ا ق ش عارىشكەرلەرى ءۇشىن رەسەيگە 3,36 ميلليارد دوللار تولەگەن
كەمە مەن ستانسيانىڭ تۇيىسكەن ءساتى امەريكالىق عارىش اگەنتتىگى NASA- نىڭ Youtube-كانالىندا تىكەلەي ەفيردە كورسەتىلدى.
ءتۇيىسۋ پروتسەسى تولىقتاي اۆتوماتتى تۇردە جۇرگىزىلدى - كەمە بورتىندا ەكيپاج جوق.
NASA- نىڭ ايتۋىنشا، بۇل - جەكە كومپانيا قۇراستىرعان، حالىقارالىق عارىش ستانسياسىمەن تۇيىسكەن تۇڭعىش كەمە. كەمە وربيتادا شامامەن ءبىر اپتا ۋاقىت كىدىرەدى. سودان سوڭ جەرگە ورالادى.
NASA جوسپارى بويىنشا، Crew Dragon جانە Boeing كومپانياسىنىڭ كەمەلەرى 1960 -جىلدارى قۇراستىرىلعان رەسەيلىك «سويۋز» كەمەلەرىن الماستىرۋى ءتيىس. ازىرگە «سويۋز» - حالىقارالىق عارىش ستانسياسىنا عارىشكەرلەردى تاسىپ جاتقان جالعىز كەمە.
«سويۋز» ارقىلى امەريكا عارىشكەرلەرىن حالىقارالىق عارىش ستانسياسىنا جەتكىزىپ، اكەلۋ بويىنشا رەسەي مەن ا ق ش اراسىنداعى كەلىسىم- شارتتىڭ مەرزىمى 2019 -جىلى ءساۋىر ايىندا اياقتالادى.
امەريكالىق Business Insider باسىلىمىنىڭ دەرەگىنشە، 2008 -جىلى رەسەي تاراپى NASA- دان كەمەدەگى ءبىر ورىن ءۇشىن 21,8 ميلليون دوللار العان. ون جىل ىشىندە باعا 372 پايىزعا وسكەن. عارىشكەرلەردى حالىقارالىق عارىش ستانسياسىنا جەتكىزگەنى ءۇشىن ا ق ش رەسەيگە 12 جىل ىشىندە 3,36 ميلليارد دوللار تولەگەن.
ناۋرىزدىڭ 3- كۇنى ا ق ش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ NASA- نىڭ جەتىستىگىن اتاپ ءوتىپ، SpaceX- ءتى ءساتتى باستامامەن قۇتتىقتادى.
«NASA قايتا «العا شىقتى». تاماشا جۇمىس جانە تابىس. SpaceX جانە بارلىقتارىڭىزدى قۇتتىقتايمىن» دەپ جازدى ول Twitter- دەگى پاراقشاسىندا جەكسەنبى كۇنى.
NASA- مەن جاساسقان كەلىسىمدە كورسەتىلگەندەي، SpaceX Crew Dragon-دى 2012 -جىلدان بەرى حالىقارالىق عارىش ستانسياسىنا جۇك تاسىپ جۇرگەن Dragon كەمەسى نەگىزىندە قۇراستىرعان. اپپارات جەتى ادامعا ارنالعان دەپ ايتىلادى. بۇعان قوسا، كەمەنىڭ جولاۋشىلارعا ارنالعان بولىگىندە جولاۋشى ورىندارى مەن سۋ ۇستىنە جۇمساق تۇسۋگە ارنالعان پاراشيۋت تە بار. كەمە سونىمەن بىرگە ۇشىرۋ ساتىندە اپاتتى جاعداي بولعاندا شۇعىل ەۆاكۋاتسيالاۋ جۇيەسىمەن جابدىقتالعان جانە حالىقارالىق عارىش ستانسياسىندا ءوز بەتىنشە تۇيىسە الادى.
الدىن الا دەرەك بويىنشا، Crew Dragon العاشقى عارىشكەرلەردى وسى جىلى شىلدە ايىندا عارىش ستانسياسىنا تاسىمالداي باستايدى. ال Boeing كومپانياسىنىڭ Starliner كەمەسىن سىناقتان وتكىزۋ ءساۋىر ايىنا بەلگىلەنگەن. ول دا جاز ايلارىندا عارىشكەرلەردى تاسىمالداي باستايدى.
ەگەر ا ق ش «سويۋزدان» باس تارتسا، «باسقارىلاتىن كەمەلەردى ۇشىرۋ بويىنشا بايقوڭىر عارىش ايلاعىنا تۇسەتىن سالماق ازايادى» دەپ ەسەپتەيدى قازاقستاننىڭ قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ايەروعارىش كوميتەتى مەن ايەروعارىش ونەركاسىبى. ءبىراق ءالى تورىعۋعا سەبەپ جوق دەسەدى.
- حالىقارالىق عارىش ستانسياسى - الەم دەڭگەيىندەگى حالىقارالىق جوبا، وعان «روسكوسموس» (ر ف) ، NASA (ا ق ش)، JAXA (جاپونيا)، CSA (كانادا)، ESA (ەۋروپا ەلدەرى) سياقتى عارىش اگەنتتىكتەرى قاتىسادى. ح ع س- دە رەسەيلىك سەگمەنتتىڭ جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ستانسيادا رەسەيلىك عارىش كەمەلەرى ۇشىرىلا بەرەدى، - دەگەن ايەروعارىش كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى عالىمجان دانبايەۆ وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا ازاتتىق تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا.
قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ ايتۋىنشا، 1994 -جىلى رەسەيمەن جاساسقان عارىشتى جالعا الۋ شارتى بويىنشا (2050 -جىلعا دەيىن ۇزارتىلدى) جىل سايىنعى تولەم - 115 ميلليون ا ق ش دوللارى جانە بۇل تولەم ۇشىرۋ سانىنا بايلانىستى ەمەس.
2017 -جىلى رەسەي بايقوڭىردان 12 زىمىران ۇشىردى (2016 -جىلى -11، 2015 -جىلى -17). وتكەن جىلى 9 زىمىران ۇشىردى. ونىڭ بىرەۋى ءساتسىز بولدى.
قازاننىڭ 11- كۇنى بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان حالىقارالىق عارىش ستانتسياسىنا ۇشىرىلعان «سويۋز» زىمىران تاسىعىشى اۋەگە كوتەرىلگەننەن بىرنەشە مينۋتتان سوڭ اپاتقا ۇشىراعان. اپاتتان سوڭ عارىشكەرلەر وتىرعان كاپسۋلا بايقوڭىردان شامامەن 500 كيلومەتر قاشىقتىققا قونعان.
بايقوڭىر بولاشاعى
ۆاشينگتوندا ورنالاسقان Jamestown Foundation زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ 2018 -جىلى ناۋرىزدا جارىق كورگەن «كرەملدىڭ بايقوڭىرداعى ستراتەگياسى: قازاقستاننىڭ عارىش باعدارلاماسىن شاڭ باسىپ قالا ما؟» دەگەن ماقالادا «رەسەي قازاقستانعا بايقوڭىرداعى ىسكە قوسۋ قوندىرعىلارىن بەرگەن كۇننىڭ وزىندە استانا ولاردى ماسكەۋمەن بىرلەسكەن جوبا ارقىلى باسقارا الاتىنى ايتىلادى، سەبەبى قازاقستاندىق تاراپتىڭ ءوز زىمىرانى جوق» دەپ جازىلعان.
ماقالادا كەلتىرىلگەن ەسەپ بويىنشا بايقوڭىرداعى ىسكە قوسۋ الاڭىن جاڭارتۋ شامامەن 245 ميلليارد دوللارعا تۇسپەك. كەلىسىم شارت بويىنشا، بۇل شىعىندى قازاقستان كوتەرۋى كەرەك، ال رەسەي «سويۋز-5» زىمىرانىن جاساۋعا جاۋاپتى؛ ماسكەۋدىڭ ەسەبىنشە، ول Falcon Heavy-مەن باسەكەلەس بولا الادى.
Jamestown Foundation ساراپشىلارى رەسەيدىڭ قالاي بولعاندا دا ءوز باعدارلاماسىن ەل ىشىندە - ارحانگەلسك وبلىسى مەن قيىر شىعىستا - ورنالاستىرۋعا كۇش سالاتىنىن، بايقوڭىردى قولدانۋدى ازايتۋعا تىرىساتىنىن ايتادى.
قازاقستان بيلىگى بۇعان دەيىن سپۋتنيكتەرىن ۇشىرىپ جۇرگەن رەسەيلىك «دنەپر» باعدارلاماسىنىڭ جابىلۋىنا بايلانىستى قازاقستان وزگە ەلدىڭ زىمىران- تاسىعىشىن ىزدەۋگە ءماجبۇر بولعانىن ايتقان. وتكەن جىلى قازان ايىندا SpaceX كومپانياسى بورتىندا 60-تان استام ميكروسپۋتنيگى بار Falcon 9 زىمىران تاسىعىشىن ۇشىردى. زىمىران تاسىعىشتاعى ەكى سپۋتنيك قازاقستانعا تيەسىلى بولعان.
استانا بايقوڭىرداعى «بايتەرەك» زىمىران كەشەنى جوباسىنا ءۇمىت ارتادى. قازاقستاننىڭ اەروعارىش كوميتەتى «بۇل جوبانىڭ قازاقستان ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى زور» دەپ سانايدى.
كوميتەت وكىلدەرىنىڭ پىكىرىنشە، «بايتەرەك» ەلدىڭ عارىش ايلاعىن ساقتاپ، ءارى قاراي دامىتۋىنا ىقپال ەتەدى جانە ىسكە قوسۋ قىزمەتىنىڭ الەمدىك نارىعىنا شىعۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى».
دەگەنمەن «بايتەرەكتىڭ» قاشان پايدا بولاتىنىن ەشكىم بىلمەيدى. كەشەن تۋرالى اڭگىمەلەر 14 جىلدان بەرى ايتىلىپ كەلەدى، جوبانىڭ بيۋدجەتى بىرنەشە رەت ۇلعايتىلدى، ال جۇزەگە اسىرۋ مەرزىمى كەيىنگە شەگەرتىلدى.
www.azattyq.org