قازاققا قىزمەت قىلعان ۇلت كوسەمىنىڭ 5 ۇستانىمى
بەس قاناتتى ءسوزى: 1. تىرشىلىك- عۇمىر بەلگىسى - الىس- تارتىس، ارباۋ- ءادىس؛
2. دۇنيە بيلىگى كۇننەن- كۇنگە اقىلدى، ۇستا جۇرت قولىنا اۋىپ بارادى؛
3. بىلىمنەن ماقسات شىقپايدى؛
4 . بوستاندىققا اپاراتىن جالعىز جول ۇلتتىڭ ىنتىماعى عانا؛
5. ءتىرى بولسام قازاققا قىزمەت قىلماي قويمايمىن.
بەس ۇستانىمى: ءبىرىنشى ۇستانىم: جەر، جەر جانە جەر. جەرسىز وتان جوق. ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ ۇيعارىمى بويىنشا: "قازاقتىڭ بايىرعى جەرىن قاشان قازاقتار ءوز بەتىنشە عىلىم مەن تەحنيكاعا سۇيەنىپ تولىق يگەرمەيىنشە، جەر جەكەمەنشىككە دە، قونىستانۋشىلارعا دا بەرىلمەيدى".
ەكىنشى ۇستانىم: جەردىڭ استىنداعى، ۇستىندەگى، اسپانىنداعى بارلىق يگىلىك قازاق مەملەكەتىنە قىزمەت ەتۋى كەرەك. ءا. بوكەيحانوۆتىڭ ايتۋىنشا: «ونىڭ ءاربىر ءتۇيىر تاسى ءار قازاقتىڭ وڭىرىنە تۇيمە بولىپ قادالۋ كەرەك» .
ءۇشىنشى ۇستانىم: ءا. بوكەيحانوۆتىڭ جوباسى بويىنشا، "قازاقتىڭ جەرىندە وندىرىلگەن ءبىر ۋىس ءجۇن سول مەملەكەتتىڭ ازاماتتارىنىڭ ۇستىنە توقىما بولىپ كيىلۋى كەرەك". ياعني، تولىقتاي ەكونوميكالىق تاۋەلسىزدىك پەن بىرلىككە قول جەتكىزۋگە ۇمتىلۋى ءتيىس.
ءتورتىنشى نىسانا: قازاق مەملەكەتىندە مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىڭ ءتىل، ءدىن، ءدىل ۇستەمدىگى بولۋى كەرەك.
بەسىنشى، تۇپكى ماقسات: تاۋەلسىز عىلىمعا، ۇلتتىق سالت- داستۇرگە نەگىزدەلگەن زاڭعا سۇيەنە وتىرىپ، جاپونيانىڭ ۇلگىسىندەگى ۇلتتىق- دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرۋ. بەلگىلى عالىم ت. جۇرتبايدىڭ جازۋىنشا، الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ نەگىزگى وزەگى، ۇستىنى وسى ۇستانىمدار بولاتىن. اۋەلى قازاقتى وتارشىل ەلدەن ءبولىپ الىپ، جوعارىداعى ۇستانىمداردى نەگىزگە الا وتىرىپ، جاپونيا ۇلگىسىندە دامۋ بولاتىن. وكىنىشكە وراي ۇلت كوسەمىنىڭ بۇل ارمان- تىلەگى جۇزەگە اسپادى. 10 جىلدىق ءۇي جاعدايىنداعى اباقتىدان سوڭ 1937 -جىلى اتۋ جازاسىنا كەسىلىپ، ۇكىم سول جىلى ورىندالدى.
سماحان تورەنىڭ ەستەلىكتەرىندە ءاليحاننىڭ «تۋعان جەردەن ءۇش ارشىن جەر بۇيىرسا جەتەدى» دەگەن ءسوزدى اعايىن- تۋىستارىنا ءاردايىم قايتالاپ وتىراتىنى ايتىلادى. تۋعان ەلدەن، وسكەن جەردەن جىراقتا اتىلىپ، سۇيەگى كۇل بولعان كوسەمنىڭ بۇل تىلەگى ورىندالمادى. دەسە دە تۇلعانىڭ ۇلى ءسوزىن ۇمىت قالدىرماعان ۇرپاق 2016 -جىلدىڭ 5 - ناۋرىزىندا تۋعان جەرى اقتوعايدان ماسكەۋدەگى زيراتىنا توپىراق اكەلىپ سالدى. رەسەي استاناسىندا ءبىلىم الىپ جاتقان قازاق جاستارىنىڭ بەلسەندىلىك تانىتۋىمەن الاش زيالىسىنىڭ 150 جىلدىعىنا وراي دوڭگەلەك ۇستەل ۇيىمداستىرىلىپ، جيىنعا ءاليحان بوكەيحاننىڭ تۋىسى، بەلگىلى تاريحشىلار، جازۋشىلار، قوعام قايراتكەرلەرى قاتىسقان ەدى. قازاق حالقى 1991 -جىلى 16 - جەلتوقساندا الاشورداشىلار ارمانداعان ازاتتىقتىڭ اق تاڭىن قارسى الدى. بۇل ۆاگوننان ءتۇسىرىلىپ اتىلۋعا ايدالىپ بارا جاتقان ءبىر توپ جىگىتكە ءوزى ايتقانداي : "جىگىتتەر مويىماڭدار، كەۋدەلەرىڭدى تىك ۇستاڭدار، سەندەر ۇلت ءۇشىن، ۇلتتىڭ ازاتتىعى ءۇشىن اتىلىپ باراسىڭدار. ءبىز كۇتكەن تاڭ ەرتە مە كەش پە اتادى» دەگەن ەدى.
تاريح ءۇشىن 70 جىل جىل قاس- قاعىم سات بولار، ءبىراق ونىڭ ەنشىسىندەگى 70 جىل قازاق ءۇشىن ماشاقاتى كوپ، ازاپتى جۇمىستى اتقارعاندا وتپەي قوياتىن ۋاقىت سياقتى بولدى. سول جىلدارى قازاقتىڭ اققان قانى، توگىلگەن كوز جاسىنىڭ وتەۋى بولار توقسان بىردە تاۋەلسىزدىكتى قارسى الدىق. "ءتىرى بولساق الدىمىزدا ۇلكەن توي. الاشتىڭ بالاسى بۇل جولى بولماسا، ەندىگى جولى ءوز تىزگىنى وزىندە بولەك مەملەكەت بولار» دەگەن ەدى ۇلت كوسەمى. ەندەشە، الاشتىڭ ارمانى بولعان ەگەمەندىكتى ارقا تۇتىپ الاش ارداقتىلارىن ۇلىقتاۋعا ات سالىسايىق، اعايىن!
تۇرسىنبەك باشار
Massaget.kz