قولونەر شەبەرى: 5 جىلدا 600 تىماق تىكتىم
سونداي-اق، ەرتوقىم، ومىلدىرىك، ۇزەڭگى، جۇگەن، نوقتا، قامشى سياقتى ات ابزەلدەرىن دە جاسايدى. ول «قازاقپارات» ح ا ا تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا قولونەرمەن اينالىسۋىنا نە تۇرتكى بولعانى، ونىڭ قولىنان شىققان قانداي بۇيىم كوبىرەك سۇرانىسقا يە ەكەنىن ايتىپ بەردى.
الەمناسيراح شەكەن موڭعوليانىڭ بايان- ولگەي ايماعىنداعى ساگساي اۋىلىندا تۋىپ- وسكەن. 2005 -جىلى وتباسىمەن ەلورداعا كوشىپ كەلگەن ول قالانىڭ قاۋىرت تىرلىگىنە بەيىمدەلە الماي، ەرەيمەنتاۋ اۋدانىنداعى تورعاي اۋىلىنا كوشىپ بارادى.
«تۋعان جەرىم - موڭعوليانىڭ بايان-ولگەي ايماعىنداعى ساگساي اۋىلى. ول سۋ جاعاسىندا، تاۋلى جەردە ورنالاسقان اۋىل. «ساگساي» ءسوزى قازاقشا «اقسۋ» دەگەن ماعىنا بەرەدى. نەگىزى مەن تۋعان اۋىلدى قازاقتار مەكەندەگەن، ءبىراق شەكارا بولىسكە تۇسكەن كەزدە موڭعوليانىڭ جەرى بولىپ كەتكەن. اكەم ءومىر بويى ۇستاز بولعان ادام. ول زەينەتكە شىققان سوڭ «مال باعىپ، جىلقى ۇستا. ءبىزدى كۇت» دەدى. اكەمنىڭ ءوتىنىشىن جەرگە قالدىرمادىم. سول اۋىلدا ۇيلەنىپ، بالا- شاعالى بولدىم»، - دەيدى الەمناسيراح شەكەن.
ول وتباسىمەن بىرگە 2005 -جىلى قازاقستانعا كوشىپ كەلگەن.
«ەلوردادا تۇرۋ قيىن بولدى. قالانىڭ قاربالاس تىرلىگى ادامدى قاجىتىپ جىبەرەدى ەكەن. اۋىلدى، مال باعۋدى، جىلقىعا ءمىنۋدى اڭساپ، ەرەيمەنتاۋ اۋدانىنداعى تورعاي اۋىلىنا كوشىپ كەلدىك. اۋىلدىڭ تابيعاتى ۇنادى. وسى جەردە 7-8 جىل بويى شارۋا قوجالىعىنىڭ مالىن باقتىم. اۋا رايى قولايسىز بولىپ، دەنساۋلىعىم ناشارلاي باستادى. وكپەمە سۋىق ءتيىپ، قاتتى اۋىرىپ قالدىم. ودان كەيىن مال باعۋدى قويىپ كەتتىم»، - دەيدى ول.
مال باعا الماي قالعان الەمناسيراح اعا قولونەرمەن اينالىسۋعا بەل بايلايدى.
«ۇيدە بوس جاتپايىن دەپ كاسىپ باستاۋعا، قولونەرمەن اينالىسۋعا بەل بايلادىم. مال باققان كەزدە اياقتان، باستان سۋىق وتەدى. سوندىقتان تۇلكىنىڭ تەرىسىنەن تىماق تىگە باستادىم. اڭشىلار تۇلكىنىڭ تەرىسىن اكەلىپ، تىماق تىككىزە باستادى. ودان كەيىن ەرتوقىم، جۇگەن، قامشى ورە باستادىم. قايىستى دا ءوزىم تەرىنى يلەپ جاسايتىن بولدىم. بىلعارىدان ۇيدە كيەتىن اياق كيىم تىگۋدى دە قولعا الدىم. قولونەرمەن اينالىسقانىما بەس جىل بولىپ قالدى»، - دەيدى الەمناسيراح. ول قولونەر بۇيىمدارىن جاساۋ تەحنولوگياسىنا دا توقتالىپ ءوتتى.
«شيكى تەرىنى يلەپ، ايرانعا نەمەسە ۇننان ي جاساپ، سوعان سالىپ قويامىن. ودان كەيىن ءجۇنىن قىرىپ الىپ تاستاپ، قايتادان يگە سالامىن. بىرنەشە كۇننەن كەيىن قاجەتىنشە كەسىپ، ىسكە جاراتامىن. قويدىڭ تەرىسىنەن كيىم- كەشەك، ۇلتاراق تىگۋگە بولادى. ول سۋىق وتكىزبەيدى جانە جىلۋدى سىرتقا شىعارمايدى. جىلقىنىڭ تەرىسىنەن بىلعارى جاساۋعا بولادى. ول دا سۋىقتى دا، جىلىنى دا ىشكە وتكىزبەيدى، سايكەسىنشە بىلعارىدان جاسالعان اياق كيىم كيگەن ادامنىڭ اياعى سۋلانىپ كەتپەيدى. سيىردىڭ تەرىسى قالىڭ بولادى، ودان ارقان، ەرتوقىم جاساۋعا بولادى. مىسالى، بۇل تىماقتى بىلعارىدان، تۇلكىنىڭ تەرىسىنەن تىكتىم. 1 تىماقتى ءپىشىپ، تىگۋ ءۇشىن ءبىر كۇنىم كەتەدى. تاپسىرىس بەرۋشىنىڭ قالاۋى بويىنشا ويۋ-ورنەكپەن كومكەرەمىن. ەڭ كوپ تاپسىرىس وسى تىماقتارعا بولادى. وسى ۋاقىتقا دەيىن 500-600 تىماق تىكتىم. ەرەيمەنتاۋ اۋدانىنداعى ادامداردىڭ كوبى مەنىڭ تىماق تىگەتىنىمدى بىلەدى. ۇيدە كيەتىن اياق كيىمدەردىڭ تابانى بىلعارىدان، ىشكى جاعى قولدان باسىلعان قالىڭ كيىزدەن جاسالعان. بۇل - وگىزدىڭ تەرىسىنەن جاسالعان ورمەلى ارقان. ۇزىندىعى 15 مەترگە دەيىن جەتەدى. ول جىلقى ۇستاۋعا ارنالعان، ەرتوقىمنىڭ استىنا سالىپ جۇرۋگە بولادى. قولدى قيىپ كەتپەيدى، بۇكتەلىپ تە قالمايدى. اساۋ جىلقىنى شالىپ ۇستاۋعا ارنالعان. ومىلدىرىكتىڭ ءىشى قايىستان جاسالسا، سىرتى بىلعارىدان تىگىلگەن. اشەكەيلەرىن دە ءوز قولىممەن بالقىتىپ جاساعانمىن. قامشىلاردىڭ ورمەلەرى ءارتۇرلى بولادى: التى تاسپالىق، سەگىز تاسپالىق، ون ەكى تاسپالىق. ورمەلەرىن تەز ورۋگە بولعانمەن، جالپى قامشىنىڭ ءوزىن جاساپ شىعۋعا ءبىر كۇن ۋاقىتىڭ كەتەدى. بۇل قامشىلار مال باعۋ بارىسىندا قولدانۋعا ارنالعان. قولونەرمەن اينالىسۋ ءتوزىمدى، شىدامدى قاجەت ەتەدى»، - دەيدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، قولونەر بۇيىمدارىن جاساۋ قابىلەتى وعان ناعاشى جۇرتىنان دارىعان.
«ءوز جۇرتىمدا مۇعالىمدەر كوپ بولسا، ناعاشى جۇرتىم قولونەرشى بولعان. ناعاشىلارىمنىڭ تۋعان جەرى - شىعىس قازاقستان وبلىسى زايسان اۋدانى. ساياسي قۋعىن-سۇرگىن كەزىندە قازاقستاننان موڭعولياعا كەتكەن. ولار موڭعولياعا شاڭعىمەن بارعان ەكەن. شاڭعىنىڭ استىنا جىلقىنىڭ تەرىسىن شەگەلەپتى. ول ورگە كوتەرىلگەن كەزدە كەرى قاراي سىرعاناپ كەتۋدەن ساقتاپ قالعان. ولار موڭعولياعا كوشىپ كەلگەننەن كەيىن كون يلەپ، تەرى يلەپ، اياق كيىم تىگىپ وزدەرى تۇراتىن اۋىلدىڭ تۇرعىندارىن اسىراعان. قولدان قارۋ-جاراق جاساعان دەگەن دەرەكتەر دە بار. ماعان بۇل قاسيەت سول ناعاشى جۇرتىمنان دارىعان بولۋى كەرەك. اكەمنىڭ اعاسى دا قولونەر شەبەرى بولعان. 1970-1980 -جىلدارى ونىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن كوزىممەن كوردىم. اعاشتان ەتىكتىڭ قالىپتارىن جاساپ، بالالارىنا اياق كيىم تىگىپ بەرەتىن»، - دەيدى قولونەر شەبەرى.
قازىرگى ۋاقىتتا قولىنان شىققان بۇيىمداردى اۋدان تۇرعىندارىمەن قاتار اۋىلعا باراتىن تۋريستەر دە ساتىپ الادى.
«وسى سوڭعى ءبىر اي ىشىندە اۋىل اكىمىنىڭ، قازاقستان اگرو جانە اۋىلدىق تۋريزم قاۋىمداستىعىنىڭ كەڭەسشىسى الماس سەتەربايەۆتىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن اۋىلعا تۋريستەر كەلە باستادى. سەنبى، جەكسەنبى سايىن كەلىپ، قولىممەن جاساعان بۇيىمداردى ساتىپ الىپ جاتىر. بۇل مەنى شابىتتاندىرىپ، قولونەر بۇيىمدارىن جاساۋعا دەگەن ىنتامدى ارتتىرا تۇسەدى. تۋريستەر ۇيدە كيەتىن اياق كيىمنىڭ، قامشىنىڭ، ەرتوقىمنىڭ قالاي جاسالاتىنىن سۇرايدى. اسىرەسە قامشى مەن ۇيدە كيەتىن اياق كيىمدى جاقسى ساتىپ الادى. قامشىنى تورگە ءىلىپ قويۋ ءۇشىن دە، سىيلىق رەتىندە بەرۋ ءۇشىن دە الادى»، - دەيدى ول.
قولونەر شەبەرى بولاشاقتا قانداي جوسپارى بار ەكەنىن ايتىپ، ارمانىمەن ءبولىستى.
«بولاشاقتا وسى قولونەردى كاسىپ ەتىپ، ارى قاراي دامىتا تۇسكىم كەلەدى. قاراجات بولىپ جاتقان جاعدايدا قاسىما كومەكشى الىپ، كاسىبىمنىڭ اياسىن كەڭەيتسەم دەيمىن. بۇيىم جاساۋعا قولداناتىن ماتەريالدار ساپالى بولسا جۇمىستى كوڭىلدى وتىرىپ ىستەيمىن. تۇتىنۋشى ريزا بولسا - ودان ارتىق نە كەرەك؟ بىلعارىنى مونعوليادان الدىراتىنمىن، شەكارا جابىلعالى قيىن بولدى. وكپەمە سۋىق ءتيىپ، قاتتى اۋىرعان كەزدە قولونەرمەن اينالىسا الماي، اۋرۋحانا جاعالاپ كەتكەن كەزدەرىم دە بولدى. سول كەزدە ۇلىم اعاشتى ويىپ، دومبىرا جاسادى. ول مەنى وسىلاي شابىتتاندىردى. ەكى قىزىم، ءبىر ۇلىم بار. ەكى قىزىم تۇرمىستا، ال ۇلىم 11-سىنىپتا وقيدى. ۇ ب ت- عا دايىندالىپ جاتىر. تاريحشى بولعىسى كەلەتىنىن ايتادى، ءبىراق ول دا قولونەرمەن اينالىسادى دەپ ويلايمىن. «جىگىتكە جەتى ونەر دە از» دەپ بەكەر ايتىلماعان»، - دەيدى الەمناسيراح شەكەن.
اۆتور: زارينا قاھارمان