تاۋەلسىزدىكتىڭ 28 جىلىندا قازاقستانعا قانشا ينۆەستيسيا تارتىلدى
ەل ەگەمەندىگىنىڭ العاشقى ونجىلدىعىندا شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ جاڭا پەرسپەكتيۆالى جوبالارعا ينۆەستيسيا سالۋ ۇسىنىستارى بەلسەندى قابىلداندى. قازاقستان قالىپتاسۋ جىلدارى سىرتقى قولداۋدى قاجەت ەتتى، وسى جاعدايدا شەتەلدىك ينۆەستيسيالار اعىمى ەل ەكونوميكاسىنىڭ جوسپارلى دامۋىنا ىقپالىن تيگىزدى.
ءتىپتى، قانداي دا ءبىر شامادا ول ءوسۋ درايۆەرىنە اينالدى. بۇگىندە قازاقستان ءتيىمدى ينۆەستيسيالار سالۋ ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر مەن زور الەۋەت تۋدىرادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات primeminister.kz سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
28 جىلدا قازاقستانعا قانشا ينۆەستيسيا تارتىلدى
نۇر-سۇلتان. قازاقپارات - تاۋەلسىزدىك جىلدارى قازاقستاندا ينۆەستيسيالىق سالادا اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلدى. ەل ەگەمەندىگىنىڭ العاشقى ونجىلدىعىندا شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ جاڭا پەرسپەكتيۆالى جوبالارعا ينۆەستيسيا سالۋ ۇسىنىستارى بەلسەندى قابىلداندى. قازاقستان قالىپتاسۋ جىلدارى سىرتقى قولداۋدى قاجەت ەتتى، وسى جاعدايدا شەتەلدىك ينۆەستيسيالار اعىمى ەل ەكونوميكاسىنىڭ جوسپارلى دامۋىنا ىقپالىن تيگىزدى.
ءتىپتى، قانداي دا ءبىر شامادا ول ءوسۋ درايۆەرىنە اينالدى. بۇگىندە قازاقستان ءتيىمدى ينۆەستيسيالار سالۋ ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر مەن زور الەۋەت تۋدىرادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات primeminister.kz سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
وتكەن اپتادا ق ر پرەمەر-ءمينيسترى اسقار مامين جۇمىس ساپارىمەن امەريكا قۇراما شتاتتارىنا باردى، وندا امەريكالىق اگروبيزنەس كوشباسشىلارىنىڭ قازاقستاننىڭ ەت وڭدەۋ كاسىپورىندارىن اشۋعا جانە سۋارۋ جۇيەلەرى وندىرىسىنە ينۆەستيسيا سالۋى تۋرالى ۋاعدالاستىقتارعا قول جەتكىزىلدى. سونىمەن قاتار ۇكىمەت باسشىسى يننوۆاتسيالىق جانە تسيفرلىق دامۋ، ۆەنچۋرلىق قارجىلاندىرۋ جانە ەنەرگەتيكا سالالارىنداعى جەتەكشى الەمدىك كومپانيالاردىڭ باسشىلىعىمەن امەريكالىق تەحنولوگيالاردى تارتۋمەن بىرلەسكەن جوبالاردى ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا كەزدەستى.
28 جىلدا قازاقستانعا قانشا ينۆەستيسيا تارتىلدى؟
تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە قازاقستانعا الەمنىڭ 120 دان اسا ەلىنەن 330 ميلليارد دوللار شەتەلدىك ينۆەستيسيا تارتىلدى. ينۆەستيسيالاردىڭ نەگىزگى بولىگى - 50 پايىز استامى ەۋروپالىق وداق ەلدەرىنە تيەسىلى، امەريكا قۇراما شتاتتارىنا - 15 پايىز تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيالار، 5 پايىز جۋىعىن ۇلى بريتانيا مەن ق ح ر ينۆەستيسيالارى قۇرايدى.
قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ جىلدان- جىلعا ينۆەستورلار ءۇشىن باسەكەگە قابىلەتتى جانە تارتىمدى بولىپ كەلە جاتقانىن ايتا كەتكەن ءجون. بيىل قازان ايىنىڭ سوڭىنداعى جاعداي بويىنشا ەلىمىزدە شەتەلدىك كاپيتالمەن 16,8 مىڭ كومپانيا جۇمىس ىستەيدى. بۇل وتكەن جىلدىڭ وسىنداي كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 18,1 پايىز ارتىق (14,3 كومپانيا). بيىل قازاقستان جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك رەيتينگىندە توپ-55 ەلدىڭ قاتارىنا كىرىپ، 4 جولعا كوتەرىلدى.
جوبالار تۋرالى ايتا وتىرىپ، قازاقستاندا شەتەلدىك ينۆەستيسيالار ديناميكاسى مەن قۇرىلىسى وزگەرىپ جاتقانىن اتاپ ءوتۋ كەرەك. ە ە ر سالالار بويىنشا بۇرىن كەن ءوندىرۋ سالالارىندا جوبالار باسىم بولسا، قازىر ينۆەستورلاردىڭ باسقا دا سەكتورلارداعى جوعارى بەلسەندىلىگى بايقالىپ وتىر.
ق ر ەكونوميكاسىنا قانداي ەلدەر جانە قانداي باعىتتار بويىنشا كوبىرەك ينۆەستيسيا سالادى؟
2019 -جىلدىڭ 11 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستانعا 26 ەلدەن ينۆەستورلار تارتىلدى، تارتىلعان ينۆەستيسيالار كولەمى بويىنشا ەس (10,1 ميلليارد دوللار، 37 جوبا)، رەسەي (5,4 ميلليارد دوللار، 26 جوبا) ، تۇركيا (1,6 ميلليارد دوللار، 16 جوبا)، ا ق ش (718 ميلليون دوللار، 9 جوبا) جانە سينگاپۋر (2,1 ميلليارد دوللار، 7 جوبا) ءتارىزدى ەلدەر كوش باسىندا.
ينۆەستورلاردى تارتۋ ساياساتىندا قوسىلعان قۇنى جوعارى ونىمدەردىڭ ونەركاسىپتىك وندىرىسىنە، كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر مەن جاڭا تەحنولوگيالارعا باسا نازار اۋدارىلادى.
ناتيجەسىندە قازاقستاندا ينۆەستيسيالىق جوبالار كولەمى بويىنشا بۇگىندە كوش باسىندا تۇرعان سالالار: ماشينا جاساۋ، تاۋ- كەن ءوندىرۋ كەشەنى جانە مەتاللۋرگيا، ا و ك، ج ە ك، مۇنايگاز حيمياسى، حيميا ونەركاسىبى، كولىك جانە لوگيستيكا، سونداي-اق قۇرىلىس ماتەريالدارى.
ينۆەستيسيالاردىڭ ەڭ كوپ كولەمى ادەتتە تاۋ- كەن ءوندىرىسى ونەركاسىبىندە جانە كارەرلەر وندىرىسىندە بايقالادى: 7,3 ميلليارد دوللار نەمەسە بارلىق كولەمنىڭ 60,1 پايىز.
وتكەن جىلدىڭ ۇقساس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا، ينۆەستيسيالار سوماسى 8,1 ءوستى.
اسا تارتىمدى سالالاردىڭ ۇشتىگىنە سونىمەن قاتار وڭدەۋ ونەركاسىبى، بولشەك جانە كوتەرمە ساۋدا كىردى. بۇل سالالار قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا ەداۋىر ىقپالىن تيگىزەدى.
ماسەلەن، بيىلعى قاڭتار- قىركۇيەكتە ايلارىندا ەل ەكونوميكاسىنىڭ ءوسىمى ءبىر جىل بۇرىنعى ءتيىستى كەزەڭگە 4,3 پايىز قۇرادى، نەگىزگى ۇلەستى تاۋ- كەن ءوندىرىسى سالاسى (+3,1 پايىز جىل ىشىندە)، سونداي-اق قايتا وڭدەۋ سالاسى (+3,5 پايىز جىل ىشىندە) جانە ساۋدا (+7,6 پايىز جىل ىشىندە) قۇرادى.
تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيالار بويىنشا سالالاردىڭ توپ-5 ىنە، سونىمەن قاتار كولىك پەن قويمالاۋ (642 ميلليون دوللار، +49,2 پايىز جىل ىشىندە)، قۇرىلىس (463,2 ميلليون دوللار، +45,1 پايىز جىل ىشىندە) كىردى.
پەرسپەكتيۆالى سالالار قاتارىنا اقپاراتتىق- كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالار، تۋريزم جانە قارجى كىردى. بۇل توپ ينۆەستورلار ۇزاقمەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا مۇددەلى بولا الاتىن سالالاردان تۇرادى. اتالمىش سالالاردا وڭ ناتيجەلەر قازىردىڭ وزىندە بايقالىپ وتىر.
ماسەلەن، 2018 -جىلى تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيالاردىڭ جالپى اعىمى اقپارات جانە بايلانىس سالاسىندا 27,8 پايىز، 185 ميلليون دوللارعا دەيىن ارتتى. 2019 -جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيالار اعىمى جىل ىشىندە 14,7 پايىز ارتىپ، 142,5 ميلليون دوللارعا جەتتى. اقپاراتتىق- كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالار سالاسىنداعى جوبالاردى قولداۋ كاسىپورىندارعا جوعارى تەحنولوگيالى الەمدىك ەكونوميكاعا باعدارلانعان جاعدايلاردا باسەكەگە تۇسۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ال قارجى جانە ساقتاندىرۋ قىزمەتىنە تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيالاردىڭ جالپى اعىمى 2018 -جىلى 3 ەسە، 1,3 ميلليارد دوللارعا دەيىن ارتتى.
2027 -جىلعا قاراي شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قاتىسۋىمەن باسىمدىقتى سەكتورلاردا ۇسىنىلعان جوبالار سانى 124-كە جەتۋى ءتيىس، جالپى سوماسى - 5 ميلليارد دوللار. وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ نەگىزگى كاپيتالىنا يۆنەستيتسيالاردىڭ ءوسۋى ءوز كەزەگىندە 2020 -جىلدان 2027 -جىل ارالىعىندا جىلىنا 109,8 پايىز قۇراۋى ءتيىس.
«Doing Business 2020»: قازاقستان الەمنىڭ 190 ەلىنىڭ ىشىندە 25 ورىنعا يە بولدى
ۇلتتىق ينۆەستيسيالىق ستراتەگيا اياسىندا ينۆەستيسيالار تارتۋ بويىنشا قىزمەت قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ باسىمدىقتى سەكتورلارىنا شوعىرلانعان. ولاردىڭ قاتارىنا تاماق ونەركاسىبى، پايدالى قازبالاردى تەرەڭىنەن وڭدەۋ، مەتاللۋرگيا، حيميا جانە مۇناي حيمياسى، ماشينا جاساۋ كىرەدى.
ەكونوميكاعا شەتەلدىك ينۆەستيسيالاردى تارتۋ ماسەلەسى الەمنىڭ كەز كەلگەن ەلىندە وزەكتى ەكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك. شەتەلدىك ينۆەستيسيالار ءۇشىن دامۋشى ەلدەر عانا ەمەس، دامىعان مەملەكەتتەر دە سايىسقا تۇسۋدە. ەلدەر ينۆەستيسيالىق احۋالدى جاقسارتۋ جانە بيزنەس جۇرگىزۋ ءۇشىن اسا باسەكەلى جاعدايلار ۇسىنۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋدا، سالىقتاردى تومەندەتۋدە نەمەسە الىپ تاستاۋدا، كوپتەگەن جەڭىلدىكتەر مەن ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار ۇسىنۋدا ت. ب.
ءوز كەزەگىندە ينۆەستورلار كاپيتالداردىڭ ساقتالۋىنا، زاڭنىڭ ۇستەمدىگىنە، اشىق ءارى قولايلى بيزنەس ورتاعا كەپىلدىك بەرەتىن ەلدەردى تاڭدايدى. ءبىرقاتار ءساتتى ىسكە اسىرىلعان رەفورمالاردىڭ، ينۆەستيسيالار تارتۋ جانە ينۆەستورلارمەن جۇمىس ىستەۋدە جاڭا تاسىلدەردى ەنگىزۋدىڭ ارقاسىندا قازاقستان وسىنداي ەلدەردىڭ قاتارىنان تابىلىپ وتىر.
«Doing Business 2020» دۇنيەجۇزىلىك بانكىنىڭ رەيتينگىندە قازاقستان 190 ەلدىڭ ىشىندە 25-ورىن الدى. ءبىزدىڭ ەلىمىز مينوريتارلىق ينۆەستورلاردىىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ جانە كەلىسىمشارتتاردى ساقتاۋ ءتارىزدى كورسەتكىشتەر بويىنشا الەمدىك وندىققا كىرەدى. جۋىردا جاسالعان رەفورمالار بيزنەستى تىركەۋدى ءبىرشاما جەڭىلدەتتى. مىسالى، قازاقستاندا بيزنەس اشۋ ءۇشىن نەبارى 1 كۇن قاجەت، ال جىلجىمايتىن مۇلىكتى تىركەۋ ءۇشىن 3 كۇن جەتكىلىكتى.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ينۆەستيسيالىق تارتىمدىلىعى ءبىرشاما ارتىپ كەلەدى. ماسەلەن، fDi Intelligence (Financial Times ەنشىلەس ۇيىمى) قازاقستانعا «2018-2019 -جىلدارعا وندىرىستىك قۋاتتىلىقتاردىڭ بولاشاق ورنالاسۋىنا شىعىنداردىڭ تيىمدىلىگى» كورسەتكىشى بويىنشا ءبىرىنشى ورىن بەردى.
2017 -جىلى ەلىمىز حالىقارالىق ينۆەستيسيالار مەن كوپۇلتتى كاسىپورىندار بويىنشا ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق دانە دامۋ ۇيىمىنىڭ دەكلاراتسياسىنا قوسىلعان 48- ەل جانە ە ى د ۇ ينۆەستيسيالار كوميتەتىنىڭ اسسوتسياتسيالانعان مۇشەسى بولدى.
سونىمەن قاتار، قازاقستان ينۆەستيسيالاردى ءوزارا قورعاۋ مەن ماداقتاۋ تۋرالى 47 ەكىجاقتى اجنە 1 كوپجاقتى كەلىسىمدەرگە قول قويدى، ولار ينۆەستورلاردىڭ قۇقىقتارىنا كەپىلدىك بەرەدى.
سونىمەن قاتار، ەلىمىزدە ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى شەتەلدىك ينۆەستورلار كەڭەسى تابىستى جۇمىس ىستەۋدە. سونىمەن قاتار ۇكىمەتتىڭ قولداۋىمەن ينۆەستيسيالىق احۋالدى جاقسارتۋ جونىندەگى كەڭەس پەن ينۆەستيسيالار تارتۋ جونىندەگى كەڭەس جۇرگىزەدى، وندا ەل ۇكىمەتىنىڭ باسشىسى اسقار مامين ومبۋدسمەن بولىپ تابىلادى.
نەلىكتەن ينۆەستورعا ناقتى قازاقستاندى تاڭداۋ ءتيىمدى؟
قازاقستان الەمنىڭ اسا ءىرى ەكى نارىعى - ەۋروپا مەن ازيانىڭ قيىلىسىندا ورنالاسقان. بۇل ەكسپورتتىق الەۋەت جانە ءىرى ازيالىق جانە ەۋروپالىق نارىقتارعا قولجەتىمدىلىك ءتارىزدى بەلگىلى ءبىر ارتىقشىلىقتار بەرەدى. ورنالاسۋىنىڭ ارقاسىندا، قازاقستان ەۋرازيالىق قۇرلىقتىڭ ءدال ورتاسىنداعى زاماناۋي ترانزيتتىك توراپقا اينالدى.
ءبىزدىڭ ەلىمىز 500 ميلليون استام تۇتىنۋشىسى بار ايماقتىق نارىققا ارتىقشىلىقتى قولجەتىمدىلىككە يە، ونىڭ ىشىندە 180 ميلليون استام تۇتىنۋشىسى بار ە ا ە و، ورتالىق ازيا نارىقتارى (50 ميلليون)، باتىس قىتاي (300 ميلليون) جانە كاسپي تەڭىزى ەلدەرى (150 ميلليون) بار.
سونىمەن قوسا، قازاقستان «بەلدەۋ - جول باستاماسىن» ىسكە اسىرۋدا باستى ءرول اتقارادى. جالپى ۇزىندىعى 10000 شاقىرىمنان 3000 شاقىرىمنان استامى قازاقستان اۋماعى ارقىلى وتەدى. بۇل ونى نەگىزگى قۇرلىق جولى ءدالىزىنىڭ ماڭىزدى ۋچاسكەسى ەتەدى جانە تاسىمالداۋ ۋاقىتى مەن قۇنىن ەداۋىر تومەندەتەدى.
ەل تاۋەلسىزدىگىن العاننان بەرى قازاقستانعا 330 ميلليارد دوللاردان استام تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيا تارتىلدى. UNCTAD مالىمەتتەرى بويىنشا 2018 -جىلى ورتالىق ازيا ەلدەرىنە ينۆەستيسيالاردىڭ 60 پايىز دەرلىك قازاقستاننىڭ ۇلەسىنە تيەسىلى.
بۇل رەتتە سوڭعى ون جىلدا ۇلتتىق ەكونوميكاعا 250,2 ميلليارد دوللار نەمەسە بارلىق تاريحي قالىپتاسقان ينۆەستيسيالىق اعىنداردىڭ 80 پايىز جۋىعى ءتۇستى. بۇل فاكتى ينۆەستيسيالىق ساياساتتىڭ تيىمدىلىگىن كورسەتەدى.
تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيالاردىڭ ەڭ كوپ كولەمى تىركەلدى:
2011 -جىلى (26,5 ميلليارد دوللار)
2012 -جىلى (28,9 ميلليارد دوللار)
2018 -جىلى (24,3 ميلليارد دوللار)
2018 -جىلى عالامدىق ينۆەستيسيالىق اعىنداردىڭ قىسقارۋىنا قاراماستان، قازاقستاندا كورسەتكىشتىڭ ءوسۋى بايقالدى.
ماسەلەن، 2018 -جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ق ر-عا تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيالار اعىمى جىل ىشىندە 15,8 پايىز 24,3 ميلليارد دوللارعا دەيىن ارتتى.
ءوسىم ج ءى ءو-گە شاققانداعى تشي ارا قاتىناسىنا ىقپال ەتتى، ول 14,5 پايىز قۇرادى (2017 -جىلى - 12,9 پايىز).
بۇل رەتتە ق ر ۇكىمەتى ج ءى ءو- گە جالپى تشي كولەمىنىڭ ارا قاتىناسىن 2022 -جىلعا قاراي 19 پايىز دەيىن جەتكىزۋدى كوزدەپ وتىر.
2019 -جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ق ر ەكونوميكاسىنا تشي اعىمى 12,1 ميلليارد دوللاردى قۇرادى (بىر جىل بۇرىن - 12,5 ميلليارد دوللار). 2018 -جىلى گەوگرافيالىق بولىنىسىندە تىكەلەي ينۆەستيسيالاردىڭ ەڭ كوپ بولىگى نيدەرلاندى (7,4 ميلليارد دوللار)، ا ق ش (5,3 ميلليارد دوللار)، شۆەيتساريا (2,5 ميلليارد دوللار) ينۆەستورلارىنان كەلىپ تۇسكەن.
انىقتاما: 2018 -جىلى تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيالاردىڭ الەمدىك كولەمى ءۇشىنشى جىل قاتارىنان ازايۋدى جالعاستىردى، ول$1,3 تريلليون دوللارعا دەيىن، 13,4 پايىز ءتۇستى. قۇلدىراۋى نەگىزگىنەن ەلدە 2017 -جىلدىڭ سوڭىندا جۇرگىزىلگەن سالىق رەفورمالارىنان كەيىن شەتەلدە جيناقتالعان ا ق ش-تىڭ كوپۇلتتى كاسىپورىندارىنىڭ پايداسىنىڭ اسا اۋقىمدى كولەمدە كەلۋىمەن تۇسىندىرىلەدى.
دامىعان ەلدەرگە تشي اعىمى 2004 -جىلدان بەرگى ەڭ تومەنگى كورسەتكىشكە جەتتى، ءسويتىپ، 27 پايىز قۇرادى. ەۋروپاعا ينۆەستيسيالار اعىمى ەكى ەسە، 200 ميلليارد دوللاردان كەمگە ازايدى.
بۇل ۋاقىتتا دامۋشى ەلدەرگە ينۆەستيسيالار اعىمى 2 پايىز ارتتى. سونىڭ ناتيجەسىندە دامىعان ەلدەردە تشي ارتۋى مەن قالىپتان تىس ازايۋى جاعدايىندا عالامدىق تشي- دە دامۋشى ەلدەر ۇلەسى رەكوردتى 54 پايىز ۇلعايدى.
2018 -جىلى تشي ەڭ كوپ اعىمى ا ق ش (252 ميلليارد دوللار)، قىتاي (139 ميلليارد دوللار)، گونكونگتا (116 ميلليارد دوللار) بايقالدى. ەلدەردىڭ توپ-5 تىگىنە سونىمەن قاتار سينگاپۋر (78 ميلليارد دوللار) جانە نيدەرلاندى (70 ميلليارد دوللار) كىردى.
2019 -جىلى دا ت ش ي عالامدىق اعىمىنىڭ ازايۋى جالعاسىپ جاتقانىن ايتا كەتۋ كەرەك. ە ى د ۇ دەرەكتەرى بويىنشا، تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيالاردىڭ عالامدىق اعىمدارى 2019 -جىلىدڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا 20 پايىز، 572 ميلليارد دوللارعا دەيىن ازايدى. بيىل 1-جارتىجىلدىقتا ت ش ي عالامدىق اعىمى 5 پايىز، Ⅱ توقساندا - جىل ىشىندە 42 پايىز تومەندەدى.
قازاقستاندا ينۆەستورلار ءۇشىن قولايلى جاعدايلار قالاي جاسالادى؟
2018 -جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنان باستاپ ينۆەستيسيالار تارتۋ فۋنكتسياسى ق ر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە بەرىلدى، ءوز كەزەگىندە ينۆەستيسيالاردى تارتۋ ساياساتى ق ر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنە بەرىلدى. ق ر س ءى م قۇرىلىمىنا ق ر ۇكىمەتىمەن قۇرىلتايلاندىرىلعان جانە ونىڭ اتىنان ءبىرىڭعاي كەلىسسوز جۇرگىزۋشى بولىپ تابىلاتىن، ينۆەستورلارمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ جانە ينۆەستيسيالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋدى باقىلاۋ بويىنشا بارلىق قۇزىرەتتەر بەرىلگەن ينۆەستيسيالار جونىندەگى كوميتەت پەن «KAZAKH INVEST» ۇلتتىق كومپانياسى» ا ق بەرىلدى.
ينۆەستورلارعا «ءبىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا يدەيالاردى ىزدەۋدەن باستاپ جوبانى پايدالانۋعا بەرۋگە دەيىنگى قولداۋ كورسەتۋدىڭ تولىق قىزمەتتەر سپەكترى كورسەتىلەدى. سونداي-اق ينۆەستيسيادان كەيىنگى كەزەڭدە مونيتورينگ جۇرگىزەدى، بۇل ءاربىر ينۆەستورمەن جانە جوبامەن دالمە-ءدال، بارلىق كەزەڭدەردە جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
مۇنداي مەحانيزم وڭىرلەردەن جوبالاردى تىكەلەي شەتەلدىك مەكەمەلەرگە الەۋەتتى ينۆەستورلاردى ىزدەۋ ءۇشىن جانە كەرىسىنشە تاراتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
بۇگىندە ۇكىمەتتىڭ كوماندالىق جۇمىسىنىڭ ارقاسىندا ينۆەستورلار ءۇشىن «جۇمساق ينفراقۇرىلىم» جاسالدى: قازاقستاندىق زاڭناما مەن راسىمدەردى ءتۇسىندىرۋ بويىنشا جۇيەلى جۇمىستار جولعا قويىلدى، شەشىمدەر قابىلداۋ اشىقتىعى قامتاماسىز ەتىلدى، اكىمشىلىك جكۇتەمە تومەندەتىلدى.
كەز كەلگەن كومپانياعا پرەسپەكتيۆالى سالانىڭ، وتكىزۋ نارىقتارىنىڭ بولۋى عانا ەمەس، بيزنەس ءۇشىن قولايلى ورتانىڭ بولۋى دا ماڭىزدى. ال بۇل ينستيتۋتسيونالدىق ورتا، زاڭنامانىڭ تۇراقتىلىعى، ۆيزالىق رەجيم شارتتارى مەن باسقا دا كوپتەگەن قۇراۋىشتار. سوندىقتان ينۆەستيسيالىق ۇسىنىستاردى ازىرلەۋدى، ينۆەستورلاردى قولداۋدى، قولايسىز فاكتورلاردى انىقتاۋ مەن جويۋدى قامتيتىن جاڭا تاسىلدەر ازىرلەنىپ، ەنگىزىلدى.
وتاندىق ينۆەستورلاردى قولداۋ ماسەلەلەرىندە بيزنەستى كەڭەيتۋگە ازىرلىك كەزىندە ستراتەگيالىق ينۆەستورلاردى ىزدەۋ، جاڭا نارىقتارعا شىعۋ، وندىرىستىك- وتكىزۋ بايلانىستارىنىڭ سينەرگياسىن قامتاماسىز ەتۋ ءتارىزدى ماڭىزدى ماسەلەلەر قامتىلادى، سەبەبى، ينۆەستورلارعا جەرگىلىكتى سەرىكتەستەر، ادال جەتكىزۋشىلەر قاجەت.
ەل ەكونوميكاسىنا ينۆەستيسيالار تارتۋ جۇمىستارىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا اقپاراتتىق- مونيتورينگتىك CRM- جۇيەسى ەنگىزىلۋدە، وعان ولاردى ىسكە اسىرۋ بويىنشا بارلىق كەلىسىمدەر، ازىرلەنگەن جول كارتالارى كىرەدى، بارلىق پروتسەسكە قاتىسۋشىلاردىڭ - ورتالىق مەملەكەتتىك جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ مىندەتتەرى بەكىتىلەدى.
KAZAKH INVEST اقپاراتتىق- مونيتورينگتىك جۇيەسىندە بارلىعى 54,3 ميلليارد دوللار سوماسىنا 228 ينۆەستيسيالىق جوبا بار. ونىڭ ىشىندە شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قاتىسۋىمەن 46 ميلليارد دوللارعا جۋىق سوماعا 168 جوبا ىسكە اسىرىلۋدا جانە جوعارى دەرەجەدە پىسىقتالۋدا.
جىل باسىنان بەرى بارلىعى 40 قا جۋىق جاڭا شەتەلدىك ينۆەستور تارتىلدى. ولاردىڭ ىشىنەن كەلەسىلەرىن اتاپ وتۋگە بولادى:
SUEZ (فرانسيا) - كارىز- تازارتۋ جۇيەلەرىن سالۋ جانە ولاردىڭ رەكونسترۋكسياسى؛
Fortescue (اۆستراليا) - گەولوگيالىق بارلاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ جانە ءتۇستى مەتالدار كەن ورىندارىن ازىرلەۋ؛
Demir Export (تۇركيا) - قالايى كەنىن ءوندىرۋ جانە وڭدەۋ بويىنشا «سىرىمبەت» تاۋ-كەن مەتاللۋرگياسى كەشەنىن سالۋ (ينۆەستورلارعا كەن ورنىنا كەشەندى ساراپتاما جۇرگىزىلەدى)؛
Suhail Bahwan Group (ومان) - بازالىق مايلادى ءوندىرۋ زاۋىتىن سالۋ؛
RHI Magnesita (اۆستريا) - وتقا ءتوزىمدى ماتەريالدار شىعاراتىن زاۋىت سالۋ؛
Bitfury (نيدەرلاندى) - بلوكچەين قۇزىرەتى ورتالىعىن سالۋ؛
Shanghai Construction (ق ح ر) - 1000 توسەك-ورىندىق كوپبەيىندى ەمحانا سالۋ؛
«بوبروۆسكي كۆارتسيت» (ر ف) - كرەمني كاربيدىن ءوندىرۋ؛
«ەكو- كۋلتۋرا» (ر ف) - ونەركاسىپتىك جىلىجايلاردى سالۋ.
بۇگىندە KAZAKH INVEST پاپلاينىندا ءتۇرلى ىسكە اسىرىلۋ ساتىلارىندا جالپى سوماسى 3,1 ميلليارد دوللار بولاتىن 27 ا و ك جوباسى بار.
ماشيناجاساۋ جانە قۇرامداس بولىكتەرىن شىعارۋ سالاسى 2,6 ميلليارد دوللارعا 26 جوبانى قامتيدى، مۇناي گاز حيمياسىندا - 21,8 ميلليارد دوللارعا 26 جوبا، ج ە ك - 1,3 ميلليارد دوللارعا 22 جوبا بار. بارلىعى شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قاتىسۋىمەن ىسكە اسىرىلۋدا.
ەلگە ينۆەستيسيا تارتۋ بويىنشا قانداي جۇمىستار اتقارىلۋدا؟
2018-2027 -جىلدارعا ارنالعان KAZAKH INVEST دامىتۋ ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋ اياسىندا ەلگە ينۆەستيسيالار تارتۋ جۇمىسى جۇيەلەندى. كومپانيا الەۋەتتى ينۆەستورلارعا ۇسىنۋ ءۇشىن جاڭا «تاۋاشاق» جوبالاردى ىزدەۋ مەن ىرىكتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى.
وسى جۇمىس ناتيجەسىندە جەرگىلىكتى بيزنەستەن 200-گە جۋىق ينۆەستيسيالىق جوبا جينالدى. KAZAKH INVEST Deloitte-مەن بىرلەسىپ مەتاللۋرگيا، گاز حيمياسى، تاماق ونەركاسىبى، تۋريزم جانە باسقالارى ءتارىزدى سالالاردا 60 «تاۋاشاقتى» جوبالار بويىنشا بيزنەس- جوسپارلار، تيزەرلەر جانە قارجى مودەلدەرىن ازىرلەدى.
مىسالى، «Kereku-Agro» (قوستاناي وبلىسىندا كراحمال وندىرەتىن كەشەن)، «Green Land Alatau» (الماتى وبلىسىندا جىلىجاي كەشەنىن كەڭەيتۋ) ، «قازەكسپورتاستىق» (س ق و- دا سويا داقىلدارىن وڭدەۋ)، «گ ك كوندەنسات» (ب ق و- دا تابيعي گازدان بازالىق مايلار كومپونەنتتەرىن ءوندىرۋ)، «قازازوت» (ماڭعىستاۋ وبلىسىندا مينەرال تىڭايتقىشتاردى ءوندىرۋ)، «قازاق مىس» (جامبىل وبلىسىندا «جايسان» مىس كەن ورنىن ونەركاسىپتىك ءوندىرۋ)، «اقتاۋ قۇيما زاۋىتى» (ماڭعىستاۋ وبلىسىندا سۇرىپتىق يلەم ءوندىرۋ)، «South Oil» جانە «BI Construction» (شىمكەنت ق. جانە تۇركىستان وبلىسىندا ەمحانا مەن كوپسالالى اۋرۋحانا سالۋ) جانە باسقالارى.
مۇنداي ينۆەستيسيالىق جوبالار ءتىزىمىنىڭ بولۋى ينۆەستورلاردىڭ قازاقستاندا قانداي سالالار مەن وڭىرلەرگە ينۆەستيسيا سالۋ كەرەكتىگى تۋرالى سۇراقتارىن تۋدىرمايدى.
ينۆەستيسيالىق الەۋەت پەن ناقتى جوبالاردى ىلگەرىلەتۋدە ءىرى كومپانيالاردىڭ باسشىلىعىن جينايتىن ينۆەستيسيالىق ءىس- شارالاردى وتكىزۋدىڭ ماڭىزى زور. بۇل - ىسكەرلىك بايلانىستار ورناتۋ جانە ينۆەستيسيالىق مۇمكىندىكتەر تۋرالى اقپاراتتاندىرۋ ءۇشىن ءتىيمدى الاڭ، وسىنداي شارالار الاڭدارىندا ينۆەستورلارمەن ەگجەي- تەگجەيلى جۇمىستار جۇرگىزۋ، شەشىمدەر قابىلداۋعا ىقپال ەتەتىن نىسانالى ينۆەستورلار، فاكتورلار الدىن الا زەردەلەنەدى، قازاقستاندىق تاراپتان مۇمكىن بولاتىن سەرىكتەستەرى ىرىكتەلەدى.
2019 -جىلدىڭ 11 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 10 جۇرگىزىلگەن شارا اياسىندا جالپى كولەمى 2 ميلليارد دوللار سوماسىن قۇرايتىن 30 دا اسا ينۆەستيسيالىق جوبانى ىسكە اسىرۋ بويىنشا ۋاعدالاستىقتارعا قول جەتكىزىلدى. جوبالاردا 40 مىڭعا جۋىق جۇمىس ورنى قۇرىلاتىن بولادى.
سونىمەن قوسا، قازىرگى كەزدە قازاقستاندا 13 ارنايى ەكونوميكالىق ايماق پەن 24 يندۋستريالىق ايماق جۇمىس ىستەيدى، ولار ينۆەستورلاردى ءتۇرلى سالىق تۇرلەرى مەن كەدەن سالىقتارىنان بوساتادى.
ا ە ا- لاردا قۇرىلعان ينفراقۇرىلىم قولجەتىمدى، جەر تەلىمى بار. ق ر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ينۆەستيسيالار كوميتەتىمەن ينۆەستيسيالىق كەلىسىمشارت جاساسقان جاعدايدا ينۆەستورلار يمپورتتىق جابدىقتار مەن شيكىزاتتارعا كەدەن سالىقتارىنان بوساتىلۋ، ناقتى گرانتتار، سالىق جەڭىلدىكتەرى ءتارىزدى يۆنەستيتسيالىق ارتىقشىلىقتارعا يە بولا الادى.
سونىمەن قاتار، قازاقستاننىڭ استاناسىندا «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ (ا ح ق و) ىسكە قوسىلۋى زاڭنىڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ينۆەستورلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ بويىنشا ماڭىزدى باستاما بولىپ تابىلادى.
ا ح ق و سوتى مەن International Arbitration Center (ق ر سوت جۇيەسىنەن جەكە جانە تاۋەلسىز) ا ح ق و- دا ازاماتتىق جانە كوممەرتسيالىق داۋلاردى شەشۋ ءۇشىن ەڭ جوعارعى حالىقارالىق ستاندارتتار بويىنشا جۇىمس ىستەيتىن اعىلشىندىق قۇقىق سوت جۇيەسىن بىلدىرەدى.
ورتالىق ازيا، كاۆكازماڭى ەلدەرى، ە ا ە و، تاياۋ شىعىس، باتىس قىتاي، موڭعوليا جانە ەۋروپا كومپانيالارى مەن ينۆەستورلارى ءۇشىن قارجى حابى بولىپ تابىلادى. ا ح ق و قاتىسۋشىلارىنا 50 -جىلعا دەيىن سالىق جەڭىلدىكتەرى، جەڭىلدەتىلگەن ۆاليۋتا، ۆيزا جانە ەڭبەك رەجيمدەرى ۇسىنىلادى. بۇل جۇمىسى اعىلشىندىق قۇقىققا نەگىزدەلگەن وڭىردەگى بىردەن- ءبىر ورتالىق.
ا ح ق و بۇگىندە جاسىل، يسلام جانە يننوۆاتسيالىق قارجى قۇرالدارىن دامىتۋدىڭ ايماقتىق ورتالىعىنا اينالۋى ءۇشىن بارلىق مۇمكىندىكتەرگە يە.
ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ جانە ق ر- دا ينۆەستيسيالىق قىزمەتتى ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا تىكەلەي ينۆەستيسيالار قورى قۇرىلدى، ول تەڭ ينۆەستيسيا سالۋ قاعيداتىمەن ينۆەستورلاردىڭ قاتىسۋىمەن ءىرى ينۆەستيسيالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.