5-مامىر. قازاقپارات كۇنتىزبەسى
اتاۋلى كۇندەر
حالىقارالىق مۇگەدەكتەر قۇقىن قورعاۋ كۇنى
1992 -جىلى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس اسسامبلەياسى حالىقارالىق مۇگەدەكتەر كۇنىن جاريالادى. حالىقارالىق مۇگەدەكتەر كۇنىن اتاپ ءوتۋ - ولاردىڭ ماسەلەلەرىنە كوڭىل بولۋگە، قۇقىعى مەن امان- ساۋلىعىن قورعاۋعا نازار اۋدارۋعا باعىتتالعان. حالىقارالىق اكۋشەرلەر كۇنى وسى كۇندى اتاپ ءوتۋ يدەياسى 1987 -جىلى نيدەرلاندىدا حالىقارالىق اكۋشەرلەر كونفەدەراتسياسىنىڭ كونفەرەنسياسىندا ۇسىنىلدى. بۇل مەرەكە 1992 -جىلدان باستاپ تۇراقتى تۇردە اتاپ وتىلۋدە.
ەستە قالار وقيعالار
1918 -جىلى بۇكىل قازاق جاستارىنىڭ سەزىندە «جاس ازامات» جاستار ۇيىمى قۇرىلدى. «جاس ازامات» ۇيىمىنىڭ ماقساتى - قازاق جاستارىن بىرىكتىرۋ، ۇلتتىق مۇددەنى قورعاۋ. سەزدە ۇيىمنىڭ باسشىلىعى - ءتوراعاسى - م. مىرزا ۇلى، مۇشەلەرى - س. ءسادۋاقاسوۆ، م. سەيىتوۆ، گ. دوسىمبەكوۆا، ا. ءبايدىلدين سايلاندى. «جاس ازامات» الاش اۆتونومياسىن قولداپ، كەڭەس ۇكىمەتىن ورناتۋعا قارسى كۇرەسۋگە ۇگىتتەدى.
1925 -جىلى «تەڭدىك» گازەتىنىڭ العاشقى سانى شىقتى. گازەتكە بەيىمبەت مايلين، ساكەن سەيفۋللين، ءىلياس جانسۇگىروۆ، ءسابيت مۇقانوۆ، نازيپا قۇلجانوۆا، شولپان يمانبايەۆا جانە ت. ب. كومەكتەسىپ تۇرعان.
1955 -جىلدان باستاپ «قازاقستان ايەلدەرى» دەگەن اتپەن جۋرنال بولىپ شىعا باستادى.
1986 -جىلى اقتوبە قالاسىندا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، قازاق حالقىنىڭ قاھارمان قىزى ءاليا مولداعۇلوۆانىڭ مۋزەيى اشىلدى. مۋزەي جىل سايىن 30 مىڭعا جۋىق ادامدى قابىلدايدى. مۇراعاتتار سانى 7 مىڭنان اسادى. ولاردىڭ قاتارىندا كسرو ءتورالقاسىنىڭ ءتوراعاسى م. شۆەرنيكتىڭ ءاليانىڭ اكەسى سارقۇل نۇرماعامبەتوۆكە جولداعان جاۋاپ حاتى، ءاليا وقىعان پسكوۆ وبلىسىنداعى ۆياتسك ورتا مەكتەبىندەگى 7-سىنىبىنىڭ ساباق ۇلگەرىمى جۋرنالىنىڭ ءتۇپنۇسقالارى، كەڭەس وداعى باتىرىنىڭ گراموتاسى، ءاليا ەرلىكپەن قازا تاپقان ۇرىس دالاسىنىڭ اقتوبەلىك سۋرەتشى ۆ. ۆ. شۋكين جاساعان كورىنىسى (ديوراما) ، «ءاليا» كەمەسىنىڭ ماكەتى، مايداننان اكەلىنگەن قارۋ- جاراقتار، ءاليا ەرلىگى ارقاۋ بولعان وننان استام كىتاپتار، ەلگە جازعان حاتتارىنىڭ كوشىرمەسى، ت. ب. ەرەكشە كوز تارتادى. باتىردىڭ تۋعان جەرى قوبدا اۋدانىنداعى ءالىپبايساي اۋىلىندا مۇراجاي فيليالى جۇمىس ىستەيدى.
1991 -جىلى «تابيعات» ەكولوگيا وداعى قۇرىلدى. ءتوراعاسى - مەلس ەلەۋسىزوۆ. وسى ەكولوگيالىق وداق 2002 -جىلى Global-500 سىيلىعىنا يە بولعان.
1997 -جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ «يتاليا رەسپۋبليكاسىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن» وردەنىنىڭ ۇلكەن لەنتاسىمەن بەزەندىرىلگەن ۇلكەن كرەست وردەنىمەن ماراپاتتالدى. وردەندى يتاليا پرەزيدەنتى وسكار لۋيدجي سكالفارو تابىس ەتتى.
2011 -جىلى اقتوبەدەگى باتىرلار اللەياسىندا رجيەۆ قالاسىنان اكەلىنگەن كاپسۋلا سالۋ سالتاناتتى ءراسىمى ءوتتى، وندا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جىلدارىندا سوعىستا 100- جانە 101- قازاق جەكە اتقىشتار بريگادالارىنىڭ 10000 جاۋىنگەرى قازا تاپتى. بۇل بريگادالار 1941 -جىلى اقتوبە مەن الماتىدا جاس ەرىكتىلەر قاتارىنان قۇرىلعان بولاتىن. العاشقى اپتادا ەكى بريگادا دا ساربازداردىڭ %80 ىن جوعالتتى.
2012 -جىلى قازاقستان، رەسەي، ۋكراينا، گرۋزيا، ازەربايجان، تاجىكستان، قىرعىزستان «كليماتتىق سالدار كۇنى» دۇنيەجۇزىلىك ناۋقانىنا قوسىلدى.
2014 -جىلى ۇلى تۇركى قولباسشىسى كۇلتەگىننىڭ سۋرەتى بەينەلەنگەن نومينالى 1000 تەڭگەلىك بانكنوتا «BNS 2013 -جىلدىڭ ۇزدىك بانكنوتاسى» نوميناتسياسىن جەڭىپ الىپ، حالىقارالىق بانكنوت كونكۋرسىنىڭ قاتىسۋشى- ەلدەرى اراسىندا الەمدىك رەكورد ورناتتى.
2014 -جىلى كولۋمبيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاريحشىسى رافيس ابازوۆ «ريم جانە الاش: مادەني مۇرا» عىلىمي جوباسى اياسىندا مۇراعاتتاردى زەرتتەۋگە ريمگە شاقىرۋ الدى. ول ۆاتيكان مەن يەزۋيتتەردىڭ قۇپيا مۇراعاتتارىنان قازاقستاننىڭ وسىعان دەيىن بەلگىسىز كارتالارىن تاپتى. عالىمدار ريم يمپەرياسى مەن ەۋرازيانىڭ كوشپەندى تايپالارى، سونىڭ ىشىندە قازاقتاردىڭ اتا- بابالارى اراسىنداعى ءوزارا بايلانىس بولعانىن دالەلدەۋگە ۇمىتتەنەدى. قۇپيا مۇراعاتتاردى زەرتتەۋ بارىسىندا شامامەن XVI- XVII عاسىرلارداعى قازاقستان اۋماعىنىڭ كارتالارى تابىلدى.
2014 -جىلى وڭتۇستىك شىعىس ازيا مەملەكەتتەرى قاۋىمداستىعىنىڭ (اسەان) ديپلوماتيالىق وكىلدىكتەرى استانادا ءوز كوميتەتىن قۇردى. جاڭا قۇرىلىم قازاقستان مەن اسەان ەلدەرى اراسىنداعى ءوزارا ءىس- قيمىلدىڭ وسۋىنە ىقپال ەتەدى.
2017 -جىلى الماتى وبلىسى الاكول اۋدانى ەڭبەكشى اۋىلىنىڭ ماڭىندا، تاۋدان جەتى كونە كىتاپ تابىلدى. بۇل قۇندى باسىلىمدار 100-120 -جىل بۇرىن باسپادان شىققان. تابىلعان كىتاپتار مەشىتكە بەرىلدى.
2018 -جىلى تۇرىك رەسپۋليكاسىندا «ياساۋي مۇراسى جانە تۇركىستان» تاريحي كورمەسى ءوتتى. وندا شامامەن 1845 -جىلى جازىلعان قوجا احمەت ياساۋي مەن قۇل ءازىم (كۋل ازيم) حيكمەتتەرى، «ديۋاني حيكمەت» دانالىق كىتابىنىڭ ءتۇپنۇسقاسى، س. باقىرعانيدىڭ 326 بەتتىك «ديۋان» ەڭبەگى، قوجا احمەت ياساۋيگە ارنالعان «بۋستان ۋل- مۋحيببين» تۇركى تىلىندە جازىلعان جازبالارى، سونىمەن قاتار وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تاريحي جانە كيەلى جەرلەرىن بەينەلەيتىن 100 دەن استام كارتينا تانىستىرىلدى.
2019 -جىلى «i -qazaq» تاريح جانە مادەني مۇرا ورتالىعىنىڭ جانە «رۋحاني جاڭعىرۋ» جوبالاۋ كەڭسەسىنىڭ قولداۋىمەن «ۇمىتىلعان داستۇرلەر مەن ادەت- عۇرىپتاردىڭ وزەكتىلىگى مەن قايتا قۇرىلۋى» كورمەسى ءوتتى، وندا كورمە قوناقتارىنا ۇكىجان ەمەنتايەۆا ءوزىنىڭ بىرەگەي تۋىندىلارىن كورسەتتى . ول قازاقستان مەن تۇركىلەردىڭ تاريحىن بەينەلەيدى. ونىڭ جۇمىستارىنىڭ ىشىندە ۇلى جىبەك جولىنىڭ ورتاعاسىرلىق قالالارىنىڭ كارتالارى، رۋنالار، ساۋكەلە بەينەسى جانە ت. ب. بولدى.