الەمدەگى ەڭ ىقپالدى 7 مافيا توبى

None
None
 استانا. قازاقپارات - ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپ -  مافيا ءسوزى وتكەن عاسىردا ەڭ تانىمال، ەڭ «اۆتوريتەتتى» سوزدەردىڭ ءبىرى بولدى.

مۇنداي توپتار حالىق اراسىندا ءتۇرلى اڭىزدار تاراتىپ، قورقىنىش تۋدىردى. سونىمەن بىرگە ولار تابىستىڭ ءار سالاسىن دەرلىك باقىلاپ وتىردى. وتكەن عاسىردىڭ 30-جىلدارىنان باستاپ (ت م د ەلدەرىندە 90-جىلداردان باستاپ) مافيا وتە ۇلكەن بەدەل مەن كۇشكە يە بولدى. كينەماتوگرافيا سالاسىندا مۇنداي فيلمدەر كوپتەپ تۇسىرىلە باستادى.

بۇل ادەبيەتكە دە اسەر ەتىپ، مافيالار تۋرالى شىعارمالار كوپتەپ جازىلدى. مىسالى: ماريو پيۋزونىڭ «كىندىك اكە» شىعارماسى قازىرگى كۇندە دە ەڭ كوپ وقىلاتىن رومانداردىڭ قاتارىندا. مەملەكەت تاراپىنان قارسىلىق جانە ءوز ىشتەرىندەگى قاراما-قايشىلىقتارعا بايلانىستى بۇلاردىڭ ءبىرقاتارى تابىتقا، بىرنەشەسى تەمىر تور ارتىنا ءتۇستى.

ءبىز سىزدەرگە الەمدەگى ەڭ مىقتى مافيا توپتارىن اتاپ وتەتىن بولامىز. ۇيىمداسقان قىلمىستىڭ «مافيا» سوزىمەن بايلانىسىنىڭ باستاۋى ارىدەن، ⅩⅢ عاسىر -  يتاليانىڭ سيسيليا ارالىنان باستالادى. سول ۋاقىتتاردا جەرگىلىكتى بايلار مەن تۇرعىندارعا قاراقشىلار مەن فرانسۋز اسكەرى تالاستى. فرانسيا جالدامالى اسكەرىنە قارسى 1282 -جىلى «Morete alla Francia, Italia anela» ۇرانىمەن كۇرەس باستاعان جەرگىلىكتى قاراقشىلار بۇل سوزدەردىڭ باس ارىپتەرىن بىرىكتىرىپ، وزدەرىن «Mafia» دەپ اتاي باستادى.

العاشىندا جاقسى نيەتتى كوزدەگەن توپ ديحاندار مەن كىشى ساۋداگەرلەردىڭ ارقاسىندا ۇلكەيىپ، كاسىبي جاۋىنگەرلەرگە اينالدى. فرانسۋزدار ىعىستىرىپ شىعارىلعانان كەيىن، مافيا مۇشەلەرى سىرت دۇشپانداردان قورعاۋ ماقساتىندا ادامداردان ۇلەس الا باستادى. كەيىن ۇلەس بەرمەگەندەردى قاتاڭ جازالادى. وسىلاي مۇنىڭ ارتى ۇيىمداسقان قىلمىسقا ۇلاستى. ⅩⅨ عاسىردا مافيالار قۇدىرەتتى كۇشكە اينالعانى سونشا سيتسيليا ارالىن يتاليادان ءبولىپ الۋ ءۇشىن پولك باسشىسى، رەۆوليۋتسيونەر دجۋزەپپە گاريبالديمەن وداق قۇرۋعا ارەكەتتەندى. بۇعان جاۋاپ رەتىندە يتاليادان اسكەر توبى جىبەرىلىپ، مافيالار قاتاڭ جازالاندى. سودان سوڭ ولاردىڭ كوپشىلىگى ا ق ش-قا اۋىپ، ول جاقتا دا ۇلكەن توپ قۇرا الدى.

بۇل تۋرالى كەيىن ايتىپ وتەتىن بولامىز. قازىر الەمدەگى ەڭ ۇلكەن 7 مافيا توبىنا توقتالىپ وتەيىك.



7. البان مافياسى

بۇل شاعىن ەل قاتىگەز قىلمىستىق ۇيىمدارىمەن تانىمال. نەگىزىنەن ولار، رەكەت، كونتراباندا، ناركوتيك ساۋداسىن باقىلاۋ ارقىلى تابىس تابادى. سونىمەن بىرگە ادام ساۋداسى، ماشينا ۇرلاۋ، تەمەكى تاراتۋ ءتىزىمىن باقىلاۋ البان مافياسىنىڭ كۇندەلىكتى جۇمىسى.



6. مەكسيكا مافياسى

بۇل توپتاعى مافيالار مەكسيكادان گورى ا ق ش-تا وتە تانىمال. وتكەن عاسىردىڭ 50-جىلدارىندا ا ق ش تۇرمەلەرىندە، وزگە ەلدەن جانە جەرگىلىكتى قىلمىسكەرلەردەن قورعانۋ ماقساتىندا قۇرىلعان توپ لەزدە بوستاندىقتا دا قۇلاشىن كەڭگە جايدى. بۇل توپ تا وتە قاتىگەز، اياۋسىزدىعىمەن اتاقتى.



5. كولۋمبيا ناركوكارتەلدەرى

كولۋمبيا مافياسىنىڭ نەگىزگى مىندەتى ا ق ش اۋماعىنا ەسىرتكى تاسۋ بولعان. قىلمىسكەرلەردىڭ توبىنىڭ ۇلكەن بولعانى سونشا، ولاردىڭ جەكە قارۋلانعان اسكەرى، ۇشاقتارى، تىكۇشاقتارى، كەمەلەرى، ءتىپتى سۋ استى كەمەلەرى دە بولعان. بۇكىل الەمگە ەسىرتكى تاراتىپ وتىرعان توپ، ءوز ەلىندەگى ساياساتپەن دە ارالاسىپ، بيلىكتەگى ىقپالدى ادامداردى باقىلاپ وتىرعان.

وتكەن عاسىردىڭ 60 -جىلدارىنان باستاپ دامىعان كولۋمبيا مافياسى «مەدەلين»، «كالي» سىندى ەسىمدەرمەن الەمگە بەلگىلى.



4. قىتاي «ترياداسى»

تريادا (قىتايشا 三合會،) -  قىتايداعى جانە قىتاي دياسپوراسىنداعى قۇپيا قىلمىستىق ۇيىمنىڭ فورماسى. بارلىق تريادالاردىڭ وزىنە ءتان نانىم-سەنىمدەرى مەن سالت-جورالعىلارى بولعان. مىسالى، 3 سانىنىڭ تىلسىم كۇشىنە سەنۋ جانە دە ءدال وسى نانىم ولاردىڭ ەسىمىنە بايلانىستى. تىنىش ۋاقىتتا بۇنداي ۇيىمداردىڭ كوپشىلىگى باۋىرلىق جاردەم كورسەتۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەگەن، الايدا ءبىرازىنىڭ قىلمىستىق ىستەرگە قاتىسى بولعان. تريادا ۇلگىسى بويىنشا ەڭ العاشىندا چين اۋلەتىنەن شىققان مانجۋرلىق يمپەراتورعا قارسى قۇپيا پارتيزان جاساعى قۇرىلعان بولاتىن. دەرەكتەر بويىنشا، تريادالار تايۆان ارالىندا پايدا بولعان.

ولار مين اۋلەتىنىڭ جاعىندا بولعان كەزدە، مانجۋرلاردان جەڭىلىپ، تەك ءتىرى قالعاندارى عانا ارالعا كوشكەن. تريادالاردىڭ كۇشەيگەن ۋاقىتى 1850-1864 -جىلعى تايپين كوتەرىلىسىمەن سايكەس كەلەدى. قۇپيا ۇيىم قىتايدى باتىستىڭ جانە حريستيانداردىڭ اسەرىنەن قۇتقارۋ ءۇشىن يحەتۋاندىق كوتەرىلىستى باستاعان.

كەلەسى جىلدارى وزگە دە جاسىرىن بىرلەستىكتەر قىتايدىڭ مەملەكەتتىك قايراتكەرى سۋن ياتسەنۋعا جاردەمدەستى، سەبەبى ول بۇرىنعى يمپەريالىق بيلىكتىڭ كوزىن جويىپ، رەسپۋبليكا قۇرعىسى كەلدى.

1949 -جىلى بيلىككە كەلگەن كوممۋنيستەر قۇپيا بىرلەستىكتەردى جويۋ كەرەك دەپ الدارىنا ماقسات قويدى. وزگە ەلدەرگە كەلەتىن بولساق، تريادالار قىتاي يمميگراتسياسىنىڭ اجىراماس دوسى بولدى. تريادالار ارەكەتى عالامدىق سيپات الدى، ءبىراق ولار كوبىنەسە ازيادا بەلسەندى ەدى. بۇل قىلمىستىق توپتاردىڭ مۇشەلەرىنىڭ باسىمدىلىعى -  ەتنيكالىق قىتايلار. قازىرگى ۋاقىتتا تريادالار مافيوزدىق پايدا ءۇشىن جۇمىس جاسايتىن قىلمىستىق ۇيىمدار رەتىندە تانىمال. وسى توپتار كوبىنەسە تايۆاندا، ا ق ش-تا، ەسىرتكىمەن ساۋدا جۇرگىزەتىن قىتايداعى يمميگراتسياورتالىقتارىندا كەزدەسەدى. قازىرگى كەزدە قىتاي ۇكىمەتىنىڭ قاتاڭ زاڭدارىنىڭ ارقاسىندا بۇل توپتىڭ مۇمكىندىگى بۇرىنعىدان ءبىراز شەكتەلگەن.



3. جاپون «ياكۋدزاسى»

جاپونياداعى «ياكۋدزا» اتاۋىنىڭ تاريحى تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسكەن سامۋرايلاردان كەلىپ شىققان. جاپونيادا ياكۋدزا زاڭ جۇزىندە تىيىم سالىنباعان. ولار قوعامدىق ۇيىمدار سياقتى جۇمىس جۇرگىزەدى. بۇل توپتىڭ ادامدارى وتە قاتال زاڭدارعا باعىنادى.

ءتىپتى جىل سايىن جاپونيا زاڭىنان ەمتيحان تاپسىرىپ تۇرادى. وزدەرىن اقسۇيەككە بالايتىن ولار مايدا قىلمىستىق ىستەرگە بوي ۇرمايدى. حالىققا كومەك كورسەتۋ جاعىنان قاشان دا الدا. سونىمەن بىرگە، دەنەسىنە ورنەك سالۋ (تاتيروۆكا) ولار ءۇشىن ءداستۇرلى ونەر.

دەنەسىندە ورنەكتەرى بار ۇيىم مۇشەلەرى باسشىلارىنا قاتاڭ باعىنىپ، ولار ءۇشىن جانىن دا بەرەدى. ياكۋدزالار وتكەن عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا وتە اتاقتى بولدى. جەرگىلىكتى ۇكىمەت تە ولارمەن ساناساتىن بولعان. ياكۋدزالار قىلمىسپەن عانا اينالىسپاي ۇكىمەتتىڭ وتىنىشىمەن جاپپاي تارتىپسىزدىكتى باسۋعا، «فۋكۋسيما ا ە س» اپاتى كەزىندە حالىققا كومەكتەسۋگە اتسالىسقان. ءبىراق كەيىنگى جىلدارى ۇكىمەت ولارعا تىيىم سالماسا دا ياكۋدزالاردىڭ جۇمىسى جۇرمەي كەلەدى. ەگەر بەلگىلى ءبىر بيزنەسمەن، ۇيىم نەمەسە شەنەۋنىك ولارمەن بايلانىس ورناتسا، ۇكىمەت ولاردىڭ جەكە ەسەپ- شوتىن جاۋىپ، اكسيالارىن ساتۋدان الىپ، جالعا العان عيماراتتارىنان شىعارىلىپ جىبەرەتىن بولعان.

سونىڭ كەسىرىنەن ولار قارجىلىق داعدارىسقا ۇشىراپ، مايدا قىلمىستارعا قول ۇرا باستادى. ءار جىل سايىن ۇكىمەت ولاردىڭ سانىن ەسەپتەپ وتىرادى. 2017 -جىلعى ساناق بويىنشا ياكۋدزالاردىڭ سانى 34,5 مىڭ.

بۇل كورسەتكىش 70 جىلدىق ياكۋدزالار تاريحىنداعى ەڭ از كورسەتكىش. 1964 -جىلعى ساناق بويىنشا ولاردىڭ سانى 184 مىڭ ەدى. ءوز ۋاقىتىندا ولاردىڭ ىقپالدى بولعانى سونشا وزدەرى جايىندا اقپارات بەرەتىن جۋرنالدارى -  «ياماگۋتي- گۋمي شينپو» شىعاتىن بولعان.



2. يتاليا+ا ق ش. «Cosa Nostra»

ⅩⅨ عاسىرداعى ساتسىزدىكتەن كەيىن سيتسيليالىق مافيا مۇشەلەرى جاڭا ورىن مەن مۇمكىندىك ىزدەپ ا ق ش- قا باردى. تەز ارادا ولار ا ق ش-تىڭ ءىرى قالالارىندا «Cosa Nostra» («ءبىزدىڭ ءىسىمىز») دەپ اتالاتىن، رەسمي تۇردە سيتسيليا وتباسىنىڭ تارماعى سانالاتىن قىلمىستىق توپتىڭ نەگىزىن قالايدى. «Cosa Nostra» مۇشەلەرى وتكەن عاسىردىڭ 60-جىلدارىندا دامۋدىڭ شىڭىنا شىقتى. ولار تۋرالى بىرنەشە كىتاپ پەن فيلم ءتۇسىرىلدى. جۇرت الدىندا وتە تانىمال بولدى. دون كورلەونە، ال- كاپونە، فرەنك كوستەللو ەسىمدەرى تانىمالدىعىمەن اقش جانە اينالاسىنداعى كورشى ەلدەرگە قورقىنىش ۇيالاتتى.

بۇل توپتاردىڭ يەلەنبەگەن سالاسى قالعان جوق. اينالاعا قارۋ، ناركوتيك، سپيرتتىك ىشىمدىكتەر (ولار رەسمي تۇردە تىيىم سالىنعان كەزدە مافيالار اقشانىڭ استىندا قالعان) كازينولار، قوناقۇيلەردى باقىلادى. ولار مەملەكەتتەگى ساياساتقا دا ارالاسىپ، ۇكىمەتتىك لاۋازىمدى ورىندارعا ءوز ادامدارىن ورنالاستىرىپ وتىرعان. ءبىراق جىلدار ءوتىپ مەملەكەت ءبارىن ءوز باقىلاۋىنا الا باستادى. بۇل توپتار ءوزارا قاقتىعىسىپ، قولىنداعى تابىس كوزدەرى ۇكىمەتكە ءوتىپ كەتتى. قازىر بۇل توپتىڭ مۇشەلەرى تاريحتاعى تانىمالدىعىمەن عانا ماقتانادى.



1. ورىس مافياسى

بۇل اتتىڭ استىندا تەك قانا ورىستار ەمەس، بۇرىنعى ك س ر و اۋماعىنداعى بارلىق ەلدىڭ مافياسى ءىس جۇرگىزگەن. ورىس مافياسى («قىزىل مافيا») وتكەن عاسىردىڭ 60-جىلدارىندا پايدا بولىپ، «زاڭدى ۇرىلار» كوبەيگەن 80-90 -جىلدارى وتە كۇشەيگەن. سول جىلدارى بالالار ۇلكەيگەندە مافيا قۇرامىنا كىرۋدى ارمانداعان. ءار قالا ءوز مافيالارىنا يە بولىپ، ولار تابىس تۇسەتىن بارلىق سالالاردى باقىلاپ وتىرعان.

ورىس مافياسى ۇيىمداستىرعان جاپپاي توبەلەس كەزىندە جۇزدەگەن ادام قايتىس بولاتىن. رەسەي ب ا ق وكىلدەرىنىڭ مالىمەتىنشە، 2000 -جىلى 130 سەنديكاتقا بىرىككەن 964 قىلمىستىق توپ انىقتالعان. 2001 -جىلدىڭ وزىندە 11,5 مىڭنان ارتىق مافيوز قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان. ياپونچيك، تايۆانچيك، وتاري كۆانتريشۆيلي، دەد حاسان، تاريەل ونياني، شاكرو مولودوي سىندى اتپەن تانىلعان ءوز «اۆتوريتەتتەرى» بار.

ولار رەسەيمەن شەكتەلىپ قالماي كارى قۇرلىق، ا ق ش، كانادا سىندى ءبىرقاتار ەلدەرگە ءوز ىقپالىن جۇرگىزگەن. ءبىراق سوڭعى جىلدارى ولاردىڭ دا بيلىگىنىڭ شەگەسى بوساپ، قىلمىستاردان باس تارتىپ، بيزنەس پەن ساياساتقا كەتە باستاعان. 1991 -جىلدان بەرى ورىس مافياسى مەملەكەتتەن 150 ميلليارد دوللاردى شەتەلدەرگە الىپ شىعىپ كەتكەن. دۇنيەجۇزىندە ولاردىڭ سانى شامامەن 500 مىڭعا جۋىق ەكەن.

Massaget.kz

سوڭعى جاڭالىقتار