ەلەمەس ەكەۋمىز
ءبىراق، اكەسى ءتارىزدى شيكى سارى ەمەس، قوڭىرلاۋ. ەلەكەڭ جۋىنىپ-شايىنۋعا ونشا قۇشتار ادام ەمەس، ونىڭ قوڭىرلاۋ كورىنەتىنى، مۇمكىن، سوندىقتان دا شىعار
ەلەمەستىڭ جاسى مەنەن ءۇش-ءتورت جىلعا ەرەسەكتەۋ. ونىمەن تەڭ تۇس بالالار ورتالاۋ مەكتەپتى باياعىدا ءبىتىرىپ، ورتا مەكتەپتە وقىپ ءجۇر. ال ەلەكەڭ اسىقپايدى، كلاستان كلاسقا جايىمەن، كەيدە، ەكى جىلدا اتتايدى.
ەلەمەس ەكى نارسەدەن قاتتى قورقاتىن ەدى. ءبىرى دالاداعى قاسقىر. (قاسقىردان كىم قورىقپايدى؟) ال ەكىنشىسى مەكتەپتەگى وقۋ.
قاسقىرمەن ول ءالى ءبىر دە ءبىر رەت بەتپە-بەت كەلىپ كورمەگەن بولار. ال وقۋى تۇسكىرمەن كۇن سايىن بەتپە-بەت كەلەدى. وقۋ ونىڭ جىنىنا كۇندە تيەدى.
مەن ەلەمەسپەن جەتىنشى بىتىرگەنشە بىرگە وقىدىق. وسى ۋاقىتتىڭ ىشىندە سابازىڭ كارتانىڭ شىعىسى مەن باتىسىن ايىرا الماي-اق كەتتى.
ءۇيىمىز ەسىكتەس بولعاندىقتان ەلەمەس ەكەۋمىز مەكتەپكە بىرگە بارامىز، بىرگە وينايمىز. و، ەلەمەس ونەرسىز دە جان ەمەس. لاڭگى (تاشان) تەبۋدەن ول وسى كوشەنىڭ چەمپيونى.
ەلەمەستىڭ اياعىندا قولدان باسقان تايپاق قارا پيما،لاڭگى تەبۋگە سونداي قولايلى. شاپاننىڭ ەكى ەتەگىن بەلبەۋگە قىستىرىپ الىپ، مالاقايدىڭ قۇلاقتارىن تىكىرەيتىپ تۇرىپ الىپ، مايمەڭدەپ تەبە جونەلگەندە، ول تابيعات ءوزىن تەك وسى ءۇشىن جاراتقانداي شابىتتانىپ كەتەدى. لاڭگىنى تەپكەن سايىن باسىن ءبىر شۇلعيدى، ءبىر، ەكى دەپ ساناپ كەتە بەرەدى. كوكشىل لاق تەرىسىنەن تىگىلگەن مالاقايدىڭ ءبىر قۇلاعى سىنىق تا، ەكىنشىسى ءتىپ-تىك. تىك قۇلاق ول شۇلعىعان سايىن سەلتەڭ-سەلتەڭ ەتىپ، ونىمەن قوسا ساناسقانداي بولادى.
وقۋ دەسە، قاباعى قارس جابىلاتىن ەلەمەس لاڭگى ويناعاندا تىلمەن ايتىپ جەتكىزگىسىز راقاتقا باتىپ، گۇل-گۇل جاينايدى.
تاڭەرتەڭگى مەزگىل. ەلەمەس ەكەۋمىز مەكتەپكە بارماق بولىپ، ۇيدەن شىعىپ كەلەمىز. كۇن بۇلىڭعىر، ءىپ-ءىرى بولىپ، ءۇنسىز جاپالاقتاپ قار جاۋىپ تۇر. قار تۇنىمەن جاۋعان، جول اتاۋلىنى كومىپ قالعان. ءبىرلى-جارىم اتتى ادامداردىڭ ىزىنەن باسقا ماڭايدا ءىز دە، جول دا جوق. مەكتەپكە دەيىن كوپ جەر.
- بۇگىن وقۋعا بارماي-اق قويساق قايتەدى؟-دەدى ەلەمەس وتە ءبىر ەڭسەسى تۇسكەن پىشىنمەن.
- نە ىستەيمىز؟
- مىنا تامعا كىرىپ، لاڭگى وينايىق.
اۋا رايىنىڭ كوڭىلسىزدىگى مەنىڭ دە ادىمىمدى اشتىرماي، تۇساۋ بولعانداي ەدى. ماقۇل دەپ، كەلىسە كەتتىم. ءدال قاسىمىزدا تەرەزەسى ۇڭىرەيگەن بوس تام تۇر. توبەسى بار، ەسىگى دە بار. تەك تەرەزەسى جوق. مىناداي قار جاۋىپ تۇرعاندا سول ۇيگە كىرىپ، لاڭگى ويناپ ۋاقىت وتكىزۋدەن راقات ەشتەڭە جوق سەكىلدى. ساباققا ءبىر كۇن بارماسام نە قىلادى؟ كۇندە قالىپ جاتقان جوقپىن جانە ءوزىم ساباقتى جاقسى وقيمىن.
كىردىك تام ۇيگە. جاۋىننان سايا، تىپ-تىنىش. توبەسى، قابىرعالارى ادەمىلەنىپ سىلانعان كوڭىلدى. ەدەنى وسىنداعى بارلىق ۇيلەر سەكىلدى جەر. قابىرعانىڭ بىرىندە ۇلكەن اعاش قازىق بار ەكەن. سىرت كيىمدەرىمىزدى شەشىپ، ءىلىپ قويدىق. تۇسكە دەيىن راقاتتانىپ لاڭگى ويناپ، تۇستە، بالالار مەكتەپتەن قايتقان كەزدە، وقۋدان كەلگەن بوپ، ءۇيدى-ۇيىمىزگە سالاڭ ەتە قالماقشىمىز.
-ءبىز قايدا بولدىق، نە ءبىتىرىپ قايتتىق، ونى ولار قايدان بىلەدى؟
ەلەمەس جۇرگەن جەردە ونىڭ قالتاسىندا لاڭگى دە جۇرەدى، ەكەۋى بىرىنەن ءبىرى اجىرامايدى. بيسميللا دەپ، ويىندى باستاپ كەلىپ جىبەردىك.
ويىن ول وقۋ ەمەس، ۋاقىتتىڭ قالاي زىمىراپ وتكەنى بىلىنبەيدى. مۇمكىن ءبىر ساعات، مۇمكىن جارتى ساعات وتكەن
بولار. ايتەۋىر، ەڭبەك ۋاقتسىنىڭ ناعىز قىزعان كەزى. ەلەكەڭ ءوزىنىڭ قۇمار ىسىنە جان-تانىمەن بەرىلگەن، باسقا دۇنيەنى تۇگەل ۇمىتقان. ماڭدايدان بۋى بۇرقىراپ، مالاقايدى ءبىر شەكەسىنە ەدىرەيتىپ كيىپ العان. وسى قازىر لاڭگىنى تەۋىپ جاتقان دا سول ەدى. كەنەت سىرتتا ات تۇياعىنىڭ ءدۇبىرى ەستىلگەندەي بولدى. قوجانىڭ ۇزىندىعى ەسىك پەن توردەي سارى اتى بولۋشى ەدى. سونىڭ باسى اپانداي تەرەزەنىڭ ار جاعىنان كولدەنەڭدەپ كورىنە بەردى.
- اتتىڭ ۇستىندە قوجا ءوزى!
قوجا - تاراس بۋلبا سەكىلدى مۇرتتى، دەنەلى ادام. ۇستىندە قالىڭ سەڭسەڭ ىشىك، ول ونى ودان بەتەر ءداۋ ەتىپ كورسەتەدى. اتتىڭ باسى كورىنىسىمەن-اق ءبىز بۇرىش-بۇرىشقا تىعىلىپ تۇرا-تۇرا قالعانبىز. سويتسەك، ونىمىز بەكەر ەڭبەك ەكەن. قوجا ءبىزدىڭ ءىزىمىزدى قۋالاپ، ءبىلىپ كەلگەن.
- ءاي، جۇگەرمەكتەر! شىعىڭدار!
جۇگەرمەكتەر سوندا دا تىپىر ەتپەيمىز. ەكەۋمىز ەكى بۇرىشقا كولەڭكە بولىپ جابىسىپ العانبىز. اتتەڭ قولىمىزدان كەلمەيدى-اۋ! كەلسە، سول بويدا قابىرعاعا باتىپ، ءسىڭىپ، جوق بولىپ كەتەر ەدىك. قوجانىڭ اشۋى قاتال ەكەنى ەلەمەسكە دە، ماعان دا جاقسى ءمالىم.
- شىعاسىڭدار ما، جوق پا؟ الدە بىت-بىت قىپ، سۇيرەپ الىپ شىعايىن با؟!
بۇل قوجانىڭ راسى. ەندى ءبىر مينۋت بوگەلسەك، ول اتتان قارعىپ تۇسەدى دە، كىرىپ كەلەدى. ەكەۋمىزدى ەكى قولىمەن لاقتاي باقىرتىپ سۇيرەپ الىپ شىعادى دا، بىلگەنىن ىستەيدى.
شاپانىن تەز كيىندى دە، ءبىرىنشى بوپ ەسىككە قاراي ەلەمەس جونەلدى. ونىڭ سوڭىندا مەن.
- وقۋ قايدا، سۇمپايىلار؟!
التى ورمە دىراۋ قامشى ەلەمەستى ارقادان كومىپ ءوتتى. ويباي دەگەن داۋسىمەن قاباتتاسىپ، ەلەكەڭ قايقاڭ ەتە قالدى. مەنى دە ۇرادى-اۋ دەپ، ۇرعان كەزدە ارقام قالاي اۋىراتىنىن كۇنى بۇرىن سەزىنگەندەي بوپ، جاسقانا بەردىم. قوجا ءبىراق مەنى ۇرمادى. ەكەۋمىزدى مال قۇساتىپ الدىنا سالىپ الدى دا، مەكتەپكە قاراي دەدەكتەتىپ ايداپ جونەلدى.
قوجادان كورگەنىمىز از بولعانداي، ەندى ديرەكتور ناسىردەن كورەمىز. ونىڭ دا ءوڭى سۋىق، قاتال ادام.
مەكتەپكە ءبىز دە كەلدىك، ۇزىلىسكە شىعۋعا قوڭىراۋ دا سوعىلدى. بىزگە بۇل ۇنامايدى. كلاس-كلاستان جۇگىرىپ شىققان بالالار ايدالىپ كەلگەن ءبىزدى كوردى. وزدەرى ساباقتان قالمايتىن جاندارداي-اق ۋلاپ-شۋلاپ، مازاقتاپ قورشاپ الدى.
مۇعالىمدەر بولمەسى. قاباعىنان قار جاۋعان ءناسىر ديرەكتور. ەلەمەسكە كوبىرەك شۇيىلدى.
- مەن سەندەرمەن ساباق سوڭىنان سويلەسەم،- دەدى دە، ونى-مۇنى شارۋاشىلىق زاتتارى تۇراتىن ەڭ شەتكى كىشكەنە بولمەگە اپارىپ، قاماپ قويدى.
بۇل بولمەگە وت جاعىلمايدى، سۋىق. وقۋشىلار ەسىكتىڭ جارىعىنا ۇيمەلەپ، سىعالاپ قاراپ، ءبىزدى مازاق ەتەدى. مىلتىقتىڭ اۋزىنان ءسال ۇلكەن تەسىك - بۇتاقتىڭ ورنى. الدەكىمنىڭ قۋاقى كوزى جىلتىڭ-جىلتىڭ ەتەدى. ىزام كەلىپ، تۇكىرىپ كەلىپ قالايىن. جىلتىڭداعان كوزگە تۇكىرىك ءدال ءتيسىن. سويتسەم، مىنا قىزىققا قاراڭىز - كوز مەنىڭ قاس جاۋىم بايمىرزانىكى ەكەن. ار جاقتاعى بالالار سىباعاسىن مىقتاپ العانى ءۇشىن ەندى بايمىرزانى مازاق ەتىپ، قارق بولىپ جاتىر.
مەن دە ريزامىن. تالايدان ءوشىم كەتىپ ءجۇر ەدى وڭباعانعا. سول كەرەك وزىنە.
تاعى دا قوڭىراۋ. بالالار كلاستارىنا قايتادان كىرىپ كەتتى. دالىزدە ەندى جان قالمادى. جاي تۇرا بەرىپ توڭاتىن ءتارىزدىمىز.
- ەلەمەس، كەل، ودان دا لاڭگى وينايىق. اقىر وسى ءۇشىن جازالانىپ وتىرمىز عوي.
ءدال وسى ارادا لاڭگى ويناۋ ەلەمەسكە ابەستىك بولىپ كورىنەتىن ءتارىزدى، باتىلى جەتىڭكىرەمەيدى.
- كورىپ قويسا، پالە بولماي ما؟
- كورمەيدى، قايدان كورەدى. بىرەۋ كەلە جاتسا، قويا قويامىز.
ەلەكەڭ شاپانىنىڭ، پەشپەنتىنىڭ، جەيدەسىنىڭ تۇيمەلەرىن تۇگەل اعىتىپ، قولىن جالاڭاش ەتىنە سۇعىپ جاتىر. بۇنىسى نەسى دەپ، مەن اۋەلى تۇسىنبەپ ەدىم. سويتسەم، الگىندە قوجا كەلىپ قالعاندا لاڭگىنى ەڭ ىشكى قوينىنا تاستاپ جىبەرگەن ەكەن. تىنتسە، تابا الماسىن دەگەنى بولۋ كەرەك.
وزگەلەر ساباقپەن باس قاتىرىپ جاتقاندا ءبىز تاعى دا لاڭگى ويناپ، جەتىسىپ قالدىق. بۇل ءۇشىن تاماشا جاعداي جاساپ بەرگەن ءناسىر مۇعالىمگە راقمەت ايتار ءجونىمىز بار.
