اأتوگراف

None
None
جذمئس اياعئندا ذيگة كةلئپ ءبئلدئم: پةداگوگيكالئق ينستيتؤتتئث ستؤدةنتتةرئ تةلةفون شئلدئرلاتئپ، كةزدةسؤگة شاقئرئپتئ. ؤاقئتئ سونشالئقتئ تئعئز. ال تاقئرئبئ بولسا بةيمالئم: ءذي ءئشئ سذراماعان، شاقئرؤشئلار ايتپاعان. ويلاپ-ويلاپ، بارعاندئ ءجون كوردئم: تئم بولماسا جذرت ايتقاندئ تئثداپ قايتقان دا تةرئس بولمايدئ عوي

جةتكةن حاباردئث شالاعايلئعئ سوندايلئق، مةن، ءتئپتئ، كةشئگئپ قالئپپئن. زال لئق تولئ. مئنبةدة ءبئر شيكئل سارئ سويلةپ تذر. شةشةن ءسوزئن بولمةيئن دةپ كئرةبةرئسكة وتئرا سالئپ ةدئم:

- تورگة، - دةگةن داؤئستار شئقتئ. جذرت دذرلئگة قول سوعا باستادئ. امال جوق، ئلگةرئ وتؤگة تؤرا كةلدئ. كورسةتكةن ورئنعا جايعاسقان سوث بايقادئم، ستول باسئندا مةن تانيتئن بئرةر ادام بار ةكةن: قوثقاق مذرئن، قذباشا-اقئن. ودان ءارئ وتئرعان جالپاق بةت قارا - سئنشئ.

شيكئل سارئ ءسوزئن ئلگةرئ جالعادئ.

- ءبئز سةندةردةي كةزئمئزدة ةسةپ دةگةننئث نة ةكةنئن بئلمةيتئن ةدئك. نة ئستةسةك تة، مةملةكةت قامئن ويلايتئنبئز. ال بذگئنگئ جاستاردئث پسيحولوگياسئ مذلدة باسقا. ولار ةسةپكة جذيرئك. جوعارئ وقؤعا تذسةردئث وزئندة دة مةملةكةتكة ةمةس، وزئنة پايدا تذسئرةر ماماندئقتئ تاثدايدئ. ماسةلةن، زووأةت ينستيتؤتتا وقئپ جاتقانداردئث قايسئ ءبئرئ مال باعؤدئ جاقسئ كورةدئ دةيسئث. سوندا دا زووتةحنيك، أةتةرينارلئق دارئگةر بولئپ شئقپاقشئ. سةبةبئ، ولار مالدئث ءوزئن جةك كورسة دة، ءسذتئن جةك كورمةيدئ.

كةش كةلئپ، ةشتةثة تذسئنبةگةندئگئم بة، الدة وسئنشا جابئرلةيتئندةي قازئرگئ جاستاردئث، ونئث ئشئندة زووأةت ينستيتؤتتا وقئپ جذرگةندةردئث نة جازئعئ بار دةدئم بة، ايتةؤئر:

- مئناؤ نة ايتئپ تذر؟ - دةپ وث جاعئمدا وتئرعان كوزئلدئرئكتئ جئگئتكة بذرئلدئم.

- بذل كئسئ وسئ ينستيتؤتتئث مذعالئمئ. ذستاز بولعان سوث، نة ايتسا دا ةركئ بار عوي.

مةن ةندئ مئنا جيئن ماقساتئن انئقتاپ العئم كةلدئ:

- بذل جيئن نةنئث قذرمةتئ؟

- ة، ةستئمةگةن ةكةنسئز عوي. ستؤدةنتتةردئث ويلاپ شئعارئپ جذرگةنئ. كةزدةسؤ تاقئرئبئ - «وتكةن ومئرئثدةگئ ةستة قالعان ءبئر وقيعا».

- بالالار شئنئندا دا قؤ ةكةن. اثقاؤ اعالارئن مئنبةگة شئعارئپ الئپ، اؤزئنا كةلگةنئن سويلةتپةك قوي،- دةپ ارئرةكتة وتئرعان ءبئر جئگئت انا مئنبةدةگئ شيكئل سارئنئ يةگئمةن نذسقاپ مئرس ةتتئ.

مةن ويلانئپ قالدئم. شئنئن ايتؤ كةرةك، سونداي تابئلعان تاقئرئپ. ءوز ومئرئثدةگئ تاعئدئم بولارلئق ءبئر وقيعانئ ةسئثة الئپ، جاقسئ جاندار تؤرالئ ايتئپ بةرسةث، جاستارعا ونةگة، ال وزئثة جان ءلاززاتئن اكةلةر ةدئ عوي.

ال سوندا مئنا وقئس ساؤالعا نة دةپ جاؤاپ بةرمةك كةرةك؟ باسئثنان وتكةن كوپ وقيعالاردئث قايسئسئ ءماندئ؟ قايسئسئ بذگئنگئ جاسقا اسةر ةتپةك؟ جوپپةلدةمةدة سولاردئث ئشئنةن نةنئ دارالاپ ايتقان ءجون بولماق؟

مةن وسئنداي ءبئر ساؤالدار قويئپ، ازاپقا ءتذسئپ وتئرعاندا:

- ةسةپ قؤماثدار، بالالار!- دةپ الگئ شيكئل سارئ مئنبةدةن ءتذستئ.

زال تئم-تئرئس. قول سوققان ءبئر پةندة جوق. ةندئ مئنبةگة قوثقاق مذرئن قذباشا اقئن كوتةرئلدئ.

رةنئشتئ زالدئث كوثئلئن كوتةرةيئن دةدئ مة، جاسئندا ءوزئ عاشئق بولعان ءبئر قئز تؤرالئ ايتتئ. ذزئن ءسوزدئث ذرعاسئنان تذسئنگةنئم: بذل قئزدئ شئن سذيگةن ةكةن دة، قئز بايعذس مذنئث سةزئمئن تذسئنة الماعان.

- قئز بالالار، ماحابباتتئ قادئرلةي بئلئثدةر! - دةپ توقتادئ قذباشا اقئن.

ءذشئنشئ بولئپ مئنبةگة سئنشئ كوتةرئلدئ.

- مئنا ءبئر جاس اقئن دالا تؤرالئ ولةث جازعان ةكةن. ولةثئندة قالا تئنئسئنئث تارلئعئن، شؤئلئنئث كوپتئگئن ايتا كةلئپ، كوسئلئپ جاتقان كةث دالانئ اثسايدئ ةكةن. بذل نة، جولداستار؟- دةپ سئنشئ اسا ءبئر ءماندئ كئدئرئس جاسادئ. سودان كةيئن ءوز سذراعئنا ءوزئ جاؤاپ بةرئپ، سويلةپ كةتتئ.- بذل - اتام زاماننان بةرئ سئن ءمانسذق ةتئپ كةلة جاتقان، ءوزئمئز دة تالاي-تالاي ولتئرة سئناپ كةلة جاتقان ةسكئنئ كوكسةؤ. كوزئلدئرئكتئ جئگئت ادةبيةت تاريحئنان مول حاباردار ادام ةكةن.

- مئنا جارئقتئق بذرئنعئ كيتئثئنةن ءالئ تانباپتئ عوي، - دةپ قالدئ .

- كيتئثئ ةمةس، كذرزئسئ عوي،- دةپ ارئرةكتة وتئرعان جئگئت تاعئ سوزگة ارالاستئ.

زالدان دا شؤ شئقتئ.

- ءسئز ايتئپ وتئرعان جاس اقئن سوعئستان كةيئن تؤعان جئگئت. ولاي بولسا، ونئث كوكسةپ وتئرعان «ةسكئسئ» ةلؤئنشئ، الپئسئنشئ جئلدار بولئپ شئعادئ. وندا قانداي پاتريارحالدئق بار؟! بذل جيئنداعئ اثگئمة تاقئرئبئ مذلدة بولةك... ودان دا ءسئز ءوز باسئثئزدان اثگئمة قوزعاثئز.

مةن ءالئ وي جةتةگئندةمئن: زالدا ورةندةي جاستار وتئر. بذگئنگئ ستؤدةنتتةر. ةرتةثگئ مذعالئم-ذستازدار. ال وسئ مذعالئم-ذستاز بةن شاكئرت ارا قاتئناسئ قانداي بولماق؟

ذستاز ذستازدئعئن ساتئپ، جاسئنئث ذلكةندئگئن بذلداپ، كةز كةلگةن جةردة ورئندئ-ورئنسئز اقئل ايتا بةرسة، ونداي ذستازدا نة قذن بار؟ وسئ ويدئث ذشئ مةنئ جةتةلةپ وتئرئپ الئستا قالعان بالالئق شاعئما، مةن وقئعان ورتا مةكتةپكة، ونداعئ ءبئر عازيز مذعالئم-ذستازئما الئپ باردئ.

...ءبئر مئث توعئز ءجذز وتئز سةگئزئنشئ جئلدئث كذزئ ةدئ. مةن وندا ءتورت كلاستئق اؤئل مةكتةبئن ءبئتئرئپ، كورشئمئزدة جيئرما شاقئرئم جةردةگئ مايبالئق ورتا مةكتةبئنئث بةسئنشئ كلاسئنا كةلئپ تذسكةن بولاتئنمئن. ئلگةرئ كلاستا وقيتئن بالالاردان بئلگةنئم: مةكتةپتئث بذرئنعئ شالا ساؤاتتئ مذعالئمدةرئ كةتئپتئ دة، ولاردئث ورنئنا جوعارئ وقؤ ورنئن بيئل بئتئرگةن كئلةث جاستار كةلگةن. ءبارئ دة ئعاي مةن سئعاي.

وقؤ باستالئسئمةن-اق بذل پئكئردئث دذرئستئعئنا مةنئث كوزئم جةتتئ. تارامئس دةنةلئ، ذزئن بويلئ قارا كئسئ ةشمذحامبةتوأ كارئم - مةكتةپ ديرةكتورئ. ول ماعان ءتئپتئ ءوزئنئث سذستئ قياپاتئمةن، ماثعاز، پاثدئعئمةن الدة ءبئر ساؤةگةي اقساقال-پاتريارح سةكئلدئ بولئپ كورئنةتئن ةدئ.

جاس مذعالئمدةردئث ئشئنةن كوز الدئمداعئسئ - تارعئل بةت، كةسئك مذرئن، الاسا بويلئ مذعالئم - عازةز ابئشةأ. ادةبيةت پانئنةن ساباق بةرةتئن. مئنةزگة باي، كئشئپةيئل، نة ايتسا دا «بذل نة زات؟» دةپ تذراتئن كئسئ. بالالارعا ذرئسپايتئن. سويتسة دة ساباعئن دةمئمئزدئ ئشئمئزدةن الئپ، تئنئش وتئرئپ تئثدايتئن ةدئك. ءوزئ ولةث جازاتئن. ولةث جازاتئن بالالاردئ توثئرةگئنة جيناپ، قاناتئ قاتپاعان جاستار شئعارمالارئن جالئقپاي وقئپ، جوندةيتئن. ءتئپتئ كةيبئر شؤماقتاردئ جانئنان قوسئپ، نةگة، قالاي وثدةپ، وزگةرتكةن سةبةپتةرئن دة تاپتئشتةپ تذسئندئرةتئن-دئ.

ال ماتةماتيكا پانئنةن ساباق بةرةتئن اققذبا جئگئت - شياپ سادئقوأتئث ءجونئ مذلدة بولةك.

ةشمذحامبةتوأ ديرةكتوردئ ايئندا-جئلئندا ءبئر كورسةك، عازةز ذنةمئ قاسئمئزدا بولاتئن. شياپ تا مةكتةپتئث وقؤ جاعئن باسقارعان سةبةپتئ ذنةمئ كوز الدئمئزدا.

دةگةنمةن بذل مذعالئمگة ءبئز ذنةمئ جولاي المايتئنبئز. سةبةبئ ول بالالاردئ ءئش تارتئپ وزئنة جاقئنداتئپ تا، ءجا بولماسا سئرتقا تةؤئپ، الئستاتئپ تا جئبةرمةيتئن.

ءبئز ودان قايمئعاتئن ةدئك. الدة ساباق بةرةتئن ءادئسئ وزگةشة بولعاندئقتان سئيلايمئز با، ايتةؤئر، وعان دةگةن سةزئمئمئز جذمباق، تذسئنئكسئز. ءبئر عاجابئ شياپ مذعالئم از سويلةيتئن. داؤئسئن كوتةرئپ بالالارعا ذرئسقان كةزئ دة جادئمدا جوق. سويتسة دة ماتةماتيكا ساباعئن ءبئز ايرئقشا ءبئر مةيرام نةمةسة توي سةكئلدئ كذتؤشئ ةدئك. ءذزئلئس بئتپةي جاتئپ كلاسقا كئرةتئنبئز. تاقتانئ تاپ تذيناقتاي تازالاپ، ءبارئمئز دة ورنئمئزعا بارئپ قيمئلسئز وتئرئپ، ةسئكتئ باعاتئنبئز. شياپ مذعالئم كةشئكپةيدئ. قوثئراؤ سوعئلعان سوثعئ مينؤتتا ةثسةلئ كلاستئث ةسئگئ اشئلادئ. ارعئ جاقتان اق ءوثئن سونداي اشا تذسةتئن كئرشئكسئز اپپاق كويلةك كيئپ، كوك گالستؤك تاققان ذزئن بويلئ، قوثقاق مذرئن تالدئرماش جئگئت كئرئپ كةلة جاتار ةدئ. ءبئز ءبارئمئز دة ورنئمئزدان تذرامئز. كةي مذعالئم اماندئقتئث وسئ ءتذرئن قاتتئ ذناتادئ عوي. «بئلاي تذرمادئث، الاي تذردئث»، «ولاي امانداسؤدئث ورنئنا بئلاي امانداستئن» دةپ ةسكةرتؤ جاساپ جاتاتئندار دا تابئلادئ. ال شياپ مذعالئم بولسا، كئرة بةرگةندة-اق قولئن كوتةرئپ «وتئرئثدار» دةپ ءيشارات بئلدئرةدئ دة، ءوز ستولئنا كةلةدئ. سودان سوث تاماعئن ءسال كةنةثكئرةپ:

- قالاي، ساباققا دايئندالدئثدار ما، بالالار؟- دةپ سذرايتئن.

- دايئندالعاندا قانداي! - دةيمئز ءبئز ءبئر اؤئزدان.

شياپ مذعالئم جذزئنة ازداپ كذلكئنئث ءئزئ جذگئرةدئ. ويتكةنئ ول ءبئزدئث ماتةماتيكا ساباعئنا ءاماندا دايئندالئپ كةلةتئنئمئزدئ جاقسئ بئلةدئ. بئلة تذرا سذرايدئ. ال ونئث بئلة تذرا سذراپ تذرعان وسئ «قؤلئعئن» ءبئز بئلة بةرمةيمئز. اعئمئزدان جارئلامئز. سول بالالئق اثقاؤلئعئمئزعا كذلة مة، ايتةؤئر كذلةدئ. ال شيياپ مذعالئم كذلسة، ءبئز راحاتتانئپ قالامئز. ويتكةنئ ونئث قياپاتتئ سذستئ وثئنة كذلكئ جاراسادئ.

شياپ ءذنئ كوكئرةگئنةن شئعاتئن، قاز داؤئستئ مذعالئم ةدئ. ونئث ذستئنة ساباقتئ دا وتة جاقسئ تذسئندئرةتئن. اسئرةسة جاثا تاقئرئپتئ وتكةندة ذرئمتال جةردئ تاؤئپ، قيئن قيسئنداردئث ءوزئن ايقئن ةتئپ ءار وقؤشئعا جةتكئزئپ بةرة بئلةتئن. سول سةبةپتئ ءبئز دة قارئزدار بولئپ قالمايئق دةيمئز بة، «تاقتاعا كئم شئعادئ؟»، «پالةن تاقئرئپتئ، كانة كئم ايتادئ؟» دةگةندة، قولئمئزدئ بئرئمئزدةن ءبئرئمئز اسئرا كوتةرؤشئ ةدئك. ءوز بئلگةنئثدئ تانئتؤ، ءسويتئپ بذل مذعالئمنئث كوزئنة ءتذسؤ ءارقايسئمئزدئث ارمانئمئز سةكئلدئ.

1939- جئلدئث كئسئ. سول جئلئ ءسابيت مذقانوأتئث «جذمباق جالاؤ» رومانئ جارئق كوردئ. كئتاپقا شولئركةگةن بئزدةر كئتاپحاناعا ايلاپ كةزةككة تذرئپ، بذل روماندئ قولدان قولعا تيگئزبةي جاپپاي وقئعانبئز. ةكئ بالانئث باسئ قوسئلسا، اثگئمة تاقئرئبئ - وسئ كئتاپ.

بالالار بولسا اسقارعا ذقساعئسئ كةلئپ، قئزدار بولسا بوتاكوز بولعئسئ كةلئپ، سئلكئنئپ جاتقان كةزئمئز ةدئ. ءبئر كذنئ ءوزئنئث داعدئلئ ساباعئنا شياپ مذعالئم سول «جذمباق جالاؤ» رومانئنئث ةكئ داناسئن الئپ كةلدئ.

- بالالار، مئنا كئتاپتئ وقئدئثدار ما؟

ءبارئمئز دة شؤ ةتة قالدئق.

- وقئعاندا قانداي؟

- قالاي وقئدئثدار؟- دةپ سذرادئ شياپ مذعالئم.

جاؤاپ ءار قيلئ. بئرةؤ پئلتة شام جارئعئمةن تذنئمةن وقئپتئ. بئرةؤ ةرتةمةن تذرئپ وقئعان. قولئنا قاعاز، قالام الئپ كةرةكتئ جةرئن جازئپ الئپ وقئعاندار دا، جازباي وقئعاندار دا بار. سونئث ءبارئن شياپ تئثداپ بولدئ دا:

- بالالار، كوثئلدةرئثة كةلسة دة ايتايئن، تاپ مئنا سافؤانشا ءبئرئث دة وقئماعانسئثدار، - دةدئ.

مةنئن جذرةگئم سؤ ةتة قالدئ: ماقتاعانئ ما، داتتاعانئ ما؟

- مئنة، كئتاپ وقؤ دةپ مئنانئ ايت!- شياپ مذعالئم «جذمباق جالاؤ» رومانئنئث سوثعئ بةتئن اشتئ دا، اق جةرلةرئنة تولتئرا جازئلعان شاتپاقتاردئ كورسةتتئ.

مةنئث بةتئمنةن وتئم شئقتئ. سةبةبئ، ول شاتپاقتاردئ مةن جازعان بولاتئنمئن. روماننئث بالا كوثئلگة اسةر سالعانئ سونداي، كئتاپتئث وزئمدئكئ ةمةس، كئتاپحانانئكئ ةكةنئن دة ةسكةرمةپپئن عوي. ءتئپتئ، قاي كئتاپتئث بولسا دا بةتئن شيمايلاؤدئث ءجون ةمةس ةكةنئن ول كةزدة بئلمةيتئن دة بولسام كةرةك. ويئما كةلگةندئ جازا بةرئپپئن.

شياپ مذعالئم ءبئراق ذرئسقان جوق. «بذدان بئلاي كئتاپحانا كئتابئن شيمايلاما» دةپ اقئل دا ايتپادئ. بار بولعانئ قاسئما كةلدئ دة:

- ارمانئث كوپ، ءسوزئث ماعئنالئ ةكةن، مئنا كئتاپقا دا بئردةمةلةر جازارسئث، - دةپ ةكئنشئ كئتاپتئ مةنئث قولئما ذستاتا بةردئ. مةن الارئمدئ دا، الماسئمدئ دا بئلمةدئم. الايئن دةسةم، شياپ مذعالئمنئث كةكةسئنمةن ايتئپ تذرعانئن انئق سةزئنةم. المايئن دةسةم، سئيلايتئن، سئيلاعاندئقتان ءاماندا قايمئعئثقئراپ جذرةتئن بةدةل يةسئنئث ءسوزئن دالاعا تاستاؤ دا قيئن. اقئرئ سةزئمنئث وسئ ةكئنشئسئ جةثدئ مة، مةن «جذمباق جالاؤ» رومانئن ءذنسئز الئپ، پورتفةلئمة سالدئم. كلاسس ءئشئ جئم-جئرت. شياپ مذعالئمنئث كةكةسئنمةن ئستةپ تذرعانئن ولار دا بئلةدئ. سول سةبةپتئ قازئر ءبئر سذمدئقتئث بولارئن كذتئپ ءذنسئز قالعان. قاسئمدا وتئرعان توقتار دةگةن جالپاق بةت، تايقئ مذرئن، مئنةزگة باي دوسئم:

- بةكةر الدئث، قازئر ذرسادئ عوي،- دةپ كذبئر ةتتئ.

ءبئراق شياپ مذعالئم بالالار كذتكةن جةردةن تابئلمادئ. قايرئلئپ ورنئنا بارعان بويئ ساعاتئنا قارادئ.

سودان كةيئن ءذندئ قاز داؤسئمةن:

- بالالار، ؤاقئت بوسقا وتئثكئرةپ كةتكةندئكتةن، ذيگة بةرگةن تاپسئرمانئ كةلةر ساباقتا پئسئقتارمئز. قازئر جاثا تاقئرئپقا كوشةيئك،- دةپ اثگئمةنئ مذلدة باسقا ارناعا بذردئ.

ارادا بئرنةشة كذن ءوتتئ. مةن مذعالئم سئيلاعان كئتاپتئ نة ئستةرئمدئ بئلمةي كوپ ءجذردئم. اقئرئ توقتاردئث اقئلئمةن وثاشا وتئرعان كةزئن پايدالانئپ، شياپ مذعالئمنئث كابينةتئنة كئردئم. الدة وسئ ءبئر كةلؤئمدئ كذتتئ، كذتپةسة جايدان-جاي كةلمةگةنئمدئ سةزدئ، ايتةؤئر، شياپ مذعالئم ورنئنان تذرئپ، جئلئ قارسئ الدئ.

- ءيا، بالاقان؟

- مذعالئم، كئتاپ بةتئن شيمايلاپ اعاتتئق جاسادئم، كةشئرئم سذرايمئن. ةندئ قايتئپ مذنداي كةمشئلئكتئ قايتالاماسپئن،- دةپ كئتاپتئ وزئنة ذسئندئم.

شياپ مذعالئم «جوق، بذل قالاي، مةن ساعان سئيلاپ ةدئم عوي»،- دةپ كولگئرسئمةدئ. تةگئ ءوز ءادئسئنئث نئساناعا ءدوپ تيگةنئنة ريزا بولدئ ما، جئميئپ كذلدئ دة، كئتاپتئ قولئنا الدئ. ءوزئ دة وقئپ شئققاندئعئن تانئتئپ، ءار بةتتةرئن اشئپ وتئردئ دا:

- قالاي دةسةث دة كئتاپ بةتتةرئنة جازعاندارئث كوثئلگة قونادئ. ادام ارمانشئل بولؤعا ءتيئستئ. ويتكةنئ ارمان قاشان دا ادامدئ العا جةتةلةيدئ.

شياپ مذعالئم وسئنئ ايتتئ دا ستول سؤئرماسئنان «جذمباق جالاؤدئث» مةن شيمايلاعان داناسئن الئپ، ءبئرئنشئ بةتئنة: «سافؤان بالاقانعا! وسئ كئتاپتئث سوثعئ بةتئنة ءوزئث جازعان ارماندارئثنئث ورئندالؤئن تئلةيمئن. شياپ سادئقوأ» - دةپ جازئپ، قولئما ذسئندئ.

سودان كةيئن جئميئپ كذلدئ دة:

- مئناؤ ءوز كئتابئم ةدئ، تاعئ ءبئر بةلگئلةر سالئپ تاستاماساث، كئتاپحاناعا اپارئپ تاپسئرؤعا ءتيئستئمئن. بذدان بئلاي كوپشئلئك وقيتئن كئتاپقا ذقئپتئ قارا، - دةپ ستول سؤئرماسئنا سالدئ. مةن شيياپ مذعالئمنئث كابينةتئنةن توبةم كوككة جةتكةندةي بولئپ شئقتئم.

ةسئك الدئندا كذتكةندةردئث دة ةسئ جوق. كئتاپتئ قولدان قولعا الئپ، مذعالئمنئث قولتاثباسئن تاماشالاؤمةن بولدئ. ال مةن بولسام، ءوزئمدئ باسقا بالالاردان بويئم وزئثقئراپ تذرعان سةكئلدئ سةزئنةم. ءبئراق بذل شيياپ مذعالئمنئث تةك ماعان عانا جاساعان ءئلتيپاتئ ةمةس ةدئ. ءبئرشاما جاقسئ وقئعان بالالاردئ الالاماؤ - ذستانعان جولئ بولسا كةرةك-تئ. شئن ماعئناسئنداعئ پةداگوگ ةكةندئگئ ونئث بالالارعا دةگةن كوزقاراسئ، ءئس-ارةكةتئنةن ءار كةزدة-اق كورئنئپ تذراتئن.

شياپ مذعالئمنئث قاي شةشئمئ بولسا دا تةرةث تولعانئستان، كذن دةمةي، ءتذن دةمةي بالالار جايئن ويلاپ جذرؤدةن تؤاتئنئنا وسئ كذنئ كوزئم انئق جةتةدئ. ءذستئرت بايلام، قئزبالئق بذل مذعالئمگة جات قئلئق.

جةتئنشئ كلاستا ءبئز وتئز جةتئ بالا وقئدئق. وتئز جةتئ ءتذر-ءتذس قانا ةمةس، وتئز جةتئ ءتذرلئ مئنةز عوي بذل.

ساباقتئ «كةرةمةت وقئدئق» دةپ قانشا ماقتانعانئممةن، ئشئمئزدة تةنتةگئمئز دة، ءيئس الماسئمئز دا تابئلئپ قالاتئن. سولاردئث وزئنة دة قاتال دةگةن شياپ مذعالئمنئث كوزقاراسئ شئنداپ كةلگةندة قاتال بولا بةرمةيتئن-دئ.

دايئندئقسئز كةلگةن، جاؤاپ بةرة الماعان بالانئ ةكئلئك باعامةن كوزگة شذقئمايتئن. ةث اؤةلئ ءذي-جايئن، نةگة دايئندالا الماعان سةبةبئن سذراپ بئلةتئن. ال بالا جاؤابئنان جالعاندئقتئ سةزسة، ساباقتان كةيئن دةرةؤ كابينةتئنة شاقئرئپ الؤشئ ةدئ. ءبئر تاثدانارلئعئ - شياپ مذعالئم كابينةتئنة كئرگةن بالا مذلدةم وزگةرئپ شئعاتئن-دئ. ذلگةرمةگةندةر ذلگةرئپ، تةنتةكتةر جؤاسئپ كةتةتئن. ءبئراق سةبةبئن ةشكئم بئلمةيدئ. كابينةتتة بولعان بالالار بولسا ايتپايدئ. ايدان انئعئ كئم بولسا دا ول كابينةتتةن ءجابئر كورئپ شئقپايتئندئعئ.

وسئنئث ءبارئن بذگئنگئ كذنگئ اقئلدئث كوزئنة سالئپ، ساراپتاي كةلة تذيةتئنئم: شياپ مذعالئم بالا پسيحولوگياسئ دةگةندئ تةرةث بئلگةن. بالا نامئسئنئث مذقالعئش كةلةتئنئن، ال مذقالعان نامئستئث كذتپةگةن جايلارعا اپارئپ سوقتئراتئنئن تامئرشئداي تاپ باسقان. سونئث ءبئر ايعاعئ تاعئ دا ءوز باسئمدا.

شياپ مذعالئم كئتاپ سئيلاعان سوث بةدةلئم كوتةرئلدئ مة، الدة جاقسئ وقئعاندئعئم سةبةپ بولدئ ما، ايتةؤئر كةلةر جئلئ ءوز كلاسئمنئث ستاروستاسئ (كلاس باستئعئ) بولئپ سايلانعانئم كوز الدئمدا.

وسئ ءبئر تذستاعئ ينتةرناتتا وتكةن ءومئرئمدئ ةسكة السام، سول كةزدئث ةكئ بئردةي قئزئق ءيئسئ كذنئ بذگئنگة دةيئن مذرنئمدئ كةلئپ قئتئقتايدئ. ءبئرئ نان ءيئسئ. ينتةرناتتئث ءوز ناؤبايحاناسئ بار. وندا كئلةث ءبئر ءانشئ ؤكراين قئزدارئ جذمئس ئستةيدئ. اراكئدئك كةزةكشئ بولعان كةزئمدةگئ سؤرةت كوز الدئمدا: ذلكةن كةسپةكتةردة تاسئپ جاتقان قامئر جالپاق ستولدئث ذستئنة توثكةرئلةدئ. سودان كةيئن وقتاؤداي جذپ-جذمئر كئلةث ءبئر اق بئلةكتةر قامئر ذستئندة ويناعاندا بذگئنگئ جاستاردئث بي بيلةسئ تذك بي سةكئلدئ ةمةس. سذلؤ قئزدار ءوستئپ ءان سالا ءجذرئپ اق بئلةكتةرئمةن ستول ذستئندة «بيلةپ» بولعاننان كةيئن، ءيئ قانعان قامئر قازاقئ بالا ذعئمئنان تئس ءبئر، شذثعئل ئدئستارعا اؤدارئلادئ دا پةش ئشئنة جونةلتئلةدئ.

سول پةشتةن شئققان تومپة-تومپة اق بولكة ءيئسئ اش بولماساق تا، اؤئلدا اشئتپاعان نان جةپ كةلگةن بئزدةردئث سئلةكةيئمئزدئ شذبئرتاتئن-دئ. ةكئنشئ ءيئس - قاعاز ءيئسئ. بذل ءيئستئث دة اسةرئ مةن ءذشئن پئسئرئلگةن نان يئسئنةن استة كةم ةمةس. جازئلماعان داپتةردئث اق پاراقتارئ، وعان تذسكةن تور كوزدةر مةن شةتئندةگئ قئزئل سئزئقتار عاجايئپ ءبئر ءيئس شئعارئپ سةزئمئثدئ باؤرايتئن. قاعازدئث تاپشئلئعئ ما، بئلمةيمئن، ايتةؤئر، ءبئر بلوكنوت، نة ءبئر قالئث داپتةر قولئثا تذسسة، اكةث بازاردان كةلگةندةي قؤاناتئنسئث.

ءالئ ةسئمدة، ءبئر كذنئ ساباق ذستئندة شياپ مذعالئم ينتةرناتقا داپتةر كةلگةنئن ايتتئ. ازدئعئ سونداي، بالا باسئنا بئرةؤدةن عانا.

ذلكةن ءذزئلئس كةزئندة جذگئرئپ شارؤاشئلئق جونئندةگئ مةثگةرؤشئگة باردئم. ول تئزئمگة قارادئ دا: وتئز جةتئ بالاعا وتئز جةتئ داپتةر، دةپ پار-پارلاپ ساناپ، جةتپئس ءتورت داپتةردئ ذستاتا بةردئ. قئزئققاندئعئم سونداي، «ارتئق قوي» دةؤگة اؤزئم بارمادئ. كلاسقا كةلگةن بةتتة سئرئمدئ توقتارعا ايتتئم.

- نة ئستةؤئم كةرةك؟ قايتارئپ بةرسةم بة ةكةن؟

- قايتارئپ بةرئپ جئنداندئث با؟! ءبولئپ الايئق تا.

- ءبئلئپ قويسا قايتةمئز؟

- ءبئلئپ قويسا، كئم العانئن قايدان بئلةدئ؟ جوعالدئ دةيدئ دة قويادئ. ونئث ذستئنة سونشاما كوپ داپتةردئث ئشئنةن ءبئر وتئز جةتئسئن ئزدةمةؤئ دة مذمكئن عوي.

توقتاردئث وسئ ءسوزئ قامشئ بولدئ. داپتةردئ جاسئرئپ پورتفةلگة سالئپ الئپ ذيگة اكةلدئك تة، ءبولئپ الدئق. بولئنبةي قالعان ءبئر داپتةردئ توقتار «ةثبةگئث بار عوي، سةن ال!» دةپ ماعان بةردئ.

ارادا ةكئ-ءذش كذن ءوتتئ. داپتةر تؤرالئ نة ءسوز بولئپ جاتئر دةيمئز بة، اياقتئ ذشئنان باسئپ جذردئك. تئث تئثدايمئز، سويتكةنشة بولمادئ، دذثك ةتة قالدئ.

- ينتةرنات قويماسئندا وتئز جةتئ داپتةر جةتپةي قالئپتئ.

- ستاروستالاردئث بئرئنة مةثگةرؤشئ جاثساق ساناپ، ارتئق بةرئپ جئبةرئپتئ.

سول كذننئث ةرتةثئنة بئرةؤدةن «سةنئ تةمئربولاتوأ شاقئرئپ جاتئر» دةگةن حابار كةلدئ.

شارؤاشئلئق جونئندةگئ مةثگةرؤشئ تةمئربولاتوأ ءذتجان جذمساق مئنةزدئ قارتاث ادام بولاتئن. سوندا دا جذرةگئم لذپئلدةپ باردئم. «ولسةث دة مويئنداما» دةپ توقتار تاپسئرئپ جئبةرسة دة، ةگةر العانئمدئ قاداپ ايتسا قايئرئپ بةرةيئن دةيمئن. ءبئراق ول سونداي جايباراقات ةكةن. سونئسئ ماعان كذش بةرئپ جئبةردئ.

- ءبئراز داپتةر جةتپةي قالدئ، انادا كةتكةن جوق پا، بالاقان؟ - دةدئ الدةنةنئ كوتةرئپ ءبئر جةردةن ةكئنشئ جةرگة قويئپ جاتقان قالپئندا.

- جوق، كةتكةن جوق، - دةدئم مةن سةنئمسئزدةؤ.

ول قايتالاپ ةشتةثة دةمةدئ. ماعان كوز قيئعئن دا سالعان جوق.

- ءا، جارايدئ، ةندةشة بارا بةر.

مةن قؤانئپ، كلاسقا كةلدئم. بولعان جايدئ توقتارعا ايتئپ ةدئم، «انة ايتپادئم با، ساعان، كئم العانئن قايدان بئلةدئ» دةپ، و دا ماسايراپ كةتتئ. ءبئراق ةل قذلاعئ ةلؤ ةمةس پة، « كلاسس ستاروستاسئن مةثگةرؤشئ شاقئرئپتئ، جوعالعان داپتةر سوندا ةكةن. توقتار دوسئ ةكةؤئ ءبولئپ الئپتئ»، - دةگةن لاقاپ لةزدة جايئلدئ.

- داپتةرلةردئ قالاي، قايتاردئث با؟ - دةپ سذراؤشئلار دا كوبةية باستادئ.

مةثگةرؤشئ الدئن كورئپ قايتقاننان كةيئن مةن ةندئ نةگة بولسئن بةكئپ الدئم.

- ايتئپ تذرعان داپتةرئث نة ءوزئثنئث؟ ول شاقئرسا باسقا ماسةلةمةن شاقئرعان، - دةپ بةت باقتئرمايمئن.

تاعئ دا بئرةر كذن ءوتتئ.

شياپ مذعالئم ساباققا داعدئسئنان سذستئلاؤ كةلدئ دة، بئردةن:

- بالاقان، ارتئق العان داپتةرلةردئ ءالئ قايتارماپسئث عوي. قازئر تذر دا مةثگةرؤشئگة اپارئپ تاپسئرئپ كةل! - دةدئ. داؤسئ وكتةم. ءزئل دة، بذيرئق تا سةزئلةدئ. مةن دة شورت كةتتئم.

- الماعان داپتةردئ قايدان اپارئپ بةرةم؟

- الماعانئ قالاي؟ ول ساعان وتئز جةتئ داپتةر ورنئنا ةكئ-ةكئدةن جاثساق ساناپ جةتپئس ءتورت داپتةر بةرگةن جوق پا؟

توقتار قايتسة دة مويئنداما دةگةندةي سانئمدئ شئمشئپ قالدئ. كلاسس ءئشئ مةن نة دةر ةكةن دةي مة، تئم-تئرئس.

- ول جاثساق ساناعان جوق، جاثساق ايتئپ تذر، مذعالئم.

شياپ مذعالئم ماعان ءسال تئكسئنئثكئرةپ قارادئ. ءبئراق ذندةگةن جوق. «ال جاقسئ» دةدئ دة ساباققا كوشتئ. وسئمةن اثگئمة ءبئتتئ دةپ ويلادئم با، مةنئث دة جذرةگئم ورنئنا تذسكةن دةدئ. ءبئراق ونئم ذزاققا بارمادئ. ساباق بئتئسئمةن شياپ مذعالئم مةنئ وزئمةن بئرگة كابينةتئنة شاقئردئ.

- كوكةسئنة تانئتادئ ةندئ، - دةگةن كذلكئلئ داؤئستار شئعارئپ سالدئ مةنئ.

بالالار بئلمةي ايتپاپتئ. كابينةتئنة كةلگةن سوث شياپ مذعالئم قاهارلانئپ كةتتئ.

ءسوزدئ قوي، بالاقان، جانئثنئث بارئندا داپتةرلةردئ قايتار قازئر. ايتپةسة جامان بولادئ.

مةن ءبئراق قئزئق حالدةمئن: نة ايتسا دا، قالاي قورقئتسا دا ةرةگةسةمئن بة، ايتةؤئر، العان بةتئمنةن قايتار ءتذرئم جوق.

- جامان بولسا بولسئن، قايتارا المايمئن.

- قايتارماساث مةكتةپتةن قؤئلاسئث.

- قؤئلسام، قؤئلايئن، ءبئراق قايتارا المايمئن.

شيياپ مذعالئم تاثدانعان سةكئلدةندئ:

- نةگة قايتارا المايسئث؟

- الماسام، قالاي قايتارام! - دةيمئن تاعئ دا قارئسئپ. مذعالئم ءسال ذندةمةي وتئرئپ قالدئ. نة ويلادئ؟ مئنا ءادئسئنئث ماقساتقا جةتكئزبةيتئنئن ويلادئ ما، قورقئتؤ، ذرسؤمةن بالا جذرةگئنة جول تابئلمايتئنئن سةزدئ مة، كئم ءبئلسئن، ايتةؤئر، ورنئنان تذردئ دا، شكاف ذستئندة تذرعان ماندوليندئ بارئپ الدئ. بةرئ ورالعاندا بايقادئم، ءجذزئ جئلئ، كوثئل كذيئ وزگةشة. شياپ مذعالئم ماندوليننئث جايلاپ قذلاق كذيئن كةلتئردئ دة، مةنئ «وتئر» دةگةندةي يشارامةن ديأانعا شاقئردئ. ءوزئ قاسئما كةلئپ جايعاستئ دا، الدة ءبئر حالئق ءانئن تارتتئ.

سودان كةيئن بةتئمة جئلئ جذزئمةن جئميا قاراپ:

- سةن وسئ دومبئرا، ماندولين تارتا بئلةسئث بة؟ - دةپ سذرادئ.

- جوق.

- ءبئراق، ءان سالاسئث عوي؟

- انگة دة سونشا ةمةسپئن.

- قابئرعا گازةتئندةگئ جامبئلعا ارناعان ولةثئثدئ وقئدئم. جاقسئ ةكةن.

- تذزةپ، جوندةگةن، جاثا شؤماق قوسقان عازةز مذعالئم عوي.

- وقاسئ جوق، كةيئن بؤئنئث بةكئپ، قالامئث توسةلگةن اقئن دةگةن اتاققا ية بولعان كةزدة، ءوزئث دة بئرةؤگة كومةكتةسةتئن بولاسئث.

مةن جادئرايئن دةدئم. شياپ مذعالئم تاعئ ءبئر حالئق ءانئن تارتتئ. سودان كةيئن كئلت توقتادئ دا، ماعان تئكتةپ قارادئ:

- سةن، بالاقان، ساباقتئ جاقسئ وقيتئن، ءتارتئپتئ، جاقسئ بالاسئث. جاقسئ بولماساث، ءبئز سةنئ ستاروستا ةتئپ سايلاماس ةدئك قوي! - شياپ مذعالئم مةنئ قايتةر ةكةن دةدئ مة، توقتاپ قالدئ. - مةن داپتةرلةردئث سةندة ةكةنئن انئق بئلةم. ءتئپتئ انا توقتار ةكةؤئثنئث ءبولئپ العاندارئثا دةيئن ماعان ايان. كةرةك دةسةث قاي جةرگة تئققاندارئثا دةيئن ايتئپ بةرة الامئن. جالعئز-اق، جاثا بالالار الدئندا اعاتتئق جئبةرئپ الدئم. كوپتئث كوزئنشة سةنئ قئسپاؤئم كةرةك ةدئ. داپتةردئ قايتار. ءبئراق بالالار الدئندا سةنئ اراشالاپ الؤدئ ماعان تاپسئر. ذرلئقشئ اتاندئرمايمئن.

مانادان بةرئ قئستئعئپ وتئرسام كةرةك، مةن جئلاپ جئبةردئم.

- ونداي-وندايلار بولا بةرةدئ، قئسئلما دا جئلاما. بالا كةزئمدة مةنئث دة ةپتةپ كةبةجةگة ءتذسئپ، قذرت، ماي ذرلاعان جايئم بولعان. داپتةرئ قذرعئردئث جةتپةي جاتقانئ عوي، ايتپةسة ءسوز ةتؤگة تذرمايتئن شارؤا مذنئمئز...

مةن كوزئمنئث جاسئن سذرتتئم دة تذرةگةلدئم. شياپ مذعالئم ةكئ ايتپايدئ. بالا جذرةگئ تامئرشئ سةكئلدئ مذعالئمنئث بذل قاسيةتئن جاقسئ بئلةدئ. وسئ ذعئمئمدئ راستاعانداي:

- ةشكئمگة كورسةتپةي وزئمة عانا اكةپ بةرةرسئث، - دةگةن قاز داؤئسئ مةنئ كابينةتتةن شئعارئپ سالدئ.

اثگئمة وسئمةن ءبئتتئ. مةشكةي دةگةن جاقسئ اتاق ةمةس قوي. كةلةسئ كذنئ توقتارداعئ داپتةرلةردئ الئپ، وعان وزئمدةگئنئ قوسئپ گازةتكة ورادئم دا، جاسئرئنئپ كةلئپ مذعالئمگة تاپسئردئم. اثگئمة كةشةگئ سوزبةن ءبئتتئ دةدئ مة، الدة وزگةرئسئ بار ما، قايتسة دة جوعئ تابئلعانئنا شياپ مذعالئم قؤانا قويعان جوق.

- بار كلاسئثا بارا بةر، - دةپ سالقئن عانا شئعارئپ سالدئ.

قوبالجؤلئ كوثئلمةن كلاسقا كئردئم. قازئر ول كئرئپ كةلةدئ دة «ذرلانعان داپتةرلةر مئنة!» دةپ گازةتتئ جازادئ. «ذرئ انة وتئر!» - دةپ مةنئ كورسةتةدئ. سوندا قايتتئم!..

جذمساق مئنةزدئ توقتار:

- نة بولدئ؟ ءوثئث قاشئپ كةتئپتئ عوي؟ - دةپ سذرادئ.

- بئلمةيمئن، مذعالئم الدئ سؤئق. اشكةرةلةپ قويا ما دةيمئن...

توقتاردئث دا ءوثئ وزگةرئپ كةتكةن سةكئلدئ. دةمئن ئشئنة الئپ ءذنسئز قالدئ.

الدةن ؤاقئتتا قوثئراؤ سوعئلدئ. كلاسقا شياپ مذعالئم كئردئ. ءبارئمئز تذرةگةلدئك. ارادا قانشا ؤاقئت وتكةنئن بئلمةيمئن، ءبئر كةزدة مذعالئمنئث: «اؤ، سةندةر نةعئپ تذرةگةپ تذرسئثدار؟ وتئرمايتئن با ةدئثدةر؟» - دةگةن داؤئسئ قذلاققا كةلدئ. قاراسام، جذرت الدةقاشان وتئرئپ ذلگةرگةن. تذرةگةپ تذرعان توقتار ةكةؤئمئز عانا.

- سةن نةگة تذرسئث؟- دةپپئن مةن توقتارعا وتئرئپ جاتئپ.

- ءوزئث وتئرماعان سوث،- دةيدئ توقتار سئبئرلال.

ارت جاقتان داؤئس شئقتئ:

- وتئرا المايتئن سةبةپتةرئ بار ولاردئث.

- قانداي سةبةپ؟ - دةپ سذرادئ شياپ مذعالئم.

- قئلمئستئ. داپتةر ذرلاعان.

شياپ مذعالئم ءتذسئن سؤئتتئ.

- ونئ كئم ايتتئ ساعان؟

- جذرت شؤلاپ ءجذر.

- ءوز كوزئث جةتپةسة، جذرتتئث سوزئنة نةگة ةرةسئث؟

داؤئس جئم بولدئ.

شياپ مذعالئم تاقتاعا قاراي ءبئر-ةكئ اتتاپ باردئ دا بةرئ بذرئلدئ.

- بذل ةكةؤئندة تذك جازئق جوق. ءبارئن شاتاستئرعان الگئ مةثگةرؤشئنئث ءوزئ. تةكسةرة كةلگةندة داپتةرلةر وزئنةن شئقتئ. ءبئر بؤمالاردئث اراسئندا قالعان.

توقتار كذرسئنئپ شالقايا وتئردئ. مةنئث دة دةمئم دئرئلدةپ شئعادئ.

- ذستئرت سويلةپ، ءجونسئز سوزگة ةرؤ جولسئزدئق بولادئ، - دةدئ شياپ مذعالئم.

- ولاي بولسا، كةشئرئم سذرايمئن. اعاتتئق بولدئ، - دةپ جاثاعئ بالا كئشئرةية سويلةدئ.

توقتار جئمئث ةتتئ. قئزدار جاعئ «ة، باسة!»، دةپ شؤ ةتة قالدئ. مةن ذندةمةي ءوز ورنئمدا وتئرا بةردئم.

بذدان وتئز سةگئز جئل بذرئپ شياپ مذعالئمنئث دانالئعئ ارقاسئندا مةن «ذرلئقشئ» دةگةن جامان اتتان وسئلاي قذتئلعان ةدئم.

ذشقارئ ويلاپ، كةلتة پئشةتئن كةيبئرةؤلةر: «مذنئث نةسئ دانالئق؟» - دةؤئ دة مذمكئن. ونئث ذستئنة ءذستئرت قاراعانعا شياپ مذعالئم ارةكةتئندة پةداگوگيكاعا «جاتپايتئن» دا بئردةثةلةر بار عوي. ايتالئق، مةنئث ابئرويئمدئ توكپةيمئن دةپ، كوپ الدئندا وتئرئك ايتتئ. شئندئقتئ جاسئرئپ قالدئ. ونئسئ دذرئس پا ةدئ؟!

مةن قازئر اتا بولعان اداممئن. نةمةرة-شوبةرةلةر ءسذيئپ وتئرعان جاندئ-جاقتئ ذيدة ءار اتا-انا وزئنشة پةدوگوگ بولؤعا ءتيئستئ عوي. مةن ول كةزدةگئ بالا كوزئمةن ةمةس، بذگئنگئ پةداگوگيكادان حابارئ بار، بالا تاربيةلةؤدئث ءجون-جوسئعئن بئلةتئن اتا كوزئمةن قاراعاننئث وزئندة دة شياپ ارةكةتئن بئردةن-ءبئر دذرئس جول دةمةكپئن. ويتكةنئ، «شئندئقتئ جاسئرئپ قالؤدئث» ءئرئسئ مةن ، ذساعئ بار.

كةيدة ءئرئ شئندئقتئ جاسئرؤ قئلمئسقا يتةرمةلةسة، ذساق نارسةنئ اشكةرةلةؤ قئلمئستان دا اؤئر بولماق. راس، مةملةكةت مذلكئنة بئرةؤلةر قول سذعئپ، ةكئنشئ بئرةؤلةر سونئ جاسئرئپ قالسا، انة بذل قئلمئس. ال انا داپتةر ماسةلةسئ سةكئلدئ ذساق، بولئمسئز جايدا ءور كوكئرةكتئك تانئتئپ، ايقايلاپ جاتؤ - كئسئلئك قاسيةتكة داق تذسئرةر بئلئمسئزدئك؛ كةرةك دةسةث ناداندئق دةمةكپئن. ويتكةنئ ادام تاعدئرئنئث كئلتئ كةيدة وسئنداي ذساق وقيعادان كوبئرةك تابئلئپ قالاتئنئن ةسكةرمةسكة بولمايدئ.

مةنئث زايئبئم مذعالئم بولئپ ئستةيدئ. بذدان ءبئراز جئل بذرئن وسئ الماتئ قالاسئنئث باياناؤئل كوشةسئ جاعئنداعئ ءبئر ورتا مةكتةپتة ءوزئ كؤا بولعان ءبئر قايعئلئ وقيعانئ ايتئپ بةرگةن ةدئ: بةسئنشئ كلاستا وقيتئن ءبئر بالا ذيئنة كةلگةن دة، اتئلئپ قالعان. ارتئنا جازئپ قالدئرعانئ: «كوكة، اپا! كةشئرة كورئثدةر، سةندةردئ ذرلئقششئ بالانئث اكة-شةشةسئ دةپ كوزگة شذقئتتئرعئم كةلمةيدئ». بارئ وسئ. اقئرئ قازامةن عانا شةشئلةر قانداي ذرلئق جاساپتئ سوندا ول بالا؟ وسئ قايعئلئ وقيعانئث الدئندا 5 - كلاستا ءبئر بالانئث قالامئ جوعالعان. كلاسس جةتةكشئسئ تئقئلداعان تئم پئسئق ايةل ةكةن. بالالاردئ ءتئزئپ قويئپ تذگةل تئنتكةن... سوندا جوعالعان قالام الگئ بالانئث قالتاسئنان شئعئپتئ... جاثاعئ تئقئلداق پةداگوگ بالانئ جذرت الدئنا شئعارعان دا تئلدةگةن: «ذرلئقشئسئث، وتئرئكشئسئث. اكة-شةشةثة بارئپ ايتئپ، ميليسنياعا اپارئپ تذرمةگة جاپتئرام»، - دةپ بالا نامئسئنا تيگةن... سونئث اياعئ جاثاعئ قايعئلئ وقيعا.

ويلاثئزشئ، قئلمئستئ جاساعان كئم؟ قالام ذرلاعان بالا ما، الدة مذقالئمپاز بالا نامئسئن قورلاعان انا مذعالئم ايةل مة؟ تايعا تاثبا باسقانداي داؤسئز ءبئر شئندئق بار: ذشقئش بولماساث، سامولةت ذشاعئنا وتئرؤعا ءتيئستئ ةمةسسئث. تةتئگئن بئلمةگةن ادام كذردةلئ تةحنيكانئث ماثايئنا دا بارا المايدئ. بارسا، كذلكئ بولادئ. ال بالا جذرةگئنئث، بالا پسيحولوگياسئنئث كئلتئن ئزدةمةيتئن، ئزدةسة دة تابا المايتئن، پةداگوگتئق قابئلةت-دارئنئ جوقتار مةكتةپ ةسئگئن اشئپ، كلاسقا كئرؤگة نة سةبةپتئ قاقئلئ؟

ءبئز كةيدة جاس بالالار ءوز ويلاعان جةرئمئزدةن شئقپاسا، شوشئنئپ قالامئز. ءوزئمئز بالا بولئپ كورمةگةندةي تذيمةدةيدئ تذيةدةي ةتئپ جئبةرةتئنئمئز بار. بذگئن داپتةر ذرلاسا، ةرتةث بئرةؤدئث قوراسئنا ءتذسئپ، تذيةسئن ذرلايدئ دةپ قارايمئز. بذگئن بئرةؤدئث پورتفةلئن اشئپ، قالام «ذرلاسا»، ةرتةث قالتاعا ءتذسئپ اقشا ذرلايدئ دةپ شوشئنامئز. وسئ شوشئنؤلارئمئزدا بالا پسيحولوگياسئن جةتة بئلمةگةندئكتةن تؤاتئن ذشقارئلئق ءبارئن پايئمداي بةرمةيمئز. بذل «ذرلئقتئث» شئن ذرلئق بولماي، جذرة بارا، ةسةية كةلة بالالئق شاقپةن بئرگة كةتةتئن بالا مئنةزدئث قئزئعؤشئلئعئ بولؤئ دا ئقتيمال عوي. شئن ذرلئقتاردان وسئ بالالئق قئزئعؤشئلئقتئ ايئرا ءبئلؤ ءذشئن شئن پةداگوگتئك كورةگةندئك، دانالئق كةرةك.

شئنئندا دا، قازئر ويلاسام، شياپ مذعالئم دانالئق تانئتپاي، الداپ ءتذسئرئپ الئپ، جذرت الدئندا ماسقارامدئ شئعارسا، مةنئث تاعدئرئم قاي ارنامةن كةتةرئن ءبئر ءتاثئردئث ءوزئ ءبئلسئن. ويتكةنئ بالا جذرةگئنئث كئلتئ تابئلماعان جةردة مذقالعان بالا نامئسئ نةگة اپارئپ سوقتئراتئنئ بةلگئلئ عوي.

* * *

ارادا ذزاق جئل جاتئر. سوعئس باستالئسئمةن عازةز بةن شياپ وزدةرئ سذرانئپ مايدانعا اتتاندئ. 1942- جئلدئث مارتئندا توقتار ةكةؤمئز دة اسكةرگة شاقئرئلدئق. جولئمئز الماتئ قالاسئنا دةيئن بئرگة ءتذستئ دة، 17- ناؤرئز كذنئ بذرئنعئ «ؤدارنيك» كينوتةاترئنئث ءذيئ ءبئزدئ اجئراتئپ جئبةردئ. توعئز جولدئث تورابئ بولعان وسئ ذيدةن توقتار باتئسقا، مةن شئعئسقا اتتاندئم.

كوپ كةشئكپةي مةن شئعئستان باتئسقا ورالدئم. ال ءبئر وكئنئشئ باتئسقا اتتانعان توقتار شئعئسقا قايتئپ ورالمادئ. مايدان جذتقان بوزداقتاردئث ءبئرئ ول. عازةز بةن شياپ تاعدئرلارئ دا قيلئ-قيلئ.

مايدانعا بويداق اتتانعان عازةز تالاي-تالاي جارالانئپ، اقئرئ ةلؤئنشئ جئلدئث باس كةزئندة تؤعان جةرئ كوكشةتاؤدئث قاراعاش اؤئلئنا ورالدئ. قاراعاش - داثقتئ جةر. ودان قازاق پوةزياسئنئث تارلانئ جاقان سئزدئقوأ قانات قاققان. بذل جةر - جاس تالانتئن اشا الماسا دا، ءوز زامانئنئث وقؤشئسئنا تانئلئپ كةتكةن ةلجاس بةكةنوأ تؤعان جةر. تالانت دارئعان وسئ اؤئلدا مةن 1963- جئلئ بولدئم. ارادا جيئرما ةكئ جئل وتكةندة ذستازئم عازةزبةن كةزدةستئم.

باياعئ ءذن، باياعئ ساؤمال مئنةز. «بذل نة زاتتئ» دا عازةكةث ذمئتپاعان. بار وزگةرئسئ - وتباسئ قذرعان. ءبئز ةرةسةك بالالاردئث اكةسئ بولساق، عازةكةث شيةتتةي سابيلةردئث اكةسئ. قذداي بةرگةن سئنئق مئنةزئ مة، الدة ونئث بالالارئنان مةنئث بالالارئم الدةقايدا ذلكةن بولعاندئقتان با، عازةز ذستازئم كئشئرةيئپ ماعان «ءسئز» دةپ سويلةدئ.

ءبئر-ةكئ رةت ةسكةرتئپ، «ءسئز ماعان ذستازسئز عوي جانة قانداي ذستازسئز، ال مةن ءومئر باقي ءسئزدئث شاكئرتئثئز عانامئن. سئزدةي ذستازئم بارلئعئن ماقتان ةتةمئن»،- دةسةم دة عازةكةث سئزدةن تانبادئ. ءبئراق مةن قاراعاشتان قاناتتانئپ اتتاندئم. قانشاما ذزاق جول بولسئن، باسئ ءبئرئنشئ قادامنان باستالادئ دةمةي مة، مةن بذگئن قازاق ادةبيةتئندة ءبئر نارسةنئ تئندئرا الدئم-اؤ دةسةم، سونئث باستاؤئندا عازةز ابئشةأتةي عازيز جان تذرعانئ مةن ءذشئن ماقتانئش.

ال شياپ مذعالئم بولسا، سوعئستان جارالئ ورالعان جاننئث ءبئرئ. ءبئر قئزئعئ - كةلگةن بةتتة ءبئراز جئل پارتيا قئزمةتئندة بولعان. كةيئن ءوزئنئث سذيئكتئ قئزمةتئ - مةكتةپكة اؤئسقاندا: مةنةن قايبئر پارتيا قئزمةتكةرئ شئعؤشئ ةدئ. مةكتةبئمة كةلئپ ةندئ دذرئس بولدئ، - دةپتئ.

ول ءبئراز جئل سولتذستئك قازاقستاننئث سةرگةيةأ اؤدانئندا ءبئر ذلكةن ورتا مةكتةپتة ديرةكتور بولئپ قئزمةت ئستةدئ. كةيئن زةينةتكة شئقتئ.

مةن شياپ مذعالئممةن 1965- جئلئ كةزدةستئم. تاثدانارلئعئ - كةيبئر پةداگوگتةرگة ذقساپ: «مةن ساعان ذستازبئن، سةن ماعان شاكئرتسئث»، - دةمةدئ. «مةن ءسئزدئث شاكئرتئثئزبئن، ءسئز ماعان ذستازسئز»، - دةپ مةن ايتسام، الدةقايدا ذتئمدئ بولاتئنئن زةردةلئ پةداگوگ بئلسة كةرةك-تئ، ةلپئلدةپ الدئما دا تذسة قويعان جوق. «مايبالئق ورتا مةكتةبئنةن وزئپ شئققان جالعئز ءوزئث عاناسئث عوي، جازعاندارئثدئ وقيمئن»، - دةگةنئ بولماسا، باياعئ جئلؤئ ئشئندة، سئرتئ سالقئن قالپئ. تال بويئنان مةن تاپقان بارمئن - كيئمئ جذپئنئلاؤ سةكئلدئ. كيگةنئ كةثدةؤ شالبار، ءوثئرئن ايقارا تذيمةلةيتئن پيدجاك. اثگئمة ذستئندة تاعئ ءبئر اثعارعانئم؛ ءبئر كةزدة جذرتتئ تابئندئرئپ، ايةلدةردئ ئنتئق ةتكةن سذلؤ جذزئنة ءومئر سئزئقتارئ تذسكةن. قاز داؤئسئندا دا ازداعان جارئقشاق بار. ادام پسيحولوگياسئن تامئرشئداي ءدوپ باسئپ تانيتئن پةداگوگ مةنئث وسئ ساتتةگئ كوثئل-كذيئمدئ بايقاپ قالدئ عوي دةيمئن، قاباعئنا كئربئث ءئلئپ، تةرةث كذرسئندئ:

- ذيگة جذرئثدةر، شاي ئشةيئك.

ذستازدئث ايتقانئ ماعان زاث. مةن ورنئمنان تذردئم.

ءذش-ءتورت بولمةلئ اعاش ءذيدئث ءئشئ بوستاؤ، سالقئنداؤ كورئندئ ماعان. الدئثعئ بولمةدةن اق جاؤلئقتئ ءبئر قارت انا شئقتئ.

- تورلةتئثدةر، بالالار!

- بذل كئسئ ميسالئم جةثگةلةرئثنئث اناسئ، - دةپ تانئستئردئ شياپ.

ويئما وقئس كةلگةن ساؤال:

- ال جةثگةمئزدئث ءوزئ قايدا؟

شياپ مذعالئمنئث ءوثئ بذزئلا بةردئ:

- مانادان بةرئ ايتا الماعان ةدئم. ميسالئم جةنگةث دذنية سالعان...

ميسالئم جةثگةي مةنئث كوز الدئمدا. دوثگةلةك ءجذزدئ تئم سذيكئمدئ كئشكةنة كئسئ. قئستا بيئك وكشةلئ فةتر پيما كيئپ جذرةتئنئنة دةيئن بئلةم. ول بئزگة ساباق بةرگةن جوق. سوندا دا سئنئق مئنةز، سئپايئلئعئ ءذشئن، شياپ سةكئلدئ جئگئت تورةسئنئث لايئقتئ، جاراسئمدئ زايئبئ بولعاندئعئ ءذشئن قاتتئ سئيلاپ، الدئن كةسئپ وتپةيتئنبئز.

ةسئمدة ساقتالعان تاعئ ءبئر كورئنئس: ةكةؤئنئث جذبئن جازباي بئرگة جذرةتئندئگئ. مةكتةپكة بئرگة كةلةتئن، مةكتةپتةن بئرگة كةتةتئن. كلاستا تةرةزةگة جاقئن وتئرعان بالالار «انةكةي»، - دةپ قالسا، ءبارئمئز بئردةن تذسئنةتئن ةدئك تة، ءدذر ةتئپ تةرةزةگة ذمتئلاتئنبئز. سوندا ءبئر-بئرئنة قوس اققؤداي سونداي ذيلةسئپ كةلة جاتقان، نة كةتئپ بارا جاتقان شياپ مذعالئم مةن ميسالئم جةثگةنئ كورةتئنبئز. كورةتئنبئز دة قئزئعاتئنبئز. ءجذرئس-تذرئسئ، مئنةز-قذلئقتارئنا ةلئكتةيتئنبئز دة. ولار ءبئز ءذشئن ءاماندا سذلؤلئق پةن تازالئقتئث، تاتؤلئق پةن اسئل ماحابباتتئث ويئپ العان ذلگئسئ سةكئلدةنئپ تذراتئن.

ءبئز زيرات باسئنا باردئق. ميسالئمعا دةگةن شياپ ماحابباتئن مةن وسئ جةردة كورگةندةيمئن. قئزئل كئرپئشتةن كوتةرئلئپ، مارقذمنئث ءوز كوثئلئندةي اقپةن سئلانعان كذمبةز توثئرةگئندة ايالئ الاقاننئث ءئزئ جاتئر. تازالئق - تاتؤلئق ءئزئ، اينئماس دوستئق ءئزئ.

زيرات باسئنان قايتقاندا، شياپتئث جذدةپ، شوگئپ قالعانئن بايقادئم. سول حالدةن شئعارئپ الايئن دةدئم بة، قاسئمئزداعئ جولداستارعا باياعئ داپتةر تاريحئن ايتئپ ةدئم، شياكةثنئن دة ةسئندة ةكةن:

- ءبارئ دة جوقتئقتئث سالدارئ عوي، - دةپ اقتالعان سةكئلدئ بولدئ. ول وقيعادا سوندايلئق تاپقئرلئق بار دةپ تانئمايتئنداي. مةنئث كوثئلئمدة مذعالئمنئث مةنئ جذرت الدئندا اقتاپ العانئ كوبئرةك ساقتالسا، ونئث ةسئندة تئكتةؤ كةلگةنئ، «ذرئسقانئ» كوبئرةك قالئپ قويعانعا ذقسايدئ. بايقايمئن، «داپتةر ماسةلةسئنة» ةكةؤمئز ةكئ تذرعئدان قارايتئن سياقتئمئز. ونئث دا ءجونئ بار. شياكةث سةكئلدئ كوشةلئ ادام «ةسئندة مة، مةن سةنئ اراشالاپ الئپ ةدئم عوي»، - دةپ جوق جةردة ءوز باعاسئن ءوزئ ءتذسئرئپ بوسقا شاشئلئپ جاتسا، نة بولعانئ؟!

ذلئ ابايدئث:

جالعاندا سةنةن ارتئق ماعان جار جوق،

ساعان جار مةنةن ارتئق تابئلسا دا،- دةگةن جولدارئنئث جذرةككة ذيالار سيقئرلئ كذشئ «سةن»، «مةن» دةگةن ةسئمدئكتةردئث ءوز ورئنئن تاؤئپ تذرعانئندا ةمةس پة! ال وسئ جولداردئ ءسال وزگةرتئپ:

جالعاندا مةنةن ارتئق ساعان جار جوق،

ماعان جار سةنةن ارتئق تابئلسا دا، - دةسة ناداندئقتئث كوكةسئ بولئپ شئقپاس پا!

مئنة، مةنئث العاشقئ ذستازدارئمنئث ءبئرئ شياپ سادئقوأ بذل كذندة اتا بولعان شاكئرتئنئث ءوزئ ماقتانا الاتئن وسئنداي ادام.

مئنة، پةداگوگيكالئق ينستيتؤتتئث زالئندا نادان شيكئل سارئ مةن اثعال قذباشا اقئندئ، ذر دا جئق ءپئل كوز سئنشئنئ تئثداپ وتئرئپ مةنئث كوز الدئما وسئ ءبئر وقيعا كةلگةن ةدئ.

سوڭعى جاڭالىقتار