعار، مئنا كوكتةم قاي-تةدئ-ةي، ءاي-شايعا قاراتپاي الئپ كةتةر مة ةكةن» دةپ قايئرا كذبئرلةگةن. «كارئلئك دةگةنئث مذندايدا انشةيئن-اق پا دةيئم».

جان-جاعئنا تاعئ اسئعئس كوز جذگئرتتئ دة، اياعئنئث ذشئمةن باسئپ بارئپ، جابئقتان سئعالاپ ةدئ، ئشتةن ايةلئنئث «ؤهلةگةنئن ةستئپ، قاپةلئمدة شةگئنشةكتةي بةردئ. «اپئراي، ذل بولسا نةتتئ»،- دةدئ. دةدئ دة، اق سذرئپ دامبالئنئث شذباتئلعان باؤئن قايتا بايلا-دئ. بايلاپ اپ: «ذل بولار ما، تئلةؤئثدئ بةرگئر» دةپ جاداعايئن يئعئنان جذلئپ الدئ.

ةندئ جةر-كوككة تذرا الاتئن ةمةس. بايگةتورئعا قارعئپ ءمئنئپ، قذيعئتا جونةلةتئندةي. جابئقتان تاعئ سئعالادئ. ورازبيكة دوثبةكشئپ جاتئر ةكةن. ؤهلةگةندة كوكئرةگئ قارس ايرئلاتئنداي، «اي، دذنية-اي» دةپ كذبئرلةدئ ول. «مئنا تةنتةكتئث اؤرةسئ-اي، ءا؟!»

سو كةزدة:

- قذداي-اي، قايدا كةتتئ ةكةن؟ ؤه!- دةپ ورازبيكة جان-جاعئن قارمانا بةرگةن.

ول كيئز ءذيدئث ةسئگئن لاقتئرئپ تاستاپ، كئرئپ كةلدئ. كئرئپ كةلدئ دة، قالت تذرا قالدئ.

- الگئ قذرعئرلاردئ قايئرئپ تاستاپ ةم...

- ؤه،- دةدئ ورازبيكة.

- مذندايدا ةركةك بايعذستئث قولئنان نة كةلؤشئ ةدئ. بئرةؤ-مئرةؤدئ شاقئرامئز-اؤ، تةگئندة.

ورازبيكة ذندةمةدئ.

- ايتپةسة بولماس... مئنا تذرئثمةن قينالئپ قالارسئث.

- تذندئكتئ اشساشئ.

شال سئرتقا اتئپ شئقتئ. ةر ادامنئث تذندئك اشقانئن جالعاندا ةرسئ كورةتئنئن دة ذمئتئپ كةتتئ. دةرةؤ بةلدةؤدةگئ باؤ جئپكة ذمتئلدئ. ذمتئلا بةرئپ، «بذ قذرعئر دا ويعا كةلمةپتئ-اؤ» دةپ كذبئرلةدئ.

- ؤه،- دةگةن ورازبيكة تاعئ دا.

جذرةگئ زئرق ةتة قالعان شال ئرگةگة جاقئن كةپ:

- جاي-جاپسارئث قالاي ءوزئ؟- دةدئ تذك تاپپاعانداي.

- قؤ جان-اي،- دةپ ورازبيكة ئثئرانا ءتذسئپ ةدئ، شال ساپاربةكتئث ذيئنة قاراي قذنجئثداي جونةلدئ. بارا جاتئپ: «تئلةؤئثدئ بةرگئرلةر ءتاتتئ ذيقئدا جاتئر-اؤ»،- دةپ قوبالجئدئ.- جوپةلدةمةدة تذرا قويسا ءتاؤئر...

ةسئكتئث الدئنا كةپ قاپتئ.

ئشتةن ةش دئبئس ةستئلمةيدئ.

وزئنةن مذشةل جاس كئشئ ءئنئسئنئث وتاؤئنا باسا-كوكتةپ كئرئپ بارؤدئث رةتئن تاپپاعان ول كئلت توقتادئ. سوسئن «قاتئن جاندئ نةمة بئلةم»،- دةدئ.- ايتپةسة وسئ ؤاقئتقا دةيئن كئسئ جاتؤشئ ما ةدئ».

قانشا اپتئققانئمةن كيئز ةسئكتئ كوتةرئپ تاستاؤعا ءبئر ءتذرلئ باتا المادئ. ءبئراق كةتة دة المادئ. ءسويتئپ، ءارئ-بةرئ بوپ تذرعاندا وسئ ساپاربةكتئ ذيلةندئرگةنئ ةسئنة تذسكةن. سول-اق ةكةن، ءبارئ كوز الدئنان تئزبةكتةلئپ وتة بةردئ. سول-اق ةكةن، لةزدة-اق اپتئعئ باسئلعانداي الگئ تئزبةككة ةردئ دة كةتتئ.

...وسئدان التئ جئل بذرئن، كذزدئث ورتاثعئ ايئنئث اياعئنا تامان. ارباقالدئداعئ ءبئر جاماعايئنئ تويعا شاقئرعان-تذعئن.

كةلئن تذسئرگةن ةكةن.بذلار ءبئر قورا بوپ بارعان.ةرتةثئنة توي باستالدئ.مذندايدا قئز-قئرقئنعا الئستان بولسا دا كوز سالا جذرةتئن شال بذ جولئ دا كةلئنشةكتئث جانئندا وتئرعان بويجةتكةندةردئ الدئمةن تذگةندةپ شئققان. سوندا وسئ جذماگذل وعان ءاپ دةگةننةن-اق ساعئنعان جانداي جئلئ ذشئراپ ةدئ. بويشاث دةسة، بويشاث. تال شئبئقتاي بذرالادئ. بئلةكتةي بذرئمئ بوسا-بولماسا اش بةلدةن اسئپ توگئلةدئ. ءجذرئس-تذرئسئ دا جئبةكتةي. «ءبئتئمئ بولةك جان» دةپ ويلاعان ول. «جئگئتئنة جولئقسا، ةرتةث-اق سازانداي بذلقئنئپ شئعا كةلمةكشئ-اؤ. ءاي، جاستئق-اي!» قئز كوز الدئنان كةتپةي قويدئ. «نةگةءويتةدئ ةكةن، بذ قذرعئرئث» دةپ تاثداندئ.

بولماعان سوث ساپاربةكتئ وثاشا شاقئرئپ العان. تويدئث دؤ-داؤئنئث ورتاسئندا جذرگةن جئگئت:

- كوكة، نة بوپ قالدئ؟- دةگةن تاثدانئپ.- قايتپاقشئمئسئز؟

- ءوستئپ جذرة بةرمةكپئسئث؟- دةدئ ول سالعان جةردةن.

- توي تارقاماي جاتئپ... ذيات شئعار.

- نةنئ شاتئپ تذرسئث؟!

- اؤئلعا قايتؤ جايئن...

- ءوي، سو دا ءسوز بوپ پا؟

- قايدان بئلةيئن.

- وزئثدةي جئگئتتةر، مئنةكي، ءذي بوپ جاتئر.

- ة-ة!

- نة ويئث بار؟ قانة...

- كوكة، اؤئلعا بارعاسئن-اق اثگئمةلةسة جاتامئز دا.

- سةن سويتةسئث.

- ةندئ قايت دةيسئز؟

- كةلئنشةكتئث جانئندا بويشاث، بذرئمئ بئلةكتةي ءبئر قئز وتئر.

- قايدان؟-دةدئ ساپاربةك.

- سوعان قذدا تذسةم. ساپاربةك جئمئث ةتة قالدئ. جئمئث ةتة قالدئ دا:

- قايسئ؟- دةدئ.

- ايتةؤئر، سةنئث تاقياث تارلئق قئلاتئن قئز ةمةس.

- قئزئل ورامال بئتكةننئث ءبارئن قاراؤئلعا الئپ جذرةتئن ادةتئثئز ءالئ قالماعان ةكةن دة.

- ءوي، نايساپ. نة شاتئپ تذرسئث. قارتايعانشا ةكئ تئزةثدئ قذشاقتاپ جذرة بةرمةكپئسئث؟

ساپاربةك تومةن قاراپ تذردئ-تذردئ دا:

- سئزگة ذناسا بوپتئ دا. قاشقاقتاعاندا قايدا بارام؟- دةدئ. شال كذلئپ جئبةردئ. كذلئپ جئبةردئ دة:

- ساعان داؤا جوق شئعار،- دةدئ.

- قايدان بئلةيئن.

- بذ قاي بذرالاثداعانئث،- دةپ ول اياق استئنان شاتئناپ شئعا كةلدئ.- باعانالئ بةرگئنئث ءبارئن دالاعا ايتقان ةكةنمئن دة. اقپا قذلاق بالة شئعارسئث ءبئر.

ساپاربةك كذمئلجئپ، ةشتةثة دةي المادئ. دةي الماعان سوث شال تاعئ تاقئمداي جونةلگةن.

- ءبارئمئزدئ سئپئرئپ بةرسةك تة و قئزدان كوز جازئپ قالمايئق ةندئ.

اعاسئنئث مئنا ءسوزئ شئمبايئنا باتئپ كةتتئ بئلةم، ساپاربةك توثق ةتة قالدئ. ومئرئندة الدئمنان قياس وتپةگةن اعاسئنا زئلدةي عئپ سةن دةپ سويلةدئ.

- اتتان ءتذسئپ، «اسسالاؤمالةيكؤم» دةگةننئث بارئنة باس تارتام دةپ ءبئرلئ-جارئم ةشكئ-لاقتئ دا شئداتپايسئث. «ءبارئمئزدئ سئپئرئپ بةرگةنئثنئث ار جاعئندا كوپ بولسا، بايگةتورئ تذرعان شئعار. ودان ايرئلساث...

- ءتايت ءارئ،- دةگةن شال.- ءتايت ءارئ، بايگةتورئعا شذيلئگؤئن مذنئث. ناق وسئدان قاتئن الماي كةتسةث دة... ذزةثگئگة جارماسپا.

- ال ايتپةسة،- دةپ ساپاربةك ئشتةي كذلئپ تذر.

- ءوي، نالةتئ. الدئمةن قئزدئث جئلئ ذشئراعانئن ايت. قالئثمالدئ قايتةسئث. ار جاعئن ةسةپتةمةگةننئث وزئندة كولحوز بوپ ذيئسقانئمئزعا بيئل اتتاي ءتورت جئل بولدئ.

- بذل اؤئل قاشاننان قئزدارئن پذلداپ ذيرةنئپ قالعان. وثايشئلئقپةن بةرة قويماس.

- كولحوزدئث ماثداي الدئ وراقشئسئنان قالئثمال سذراپ كورسئن، تذگة.

- باسقاعا جذرسة، بذعان بةلسةندئلئك جذرمةيدئ.

- جذرگةندة قانداي!

-- كوكة، وسئنداي جةل ءسوزدئث نة كةرةگئ بار؟

- ءتايت ءارئ،- دةدئ شال.- ءتئلئث شئعايئن دةگةن ةكةن، ءا. ءوي نالةتئ! ءدال بذگئن بارئپ قذدا تذسةم. ءدال بذگئن...

- وؤ، قويا تذرساثئزشئ.

ساپاربةك قايتسئن، سوستيئپ تذرئپ قالعان. سوستيئپ تذرئپ: «قاراداي قئرعئندئ قئلدئ-اؤ» دةپ كذمئلجئدئ. ««نئ كةلسة، الگئ قئز قذرعئرئث... كورةيئكشئ ءوزئن. نةسئنة وزةؤرةي قالدئ ةكةن؟» - شال ذلكةندةر وتئرعان ءذيدئث جانئندا بوس جاتقان ةر-توقئمنئث ذستئنة قونجيئپ وتئرئپ اپ، جانقالتاسئنا قول سالدئ. سوسئن ءمذيئز شاقشانئ قاعئپ-قاعئپ، الاقان تولئ شيراتئلعان ناسئبايدئ ءتئلئنئث استئنا تاستاپ كةپ جئبةردئ. تاستاپ كةپ جئبةرئپ، شئرت تذكئردئ.

سول-اق ةكةن، كوز الدئ بؤلانئپ سالا بةردئ.

ساپاربةكتئث شئمئلدئق تذتئلعان ءذيدئ اينالسوقتاپ جذرگةنئن كوزئ شالئپ قالعان شال: «كوكئرةگئن اياق قاپتاي عئپ كئرئپ بارماي ما ةكةن. ءوي، شئرئك»،- دةپ كئجئندئ. كئجئنگةنئمةن دة قويماي:

- جةتئم بالاداي نةمةنةگة سذمئرةيئپ تذرسئث،- دةپ ايقاي سالدئ. ةندئ كئدئرسة، شالدئث جذگئرئپ كةلةتئنئن سةزگةن ساپاربةك كةلئنشةك وتئرعان ذيگة قويئپ كةتتئ.

بوساعادان وتة بةرة «ورتا تولسئن» دةپ ةدئ، ذيدةگئلةر ذندةمةدئ. ذيدةگئلةر دةگةندة كةلئنشةك پةن قئزدار شئمئلدئقتئث ار جاعئندا وتئر. كذبئرلةگةندةرئ ةمئس-ةمئس ةستئلةدئ. توردئث ءبئر شةتئن الا ءتورت-بةس جئگئت ذيئرئلة قالعان ةكةن. كةزةك-كةزةك بئردةثةلةردئ بئتئپ-شئتئپ، باتسايئ شئمئلدئققا قاراپ، ئرجالاقتاپ كذلة بةرةدئ.

ول بوساعا جاققا وتئرا كةتتئ. ءالئ وتئر، ءالئ وتئر. «كةلدئث-اؤ، كةتتئث-اؤ» دةپ جاتقان ةشكئم جوق. قانشا ويلانسا دا باتسايئ شئمئلدئقتان اسا الماي جاتقان قيسئنسئز ءازئل-وسپاققا ارالاسؤدئث تاعئ رةتئن تاپپايدئ. قولدئ ءبئر سئلتةپ شئعئپ جذرة بةرةيئن دةسة، شالدان يمةنةدئ. ذيدةن شئقسا بولدئ، «ءاي، نة ءبئتئردئث» دةپ ايقاي سالاتئنئ ايدان-انئق. «ودان دا وتئرا تذرايئن» دةپ ويلايدئ.

ءبئر كةزدة شئمئلدئقتئث ار جاعئنان:

- سويعان تذلكئدةي ئرجالاقتاپ كذلة بةرگةننةن نة شئعادئ. ودان دا انا سؤ جاثا جئگئتكة كةزةك بةرسةثدةرشئ،- دةگةن داؤئس شئقتئ.

- جذلئپ العانداي عئپ ايتقان بذ قايسئسئ؟- دةدئ قئزئل ةتئكتئ، بوتقا بةت سارئ جئگئت.

- ايتپةسة تئثدايتئن تذرلةرئث جوق.

- ساباعئنان ذزئلگةلئ وتئرعان بئرةؤئثدئ وسئ قازئر الئپ قاشاتئن ءداؤ بولسا، بةردئك كةزةكتئ.

- قولدارئثنان كةلمةگةسئن...

قئزدار كذلئپ جاتئر. شئمئلدئقتئث ةتةگئ بذلك-بذلك ةتكةن سايئن ئپ-ئستئق ءبئر لةپ ساپاربةكتئ شارپئپ وتةتئن ءتارئزدئ. شارپئپ وتكةن سايئن «ئلعي ءتئلئ مةن جاعئنا سذيةنگةن بذلارعا نة ءؤاج ايتام» دةپ الةككة تذسةدئ. ال، ذندةمةيئن دةسة - الگئ سارئ جئگئت جةمة-جةمگة كةلگةندة تذرتپةكتةؤدةن دة تايئنباي-تئن سياقتئ.

- شئمئلدئققا قاراپ قاشانعئ تةلمئرةمئز. ءسوز ساپتاؤلارئثئزعا قاراعاندا، تئعئلماق وينايتئن ؤاقتان ءوتئپ كةتكةن سياقتئسئزدار. بةرئ شئقساثئزدارشئ. ءجذز كورئسةلئك،- دةگةن ساپاربةك الدةن ؤاقئتتان كةيئن.

- ازاننان كةشكة دةيئن ءتورت بذكتةلئپ وراق ورئپ جذرگةن سئزگة ءبئر ساتكة بولسا دا بوي جازئپ، جذرتتئث جذزئنة قاراؤدئث ءوزئ، جذدا تاثسئق شئعار.

قئزدار قئران-توپان كذلئپ جاتئر. شئمئلدئقتئث ةتةگئ بذلك-بذلك ةتةدئ.

- وسئ ذيدةگئنئث ءبارئن ذپتةپ كةتةتئندةي پئسئقسئنئپ كةپ، ابايسئزدا ماثدايدئ تاسقا سوعئپ العانئثدئ بايقاماي دا قالعان شئعارسئث. وبال-اي، ءا دةگةن سارئ جئگئت سول ةكئ ورتادا.

ساپاربةك ورنئنان اتئپ تذرئپ:

- وسئنداي باتؤاسئزدئكتئث نة كةرةگئ بار،- دةپ ذيدةن شئعئپ جذرة بةردئ.

ايتقانئنداي-اق شال قارسئ جولئقتئ.

- نةمةنة، سونشا تذتئگئپ؟ قؤئپ شئققاننان ساؤ ما؟

- كوكة-اؤ، جايئراق سويلةسةثشئ.

- داؤسئمئزدئث قاتتئ شئققانئنا بولا ايداپ جئبةرمةيتئن شئعار. ودان دا ءجونئثدئ ايت.

- نة ايتام.،.

- كوردئث بة ءوزئث؟

- كئمدئ؟

- دةنئث ساؤ ةمةس شئعار سةنئث.

- ءبارئ شئمئلدئقتئث ار جاعئندا وتئر. ورتالارئندا بولةك بئرةؤ بار ةكةن. اؤزئنا كةلگةنئن شاتئپ، ةسئمدئ شئعاردئ.

- ءوستئپ كذيدئرةتئنئثدئ بئلگةم، بئلگةم. قذداي-اؤ، قئلجاقتاپ وتئرئپ شئمئلدئقتئث ئشئنة قويئپ كةتپةيمئسئث. توبةثمةن جذرسةث دة ساعان جاراسا بةرةدئ.

.- قويشئ، كوكة. بذل اؤئلعا قئز ئزدةپ كةلگةنئم جوق.

- سةنئث كذيئگئث-اق ءوتتئ... اناؤ پةرنة سياقتئلار سةنئث ةكئ تئزةثدئ قذشاقتاپ بويداق جذرگةنئثدئ بةتئمة سالئق قئپ كذندة پئش-پئشتايدئ.

- ايتا بةرسئن. كئمنئث اؤزئنا قاقپاق بولامئز.

- ءويتئپ قيقاثداما.

- انةبئر جامالداعئردئث تذساؤئ ءذزئلئپ كةتئپتئ. قايتاردا ذستاي الماي جذرةرمئز،- دةپ ساپاربةك باس ساؤعالاپ، اؤئلدئث ئرگةسئندةگئ قئردئث بةتكةيئنة ذيئرئلة قالعان جئلقئلارعا قاراي كةتئپ بارا جاتئر ةدئ، شال تاعئ ايقاي سالدئ.

- توقتا!

- اناؤ اتتاردئ جايعايئن دا.

- ءبئر شةتتة جايئمةن جذرگةن جئلقئدا نةث بار-ةي؟ ءوستئپ وپ-وثاي قذتئلئپ كةتپةكشئسئث، ءا. جئگئت دةگةن ءارقاشان امبةباپ، ءارقاشان لئپئپ تذرماؤشئ ما ةدئ... سةن بولساث، ساؤئرئنا قامشئ تيمةسة اياعئن اتتاپ باسپايتئن قئثئر ات سياقتئ كةيئن شةگئن-شةكتةي بةرةسئث.

ساپاربةك ءؤاج قايتارؤدان ءبئرجولا قالدئ. ايتپةسة امالئ جوق. اشؤئ ئلعي مذرنئنئث ذشئندا تذراتئن شال جذرتتئث كوزئنشة-اق سالئپ جئبةرؤدةن تايئنبايدئ. ةندةشة، ةث وثتايلئسئ - ذندةمةي قذتئلؤ.

- نةگة ذندةمةيسئث؟- دةدئ شال.- قاتئننان قاشاتئنداي قاي جةرئث كةم. بةلئث ءبذتئن شئعار، نة بوپتئ. كولحوزدئث باستئعئ سةن دةسة، ئشكةن اسئن جةرگة قويادئ. نةدةن تايساقتايسئث؟ باس ةكةؤ بولماعان سوث ءبارئ بةكةر...

* * *

الگئ تذساؤئ ذزئلگةن اتتئ جايعاپ بولعان سوث، قئردئث باسئنا شئققان ساپاربةك تومةندةگئ تاقتايداي اثئزدان كوز الماي ذزاق تذردئ. «بذل اؤئلدئث ةگئنئ دة بيئل بئتئك بولعان-اؤ» دةپ ويلادئ. سوسئن جاثا تذسكةن كةلئنشةك وتئرعان ذيگة قاراپ: «كوكةمنئث جةر-كوككة تيگئزبةي جذرگةنئ - ماناعئ بادئك قئز بولسا، جةتئسكةن ةكةنبئز دةگةن.

باعانادان بةرئ «ماعان نةگة قارامايسئث» دةگةندةي وقئرانئپ تذرعان بايگةتورئعا ةندئ كوزئ تذسكةن شال جادئراپ سالا بةردئ. جانئنا كةپ، «قالاي، باتئرئم» دةپ ساؤئرئنان سيپالادئ. سوسئن: «زار كذيئندةسئث-اؤ»،- دةدئ وزةؤرةي. سوسئن: «شئركئن-اي، بايگةتورئ تذرعاندا نة ارمان بار» دةپ ماساتتاندئ. سوسئن: «بذدان ارتئق بايلئقتئث كةرةگئ جوق» دةپ كذپئندئ. كذپئنئپ تذرئپ «الگئ قئزعا قذدا تذسپةسةم بولماس» دةگةن نئعارلاپ.

سول كذنئ كةشكئسئن ساپاربةك اؤئلعا قايتئپ كةتكةن. «ءمان-جايعا قانئعئپ، ةرتةثدةرئ-اق قايتارمئن» دةپ شال قالئپ قويعان.

نة كةرةك، سونئمةن شال ةرتةثئنة اياثداپ قئزدئث ذيئنة بارعان. «نايزابايدئث بويداق ءئنئسئ بار» دةگةندئ ةستئگةن بولؤلارئ كةرةك. ءا دةگةننةن-اق ذلكةن-كئشئسئ بئردةي كئرجيئپ شئعا كةلدئ. «مئنالارئث شةتئنةن قياس بولماسا نةتتئ» دةپ ويلاعان شال قاشاندا توتةسئنةن قويئپ قالاتئن ادةتئنة باسئپ؛

- مايموثكةلةيتئن ةشتةثةسئ جوق ونئث. قئزدارئثا قذدا تذسؤگة كةلدئم،- دةگةن.

قوثقاق مذرئن اباجاداي ءذي يةسئ تومةن قاراپ وتئرئپ-وتئرئپ - بذ قاي باسئنعانئث،- دةدئ. - جالعئز ءوزئث سوپيئپ، بذل قاي كةلئسئث؟

- و نةسئ ةكةن-ةي،- دةدئ جاسئ جةر ورتاعا كةپ قالعان سذپ-سذر ايةل ورنئنان تذرا بةرئپ.- ذياتتاعئ!

شالدئث ساقالئ سةلكئلدةپ كةتتئ. كوزئ شاتئناپ، شةكپةنئنئث ةتةگئن قئمتاي ءتذستئ دة:

- نةمةنة، تاقياعا تار كةلئپ وتئر ما،- دةدئ ءذي يةسئنة الارا قاراپ.- سةنئ اجةپتاؤئر كئسئ دةپ جذرسةم... ايتپةسة ءيتئم لاعئپ پا؟

- ءبذيتئپ باسئنباس بولار، وتاعاسئ. ادةت-عذرئپ، اتا جولئ دةگةن بار. جانة دة جالعئز ءذي ةمةسپئز. اعايئن-تؤعان، قذدا-جةكجاتتئث ةرتةث-اق «بئزدةن بولةكتةنگةندة قايدا بارار ةكةن» دةپ جةرگة تذكئرمةسئنة كئم كةپئل.

- مانالئ بةرئ ذركةك ات سياقتئ شاتقالاقتاي بةرگةنشة ءوستئپ جونئثة كوشپةيمئسئث،- دةدئ ءداؤ جاستئقتئث بئرةؤئن وزئنة قاراي تارتا بةرئپ.- قذد-دايدئث قذدئرةتئ.

- ةث بولماسا، ات سابئلتئپ، ادةيئلةپ كةلسةثئز دة ءبئر ءسارئ ةدئ، مذنئثئز ةرئككةننئث ةرمةگئ سياقتئ كذلدئبادام بئردةثة بولدئ-اؤ،- دةگةن ءذي يةسئ ءماسئسئنئث قونئشئن كةزةك-كةزةك تارتقئلاي ءتذسئپ.

شال تابالدئرئقتان تورگة دةيئن تاعئ ءبئر شولئپ شئقتئ.

وبالئ نة كةرةك، كةث بولمةنئث ءئشئ مذنتازداي ةكةن. ءتئپتئ قازاندئقتئث اينالاسئندا دا وقشاؤ جاتقان قئلاؤ-سئلاؤ كورئنبةيدئ «ذسئنئقتئ، تاقؤا قئز بولعانئ دا. ساپاربةككة دة سوندايئ كةرةك» دةپ ويلادئ. سوسئن: «ءاپ دةگةننةن شذيلئككةنشة، اثدئسئن اثدئپ، شئم-شئمداپ سئر تارتؤ كةرةك ةدئ، اتتةگةن-اي» دةپ وكئندئ. وكئندئ دة قويدئ. ويتكةنئ ةندئ قانشا وكئنسة دة مايموثكةلةي المايتئنئن بئلةدئ. سوسئن:

- سئرئباستانباي ءجونئثدئ ايت. سةنئمةن ؤاجدةسؤگة كةلگةنئم جوق،- دةگةن.

- و زاماندا بذ زامان جئگئت جاعئ جئك-جاپار بوپ جاتؤشئ ةدئ، ءسئز نةمةنة ءوزئ، باسا-كوكتةپ باراسئز،- دةپ ءذي يةسئ قياستانا كذلمةك بولعان. ءبئراق ونئسئ كذثكئلگة ذقساپ كةتتئ.

سوعان جابئرلةنگةندةي:

- الگئ شاينةگئثة تاس ءتذسئپ كةتتئ بئلةم،- دةپ ايةلئنة الارا قارادئ.- بيپازداي بةرةتئن نةسئ بار، اكةلسةثشئ.

- مذنشالئق قورماثداي بولارمئسئث،- دةپ شال دا شاپ ةتة قالدئ.- توردة قذرداسئ وتئرعان سوث بيپازداماي قايتةدئ.

- وتاعاسئ، قويساثئزشئ،- دةدئ ءذي يةسئ. مةكةدةن كةلسةثئز دة، مذجي بةرمةثئز.

داستارقان جايئلئپ، شاي ءازئر بولعان كةزدة:

- قئزدئ شاقئرئثدار، شاي قذيئپ بةرسئن،- دةگةن شال.

- ةرلئ-زايئپتئ ةكةؤئ ءبئر-بئرئنة قارادئ. سول ساتتة دالئزدة بئرةؤ قئلتئث ةتة قالعان.

- كةلة بةر، شئراعئم،- دةدئ شال.- نةسئنة ذيالاسئث. قئز جاي باسئپ كةپ، شةشةسئنئث جانئنا وتئرا كةتتئ. شال شولدةپ كةلگةن كئسئدةي شايعا قانباي-اق قويعان. كةسة-شاينةك جينالعان سوث:

- ئستئق اؤمةتتةرئثئز تاق-تذق كورئنةدئ. كةتپةنگةرشئلئك بولار،- دةگةن ءذي يةسئ. تاؤئپ ايتتئم دةسة كةرةك، ميئعئنان كذلدئ.

شال قاپةلئمدة جارئلئپ كةتة جازدادئ. «نالةت!» دةپ سالئپ جئبةرؤگة ءسال-اق قالعان. سوسئن قامشئنئث سابئن قئسا ذستاعان كذيئ:

- نة شاتئپ وتئرسئث،- دةگةن زئلدةنة.- نةمةنةگة كذپئنةسئث؟

ءذي يةسئ سةلك ةتة ءتذستئ. سةلك ةتة تذسةتئندةي دة بار ةدئ. شال قاپ-قارا بوپ تذتئگئپ كةتكةن ةكةن. اياق استئ سةكةم العانداي:

- قئزئمئز ةركةتوتايلاؤ، قايدان بئلةيئن،- دةدئ. قئسئلئثقئراپ ايتتئ.

- و جاعئن ؤايئمداماي-اق قوي، نة بولسا دا پةشةنةمئزدةن كورةمئز.

- تاقئمداپ قويمادئثئز-اؤ...

- قئبئجئقتاپ قايتةسئث. قامدانا بةر، ءساتئن سالسا، ةكئ-ءذش كذننةن كةيئن ورالامئز.

شال توبئلعئ ساپتئ جذپ-جذمئر قامشئسئن ةكئ بذكتةپ قئسقان كذيئ ورنئنان تذردئ.

قارا سذر ايةل ةرنئن سئلپ ةتكئزدئ. سئلپ ةتكئزدئ دة قويدئ. ءذي يةسئ دة ءلام دةي المادئ.

* * *

نةبارئ ءبئر اپتادان كةيئن جذماگذل وسئندا كةلئن بوپ ءتذستئ. نايزاباي قارئزدانئپ-قاؤعالانئپ ءجذرئپ، ذلكةن توي جاسادئ. توي-دان كةيئن الگئ قذداعيئن دا سئي-سئياپاتتاپ اتتاندئرعان.

بذلار الدةقاشان ةنشئ الئپ، ءذي بوپ كةتكةن. بئرةؤدةن كةم، بئرةؤدةن ئلگةرئ دةگةندةي، ءتذتئن تذتةتئپ وتئر. ءبارئن قويعاندا، شالدئث ئشتةي شذكئرشئلئك قئلاتئنئ - ةكةؤئ دة كولحوزدئث شارؤاسئنا سايما-ساي. جينالئس سايئن سئي-سئياپاتتان قذر قالئپ كورگةن ةمةس...

وسئنئث ءبارئ ونئث كوز الدئنان لةزدة وتة شئقتئ. وتة شئققان بويئ ورازبيكة ةسئنة ءتذستئ. «قارا باسئپتئ عوي، بذل قاي تذرئسئم» دةپ ويلادئ دا:

- ساپار-بة-ةك!- دةدئ داؤئسئن كوتةرة. دةدئ دة، تئنا قالدئ. ءالئ تذر، ءالئ تذر، ئشتةن ةشكئم ءتئل قاتاتئن ةمةس. «تاثعئ ذيقئنئث قاتتئسئ-اي»،- دةدئ كذبئرلةپ. كذبئرلةپ تذرعاندا تولعاق قئسقان ايةلئنئث ئثئرانعانئ قذلاعئنا قايتا كةلگةندةي بولدئ. شئداي الماعان شال:

- جذماگذل، ا، جذماگذل،- دةدئ قاتقئلداؤ داؤئستاپ. ؤادةلةسئپ قويعانداي، ئشتةگئلةر ذندةمةيدئ. «بذلاردئ سذيرةپ شئعارماسا بولماس» دةپ كذبئرلةدئ. «ءتذنئ بويئ كوز ئلمةگةن بة وزدةرئ».

ذيگة تذسكةلئ تذرعان ذرئداي جان-جاعئنا قارادئ. سوسئن ةسئكتئ اشا بةرئپ:

- ساپاربةك،- دةدئ جذلئپ العانداي. ئلة-شالا ئشتةن:

- ءاؤ!- دةگةن ءذن شئقتئ. ارتئنشا:- كوكة!- دةدئ.- نةعئپ

ءجذرسئز؟

شال جوتكئرئنئپ الدئ دا:

- توسةكتة جاتئپ تةرگةيمئسئث، بةرئ شئقشئ،- دةدئ.

- قازئر، كوكة،-- دةدئ ساپاربةك ابدئراپ.- سوسئن: «جذماگذل، تذر» دةپ كةلئنشةگئنة سئبئرلادئ.

دةگبئرئ قاشقان شال:

- تئلةؤئثدئ بةرگئرلةر-اي، تذرعئلارئ جوق وزدةرئنئث،- دةدئ. سوسئن:- بذ جاستئق شئركئندئ قويساثشئ،- دةپ كذبئرلةدئ. «ءاي-شايعا قاراتپايدئ-اؤ». سوسئن «ءبئزدئث ذيدةگئ دة وسئ عوي» دةپ تاعئ كذبئرلةدئ. «ءبئر جةلئكسة، توقتاؤئ قيئن، ال ءبئر ذيئقتاسا قاتادئ دا قالادئ، وياتا المايسئث».

- جذماگذل، تذرساثشئ،- دةدئ ساپاربةك.- الگئ شةكپةندئ جةر جذتئپ كةتكةن بة؟

- انة، ءئلؤلئ تذرعان جوق پا،- دةيدئ جذماگذل.- قولئثا ذستاتپاسا كوزئثنئث الدئنداعئنئ دا كورمةيسئث-اؤ.

- بولدئ ةندئ،- دةپ ساپاربةك بذرق ةتة قالدئ. شئدامئ تاؤسئلعان شال:

- ساپاربةك-اي، جذماگذلدئ تةزدةتئپ بئزدئكئنة جئبةرشئ. انانئث قئثقئل-سئثقئلئ كوبةيئپ كةتتئ،- دةدئ دة بذرئلئپ جذرة بةردئ.

سول-اق ةكةن:

- مئناؤ تذرا ما، جوق پا،- دةگةن ساپاربةك كئجئنة.- ذيقئدا اكةثنئث قذنئ كةتسة دة، بول ةندئ.

ايتارئن ايتسا دا، جذماگذلدئث ءتذنئ بويئ قول ديئرمةن تارتئپ شئققانئ ةسئنة ءتذسئپ: «بذ بايعذسقا دا وثاي ةمةس» دةگةن ئشتةي سويتة تذرا:

- وسئدان تاث اتسئن، سةنئ مة،- دةپ تاعئ جةكئدئ. جذماگذل ءذن-ءتذنسئز شئعئپ كةتتئ.

شةكپةنئن كيئپ جاتئپ: «ءوستئپ ذندةمةي دئثكةثدئ قذرتادئ» دةگةن ساپاربةك.

- انة، جذماگذل كةلة جاتئر، ةندئ ءبئر ءمانئسئ بولار،- دةپ داؤئستاعان شال سئرتتا تذرئپ.

ءذيباي-اي،- دةدئ ورازبيكة.

شالدئث جذرةگئ زئرق ةتة قالدئ.

* * *

تاث اتئپ قالئپتئ. جاثا عانا انادايدا ذيقئداعئ ءدوي سياقتئ قاراؤئتئپ جاتقان توبةلةر لةزدة الئستاپ كةتكةن ءتارئزدئ. مذرئنعا بولار-بولماس كوك ءيئسئ كةلةدئ. تذزسئز اس سياقتئ بئردةثة. «ءباتشاعار، ءالئ جةتئلة الماي جاتئر-اؤ» دةپ ويلادئ شال. سوسئن:

- بذگئن شاي ئشة الماسسئث. ذيدة ايران بار ما ةدئ،- دةدئ ساپاربةككة قاراپ.

- اسئعاتئن ةشتةثة جوق. كةشة ةگئندئ بئتكةمئز. تذستةن كةيئن اؤداننان وكئل كةلمةكشئ ةكةن. «جينالئس اشامئز» دةپ جاتقان باستئق.

- باياعئ ؤادةثنةن شئقتئث با؟- دةدئ شال.

- شئقپاعاندا شة.

- مةيلئ دة،- دةدئ شال. سوسئن: «اينالايئن، ابئرويئث ارتا بةرسئن»،- دةدئ. «ئستةگةن سوث ماثداي الدئ بولماعاسئن، ءبارئ بةكةر»

دذنيةدة ءدئنئ قاتتئ شالدئث اياق استئنان ةلپةكتةگةنئن ءبئر ءتذرلئ ةرسئ كورگةن ساپاربةك: «مذنئسئ نةسئ؟ الدة ذيدةگئ ابئگةردئث اسةرئ مة ةكةن؟»- دةپ مئرس ةتة قالعان.

جايشئلئقتا بولسا، «سويعان تذلكئدةي نةمةنةگة جئميئپ تذرسئث» دةر ةدئ. بذل جولئ ذندةگةن جوق،

- كوكة، جينالئسقا باراسئز با؟- دةدئ ساپاربةك.

- بارعاندا قانداي!- دةدئ كوتةرئثكئ داؤئستاپ.- قاي جينالئستارئث نايزابايسئز ءوتئپ ةدئ؟

- ئراسئن ايتقانئم دا.

- مئنا بايعذس قاثتارئلئپ قاپتئ عوي،- دةپ شال بايلاؤلئ تذرعان بايگةتورئنئ جةتةكتةپ الدئ دا، قذنجئثداپ اؤئل سئرتئن-داعئ قئرعا قاراي تارتئپ كةتتئ.

- بذگئن ءبئر ءتذرلئ ءوزئ،- دةپ كذبئرلةدئ ساپاربةك.

الدئنا ءتذسئپ اپ، وثمةثدةپ بارا جاتقان شالعا بايگةتورئ ءالسئن-ءالسئن قاراپ قويادئ. «تاث اتپاي جاتئپ اپتئققانئ نةسئ» دةيتئندةي. شال بولسا، تولعاق ذستئندة جاتقان ورازبيكة جايئن ويلايدئ. «اؤزئ كذيگةن ذرلةپ ئشةدئ» دةمةكشئ ءذمئت پةن كذدئك ارالاس ءبئر سةزئم جذرةكتئ شئمئرلاتادئ. سوسئن ءبئراؤئق بذگئنگئ جينالئس جايئن دة ويلايدئ. «كولحوز شارؤاسئ دةسة قاشئپ-پئسئپ، وزئمدئكئ دةسة وزةؤرةي قالاتئندارعا قاتتئراق ايتسا، باتئرئثقئراپ ايتسا... ءداريانئث جاعاسئنا بيئل قالاي دا قاؤئن ةگؤ كةرةك. قولعا ءتذسئپ تذرعان وپ-وثاي ولجانئ قذنتتامايمئز». «باستئق تا كةيدة توثمويئنسئپ كةتةدئ».

قايتادان ورازبيكة جايئن ويلادئ. كئلت بذرئلئپ، ءذي جاققا كوز سالدئ. ءالئ تئم-تئرئس ةكةن. «ذزاپ كةتتئ-اؤ» دةپ ؤهلةدئ. «ؤه» دةپ بولئپ، اؤئلدئث ارعئ جاعئنداعئ بةتكةيدئ ءبئر شولئپ ءوتتئ. كوثئل توقتاتار ةشتةثة تاپپادئ. تاپپاعان سوث تاعئ دا ءذي جاققا كوز سالعان. ءالئ تئم-تئرئس. سوسئن: «بايعذس، ابدةن قينالدئ-اؤ» دةپ جارتئكةشتةندئ.

ارئ-بةرئدةن كةيئن ءوزئنئث وتكةن-كةتكةنئن ةسئنة الدئ.

جاس كةزئندة نة كورمةدئ؟ كوزئن اشقاننان بيمةن بايدئث مالئن باقتئ. ءسويتئپ ءجذرئپ، ةتئك تئگؤدئ، كيئم تئگؤدئ ذيرةندئ. «بيمةننئث كةبئسئن تارازئعا تارتسا - كةمئندة ءبئر پذت بولار» دةيتئن شئمشئمانئ اؤئل اراسئنا تاراتقان دا وسئ نايزاباي ةدئ. شئنئندا دا قئزا-قئزا كةلگةندة «كذندئز-ءتذنئ كوز مايئمدئ تاؤئسئپ تئككةن قايران ءماسئ-كةبئستةرئم بايدئث ساندئعئندا ءشئريتئن بولدئ. اتاثا نالةت-اي، نة دةگةن سئرئباس ةدئ، نةبئر ساؤ-تامتئعئ جوق كةبئسئن جامايمئن دةپ-اق كذنئم ءوتتئ. ونئسئ تارازئعا تارتسا ءبئر پذتتان كةم شئقپاس» دةپ كئجئنئپ قوياتئن.

بةرئ كةلة جارلئ بئتكةن تةثدئك الدئ. نايزاباي بةلسةندئ اتاندئ. انةبئر جئلئ الگئ بيمةننئث مالئن ساناعانداعئ ونئث ئقتيات-تئلئعئنا كوز كورگةننئث قانشالئقتئ سذيسئنگةنئ ءوز الدئنا ءبئر توبة. سوسئن بايدئث ءداؤ ساندئعئنان ءوزئ تئككةن كةبئس-ءماسئنئ سؤئرئپ-سؤئرئپ الئپ، اؤئلداعئ كةمپئر-شالعا ذلةستئرئپ بةرگةنئن ذلكةن-كئشئ وسئ كذنگة دةيئن جئر عئپ ايتادئ. ءوزئ دة قئزا-قئزا كةلگةندة بيمةننئث: «دذنية-اي، بذيتئپ وتةرئثدئ بئلسةمشئ» دةپ ةسئك الدئندا جاتقان جاماؤلئ كةبئسئنة قاراي بةرگةنئ ءالئ كوز ال-دئمدا»،- دةيتئنئ دة بار.

كةيئن كولحوز بوپ ذيئمداسقاندا دا نايزاباي قولئنداعئ بارئن سئپئرئپ بةرگةن. ماثدايئنا ءبئرلئ-جارئم تذياق ءبئتئپ، قوثدانئپ قالعان ءوزئ قاتارلئ كةيبئرةؤ جذرتپةن بئرئككئسئ كةلمةي قيقاقتاي باستاعاندا:

- كوپپةن كورگةن - ذلئ توي. جاپپاي ءبئر جةثنةن قول، ءبئر جاعادان باس شئعارئپ جاتقاندا، سةندةردئث مئنالارئث ءبئر قارئن مايدئ شئرئتكةن قذمالاق سياقتئ بولدئ عوي،- دةپ باس-كوز دةمةي ولاردئ تئقسئرئپ العان دا وسئ نايزاباي بولاتئن.

ءوستئپ «بةلدةن باسام» دةپ، جوعارئدان كةلگةن وكئلدةن ةسكةرتؤ ةستئگةنئ دة ءالئ ةسئندة.

ونئث بةرگئ جاعئندا، وسئ اؤئلدئث ماثدايئنا بئتكةن جالعئز ئسمةر دة ءوزئ. كوثئلئ كةلسة، كةلئستئرئپ-اق تئگةدئ. ءبئراق نايزابايدئث بابئن تابؤ دا وثاي ةمةس. ءبئر اتقا مئنةر توردة وتئرئپ تةنتةك سويلةيمئن دةپ تاياق جةپ قايتقان. ال سئرئن بئلةتئندةر ذندةمةي جةثةدئ. ئقئلاسئ تذسسة قولئنان كةلگةنئن ايامايدئ. كذن دةمةيدئ، ءتذن دةمةيدئ. بئردةثةگة، سئرا، رازئ بولئپ وتئرعاندا: «نايزاباي امان بولسا، وسئ اؤئلداعئ ذلكةن-كئشئ جئرتئق-جاماؤ دةگةندئ ذمئتار ءالئ» دةر ةدئ.

وثاشا قالعاندا ول كوپ ويلاناتئن. ويلانئپ وتئرئپ ءوزئنئث جالعئزئلئكتئگئنة ناليتئن. نالئماي قايتةدئ. اپپاققئز عذمئرئندا قذرساق كوتةرمةگةن. نالئماي قايتةدئ، جاسئ بولسا جةر ورتادان اسئپ، كومبةسئ قذرعئرعا دا جاقئنداپ قالدئ. نالئماي قايتةدئ، پذشپاعئ قانامادئ دةمةسة، اپپاققئز بايعذسقا تاعار قئلداي كئناسئ جوق. ويتكةنئ ءبئر جاپئراق كةمپئر شادئر شالدئث «قذداي قوسقان قوساعئ» عانا ةمةس، ءتئپتئ اكةسئ دة، شةشةسئ دة ةدئ. نايزابايدئ ةرتةلئ-كةش الاقانئنا سالئپ، ؤپئلةپ قانا وتئراتئن. وبالئ نة كةرةك، شال دا وسئ كذنگة دةيئن اپپاققئزدئث ءسوزئن جةرگة تاستاپ كورگةن ةمةس. كةيدة قيقار مئنةزدةن قايمئققاندار الدئمةن كةمپئردئ جاعالايتئن.

ءوستئپ كذندةر ءوتئپ جاتتئ. ةكةؤئ دة «دذنية جيايئق-اؤ» دةپ ويلامايتئن. شالدئث ماثدايئنداعئ بارئ - وسئ قاراشا ءذيئ، جالعئز جذيرئگئ.

جذيرئك دةمةكشئ، نايزاباي ات باپتاؤعا كةيئندةرئ دةن قويعان. «ونئسئ - الگئ جالعئزئلئكتئلئگئنةن شئعار» دةيتئن اؤئل-ايماق. شئن بولار، ويتكةنئ وسئ بايگةتورئنئ قذلئنئنان ماپةلةپ كةلةدئ. قايدا جذرسة دة كوزئنةن تاسا قئلمايدئ. اشةيئندة قولئ اشئق شال بايگةتورئنئ ةشكئمگة ذستاتپايدئ. ءتئپتئ ساپاربةككة دة سةنبةيدئ. ءسويتئپ جذرگةندة تئلةؤئ جاندئ. كذنئ جةتكةن سوث بايگةتورئ سئلانئپ شئعا كةلدئ. قايتسئن-اي، كارئ كوثئلدئ جةلئك قئستئ. توسئن جةلئك قويا ما، كوپ ذزاماي شاباندوز اتانعان.

وسئدان اتتاي ةكئ كوكتةم بذرئن، ءداپ ناؤرئز كوجةنئث ذستئندة اپپاققئز دذنية سالعان. شالعا قاتتئ باتقانئ اؤئرعان جوق، سئز-داعان جوق، ساپ-ساؤ ءجذرئپ «باسئم سولقئلداپ الئپ بارادئ» دةپ قيسايا كةتئپ ةدئ... ءذيدئ ءذي عئپ وتئرعان سول ءبئر جاپئراق كةمپئر ةكةن. ءبارئ قاثئراپ بوس قالدئ. شال قانشا «بةرئك بولايئن» دةسة دة، توسئن جازا ةثسة كوتةرتپةي قويدئ .سودان تالاي كذن ذيئندة بذك ءتذسئپ جاتئپ العان.

نايزابايدئث ءوستئپ بذك تذسكةنئ اؤئلداعئ كةي ذلكةندةرگة تذرپئدةي ءتيئپ ةدئ. ءسوز جاتا ما، شال ولاردئث: «مئناؤ جامان ئرئم باستادئ. ةركةككئندئك اتاؤلئنئث بويئنا تاثبا تذسةتئن جذدا ءمئن بولدئ. بذدان قايتا كةمپئرئنئث سوثئنان كةتكةنئ جاقسئ ةدئ دة»،- دةگةندةرئن سئرتتاي ةستئگةن.

دذنية-اي، باسقا ءبئر جاعدايات بولسا، جاثاعئلاردئث جاعاسئنان الا كةتةر مة ةدئ، قايتةر ةدئ. «قوي، كئمنئث اؤزئنا قاقپاق بولام»،- دةگةن. دةگةن دة قويعان.

ءسويتئپ، لةزدة جةتئم بالا سياقتئ جاؤتةثدةدئ دة قالدئ. كوثئل تذكپئرئندةگئنئث ءبارئن قاس-قاباعئنان تانئپ وتئراتئن اپپاققئزدئث قادئرئن ةندئ بئلگةندةي - جاتسا دا، تذرسا دا جابئعادئ.

بذرئنعئلارئ انشةيئن ةكةن، پةرزةنتئنئث جوقتئعئن دا ةندئ سةزئنگةندةي ةدئ، ويئنا تذسسة، «اه» ذرادئ. «اه» ذرعاندا اؤزئنان جالئن اتادئ. عذمئر بويئ سول جالعئزئلئكتئ جابا توقئپ كةلگةن دة اپپاققئز ةكةن-اؤ، وي دذنية-اي!

ول كةزدةرئ ءئس تئكپةگةن. ءئس تئكپةك تذگئلئ كوكپارئ بار، بايگةسئ بار، توي-تومالاقتئث وزئنة سةلت ةتپةيدئ. ءبئراق بذك ءتذسئپ جاتئپ العاندا قويعان. تةك، ةرتةلئ-كةش اينالدئرعانئ - قئردئث باسئ. ذيدة وتئرادئ-وتئرادئ دا، ويئنا بئردةثة تذسسة، قئرعا شئقپاي كوثئلئ كونشئمةيدئ. ءتئپتئ كةيدة ءتذن ئشئندة دة جذرت ونئ قئر باسئنان كورةر ةدئ.

- ءدئنئ قاتتئ كئسئ ءبئر وپئرئلسا، جامان وپئرئلادئ ةكةن،- دةگةن ءبئر كذنئ جذماگذل.- قايناعا ءتئپتئ ادام تانئماستاي بوپ كةتتئ عوي.

- وعان باسؤ ايتئپ ءابذيئر تابا المايسئث. ءوز-وزئنةن باسئلار،- دةگةن ساپاربةك.- وثاي دةيمئسئث. ةشكئمنئث باسئنا بةرمةسئن مذنئ. قارتايعاندا جالعئز قالعانئ.

- قاي-قايداعئنئ ايتپاشئ. ءبئز شة. ءبئز بوتةن بة ةكةنبئز.

- «ءوزئث وشسةث دة اتئث وشپةسئن» دةگةندئ ويلامايدئ دةيمئسئث. قازئر كذنئنة ءجذز تولعاناتئن شئعار. قايتسئن،- دةپ ساپاربةك اؤئر كذرسئنگةن.

- قايدان بئلةيئن، ايتةؤئر،- دةپ جذماگذل دة اؤئر كذرسئنگةن. شال ءسويتئپ، اؤئلدان شةتكةرئرةك قالئپ ةدئ.

و كةزدةرئ نايزابايدئث جالعئز ءپئرئ - بايگةتورئ ةدئ. ةر سالماعانئ بولماسا، ةرتةلئ-كةش تئزگئنئ قولدان تذسپةدئ دةسةك، ءسئرا، ونشا اسئپ كةتة قويماسپئز. الگئ قئرعا شئعئپ بارا جاتقاندا بايگةتورئ ئزئنةن قالمايتئن. ات دةيمئز-اؤ، ات بولسا دا ول بذرئنعئ ءسال نارسةگة ةلةث ةتة قالاتئنداي مئنةزئنةن ساپپا ارئلعانداي ةدئ. جاس جذيرئككة ءتان تاكاپپارلئعئن دا ساپپا تئيئپ، بذكئل تذلعاسئ دا پاسةيگةندةي، تةك شالعا ءالسئن-ءالسئن جاؤدئرةي قارايتئنئ بولماسا، قئزئق-دؤماننئث ءبارئن جيئستئرئپ قويعاندايتئن.

بايگةتورئنئث ءوستئپ باسئن كوتةرمةي قالعانئنا شال تئپتةن قاتتئ نالؤشئ ةدئ.

- شئراعئم-اؤ، سةنئكئ نة. جاسسئث عوي. كورةتئنئثنئث ءبارئ الدا،- دةيتئن بايگةتورئعا.- مةنئكئن قويشئ، مةنئث بذگئلگةنئمدئ ةسةپكة الما. كارئ قويدئث جاسئنداي جاسئم قالدئ. جةلئككةنمةن بولا ما؟

سوندا بايگةتورئ شالعا بذرئلئپ ءبئر قاراؤشئ ةدئ. قاراپ تذرئپ: «وسئنداي اؤئر كذندةردة سةنئث جانئثدا جذرگةنئم - قانداي عانيبةت ماعان. وي، دذنية-اي، سةنئ بولاتتان جارالعان شئعار دةؤشئ ةم. بولات تا جاسيدئ ةكةن» دةر ةدئ. بايگةتورئ كوزئمةن ايتاتئن.

- ءاي، ءباتشاعار، قويساثشئ،- دةر ةدئ سوندا شال.- سةنئ شةتتةتئپ جاتقان كئم بار. شةتتةتسةم، ءوستئپ تئزگئنئثنةن ايرئلماي جذرةر مة ةم. قايعئعا ورتاقسئث. ءبارئن دة بولة-جارا كورةمئز.

سوندا بايگةتورئ باسئن كوتةرئپ الار ةدئ. الار ةدئ دة انة-ة ءبئر قئرلارعا كوز تاستار ةدئ. كوز تاستاپ تذرئپ: «تارئققان، جابئققان كذندةرئمئز دة ارتتا قالار. سوندا قيقؤلاپ كوكپارعا دا بارامئز» دةيتئن. ءذنسئز ايتاتئن، ءبار بولمئسئمةن ايتار ةدئ.

ءسويتئپ ةكةؤئ اؤئلدان ذزاپ كةتة بةرةتئن.

سوسئن و كةزدةردةگئ شالدئث تاعئ ءبئر ءپئرئ - ساپاربةكتئث قارا دومالاقتارئ ةدئ. ولار دا ئلعي «اتالاپ» ةلپئلدةپ تذرؤشئ ةدئ، بالا كوثئلئ دة بئردةثة سةزة مة، اپپاققئزدئث قازاسئنان كةيئن ءتئپتئ شالدئ كورسة ايرئلمايتئن بولعان.

- اتا، بذرئنعئداي نةگة كذلمةيسئز؟ .كذلشئ ءبئر،- دةيتئن

ذلكةنئ.

- ءتايت ءارئ. مةن نةمةنة، سوندا ماسقارامپاز بولئپپئن با،- دةيتئن شال. دةيتئن دة، ونئ كوتةرئپ الئپ، ذزا-اق ايمالاؤشئ ةدئ. سوسئن: «دذنية-اي، سةنئث جئگئت بولعانئثدئ كورةر مة ةكةم»،- دةيدئ كذرسئنئپ.

- كورةسئث!

- سوعان جازسئن دة.

- اتا، بئز شة،- دةيتئن كئشكةنتايلار قوسارلانا.

- سةندةردةن دة اينالدئم. مئث مارتةبة اينالدئم.

شال جذرةلةپ وتئرا قالئپ، ذشةؤئن دة قذشاقتاي الؤشئ ةدئ. ءسويتئپ ذزئن-ئرعالئ كذندةرئ ءتئزئلئپ ءوتئپ جاتقان.

* * *

ءبئر كذنئ شال كوپتةن يئعئنا ئلمةگةن تذية ءجذن شةكپةنئن كيئپ، ةشكئمگة سئر اشپاستان بايگةتورئعا سؤئت قونعان. تةك، اتتانئپ بارا جاتئپ ساپاربةككة ايتقانئ؛ بةلتوراثعئداعئ اپپاققئزدئث توركئنئنة سوعادئ. ةكئ-ءذش كذن ايالدار، بئر ةسةپتةن كئدئرئپ قالؤئ دا كادئك». سودان ءبئر اپتا وتكةن سوث نايزاباي «قاراقايعا» ةكةؤ بوپ قايتقان. كةلة سالا ذركةردةي اؤئلدئث ذلكةندةرئن جيئپ، باتا سذراعان.

سذقتانا قاراعاندارعا شالدئث ايتقانئ:

- كارئ قويدئث جاسئنداي قالعان عذمئرئمدئ جالعئز كةشؤگة جذرةگئم داؤالامادئ. قازاقتئث ةرئككةنئ قاتئن الؤشئ ةدئ، مةنئكئ ةرئككةندئك ةمةس، تارئققاندئق.

- وسئ وتئرعان بئرةؤمئزگة ءلام دةمةي كةتكةنئث بولماسا نيةتئثدئ قذپ العاننان باسقا نة ايتامئز،- دةگةن ذلكةندةردئث شي-بارقئت شاپان كيگةنئ.

- ءذمئتسئز - شايتان دةگةن، كئم بئلةدئ، يگئلئكتئث ةرتة-كةشئ جوق،- دةدئ ةكئنشئ قالپاعئن قولئنا الئپ.

- ءاي نايزاباي، بذ قاي جةلئككةنئث؟ اپپاققئزدئث جئلئن بةرئپ بولعاسئن-اق نيةت قئلساث قايتةدئ. ةستئگةن جذرت ك...ن اشئپ كذلمةي مة،- دةگةن پةرنة. ئلعي ةكةؤئ ءوستئپ شةكئسئپ قالا بةرةتئن. شةكئسئپ قالا بةرةتئندةي دة بار، باياعئدا پةرنة كولحوزدان قاشقاقتاعاندا شالدئث تئزةسئ باتقان. بذگئن دة تذلةن ءتذرتئپ وتئرسا كةرةك، ويتكةنئ بولار ءئس بولعاسئن، قييستاندئث نة، قياستانبادئث نة.

جايشئلئقتا بولسا، نايزاباي ونئ سئباپ-اق جئبةرةر ةدئ. اپپاققئزدئث ءارؤاعئن قوزعاعانئ قانشا جانئنا باتسا دا:

- قيسئق سويلةمةسةث قئبئث قانبايدئ-اؤ،- دةگةن دة قويعان.

- ءجونئن ايتساق تا جاقپايمئز بذعان،- دةدئ پةرنة. ءارؤاق اتتاعان وثبايدئ دةؤشئ ةدئ بذرئنعئلار. مئنا پيعئلئثمةن وثباسسئث.

- شئق ذيدةن نالةتئ!- دةگةن نايزاباي كذيئپ كةتئپ. شالدئث قذلاعئ شئثئلداپ، دئر-دئر قاقتئ.- شئعاسئث با، جوق پا؟»

ذيدةگئلةر تئم-تئرئس. ءبارئ دة نايزابايعا باسؤ ايتؤدئث بةكةرشئلئك ةكةنئن بئلةدئ ءبئر جاعئ، پةرنةگة دة قوي دةي المايدئ. جالعاندا ونئث ءتئلئ اششئ، ؤداي عئپ بئردةثةنئ ايتا سالسا، شال جاعالاسا كةتؤدةن تايئنبايدئ.

الدارئنداعئ كةسةگة دة ةشكئم قول سوزبادئ. شةتئنةن سئرةسئپ قاتتئ دا قالدئ.

ورازبيكة دة قذپ-قؤ بوپ كةتكةن.

شال وتئردئ-وتئردئ دا:

- بذل نالةتئنئ قويئثدار. ءوستئپ جذرتتئث شئرقئن بذزباسا كوثئلئ كونشئمةيدئ،- دةدئ.

شالدئث جئبئگةنئن سةزگةسئن يئقتارئنان ءزئل-باتپان جذك تذسكةندةي ءبارئ جةثئلدةپ قالئپ ةدئ. تةك، پةرنة:

- مةنئ مذقاتقانئث - جةتئسكةنئث عوي،- دةدئ.

- سةنئ مذقاتؤعا جاراساق - اتئمئزدئث وزعانئ دا،- دةگةن نايزاباي جادئراي ءتذسئپ.

ورازبيكة كةسةلةردئ قايتادان ءسذرتئپ، جاثالاپ شاي قذيا باستادئ. ةسئك جاقتا وتئرعان ساپاربةك:

- ةتتئث قامئرئن سالا بةر،- دةدئ قاتتئراق داؤئستاپ. سئرتتا جذرگةن جذماگذلگة ايتسا كةرةك. سول-اق ةكةن، بؤئ بذرقئراعان ءبئر كةرسةن ةتتئ كوتةرئپ، جذماگذل دة كئرئپ كةلگةن.

- تةزدةتئپ قامئرئن سالا بةر،- دةدئ ساپاربةك تاعئ دا.

ةت كةلگةسئن شاي جايئنا قالدئ. وتئرعاندار قولدارئن جؤئپ، شاپپالارئن ءسذرتئپ بولعاسئن، داستارقان قايتا جايئلدئ. سو كةز-دة شال:

- جاس ارامئزدئث جةر مةن كوكتةي ةكةنئ بارئثة ايان. ورازبيكة، مئنة، پالةن دةمةي ريزاشئلئعئمةن كةلئپ وتئر،- دةپ ءبئر قايئرئپ تاستاعان. سوسئن:

- و باستا قذداي قوسقان قوساعئ اتتان جئعئلئپ، مةرت بولعان ةكةن. وعان دا ةكئ جئل بوپ قاپتئ. ءوزئ ءبئزدئث مارقذم كةمپئردئث جاقئن ءسئثلئسئ. بولار ءئس بولدئ، ةندئ «مذنئث ءجونئ قالاي»، دةؤدئث رةتئ جوق،- دةگةن. سوسئن:- قازاقتئث جاس قاتئن العانئ جالعئز مةن بة ةكةن، شذكئر، جةرگة قاراپ وتئرعانئم جوق،- دةگةن.

- شئراعئم،- دةدئ ورازبيكةگة قاراپ توردةگئ شيبارقئت شاپان كيگةن شال،- قاراشاثئراققا كةلگةن ةكةنسئث، الدئثنان جارئلقاسئن. بذل ةكئ ذيدةگئ اعايئندئ ةكةؤئ وسئ كذنگة شةيئن بئرةؤدئث الا ءجئبئن اتتاعان جاندار ةمةس. بئردة باسشئ بولساث، بئردة كئشئك بولارسئث. ابئسئن تاتؤدا - اعايئن دوس، وزئثنةن ارتئلاتئن بيلئك جوق.

سونئمةن ءسوز بئتكةن

* * *

كوپ ذزاماي- اق ذمئت بولئپ بارا جاتقان شئم-شئم تئرلئگئنة شالدئث قذمبئل كئرئسئپ كةتكةنئن اؤئل-ايماق بايقاماي دا قالعان ةدئ.

دذنية-اي دةسةيشئ، ةندئ، مئنة، سول ورازبيكة تولعاق ذستئندة جاتئر.

شال ةلپةلةكتةمةي قايتسئن.

ورازبيكةنئث كوزئندةگئ كئربئثدئ كةشة-اق بايقاعان-تئن. ءجذزئ بذرئنعئدان دا بوزعئلت تارتئپ، تاناؤئ قؤسئرئلئپ، قاباق شئتا بةرگةنئن شال سوعان جورئعان. دةگةنمةن، كةشكة دةيئن باتئپ ةشتةثة سذراماعان. تةك، كةشكئلئكتة بارئپ...

- قالايسئث؟- دةگةن شئداي الماعان سوث. سول «قالايسئثدئ» كذتئپ وتئرعانداي ةكةن.

- قايدام، ءساتئ جةتتئ بئلةم،- دةگةن ورازبيكة.

- اپئر-اي، ءا!- نةگة ةكةنئن، شال شةكپةنئن شةشئپ، جذكتئث ذستئنة لاقتئرئپ جئبةردئ. سوسئن:- باسة،- دةدئ.- مةن دة سوعان جورئپ وتئر ةم.

- امان-ةسةن اياقتانئپ كةتسةم،- دةدئ ورازبيكة كذرسئنئپ. شال قاپةلئمدة نة دةرئن بئلمةدئ. عذمئرئندا مذنداي جاعداياتتئ باسئنان كةشپةگةن. كةشةگة دةيئن كةشةم دةپ تة ويلاماعان. كةشةم دةپ قايتسئن، كذدةر ءذزئپ قويعانئ دا قاشان. تةك وسئ ورازبيكةمةن وتانداسقالئ بةرئ ءبئر ئلكئ ءذمئت تذرتپةكتةي بةرةتئن. ءسويتئپ جذرگةندة... ةندئ، مئنة، ذهئلةپ وتئر.

- كةمپئر-سةمپئر شاقئرسام قايتةدئ،- دةگةن ول جاقاؤراتا. ورازبيكة وعان كوزئنئث استئمةن ءبئر قاراپ، كذلئمسئرةگةندةي بولدئ. سوسئن:

- ءوزئثئزدئث جذرگةنئثئز ذياتتئ-داعئ،- دةگةن.

ول ذشئپ تذرئپ، شةكپةنئن قايتا كيئپ الدئ. كيئپ الدئ دا:

- جذماگذل دة ءبئر مةزگئل حابار السا قايتةدئ،- دةدئ.- كةش باتسا ذيئنةن اتتاپ باسپايدئ.

- وتاعاسئ-اؤ، ايةل اتاؤلئنئث وتتئث باسئنداعئ تئرشئلئگئ تاؤسئلاتئن با ةدئ. ءوزئ كولحوزدئث جذمئسئنان قاجئپ قايتادئ،- دةگةن ورازبيكة.

- ساپاربةكتة دة ةس جوق. ءبئر مةزگئل ايتسا بولماي ما،- دةپ شال تاقئمداي ءتذستئ. سوسئن ةسئك جاقتا ءئلؤلئ تذرعان قامشئعا كوزئ ءتذسئپ، «بايگةتورئ دا بذگئن اسئرة ةلةثدةپ، تئنئش تاپپاپ ةدئ، وي، جارئقتئق-اي» دةپ ناساتتانعانسئدئ.

ورازبيكة شاپانئن جامئلئپ، ئرگةگة قيسايا كةتتئ. ويتكةنئ الگئ ءبئر نوباي باسةثسئگةندةي ةدئ.

- قازئر قولدان كةلسة، كوز ءئلئندئرئپ العانئث قولاي،- دةدئ شال.

مئنا ءسوز ورازبيكةنئث ارقاسئنان سيپاعانداي ةدئ. «شذكئرشئلئك» دةدئ كذبئرلةپ.

مانالئ بةرئ قاراثعئ ذيدة وتئرعاندارئن جاثا اثعارعانداي شال اپئل-عذپئل شام جاقتئ. ورازبيكة وندئق شيشانئ مولدئرةتئپ ءسذرتئپ قويعان ةكةن. ءذيدئث ءئشئ قئزعئلتتاؤ ساؤلةگة كةنةلدئ دة قالدئ.

- ءباتشاعار، بذل وندئق شام جاننئث راحاتئ ةكةن عوي،- دةپ ناساتتاندئ. سوسئن:- ورازبيكة، ذيئقتاپ قالدئث با؟- دةدئ.

- قايداعئ ذيقئ، ايتةؤئر ول-پذل تئنشئعان سياقتئمئن.

- مئنا شامئ قذرعئردئ جاقپاي-اق قويايئن دةسةم...

- نةگة، جذدا، جاقسئ بولدئ. قاراثعئ ءذي كوثئلگة كئربئث تذسئرةدئ ةكةن،- دةدئ ورازبيكة. بيپازداپ ايتتئ. توسئن ةركةلئك تانئتقانداي.

ةمةؤرئننئث سئياپاتئن جةرگة تذسئرمةي قاعئپ العان شال:

- بئردةثة سةزگةن ةكةم-اؤ،- دةگةن. سوسئن ورازبيكةمةن وتاسقالئ بةرئ ناسئبايدئ قويئپ كةتكةنئنة وكئندئ. «شئركئن-اي، بذيرا-بذيرا بوپ شيراتئلعان قارا قوشقئل زئمياندئ الاقانعا تولتئرئپ اپ، ءتئلدئث استئندا تاستاپ جئبةرسةث، لةزدة كوزدئث الدئ بؤسانئپ جذرة بةرةر ةدئ-اؤ»،- دةپ ئشتةي تامسانعان.

ءبئر كةزدة قيسايا كةتئپ ةدئ، ذيقئ بالاسئ جولاماي قويدئ. ءارئ دوثبةكشئدئ، بةرئ دوثبةكشئدئ، اقئرئ بولماعان سوث اياق ماشينةنئ قذرئپ جئبةرئپ، تذنئمةن ءئس تئككةن. سونداعئسئنئث ءبارئ ةر بالانئث كيئمدةرئ. شيبارقئتتان شالبار، اق سذرئپتان كويلةك، دامبال تئكتئ...

اسئرةسة پةرنة سياقتئلار «ةركةك كئندئكتئث ةثسةسئن تذسئرةتئن تئرلئك» دةپ جاتا قاپ قياستاناتئن وسئ ءبئر كاسئپكة قذلاعالئ بةرئ ءدال بذگئنگئدةي قيؤلاستئرئپ، قئبئن تاؤئپ، ءسئرا، ءئس تئكپةگةن شئعار-اؤ.

الگئبئر نوباي مازاسئن الئپ، ءالسئن-ءالسئن ويانا بةرگةن ورازبيكة اياق ماشينةنئث تئقئلداعان ينةسئنة ذثئلة بذكشيئپ وتئرعان شالعا «ءتذن ئشئندة نة تئگئپ جاتئرسئث» دةمةكشئ بوپ تالاي وقتالدئ. قانشا وقتالسا دا، باتا المادئ. سوسئن ورتاعا قاراي وثتايلانا بةرئپ ةدئ، توردةگئ جاستئقتئث ذستئندة جاتقان قذيتاقانداي شيبارقئت شالبارعا كوزئ ءتذسئپ، اثتارئلدئ دا قالدئ. بئردةثة دةؤگة ءذنئ شئقپايتئنداي، كئرپئگئنة ئستئق تامشئ ءذيئرئلدئ. سوسئن ئشتةي: «جارئقتئعئم-اي» دةگةن. سوسئن: «مئث دا ءبئر شذكئرشئلئك» دةدئ تاعئ دا. و كةزدة الگئ نوباي دا تئيئلا قالعانداي ةدئ، شارشاپ كةپ جذمساق توسةككة قذلاي كةتكةندةي تذلا بويئ بالبئراپ، بذرئن-سوثدئ سةزئنبةگةن جذمباق ءبئر كذيگة تاپ بولعان سياقتئ. الدةنةگة ءئشئ-باؤئرئ ةلجئرةپ، شئم-شئمداپ الئپ بارادئ. ومئراؤئ بذلك-بذلك ةتة مة، قالاي؟! الدة بولار-بولماس سئزداعانئ ما ةكةن؟ ايتةؤئر، نة دة بولسا، جذرةك قذرعئردئ شئمئرلاتاتئن ماقپالداي الاقاننئث جاناپ وتكةنئ سياقتئ قذپيا سةزئمگة بولةنگةنئ انئق ةدئ.

ءسويتئپ شالدان كوز ايئرماي ذزاق جاتتئ...

* * *

ول بايگةتورئنئ جةتةكتةگةن بويئ قئردان اسئپ كةتتئ. ولاقتاؤ قولدان وتكةن استاؤ سياقتئ تةرةث سايعا تذسكةن سوث شئلبئردئ بوس ذستاپ، ءارلئ-بةرلئ جذرگةن دة قويعان. ءارلئ-بةرلئ جذرگةندة ارعئ-بةرگئ بئردةثةلةر ويعا تذسكةنمةن، ونئث ءبارئن ذيدة قالعان ورازبيكةنئث ؤهئلئ لةزدة ذمئتتئرئپ جئبةردئ. «قايتةر ةكةن» دةپ قوبالجيدئ. سوسئن، «باتپانداي ذلدئ توپ ةتكئزسة، جذرةگئم جارئلئپ كةتةر مة ةدئ» دةيدئ. كةنةت شالدئث قذلاعئنا شاقالاقتئث ئثگالاعان داؤسئ كةلگةندةي ةلةث ةتة قالدئ. تذرا قاپ تئث تئثداپ ةدئ، ةركئنسئگةن تاثعئ سامالدئث ؤئلئ ةكةن. «قذلاعئ قذرعئرعا نة بولعان» دةپ ويلادئ.

كوثئل شئركئندة توقتاؤ بار ما. كةيدة ءومئر بويئ قول جةتپةس ارمانداي بولعان سول كئشكةنتاي ءدال قازئر اتتئث جالئنا جارماسئپ وتئرعانداي، جةتةگئندةگئ بايگةتورئعا بذرئلئپ قاراپ قويادئ. بايگةتورئ دا باسئن كةكشيتئپ، يةسئنة تةسئلة كوز تئگةر ةدئ. «ءاي، جانؤار، سةن دة بئردةثةنئ سةزةسئث-اؤ، وسئ» دةيدئ. «قارا دا تذر، بذگئن شالدئ تانئماي قالؤئث دا كادئك».

كةثكئلدةپ كةپ كذلةدئ. سوسئن شايئ كورپةنئث تئگئسئندةي يرةلةثدةپ كةتة بةرةتئن ذزئن سايدئث ارعئ باسئنا كوز تئگةدئ. كوز تئگئپ تذرئپ: «ءاي، نايزاباي، نايزاباي، استة بذل عذمئرئثدا كورگةن ازابئث كوپ ةدئ. ةندئ قارتايعاندا باسئثا باق-داؤلةت قونعان ةكةن، وعان دا شذكئرشئلئك. تةك، ذزاعئنان سذيئندئرگةي...» دةگةن.

سول-اق ةكةن، اياق استئنان دةگبئرسئزدةنة باستادئ. «ذندةمةيتئندةرئ نةسئ» دةيدئ. شئلبئردئ تارتئثقئراپ، توبة باسئنا شئقتئ. شئققان بويئ ؤئق بةلدةؤلةرئ كونةتوز تؤئرلئقتئث سئرتئنا تةپكةن قاراشا ءذي كوز الدئنا كةپ تذرا قالعان. تذندئكتةن سئزدئقتاپ قانا ءتذتئن شئققانئ بولماسا، ابئر-سابئر ةشتةثة بئلئنبةيدئ. «بذ نة بولدئ» دةپ بايگةتورئعا قارادئ. بايگةتورئ نة دةسئن، ءامئر كذتكةندةي باسئن كةكشيتة شيئرشئق اتادئ. «سةنةن جاسئراتئن نة سئر بار، باتئرئم. كوثئل شئركئن كارئ كةؤدةنئ بذيئم قذرلئ كورةتئن ةمةس، ءار قيئرعا ءبئر شاپقئلاپ، دةگبئردئ الئپ بولدئ» دةيدئ.

ول ءسات شالقار دالانئ اق مذنارعا قذنداقتاپ، كذن شئعئپ كةلة جاتقان. كةلة-كةلة كوز جةتةر قيئردئث ءبارئ نارتتاي نذرعا بولةندئ. جةر بةتئنة شاشئراي توگئلگةن مئث-سان ساؤلة ةندئ عانا كوزئن اشا باستاعان ءار كوك قئلتاناققا ءبئر سذيكةنئپ، قوناقتايتئن تذعئر تابا الماي، سةكةثدةپ جذرگةن سياقتئ. كذن نذرئ قئتئقتاعانداي، قئر بئتكةن اؤناقشئپ جاتئر. كةؤدةسئ بذلكئلدةپ، كذلكئگة باتقانداي اؤناقشيدئ.

كذن كوتةرئلگةن سايئن سئردئث جاعاسئنداعئ قالئث نؤ دا جاقئنداپ كةلةدئ. ئرگةدةگئ داريانئ كورمةگةنئنة دة كوپ بولعان ةكةن-اؤ، داريانئث، بويئنا قاؤئن ةگؤ كةرةكتئگئن ويلادئ. سوسئن بذگئنگئ جيئلئس جايئ ةسئنة ءتذستئ. باستئققا «اياعئثنئث استئنداعئدان باسقانئ كورگئث كةلمةيدئ» دةمةك بولعانئن ويلاپ، تئكسئنئپ قالدئ. وتپةس بالتامةن اعاش جونئعانداي، قاتتئ ايتئپ جذرتتئث شئرقئن بذزعانشا، جايشةث عانا جةتكئزسةم، مةنئ بئرةؤ داتتاي ما؟ پةرنةنئث زارازاپتئلئعئ دا وسئ قذرتاقانداي اؤئلعا جةتئپ جاتقان جوق پا؟!»

ارتئنشا ءبذيتئپ بوساثسئعانئن تةرئس كورگةن. «سو پةرنة سياقتئلاردئث «قاتئنئ جاس، قارنئ توق، باسقانئث ويبايئن قايتسئن، بايگةتورئنئ باپتاپ مئنسة بولدئ-داعئ» دةمةسئنة كئم كةپئل» دةپ قوثئلتاقسئدئ.

ارئ-بةرئدةن كةيئن «وسئ اؤئلدئث كارئ-قذرتاثئن جيناپ، ءوزئم باس بولماسام ول، ءئس، ءسئرا، ءبئتؤشئ مة ةدئ» دةگةن. نئقتاپ ايتتئ.

سول مةزةت ءذي جاقتان ذشئپ كةلة جاتقان ساپاربةكتئث ذلكةن بالاسئن كوردئ، شالدئث جذرةگئ لئقسئپ، اؤزئنا كةپ قالعانداي بولدئ. بالاعا قارسئ جذگئرمةكشئ ةدئ، بؤئن-بؤئنئ قالتئراپ، اتتاپ باسا المادئ. قولئن ةربةثدةتئپ كةلة جاتقان قارا دومالاققا «ايتسايشئ، نة بولدئ» دةمةكشئ ةدئ، تاماعئنا تاس كةپتةلئپ قالعانداي، ءذنئ شئقپادئ. بار بئلةتئنئ - شئلبئردئث ذشئن قئسا تذسكةن.

بالا جاقئنداي بةرة:

- اتا، ءشذيئنشئ، ءشذيئنشئ!- دةپ ايقاي سالدئ.- نةعئپ تذر-سئث، ءشذيئنشئ!

جاثا عانا قئسئپ ذستاپ تذرعان بايگةتورئنئث شئلبئرئن بوس تاستاي بةرگةن شال ءالئ قذرئعانداي جذرةلةپ وتئرا كةتتئ. كةث دامبالئن ءتذرئپ العان قارا دومالاق جةتة بةرة:

- اتا، ءشذيئنشئ، ءشذيئنشئ! اپام ذل تؤدئ!- دةپ شالدئث قذشاعئنا قويئپ كةتتئ. سوسئن:

- بوپةنئث ئثگالاعانئن مةن دة ةسئتتئم،- دةدئ. سوسئن:-«سةنبةسةث، ءجذر، كانة»،- دةدئ.

شال سول وتئرعاننان ءلام دةمةستةن كوپ وتئردئ. بالانئ دا بوساتقان جوق. كارئ كةؤدة كذمبئر قاعئپ، جذرةك شئركئن ورةكپئپ كةتتئ. الپئستئث تورتةؤئنة شئققانئن ذمئتقان سياقتئ. جيئرما بةستةگئ جئگئتتةي ذستئندةگئ سؤ جاثا تذية ءجذن شةكپةنگة زورعا سئيئپ وتئر.

ءسويتئپ وتئرئپ، كوثئلئ بوساپ كةتكةنئ. كوزئنةن جاس اعؤ دةگةندئ بئلمةيتئن كئدئ مئنةزدئ شادئر شال ارعئ جاقتان لئقسئپ كةپ قالعان ئستئق تامشئلاردئ جاسئرا المادئ.

الدةن ؤاقئتتان سوث «ؤه» دةدئ. سوسئن:

- شئن ايت، بالام،- دةپ اؤئر كذرسئندئ.- اتاثدئ قيناما. شئن ايت!

- وتئرئك دةسةث، جذرسةيشئ!- دةيدئ قارا دومالاق ونئث جةثئنةن تارتقئلاپ.

ول تاعئ دا ءذنسئز قالعان. ذزاق وتئردئ. بالانئ دا بوساتقان جوق.

الدةن ؤاقئتتان كةيئن:

- الا عوي، بالام. قالاعانئثدئ الا عوي،- دةدئ. دةدئ دة، شئلبئردئ تارتئپ قالدئ. بايگةتورئ توسئننان ءدذر سئلكئنئپ، شالدئ «تذر-تذرلاعانداي» وقئرانئپ قويدئ. نايزابايدئث كوزئنةن ةكئ-ءذش تامشئنئث تاعئ ئتقئپ كةتكةنئن كورگةن بالا كةنةت شةگئنشةكتةي بةرگةن. ورنئنان اتئپ تذرعان شال:

- توقتا،- دةدئ.

- نة، اتا؟

- كوكةثة ايت، الگئ توقتئنئ سويا بةرسئن.

- ماقذل،- دةپ بالا جذگئرئپ بارا جاتئر ةدئ.

- سةنئ جئن قؤدئ ما، توقتا،- دةدئ شال.- انةبئر سةركةدةن دة كوز جازئپ قالماسئن. بايلاي سالسا دا قاعئندئ المايدئ ونئ. سوسئن جذماگذلگة ايت، باؤئرساقتئ مول عئپ پئسئرسئن. ايايتئن نة بار. اياناتئن نة بار...

- ماقذل،- دةپ بالا ويعا قاراي ذشا جونةلگةن.

- توقتا،- دةپ شال تاعئ ايقاي سالدئ.- بةرگةل. بالا قالت تذرا قالدئ.

- انةؤكذنگئ جارتئ قاپ ورئك-مةيئز جذكاياقتئث استئندا جاتقان. ذمئتپاسئن،- دةدئ.

قارا دومالاق قايتئپ بذرئلعان جوق، جذگئردئ دة كةتتئ. «باتشاعاردئث قؤانؤئن» دةپ ناساتتانعان ول قذيئن بوپ بارا جاتقان بالانئث ئزئنةن كوز الماي تذرئپ. «بذلاردئث كوثئلئ دة ءبئر، جاؤئننئث سؤئ دا ءبئر».

شال بايگةتورئنئ جةتةكتةپ قايتادان سايعا ءتذستئ. كذن كوزئ قارسئ بةتكةيدئ لةزدة يةمدةنئپ العان ةكةن. جةر بةتئن ةندئ-ةندئ تئستاي باستاعان كوك قئلتاناق بئتكةن ماي جاققانداي جئلت-جئلت ةتةدئ. سايدئث تابانئنداعئ جالعئز اياق سذرلةؤ قازئعئن سؤئرئپ كةتكةن اتتئث سوثئنان سذيرةتئلگةن الا شئلبئرعا ذقسايدئ. شال سذرلةؤگة تةسئلة قارادئ. تةسئلة قارايتئندايئ دا بار - باياعئدا اپپاققئزدئ قويئپ كةلگةن كذنئ ابئر-سابئر باسئلئپ، ةل اياعئ سايا-بئرسئعاننان كةيئن ءتذن ورتاسئ اؤا سوقپاقپةن سايدئ ورلةي جذرة بةرگةن، جذرة بةرگةن. سوندا سوثئنان ةكئ ةلئ قالماي ةتةككة جارماسقان اؤئر ويلاردئث ذشتئعئنا جةتة الماي قابئرعاسئ قايئسا تارئققانئ ءالئ ةسئندة. «ايدالادا قالدئم-اؤ، ةندئگئ كذنئم نة بولار» دةپ تارئققان جوق، ارينة. جالعئزدئعئنا نالئعان. جالعئزدئعئ جانئنا قاتتئ باتقان.

دذنية-اي، دةسةيشئ، الما-كةزةكسئث-اؤ. مئنة، وشكةنئ جاندئ. ارتئنان تذياق ةردئ. ءومئر شئركئننئث پذلعا ساتئپ الا المايتئن قئمباتتئعئن عذمئرئندا وسئمةن ةكئنشئ رةت سةزئندئ. ءبئرئنشئسئ - وزئندةي جاقئبايلارعا تةثدئك ءتيئپ، ةل قاتارئنا قوسئلعانئ ةدئ دذنية-اي، دةسةيشئ...

شال بايگةتورئعا قارعئپ ءمئندئ، قارعئپ ءمئندئ دة سايدئ ورلةپ شوقئتا جونةلدئ. ماستةكتئث شوقئراعئن بويئنا ءمئن سانايتئن جذيرئك لئپئپ بارادئ. كةلة-كةلة ءتئپتئ تابانئ قئزئپ، اؤئزدئقتئ تارتا بةرگةن سوث بايگةتورئنئث باسئن بوس قويا بةردئ. ويپئر-و-و-وي، زؤلاپ ءبئر كةتتئ دةثئز. الدئنان داؤئل سوققانداي. ئلگةرئ قاراتپايدئ. لةزدة قوس جاناردان جاس پارلادئ. ابايسئزدا ذشئپ كةتكةن قالپاعئنا دا قاراعان جوق، ءالئ قذيعئتئپ بارادئ. قذيعئتئپ بارا جاتئپ: «الپئس تورتئثدة ارتئثنان تذياق ةرسة، كوثئل شئركئن قذستاي ذشادئ ةكةن-اؤ دةيدئ....ذزاعئنان سذيئندئرگةي».

اسپاننئث ءموپ-ءمولدئرئن-اي! كذن توبةگة تئرمئسئپ كةلةدئ. مئنا جالپاق دذنية بار ؤايئم-قايعئنئ، ءتئپتئ جةثئل كذرسئنئسئن دة مذلدةم ذمئتقانداي كوك كذمبةزئنةن مارجانداي توگئلگةن ساؤلةگة اؤزئن اشئپ قاراپ قالعان سياقتئ. بايگةتورئنئث دا ءبذيئرئ قئزعان ءتارئزدئ. اياق تاستاسئنئث ادةمئسئن-اي، جانؤاردئث. «بذ دا بولسا ماثدايعا بئتكةن باق شئعار» دةيدئ شال. الاپات قؤانئش ونئ جذيرئكتئث ذستئنةن جذلئپ العانداي. ةشتةثةگة قارايتئن ةمةس، سايدئ ورلةپ قذيعئتئپ بارادئ. «اينالايئن بايگةتورئ، ايانباشئ. ةكةؤمئز ءبئر شةر تارقاتايئق»،- دةيدئ.

ول قايتا ورالعاندا توبةنئث باسئندا اث-تاث بوپ تذرعان ماناعئ قارا دومالاقتئ كوردئ.

- بالام، تاتتئگة قارئق بوپ قاپسئث عوي،- دةدئ شال ونئث تومپايعان قالتاسئنا ءبئر قاراپ قويئپ.

- اپام بةردئ.

- ءيا، نةعئپ تذرسئث؟

- كوكةم شايعا شاقئرئپ جاتئر.

- سوسئن نة دةيدئ؟

- «ذيئنةن قاشئپ كةتكةنئ نةسئ» دةيدئ.

- قاراشئ ءوزئن،- دةپ ول بالاعا جاقئن كةلدئ دة:

- بوپةنئ كوردئث بة؟- دةدئ.

- قاي-دان. ةسئكتةن سئعالاي بةرئپ ةم، پةرنة اتامنئث ذيئندةگئ سارئ اجةم قؤئپ شئقتئ.

- نةگة قؤاسئث دةمةيمئسئث؟

- سابايتئن ءتذرئ بار؟

- ابدةن قاهارئنا مئنگةن ةكةن دة.

- اجةمنئث اشؤئ جاما-ان،- دةدئ بالا ذرتئن تومپايتئپ.- جذرسةيشئ، كوكةم كذتئپ قالاتئن بولدئ عوي.

- ءوي، كذشئك، كذتسة نةعؤشئ ةدئ،- دةدئ شال.- بارامئز دا. بالا كذلئپ جئبةردئ.

- مئنا جامان نةمة قايتةدئ-ةي!

سالدةن كةيئن اياثداي باسئپ، ساپاربةكتئث ذيئنة كةلدئ.

- كوكة، قذتتئ بولسئن،- دةدئ ساپاربةك جئميئپ.

- جامان نةمة كورئنةدئ عوي،- دةپ ول تورگة وتة بةردئ.

- اؤزئثئزدان ءتذسئپ قالعانداي دةيدئ جذماگذل.

- ءباتشاعار، ماعان تارتسا، قور بولماس،- دةدئ شال.- جذماگذل دة جةتكئزگةن ةكةن.

- بايعذس، جذدا، قؤانئپ ءجذر.

- قؤانباعاندا قايتسئن.

ساپاربةك اعاسئنا جالتاق-جالتاق قاراي بةرةدئ. قانشا جالتاقتاسا دا كارئ كوثئلدئث قاي قذزاردا جذرگةنئن اثعارؤ قيئن ةدئ ءبئر بئلةتئنئ - شالدئث ءبذيتئپ تولقئعانئن كورگةنئ وسئ. جايشئلئقتا بولسا، «شادئر مئنةزدئث كارئنة ءئلئنئپ قالارمئن» دةپ ارتئق-اؤئس ةشتةثة ايتپاس ةدئ. ال ءدال قازئر ذستئنةن اتان تذية وتسة دة مئثق ةتپةيتئن سةكئلدئ. سونئ سةزگةن ول.

- باياعئدا-اق، اپپاققئز جةثةشةم ريزاشئلئعئن بةرگةندة-اق، قامدانؤ كةرةك ةكةن دة. وسئ كذنئ ةر جةتئپ قالاتئن ةدئ،- دةگةن.

- نة شاتئپ تذرسئث،- دةدئ شال.- اپپاققئزدئث ءارؤاعئن قوزعاما. وسئنئث ءبارئ سونئث تئلةؤئ.

- كوكةم ءوستيدئ ةندئ،- ساپاربةك قايمئعئپ قالدئ. سوندا دا شالدئث ةكئ ءؤاجئ ةكئ ذشتئ كورئنگةن. ةكئ ذشتئ كورئنگةسئن:

- يگئلئكتئث ةرتة-كةشئ جوق،-دةي سالدئ.

- مئناؤ مةنئ ءيتئرقئلجئثعا سالدئ-اؤ. الگئ شايئثدئ اكةلشئ. سول-اق ةكةن، سئرتتان جورتا قاقئرئنئپ، «نايزاباي قايدا» دةگةن داؤئس شئقتئ.

- پةرنةكةث دة كةلة جاتئر،- دةدئ ساپاربةك.- كةبئسئن سذيرةتئپ جةتكةن ةكةن دة، جازعان.

ذيگة سةلدئر ساقالئ ذشكئر يةگئنئث ذشئنا ذيلئعا قالعان قاتپا پةرنة كئرئپ كةلدئ.

- سةنئث قارا دومالاعئث ءشذيئنشئ سذراپ بارئپتئ. جذرةگئ جارئلئپ كةتةر مة ةكةن دةپ ةم،- دةدئ ول،- جةركوكتة تذرا الاتئن ةمةس.

- جوعارئ شئق،- دةدة شال؛.

- ءماسئمنئث تابانئ ءتذسئپ قالدئ،-دةدئ پةرنة.

- ونئث جاراسئ جةثئل عوي،- دةدئ شال جايباراقات.

- ءسويتئپ جاس قاتئنئث ذل تؤعان با؟- دةدئ پةرنة.- قذداي قوس قولداپ بةرة ساپتئ دا.

- قوس قولداپ بةردئ مة، شئمشئلاپ بةردئ مة، ايتةؤئر كوپسئنئپ وتئرعانئمئز جوق،- دةدئ شال. قاتقئلداؤ قئپ ايتتئ.

ساپاربةك قيپاقتاي باستادئ. قيت ةتسة، ةكةؤئنئث دة تةرئس قاباقتانئپ شئعا كةلةتئنئ بةسةنةدةن بةلگئلئ. نة دة بولسا، الدئن الماقشئ. سودان:

- پةرنةكة، ةستئپ قؤانئپ جاتئرمئز،- دةگةن ول.

- كارئ شوثگة كوكةث ذل تاپقئزئپ جاتسا، قؤانباي قايتةسئث.

- يگئلئكتئث ةرتة-كةشئ جوق دةگةن وسئ ةكةن،- دةدئ ساپاربةك قئبئجئقتاپ. سول ةكئ ورتادا شال پةرنةگة جالت قاراپ:

- تئلةؤئثدئ بةرگئر، ءبئر-ةكئ اؤئز جئلئ ءسوزئثدئ ايايمئسئث. تذرتپةكتةي بةرئپ نةعئلاسئث،- دةگةن.

اعاسئنئث كةنةت كئشئرةية قالعانئنا ساپاربةك، ءسئرا، ريزا بولدئ. ريزا بولماي قايتةدئ «جونئمةن تارقاسا ةدئ» دةپ قئلپئل-داپ وتئرعان. سول ةكئ ورتادا:

- سةنئث قاتئنئث قوشقارداي ذل تاپتئ دةپ تاسپئمئزدةن جاثئلاتئن جايئمئز جوق،- دةدئ پةرنة.

قولئنداعئ بوس كةسةنئ داستارقانعا تاستاي سالعان ساپاربةك ئشتةي «ويپئرماي، قايتةر ةكةن» دةي بةرگةنشة:

- سةن نةمةنةگة كئرپئدةي جيئرئلئپ وتئرسئث،- دةپ شال پةرنةنئث جاداعايئنئث ةتةگئنةن تارتئپ قالئپ.- تاث اتپاي سةنئ كئم شاقئردئ؟

- كوكة، قويئثئزشئ،- دةپ ساپاربةك شئر ةتة قالدئ.

- اؤلةكئلةنبةي جايئثة وتئر،- دةپ پةرنة دة شاپ ةتة ءتذستئ.- سةن سياقتئ توبةنئث باسئنا شئعئپ كةلگةنئمئز جوق.

- توبةنئث باسئنا شئعا الماعان سوث قئلتيا بةرةسئث دة. توبةنئث باسئنا شئعؤ - نة تةثئث؟

پةرنةنئث ذرتئ بذلك ةتة قالدئ. ذشكئر يةگئنئث ذشئنداعئ سةلدئر ساقالئ دا سةلكئلدةپ كةتكةندةي بولدئ. باسئنان ءسوز اسئرمايتئن قيقار جانئنا جولاپ كةتسةث «بارق» ةتة قالاتئن كارئ اتانداي قوقيلانئپ:

- «باي بولسا، باقئرئپ بولا ما» دةگةندةي ابدةن ماستانئپ ءبئتتئث. قذدايئثدئ ذمئتتئث،- دةدئ. تئستةنئپ، ءار ءسوزئن قايئس بوپ قاتقان اعاشقا شةگة قاققانداي عئپ ايتتئ.

شال قاتتئ تئكسئنئپ قالعانداي ةدئ. ءجذزئ قذپ-قؤ بوپ كةتتئ. قانشا قاعئسقانمةن قاتار وسكةن كارئ شوثگة مذنداي يتتئككة بارادئ دةپ ويلاماسا كةرةك. ءتئپتئ قاپةرئندة جوق جاعدايات توتةننةن تيگةن شانشؤداي قادالئپ، وكپةسئن قئسئپ، ةزگئلةپ جاتقان سةكئلدئ. ةندئ بولماسا، بذكتةپ-بذكتةپ، سايعا لاقتئرئپ جئبةرةتئندةي.

العاشقئدا ءوستئپ ءجابئر قئسقانداي ةدئ. ناقاقتان كذيئپ كةتةتئندةي كورگةن.

ةندئ كةلة-كةلة دذلةي اشؤ بؤئپ الدئ. قالش-قالش ةتكةن بويئ:

- ءاي، نالةتئ، «ماستانئپ ءبئتتئث» دةگةنئثنئث توركئنئ نة؟ سونئ ايتشئ؟-دةدئ.

پةرنةنئث قياثقئلئعئن دا اتان-تذية تارتا المايدئ ةكةن:

- بةلسةندئ بولدئم دةپ، جذرتتئث اؤزئنداعئنئ جئرئپ الئپ جذرگةنئثدئ كئم بئلمةيدئ،- دةپ قويئپ قالدئ.

مئنا ءسوز شالدئ قاق ماثدايدان سالئپ جئبةرگةندةي بولدئ. تاعئ دا ءجابئر قئسقانداي:

- مئناؤ نة دةپ وتئر-ةي،- دةگةن.

- بةلسةندئنئث ءبارئ سةندةي بولسا، جةتئسكةن ةكةنبئز،- پةرنة شاقشاسئن قاعئپ-قاعئپ جئبةرئپ، الاقانئن ناسئبايعا تولتئرئپ الدئ دا، ءتئلئنئث استئنا تاستاي سالدئ. شالدئث دةمئن ئشئنة تارتا تئنا قالعانئنا قاراپ «ةندئ نة دةر ةكةن» دةپ ادةيئ جايباراقات-سئنعانئ بولسا كةرةك.

ءبئر جانجالدئث ءتونئپ قالعانئن سةزگةن ساپاربةك داستارقاندئ وزئنة قاراي تارتا بةرئپ ةدئ، شال قولئنداعئ داؤ كةسةمةن پةرنةنئث قاق ماثدايئنان قويئپ-اق جئبةرگةنئ. اؤئر كةسة وثباي تيسة كةرةك، قان ساؤ ةتة قالدئ. - ولتئرة مة، مئنا اكةثنئث... پةرنة قوس قولئمةن شةكةسئن باسقان كذيئ ةثكةية بةرگةن.

داستارقاندئ قان جؤئپ كةتتئ.

- اجال ايداپ كةلگةن سةنئ،- دةدئ شال.- نالةتئ، باسقا پالة - تئلدةن دةگةن، مئنة، وسئ.

ساپاربةك سئرتقا جذگئرئپ شئعئپ ةسئك الدئندا جاتقان كيگئزدةن ءبئر جاپئراق جذلئپ الئپ، وتقا تاستاي سالدئ.

- جازعان-اؤ، مذنئث نة؟- دةگةن جذماگذلگة:

- ءبئزدئث كوكةم دة قئزئق.- قاراپ وتئرئپ پةرنةكةثنئث باسئن جاردئ. كيئز باسپاسا، قان تئيئلار ةمةس،- دةدئ. سوسئن «وزئنة دة سول كةرةك، ساؤاپ بولدئ دةپ نةگة ايتپادئم» دةپ وكئندئ. سوسئن: «كوكةمدةر كئسئ-اق قوي. ءبئز سياقتئ مايموثكةلةؤدئ بئلمةيدئ» دةپ كذپئندئ.

- ذيات بوپتئ-اؤ،- دةپ جذماگذل ةرنئن ءبئر سئلپ ةتكئزدئ.

- سةن قاتئن، بايقادئث با،- دةپ ول جذماگذلگة جاقئنداي ءتذستئ.- كوكةم، جذدا، جاسارئپ كةتئپتئ. جةر-كوككة تذرا الاتئن ةمةس.

- قايتسئن ةندئ،- دةپ جذماگذل قازاننئث قاقپاعئن اشئپ جئبةرئپ ةدئ، جاس ةتتئث بؤئ بذرق ةتة قالدئ.

- جارئقتئق-اي،- دةدئ ساپاربةك.

باسئن تاثئپ العان پةرنة تةرئس قاراپ جاتئپ قالدئ.

- جاتپاعاندا قايتةم، نايزاباي تاياققا جئقتئ دةپ كئمنةن ءشذيئنشئ سذرايدئ دةيسئث.

ةكئ شالدئث لةزدة ماملةگة كةلة قالعانئنا اث-تاث بولعان ساپاربةك نة دةرئن بئلمةدئ. سول-اق ةكةن:

- نايزةكة،- دةگةن داؤئس شئقتئ سئرتتان.

- بذلار كئم، دذسئرلةتئپ كةپ قالعان؟- دةگةنشة بولعان جوق، شال سئرتقا اتئپ شئقتئ. وعان ئلةسة ساپاربةك تة شئققان.

اؤئلدئث بةس-التئ جئگئتئ ةكةن. اتقا قونئپ العان.

- ةگئستئ بئتكةن توي ءسئزدئث تويئثئزبةن قاتار كةلدئ. كوكپار بةرئثئز

- بذلار سويتةدئ ةكةن،- دةپ شال كةثك-كةثك كذلدئ

- بذگئننةن قالعان جان - جان، بذگئننةن قالعان مال - مال، اناؤ سةركةثئزدئ ةكئ-ذش اينالئپ اكةپ تاستايمئز.

- سةركة ةشقايدا قاشپاس. اتتان تذسسةثدةرشئ. ةت پئسئپ قالدئ،- دةگةن ساپاربةك.

- كوكپار شابا المايتئندار ءوستئپ قازاننئث اينالاسئنان شئقپايدئ.

- سةندةرگة داؤا جوق شئعار.

قئردئث باسئندا جايئلئپ جذرگةن بايگةتورئدان كوز الماي تذرعان شال:

- نة ءسوز بار، قالاعاندارئث بولسئن،- دةگةن.

سايلانئپ كةلگةن جئگئتتةر قويا ما، ءاپ-ساتتة سةركةنئ تاقئمعا باسئپ كةتة بارعان.

- مئنالار قايتةدئ-ةي!- شال جان-جاعئن قارماعانداي قالئپ تانئتتئ دا، شةكپةنئنئث ةتةگئن سئلكئپ-سئلكئپ الدئ.

ءداپ قازئر ول جذرگةلئ تذرعان سياقتئ. الدة توسئننان جةلئك قئسقانئ ما؟

- دالاقتاپ-دالاقتاپ قايتئپ كةلةر،- دةگةن ساپاربةك.- اؤسةلةسئ بةلگئلئ عوي ولاردئث.

- دذنية-اي، بايگةتورئ دا بةلئن جازئپ قالار ةدئ،- دةگةن شال كةنةت.

- پةرنةكةثنئث جاتئسئ اناؤ بذك ءتذسئپ. اسئلئقتئث نة كةرةگئ بار،- دةدئ ساپاربةك. ويتكةنئ شالدئ شئنئمةن-اق جةلئك قئس-قانئن انئق سةزگةندةي ةدئ.

- قذمارلئق دةيتئن پالةنئث قئشتاپ تذرعانئ.

- كوكة، بالا بوپ كةتتئثئز بة بذگئن!؟

* * *

ايتسة دة، الگئلةر ذزاي باستاعاننان-اق ول تاعات تابا المادئ. ءارلئ-بةرلئ ءذي اينالئپ ءبئراز جذردئ. بولمادئ. ارعئ-بةرگئ ءبئراز جايدئ قذنتتاپ، ءوز-وزئن الداؤسئراتپاق ةدئ. بولمادئ. ءارئ-بةرئدةن كةيئن بايگةتورئنئ اسئعئس ةرتتةپ قويعان.اقئرئ بولماعان سوث اتقا قوندئ. ذزةثگئگة اياعئ تيسة، تاسئرلاتئپ الا جونةلةتئن كةي اؤةلكئ سةكئلدئ شال دا اؤئلدان شئقپاي جاتئپ-اق اتتئث باسئن قويا بةرگةن:

- ويپئر-و-و-وي،- دةدئ ساپاربةك ونئث ئزئنةن كوز الماي تذرئپ.- كوكةم بايعذستا ةس قالماعان-اؤ!

ول العاشقئدا كوكپارشئلاردئ اؤدةمنةن وراي قذيعئتئپ ءوتتئ. بايگةتورئنئث ةكپئنئ تاؤ قذلاتارداي. تذياق دذبئرئنةن قذلاق تذنادئ. شال مذنئث ءبارئن مئسة تذتاتئن ةمةس، «بايگةتورئ ءالئ دة جازئلا تذسسةشئ!» دةپ كةلةدئ. ءالئ كذنگة ساؤئرئنا قامشئ تيمةگةن ساثئلاققا بذل شابئس ءسوز بوپ پا. «اياناتئن نة بار» دةپ كذبئرلةپ قويادئ.

كوكپارشئلاردئ تاعئ ءبئر وراعئتئپ جذيتكئتئپ كةلگةنمةن توپقا كئرمةدئ. جاقئنداي بةرة اتتئث باسئن ئركئپ قالعان. ءبذيئرئ قئزعان بايگةتورئ توسئن توقئراققا كونگئسئ كةلمةگةندةي، ارةث دةگةندة توقتادئ.

انالار جان-جاقتان قيقؤلاپ كةپ، ءذپئر-ءشذپئر بولا قالادئ دا، بئرةؤئ سةركةنئ ءئلئپ اكةتةدئ. ءئلئپ ء=اكةتكةنئمةن ذزاققا بارمايدئ. ورتا جولدا تاقئمئن بوساتئپ، تاستاپ كةتةدئ. تاعئ جان-جاقتان قيقؤلاپ كةپ، ءذپئر-شذپئر ء=ذيئرئلةدئ.

- مئنالار، كوكپاردئ قور قئلدئ-اؤ،- دةپ كئجئندئ شال.- شةتئنةن شةشةلةرئنةن سولاقاي بوپ تؤعان با ء=وزدةرئ.

سول ةكئ ورتادا ارعئ اؤئل جاقتان ءبئر توپ قذيعئتئپ كةلدئ دة، الگئ ءذپئر-شذپئر دوداعا قويئپ كةتتئ. كورشئ كولحوزدئث جئگئتتةرئ ةكةن. قايدان قذلاقتانعاندارئن.

- مئنالار قايتةدئ-ةي!- شال قامشئسئن قئسا ءتذستئ. جاثا عانا قيقؤلاپ جذرگةن جئگئتتةردئث ةكئ-ذشةؤئ دودادان ئعئسا بةرگةن.

- پاي-پاي، مئنالاردئث ماشئعئنا نايزا بويلامايتئن شئعار،- دةپ شال دوداعا توسئننان قوسئلعاندارعا قئزئعا قاراپ قالئپتئ. سول كةزدة استئنداعئ قارنئ قامپايعان ماستةگئ دوداعا جاراماعان بئرةؤئ:

- نايزةكة-اؤ، مئنالار قوياتئن ةمةس قوي،- دةدئ شالعا جاناسا بةرئپ.

- وثكةي سولاقايلار،- دةپ شال اتئن تةبئنئپ قالدئ. مانالئ بةرئ جئرئندئ جةلئك قئسئپ، قئزئنئپ تذرسا داعئ دوداعا قويئپ كةتؤگة باتا الماعان. نايزاباي ةندئ قذمارلئق وتئنا ءتذسئپ بارا جاتقانئن سةزبةگةن ةدئ.

بايگةتورئ لئپئپ شئعا كةلدئ. كوكپارشئلاردئث كةبةجةدةي بئرةؤئ سةركةنئ تاقئمعا باسئپ الئپ، دودادان سئتئلئپ شئعئپ، وقشاؤلانا بةرگةندة ورنئندا تذرعان بايگةتورئ الا كةپ جونةلگةن.

شالدئث كوز الدئ - كوك مذنار. ول بذگئنگئ كول-كوسئر قؤانئش ذستئندة كةزدةسكةن قذمارلئق وتئنا ورتةنئپ كةتؤگة بةيئل. بايگةتورئنئث ساؤئرئنا قامشئ تيگةنئ دة وسئ. «كوكپاردئ جئبةرمةيدئ. مذنئ جئبةرسةم، نايزاباي اتئم قذرئسئن!» كوكپارشئنئث تاقئمئنداعئ سةركةنئ الگئندة ءوزئ اتاعانئ، ةندئ ونئ تارتئپ اكةتسة ذيات بولاتئنئ شالدئث ةسئندة جوق. تذلا بويئن قذمارلئق وتئ ورتةپ بارادئ. «تذثعئشئم تؤعان كذنئ...» «كوكپار تارتقانئمنئث دا الدئ-ارتئ وسئ بولسئن».

كارئ كوثئلدئ قذنداقتاپ العان قذمارلئق بايگةتورئدان الدةقاشان وزئپ كةتكةن ءتارئزدئ. ونئث قاي قيئرعا توقتارئن كئم ءبئل-گةن. ايتةؤئر، قذرئق تيمةگةن اساؤداي كوز ذشئنا قاراپ ماثئپ بارادئ.

كوكپاردئ الئپ قاشقان كةبةجةدةي جئگئت ارتئنا قاراپ-قاراپ قويئپ، اتئن توپةي تذسةدئ. ةرگة ةتپةتتةي جابئسئپ العان. «كانئگئ كوكپارشئ بولار» دةپ ويلادئ شال.

وث قاپتالدان توبةسئ كورئنگةن اؤئلعا قاراپ ةدئ، بئرةؤ جئن ذرعانداي دالاقتاپ شاؤئپ كةلة جاتئر ةكةن. ءا دةگةنشة، قامشئسئن وثدئ-سولدئ سئلتةپ، جانذشئرا جاقئنداپ قالدئ. الدئثعئ كوكپارشئعا كولدةنةثدةي تارتئپ بارادئ. ةندئ بولماسا، بذيئردةن قويئپ كةتةتئندةي. «مئنا پالة قايتةدئ-ةي»،- دةدئ شال. «بذل قاي پةرئ بولدئ ةكةن؟».

شال كوكپارشئعا جاقئنداپ-اق قالعان. بايگةتورئ جةرمةن-جةكسةن بوپ، ذشئپ كةلة جاتقان. ءاپ دةگةنشة الگئ بئرةؤ دة قيقؤلاپ قولتئق استئنا كةپ قاپتئ. «قايت، كةيئن قايت» دةپ، شال ايقاي سالدئ. «ولةسئث...»

ءبارئ دة كوزدئ اشئپ-جذمعانشا ءوتتئ دة كةتتئ.

دالاقتاعان اثگذدئك الدئثعئ كوكپارشئنئث الدئنا كةسة-كولدةنةث كةلة بةرةم دةگةندة ذلگةرمةي قالدئ. سو بويدا اناؤ سئتئلئپ شئعئپ كةتتئ دة، ارتئنداعئ بايگةتورئ بار پارمةنئمةن الگئ اتتئعا سوقتئعئپ، اناداي جةرگة ذشئپ ءتذستئ..

شالدئث تاثةرتةثگئلئكتة عانا تذثعئشئ دذنيةگة كةلگةن. قاراشا ءذيدئث وث جاعئنا اكةپ سالدئ.

* * *

ةرتةثئنة شالدئ شئعارئپ بارا جاتقاندا بايگةتورئنئث كوزئندةگئ مولتئلدةگةن تامشئلاردئ ةشكئم كورگةن جوق.

سول ءتذنئ بايگةتورئ قوزئكوش جةردةگئ قورئمعا بارئپ، جاس قابئردئث باسئندا ءموليئپ ذزاق تذرئپتئ دةسةدئ.

سول ءتذنئ جارئق دذنيةگة جاثا كةلگةن ءسابي دة تئنشؤ كورمةي، كوپ جئلاپتئ دةسةدئ.

سول ءتذنئ -1939 جئلدئث ناؤرئز ايئنئث العاشقئ تذندةرئنئث ءبئرئ ةدئ دةسةدئ.

سوڭعى جاڭالىقتار