شىعىس قازاقستاندا 32 عاسىر بۇرىنعى داۋىرگە تيەسىلى اسىقتار تابىلدى
ارحەولوگتاردىڭ ايتۋىنشا مۇنداي ولجا بۇرىن- سوڭدى قولعا تۇسپەگەن. تاريحى تەرەڭدە جاتقان جادىگەرلەردى ارنا ءتىلشىسى قورعان تورەقوجا كورىپ قايتتى. ليەۆ گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ارحەولوگتارى شىعىس قازاقستان وبلىسى اباي اۋدانىنىڭ اۋماعىندا كەشەندى تۇردە قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزگەن. ءبىر توپ مامان توقتامىس اۋىلىنىڭ توڭىرەگىندە قولادان تۇركى داۋىرىنە دەيىنگى ارالىقتى قامتيتىن ۇلكەن قورىمدى زەرتتەپتى. ناتيجەسىندە 32 عاسىر بۇرىن جەرلەنگەن ادامنىڭ قابىرىنەن ءبىر ەمەس، باقانداي 140 اسىق تابىلدى.
وسىدان 32 عاسىر بۇرىنعى قولا داۋىرىنەن تابىلعان اسىقتاردىڭ ەرتە كەزەڭگە تيەسىلى ەكەندىگى سولۇستىك يرلانديادا جۇرگىزىلگەن عىلىمي زەرتتەۋ كەزىندە دالەلدەنىپتى. وسىدان- اق باعزى زاماندا ادامدى قابىرگە قويعان كەزدە اسىقتارمەن بىرگە جەرلەگەن دەگەن تۇرجىرىم جاسالىپ وتىر.
ۇلان ءۇمىتقالي ۇلى، ل. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۇۋ ارحەولوگى:
- ەر ادامنىڭ اياق جاعىنان 140 اسىق، وعان قاراما- قارسى قاراپ جاتقان تاعى ءبىر تاس جاشىكتەن ايەل ادامنىڭ اياق جاعىنان 37 اسىق تابىلعان بولاتىن. ەر ازاماتتىڭ جەرلەۋ داستۇرىنە سول 140 ادام قاتىسقان. سونىمەن بىرگە بۇل اسىقتاردىڭ ىشىندە مىناداي تەسىگى بار اسىقتار بار. ياعني ەر ازاماتتار موينىنا تاعىپ جۇرگەن اسىقتى ءۇزىپ تۇرىپ، تۋىسىنا، جاقىنىنا تاستايتىن بولعان. ءتىپتى كەيبىر اسىقتار بويالعان ەكەن. بۇل مول ولجا.
وسىدان- اق قازاق جەرىندەگى تۇرمىستا اسىق باعزى زاماننان بەرى قولدانىستا ءجۇر دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا بولادى. تىرشىلىكتە كەڭىنەن پايدالانىلعان سوڭ بىزدە اسىققا قاتىستى ماقال- ماتەل دە وتە كوپ. ماسەلەن... بليتس (ماقال- ماتەلدەر):
- قوي اسىعى دەمەڭىز، قولعا جاقسا ساقا عوي، جاسى كىشى دەمەڭىز، اقىلى اسسا اعا عوي.
- اسىعىڭىز الشىسىنان ءتۇسسىن.
- اسىق ويناعان ازار، دوپ ويناعان توزار.
ءدال وسى «اسىق ويناعان ازاردىڭ» ماعىناسىن بىلەسىز بە؟ ايتايىق. اسىق اتۋمەن تەك بالالار ەمەس، ەرەسەكتەر دە جاپپاي ويناپتى. كەزىندە. ءتىپتى قۇمار ويىنداردىڭ قاتارىنا دا كىرىپ كەتكەن- مىس. سوندىقتان اقساقالدار الگىندەگىدەي ماتەل شىعارىپ، ەر ازاماتتاردىڭ قۇمار ويىننان بەتىن قايتارعان ەكەن.
ۇلان ءۇمىتقالي ۇلى، ل. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۇۋ ارحەولوگى:
- ۇلكەن- ۇلكەن بەلدى ادامدار اسىقتى ءيىرىپ وتىرىپ، اسىقتى قۇمار ويىندارعا سالاتىن بولعان. سوندىقتان دا اسىقتىڭ ويىنىن بەلگىلى ءبىر قوعامدىق كەزەڭدەردە بۇل ادامدى ازدىراتىن ويىن دەپ، بۇعان تىيىم سالعان. سوندىقتان تىيىم سالعان سوڭ مۇنى تەك بالالارعا ويناۋعا رۇقسات بەرگەن. ايتپەسە بۇل وتە ۇلكەن قوعامدىق ماسەلەلەردى شەشەتىن، ەلدىك ماسەلەنى شەشەتىن، ۇلكەن ادامدار دا وينايتىن ويىن ءتۇرى بولعان.
ال، قازىر شە؟ زامان باسقا. ماتەل ماعىناسىن جويدى. ويتكەنى اسىق قۇمار ويىن سانالمايدى. اسىق اتۋ جاس تالعامايدى. 6 جاسار بالادان، 60 تاعى قارياعا دەيىن ويناي بەرەدى. بۇعان دالەل - سەرىكباي جيەنالين. جاسى 69-دا. ءالى كۇنگە دەيىن قولىنان اسىق تاستاماعان.
سەرىكباي جيەنالين، قوستاناي قالاسىنىڭ تۇرعىنى:
- ءبىر ويىندا 2-3 كەزەڭ بولسا، كەمىندە 10-15 شاقىرىم جۇگىرىپ ءجۇرۋ كەرەكسىڭ. سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا وتە قولايلى. ىلعي ەڭكەيۋ، ءجۇرۋ. اسىق اتۋدى جەكە سپورت ءتۇرى رەتىندە تانىپ، رەسمي جارىستار وتكىزۋ ماسەلەسى وسىدان 5-6 جىل بۇرىن ايتىلا باستاعان ەدى. ول كەزدە كوپشىلىك مىرس ەتكەن- ءدى. باستامانى قۇپ كورمەي، قولدى ءبىر سىلتەگەندەر دە كوپ. ويتكەنى راسىمەن دە، اۋىل بالاسىنىڭ ويىنىن اياق استى سپورت رەتىندە تانۋ كادىمگىدەي ابسۋرد كورىنەتىن.
ءبىراق سالا ماماندارى ونىڭ جاي ارمان عانا ەمەس، ناعىز قولدان كەلەتىن شارۋا ەكەنىن دالەلدەي ءبىلدى. سول ساۋساقپەن سانارلىق جىلدار اراسىندا ارنايى فەدەراتسيا قۇرىلدى، ناقتى ەرەجەسى بەكىتىلدى جانە ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى جارىستار وتكىزىلە باستادى. ءتىپتى قازىر اسىق اتۋدان سپورت شەبەرى دەگەن اتاق تا بەرىلەدى. ۇزدىك ويىنشىلاردان ۇلتتىق قۇراما جاساقتالدى. حالىقارالىق جارىستارعا قاتىسىپ تۇرادى. ياعني، اسىق اتۋ تولىققاندى كاسىپقوي سپورت ءتۇرى قازىر. ەندى بىرنەشە ەلدە اسىق فەدەراتسيالارىن اشۋ ماقساتى تۇر.
ەسكەندىر راحمەتوۆ، اسىق اتۋدان اعا جاتتىقتىرۋشى:
- موڭعوليا مەملەكەتىندە اشىلدى. وزبەكستانداعى قانداستارىمىز اشىپ جاتىر. ەندى مىنا قىتايداعى قانداستارىمىز «اشامىز» دەپ بىزدەن كومەك سۇراپ وتىر. جەر- جەردە اسىق فەدەراتسيالارى اشىلعان سوڭ ۇلتتىق ويىنىمىز دا دامي تۇسەدى. تاعى ءبىر جاڭالىق. 2021 -جىلى ەلوردادا ەتنوسپورتتان الەم چەمپيوناتى وتپەك. سول كەزدە اسىق اتۋدان دا جەكە جارىس بولادى. ودان سوڭ ازيا چەمپيوناتىن دا ۇيىمداستىرۋ كوزدەلىپ وتىر. وسىنداي قارقىنمەن دامىسا، مامانداردىڭ پىكىرىنشە، اسىق اتۋ 2022 -جىلعا قاراي ازيا ويىندارىنا ەنىپ كەتۋى دە كادىك.
www.24.kz