قىتايدان شىققان ۆەلوشاباندوزدار الماتىعا 6,5 مىڭ شاقىرىم ءجۇرىپ كەلمەك - شەتەلدەگى قازاق ءتىلدى ب ا ق- قا شولۋ
التايدا تەرمەشىلەر بايقاۋى ءوتتى - تيان-شان پورتالى
شىنجاڭداعى التاي ايماعىنا قاراستى قابا اۋدانىندا تەرمەشىلەر بايقاۋى ءوتتى. بۇل تۋرالى قىتايلىق تيان-شان اقپاراتتىق پورتالى حابارلادى.
تەرمەشىلەر مەكەنى اتالعان بۇل جەردە قىتاي قازاقتارىنا تانىمال ءانشى، تەرمەشى اسەمقان عيبادات قىزى دۇنيەگە كەلگەن. حالىقارالىق ەڭبەكشىلەر مەرەكەسى قارساڭىندا وتكەن بۇل ونەر باسەكەسى بۇلبۇل كومەي اسەمقان عيبادات قىزىنىڭ قۇرمەتىنە ۇيىمداستىرىلدى.
بايقاۋعا قاتىسقان تەرمەشىلەردىڭ ونەرىن ءادىلقازىلار باعالاپ، جەڭىمپازدار باعالى سىيلىقتارمەن ماراپاتتالدى.
«بۇگىنگى «اسەمقان عيبادات قىزى» اتىندا وتكىزىلگەن تەرمە بايقاۋىنا قاتىسقانىما ەرەكشە قۋانىشتىمىن. جۇلدەلى ەكىنشى ورىنعا يە بولدىم. ونەر جولىندا تالماي تالاپتانىپ، اسەمقان اپايىمىز سەكىلدى قازاق ونەرىن بيىكتەردەن كورسەتەتىن تانىمال تەرمەشى بولۋعا تىرسامىن»، - دەدى جاس تەرمەشىنىڭ ءبىرى ايشۋاق ارشىن قىزى.
***
يراندىق ءدارى-دارمەك قازاقستانعا ەكسپورتتالادى - «فارس» اقپارات اگەنتتىگى
«2016-جىلعى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر بويىنشا، يراننىڭ قازاقستانعا ەكسپورتتالاتىن ءدارى-دارمەگىنىڭ مولشەرى 61 مىڭ ا ق ش دوللارىن قۇراعان. بولجامدار بويىنشا 2018-جىلى بۇل كولەم ءبىر ميلليون دوللاردان اسادى»، دەپ جازادى Fars اقپارات اگەنتتىگى.
يراننىڭ ساۋدا كەڭەسشىسى ەلىنىڭ قازاقستانداعى ءدارى-دارمەك جانە مەديتسينالىق جابدىق كورمەلەرىنە قاتىسۋدى، دەنساۋلىق مينيسترلىگى مەن كومپانيالارىمەن ىنتىماقتاستىق جاساۋ ارقىلى ءدارى-دارمەك پەن مەديتسينالىق جابدىقتار شىعارۋ سالاسىنداعى جوبالارعا ورتاق ينۆەستيتسيا سالۋدى، تۇراقتى كورمەلەر ورتالىعىنا قاتىسۋدى جانە الماتىداعى يراندىق ونىمدەر ماركەتينگىمەن اينالىسۋدى العا تارادى.
«قازاقستان ءدارى-دارمەگىنىڭ 85 پايىزدان استامى يمپورت ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەدى. ءدارى-دارمەك - بۇل ەل ەڭ كوپ يمپورتتايتىن بەس نارسەنىڭ ءبىرى. سونىمەن بىرگە «حالال» بەلگىسى بار دارىلەردى ەكسپورتتاۋ جوباسىن دايىنداۋ اعىمداعى جىلدىڭ باعىتتارىنىڭ ءبىرى»، - دەيدى يراننىڭ قازاقستانداعى ساۋدا كەڭەسشىسى.
***
ۆەلوشاباندوزدار قىتايدىڭ جياڭسۋ قالاسىنان شىعىپ الماتىعا جەتپەك - «جەنمين جيباو» (People Daily)
1- مامىردان باستاپ «جىبەك جولى ەلشىسى» اتتى حالىقارالىق ۆەلوجارىسىنا قاتىساتىنداردى تىزىمگە الۋ باستالدى. اتالمىش دوداعا ىرىكتەلگەن ۆەلوشاباندوزدار قىتايدىڭ جياڭسۋ قالاسىنان شىعىپ الماتىعا جەتپەك. بۇل تۋرالى «جەنمين جيباو» باسىلىمى جازادى.
جارىستى قىتاي دەموكراتيالىق وداعى ورتالىق كوميتەتى مەن جياڭسۋ ولكەلىك ۇلتتىق ىستەر كوميتەتى بىرلەسىپ ۇيىمداستىرادى. ۆەلوجارىس 22- شىلدە كۇنى باستالماق. ۆەلوشاباندوزدار لانجوۋ -شيڭحاي ولكەسىن باسىپ ءوتىپ، شىنجاڭعا ودان، قورعاس شەكارا بەكەتى ارقىلى قازاقستاننىڭ الماتى قالاسىنا جەتپەك. جول بويى 36 قالادان ءجۇرىپ وتەدى. جولدىڭ جالپى ۇزىندىعى 6473 كيلومەتر.
بۇل جارىسقا قاتىسقان ساڭلاقتاردىڭ كۇش-قۋاتى مەن توزىمدىلىگىنە وزگەشە تالاپ قويىلاتىنى داۋسىز.
«جارىسقا تىزىمدەلۋ ۋاقىتى 2018-جىلى 1- مامىردان 20- ماۋسىمعا دەيىن جۇرگىزىلەدى. جارىسقا قاتىناساتىن سپورتشىلاردىڭ جاسى 18 دەن 55 ارالىعىندا بولۋى كەرەك. قاي ەلدىڭ ازاماتى ەكەندىگىنە جانە جىنىسىنا شەكتەۋ قويىلمايدى. ينتەرنەت ارقىلى تىزىمدەلۋىنە بولادى. قاتىسۋشىلار دەنساۋلىعى تۋرالى مالىمەتتى تاپسىرۋ مىندەتتى. سونىمەن بىرگە 300 شاقىرىمنان اساتىن جولدى ءجۇرىپ وتكەنى تۋرالى ۆيدەو مالىمەت جىبەرۋى كەرەك. تىزىمدەلۋ اقىسى 6 مىڭ يۋان (300 مىڭ تەڭگە - اۆت.) »، - دەپ جازادى دەرەككوز.
جۇلدەگەرلەر كولەمدى اقشالاي سىيلىقپەن ماراپاتتالماق. سونىمەن بىرگە جارىس جولىن تولىعىمەن اياقتاعان ۆەلوشاباندوزداردا سىياقىدان قۇر قالمايتىنى جازىلعان.
جارىسقا تىزىمدەلۋ «جىبەك جولى ەلشىسى حالىقارالىق ۆەلوجارىسى» رەسمي ۋيچات (قىتايداعى مەسسەندجەر، الەۋمەتتىك جەلى - اۆت.)
جەلىسى نەمەسە 4000905171 تەلەفون ءنومىرى ارقىلى جۇرگىزىلەدى. جارىسقا قاتىسۋشىلاردىڭ تولىق ءتىزىمى 25- ماۋسىمدا بەلگىلى بولادى.
***
پاريجدە تۇرىك الەمى ماسەلەلەرى قاراستىرىلدى - TRT
يۋنەسكونىڭ پاريجەگى شتاب-پاتەرىندە حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ جانە مادەني مۇرا: قادىمنان بولاشاققا تۇركى ءتىلى» اتتى حالىقارالىق فورۋمى بولىپ ءوتتى. بۇل تۋرالى تۇركيا تەلە-راديو پورتالى حابارلادى.
حالىقارالىق فورۋمدا ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام الييەۆ پەن قىرعىزستان پرەزيدەنتى سوورونباي جەەنبەكوۆتىڭ قۇتتىقتاۋ حاتتارى وقىلدى. فرانسياداعى ق ر توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى، قازاقستاننىڭ يۋنەسكو جانىنداعى تۇراقتى وكىلى جان عاليەۆ فورۋمنىڭ قاتىسۋشىلارىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قۇتتىقتاۋ ءسوزىن وقىپ بەردى.
اتالمىش حالىقارالىق جيىنعا 16 ەلدەن عىلىم، مادەنيەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى، ساياساتكەرلەر مەن ديپلوماتتار قاتىستى.
«پاريجدىڭ تورىندە وتكەن جيىندا تۇركى الەمىنىڭ قۇندىلىقتارىن زەرتتەپ، زەردەلەۋ جانە ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا حالىقارالىق دەڭگەيدەگى زەرتتەۋشىلەر تۇركى جازبا ەسكەرتكىشتەرى، تۇركىلەر قولدانعان جازۋلار، قازىرگى تۇركى تىلدەرى مەن ولاردىڭ تارالۋ الاڭدارى، ەرەكشەلىكتەرى، جويىلىپ بارا جاتقان جانە جويىلۋ قاۋپىندەگى تۇركى تىلدەرى سىندى وزەكتى ماسەلەلەردى ارقاۋ ەتىپ بايانداما جاسادى»، - دەپ جازادى دەرەككوز.
ايىرىقشا حالىقارالىق فورۋمدا اراب گرافيكاسىنداعى باشقۇرت جازۋى، قارلۇق ءتىلىنىڭ جوعالۋى، التاي، تىۆا، گاگاۋىز، قارايىم تىلدەرىن دامىتۋ ماسەلەلەرى دە تالقىلاندى.
پاريجدەگى حالىقارالىق فورۋم اياسىندا قازاق اقىنى ماعجان جۇمابايەۆ تۋرالى ميچيگان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى تيمۋر كوجاوعلۋ ءوزىنىڭ «ماعجان - وتتىڭ، ەركىندىك پەن ماحابباتتىڭ اقىنى» اتتى كىتابىن تانىستىردى. كىتاپتا ماعجاننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى سۋرەتتەلەدى. سونىمەن بىرگە بيىل تۋعانىنا 125 جىل تولاتىن اقىننىڭ 16 ولەڭى اعىلشىن تىلىنە اۋدارىلعان.
«الەمدىك قاۋىمداستىق ماعجاننىڭ پوەزياسىن زەرتتەۋدى جالعاستىرۋ كەرەك. سەبەبى ونىڭ ولەڭدەرى ءالى تولىق زەرتتەلگەن جوق. كەلەشەك بۋىن وسى باعىتتاعى جۇمىستى تەرەڭىرەك قولعا الار دەگەن سەنىمدەمىن»، - دەيدى ت. كوجاوعلۋ.
***
ۇشاقتىڭ تاحنيكالىق قىزمەتىن قاداعالاۋشى قىتايلىق قانداسىمىز وركەش شامعۇن ۇلى
شىنجاڭنىڭ التاي ايماعىنا قاراستى قابا اۋدانىنىڭ تۋماسى وركەش شامعۇن ۇلى 2016-جىلدان بەرى قىتايدىڭ وڭتۇستىك اۆياتسيا سەرىكتىگىنىڭ شىنجاڭ بولىمشەسىندە ۇشاقتىڭ تەحنيكالىق قىزمەتىن باقىلاۋشى بولىپ جۇمىس اتقارىپ كەلەدى. بۇل تۋرالى قىتايدىڭ «ورتالىق حالىق راديوسىنىڭ» سايتى جازدى.
ول ءوزىنىڭ قىزمەتىنىڭ ەرەكشە جاۋاپكەرشىلىكتى ءارى قىراعىلىقتى قاجەت ەتەتىندىگىن ايتادى.
«ۇشاقتىڭ نەگىزگى قاۋىپسىزدىگىنە، ۇشىپ-قونۋداعى تاحنيكالىق قىزمەت ىستەۋىنە جاۋاپتىمىز. ءار جولى ۇشاردان بۇرىن، ۇشاقتىڭ سىرتقى بەتى، قاناتى، تەرەزەسى، شامى، گيدراۆليكا مايى سەكىلدى ۇشاقتىڭ بارلىق تەحنيكالىق تەتىگىن ەرەكشە مۇقياتتىلىقپەن تەكسەرەمىز. كاپيتان كەلەردەن بۇرىن ۇشاقتى 100 پايىز قاداعالاپ، اقاۋ بولسا جوندەپ، ۇشۋعا دايىنداپ قويۋ - ءبىزدىڭ مىندەتىمىز»، - دەيدى وركەش شامعۇن ۇلى.
تەحنيكانىڭ ءتىلىن جەتتىك مەڭگەرگەن قانداسىمىز ەڭبەگىمەن ەلەۋلى بولىپ ءجۇر. وركەش بۇل ماماندىقتى ۇزدىكسىز ۇيرەنۋدى قاجەت ەتەتىندىگىن العا تارادى.
«بۇل كاسىپتىڭ تەحنيكالىق تالابى ەرەكشە جوعارى، كوپتەگەن ۇشاقتار شەتەلدە جاسالادى. سوندىقتان ونىڭ تەحنيكالىق اقاۋلارىن جوندەۋدە، قاتىستى مالىمەتتەردى ىزدەۋدە شەت تىلدەردى جەتتىك ءبىلۋىڭ كەرەك. اعىلشىن تىلىندەگى ماتەريالدارى كوپ وقۋعا-ۇيرەنۋگە تۋرا كەلەدى. ءبىز ءوزىمىزدىڭ تەحنيكالىق ءبىلىمىمىزدى ۇنەمى تولىقتىرىپ وتىرامىز»، - دەيدى قانداسىمىز.
سونىمەن بىرگە ول بۇگىنگى جاستاردى قانداي قىزمەتتە بولسادا وزىنە جوعارى تالاپ قويىپ، پراكتيكالىق جۇمىستاردى كوپ جاساۋعا كەڭەس بەرەدى.
***
شيحۋداعى عاجايىپقا تولى بالشىقتى جانارتاۋ - تيان- شان پورتالى
«كوكتەمنىڭ كەلۋىمەن بىرگە شيحۋداعى بالشىقتى جانارتاۋ ايماعى الۋان تۇسپەن اشەكەيلەنىپ، تاڭعاجايىپ تاماشا بەينەسىن كورسەتتى»، دەپ جازادى تيان- شان پورتالى.
بالشىقتى جانارتاۋ - شىنجاڭداعى تيانشان تاۋىنىڭ سولتۇستىك بەتكەيىندەگى شيحۋ قالاسىنىڭ ماڭىندا ورنالاسقان. بۇل - قىتايداعى كولەمى ەڭ ۇلكەن بالشىقتى جانارتاۋ بولىپ ەسەپتەلەدى.
ادەتتە كوزگە ەرەكشە كوركەم كورىنبەيتىن بۇل ايماق، جاڭبىردان كەيىن وزگەشە تۇسكە ەنىپ قۇلپىرىپ سالا بەرەتىن كورىنەدى. نازارلارىڭىزعا بالشىقتى جانارتاۋدىڭ كوركەم سۋرەتتەرىن ۇسىنامىز.
اۆتور: ريزابەك نۇسىپبەك ۇلى