«7-20-25» جانە «باسپانا حيت» باعدارلامالارى قاشان اياقتالادى: ۇلتتىق بانك جاۋابى
قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ ۇلتتىق بانكى ەكى يپوتەكالىق تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسىن ىسكە اسىرىپ وتىر. بۇل - 2018 -جىلى بەس الەۋمەتتىك باستامانى جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن باستالعان «7-20-25» باعدارلاماسى جانە «باسپانا حيت» يپوتەكالىق ءونىمى. «7-20-25» باعدارلاماسى بويىنشا قازاقستاندىقتار %20 باستاپقى جارنا سالا وتىرىپ، جىلىنا %7 جەڭىلدەتىلگەن مولشەرلەمەمەن 25 جىلعا ءبىرىنشى نارىقتان باسپانا الا الادى. جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا 1 تريلليون تەڭگە بولىنگەن. جالپى، حالىقتىڭ بۇل باعدارلاماعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى تۋرالى ايتساق، جوبا ىسكە قوسىلعان العاشقى جىلى 3289 نەسيە بەرىلگەن (39,4 ميلليارد تەڭگە)، ال 2019 -جىلى - 8723 نەسيە (99,1 ميلليارد تەڭگە)، 2020 -جىلى - 10 207 نەسيە (120,8 ميلليارد تەڭگە) راسىمدەلگەن. ال، وسى جىلدىڭ بەس ايى ارالىعىندا (قاڭتار- مامىر) قازاقستاندىقتار 73,9 ميلليارد تەڭگەگە 5656 نەسيە العان.
«جالپى العاندا، وسى ۋاقىتقا دەيىن باعدارلاما بويىنشا 333,3 ميلليارد تەڭگە يگەرىلدى. حالىقتىڭ جوعارى سۇرانىسى مەن يپوتەكالىق نەسيەنىڭ قارقىنىنا قاراپ، ءبىز «7-20-25» باعدارلاماسى 2022 -جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن، ياعني بولىنگەن ليميت تاۋسىلعان سوڭ اياقتالادى دەپ بولجاپ وتىرمىز»، - دەدى ب. شولپانقۇلوۆ.
2018 -جىلى قازاقستان ۇلتتىق بانكى تۇرعىن ءۇي نارىعىندا ۇزاقمەرزىمدى نەسيەلەندىرۋدى ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا «7-20-25» باعدارلاماسىمەن قاتار %10,75 (09.06.2021 -جىلعى دەرەكتەرگە سايكەس، بازالىق مولشەرلەمەگە سايكەستەندىرىلىپ وتىرادى) مولشەرلەمە بويىنشا «باسپانا حيت» نارىقتىق يپوتەكالىق باعدارلاماسىن ىسكە قوسقان بولاتىن. بۇل باعىت بويىنشا باسپاناسى بار بولسا دا، ازاماتتار العاشقى نارىقتان دا، قايتالاما نارىقتان دا ءۇي الا الادى. قارىز مەرزىمى 15 جىلعا دەيىن، ماكسيمالدى سوماسى 35 ميلليون تەڭگەنى قۇرايدى.
««باسپانا حيت» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن 600 ميلليارد تەڭگە بولىنگەن، سونىڭ ىشىندە 520,8 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن 56752 قارىز بەرىلگەن. الايدا، باعدارلاما «اينالمالى» تەتىك ارقىلى، ياعني، قارجىلاندىرۋدىڭ ورتاق سوماسى الدىندا جابىلعان قارىز ەسەبىنەن كوبەيەتىنىن ەسكەرە كەلە، ءبىز نەسيەلەندىرۋدىڭ جالپى كولەمى 675 ميلليارد تەڭگە بولادى دەپ بولجاپ وتىرمىز. قارجىنىڭ بەلسەندى تۇردە يگەرىلىپ جاتقانىن ەسكەرە وتىرا، «باسپانا حيت» يپوتەكالىق جوباسى 2021 -جىلى اياقتالادى دەگەن بولجام بار»، - دەدى بەرىك شولپانقۇلوۆ.
ايتا كەتەيىك، اتالعان تۇرعىن ءۇي باعدارلامالارىمەن قاتار ەلىمىزدە وزگە دە جوبالار جۇزەگە اسىرىلۋدا. مىسالى، «نۇرلى جەر» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا 25 جىلعا دەيىن % 5 جەڭىلدىكپەن (باستاپقى جارنا % 20 كەم بولماعان جاعدايدا - «5-20-25») جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار (ج ا و) تاراپىنانالەۋمەتتىك نەسيە بەرىلەدى. 2019 -جىلى الەۋمەتتىك تۇرعىدان از قامتىلعان وتباسىلارعا ارنالعان باستاپقى جارناسى % 10، جەڭىلدەتىلگەن مولشەرلەمەسى % 2 «باقىتتى وتباسى» باعدارلاماسى باستالعان بولاتىن. مەملەكەت باسشىسى ق. ك. توقايەۆتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ىسكە قوسىلعان «شاڭىراق» (5-10-20) اتتى الەۋمەتتىك تۇرعىدان از قامتىلعان حالىق توبىنا ارنالعان جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر.
بۇل باعدارلاما ارقىلى 20 -جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە % 5 جەڭىلدەتىلگەن مولشەرلەمەمەن باسپانا الۋعا بولادى. ايتا كەتەيىن، ۇلتتىق بانك وسى جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا قاتىسىپ، «5-10-20» جوباسى بويىنشا «وتباسى بانكى» ارقىلى كەزەكتە تۇرعان تۇلعالارعا نەسيە بەرۋگە 210 ميلليارد تەڭگە قارجى، ال ج ا و ارقىلى نەسيەمەن الىناتىن باسپانا قۇرىلىسىنا 180 ميلليارد تەڭگە ءبولدى. قازىرگى تاڭدا «وتباسى بانكىنىڭ» تۇرعىن- ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسى ارقىلى دا يپوتەكالىق نەسيەلەندىرۋ بەلسەندى تۇردە جۇزەگە اسىرىلۋدا. بانك حالىققا يپوتەكالىق نەسيەلەندىرۋدىڭ ۇلكەن تاڭداۋىن ۇسىنىپ وتىر.
مىسالى، جاس وتباسىلار جىلىنا %6 مولشەرلەمەمەن «جاس وتباسى» باعدارلاماسى ارقىلى باسپانالى بولا الادى. ال، اسكەري قىزمەتكەرلەر «اسكەري باسپانا» باعدارلاماسىمەن %3,5-%8 ارالىعى مولشەرلەمەمەن (باستاپقى جارنانىڭ سوماسىنا بايلانىستى) ءۇي ساتىپ الا الادى. سونىمەن قاتار، جۋىردا مولشەرلەمەسى % 12 «ۇماي» اتتى ايەلدەر يپوتەكالىق باعدارلاماسى ىسكە قوسىلدى.
«قازىرگى ۋاقىتتا يپوتەكالىق نەسيە نارىعىن ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن ۇكىمەت، ۇلتتىق بانك جانە «بايتەرەك» ۇ بح « ا ق نارىقتىق مەحانيزمدى قولدانا وتىرىپ، يپوتەكالىق نەسيە پورتفەلىن سەكيۋريتيزاتسيالاۋدى ەنگىزۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋدا. جوبا تۋرالى ەگجەي- تەگجەيلى مالىمەت مۇددەلى تاراپتارمەن تولىق تالقىلاۋدان كەيىن قوسىمشا حابارلانادى. وسىلايشا، نەسيە نارىعىندا جاسىن، الەۋمەتتىك مارتەبەسىن، كاسىبىن جانە تاعى باسقا ماسەلەلەردى ەسكەرەتىن ءارتۇرلى ساناتتاعى ادامدارعا ارنالعان جەڭىلدىكپەن بەرىلەتىن يپوتەكالىق باعدارلامالاردىڭ ۇلكەن تاڭداۋى بار ەكەنىنە كوز جەتكىزىپ وتىرمىز. سوندىقتان، ۇلتتىق بانك تاراپىنان قارجىلاندىرىلىپ، جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان يپوتەكالىق نەسيەلەندىرۋدى قولداۋ باعدارلامالارى بويىنشا بولىنگەن ليميتتەردىڭ يگەرىلۋى يپوتەكالىق نەسيەلەندىرۋدىڭ قولجەتىمدىلىگىنە اسەر ەتپەيدى»، - دەپ تۇيىندەدى ۇ ب وكىلى.