قازاقستان تاۋەلسىز ەل اتانعان 27 جىلداعى 27 جەتىستىك

استانا. قازاقپارات - قازاقستان بيىل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 27 جىلدىعىن اتاپ ءوتىپ جاتىر.

وسى ۋاقىتتى ادامزات تاريحىنىڭ قاس-قاعىم ءساتى عانا دەسەك تە، قازاق ەلى 27 جىلدىڭ ىشىندە ەلدىكتىڭ ەڭسەسىن تىكتەر قارقىندى قادامداردى جاساپ، دەربەستىگىن بەكەمدەي ءتۇستى، كەلەشەگىنە كەمەل جوسپار قۇردى. وسى رەتتە وتكەن مەن بۇگىندى سارالاي كەلە قازاقپارات ءتىلشىسى تاۋەلسىزدىك جىلدارى ىشىندەگى قازاقستاننىڭ باستى 27 جەتىستىكتەرىن ءتىزىپ كوردى.

1. البەتتە، ءۇش ءجۇز جىلعا تارتا سوزىلعان بوداندىقتىڭ قامىتىنان كەيىن ەڭ باستى جەتىستىك رەتىندە - قازاقستاننىڭ 16 جەلتوقساندا تاۋەلسىزدىگىن جاريالاۋىن اتاۋعا بولادى. 16 جەلتوقساننان باستاپ قازاقستان ءۇشىن جاڭا تاريحي كەزەڭ - پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءوز كىتابىندا جازعانداي «تاۋەلسىزدىك ءداۋىرى» باستالدى. تاۋەلسىزدىك جاريالانعاننان كەيىن مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قالاۋشى قۇجاتتار قابىلدانىپ، الەم كارتاسىندا قازاقستان اتتى ەل قايتا جاڭعىردى. جاس مەملەكەت شەكاراسىن بەكەمدەپ، ءوز ارمياسىن قۇردى، دەربەس مەملەكەتتىڭ قاجەتتى باسقارۋ قۇرىلىمىن شەگەلەپ، مەملەكەتتىك سيمۆولدارىن بەكىتتى.

2. 27 جىلدىڭ ىشىندە الەمدىك قاۋىمداستىقتار قازاقستاندى تولەرانتتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋگە، بارلىق ۇلتتاردىڭ كونفەسسياارالىق جانە مادەنيارالىق بايلانىستارىن نىعايتۋعا باعىتتالعان ىشكى ساياسي جۇيەسى بار مەملەكەت رەتىندە مويىندادى. قازاقستاننىڭ ىنتىماعى جاراسقان حالقى زامانعا ساي ءارى باسەكەگە قابىلەتتى زايىرلى مەملەكەتتىڭ ىرگەسىن قالادى.

3. دوستىقتىڭ بەيبىت ءارى كونسترۋكتيۆتى ساياساتىن جۇرگىزىپ، تاتۋ كورشىلىك جانە ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى تاڭداعان قازاقستان حالىقارالىق قاۋىمداستىقتاردىڭ تولىققۇقىقتى مۇشەسى رەتىندە بەكىتىلدى.

4. قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگى جاريالانباي تۇرىپ، قازاق ك س ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءوزىنىڭ جارلىعىمەن سەمەي وبلىسىنداعى الەمدەگى ەڭ ءىرى سىناق پوليگوندارىنىڭ ءبىرىن جاپتى. ارادا كوپ وتپەي، دەربەس مەملەكەت رەتىندە قازاقستان الەمدە قۋاتى جاعىنا ءتورتىنشى يادرولىق قارۋ ارسەنالىنان باس تارتتى.

ەلىمىزدىڭ جاساعان وسى قادامدارى الەمدىك قاۋىمداستىقتاردىڭ، سونىمەن بىرگە جەتەكشى دەرجاۆالاردىڭ سەنىمىن نىعايتا ءتۇستى.

5. قازاقستان جوسپارلى ەكونوميكادان نارىقتىق ەكونوميكاعا قالاي كوشۋ كەرەكتىگىن ءوز جولىمەن كورسەتىپ بەردى. نارىقتىق ەكونوميكانىڭ بارلىق نەگىزگى مەحانيزمدەرىن جولعا قويدى. ەكونوميكاسىنىڭ ارى قاراي دامۋى - جاس مەملەكەتكە ارى قاراي بارلىق سالانى رەفورمالاۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر.

6. قازاقستاندا دەموكراتيانىڭ نەگىزگى قاعيداتتارىنا نەگىزدەلگەن جاڭا ساياسي جۇيە قۇرىلدى، ءتيىستى زاڭناما قالىپتاستى. ءتيىمدى مەملەكەتتىك باسقارۋ اپپاراتى ارى قاراي جەتىلدىرىلۋدە.

7. ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق قاتىناستار سالاسىنداعى تەڭدەستىرىلگەن جانە كورەگەن مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ارقاسىندا قازاقستان قوعامداعى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ ايرىقشا مودەلىن جولعا قويىپ وتىر.

8. بۇل مودەلدىڭ ماڭىزدى بولىگى رەتىندە مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستاماسى بويىنشا قۇرىلعان قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن اتاۋعا بولادى.

9. قازاقستاندا ەكى مودەرنيزاتسيا ءساتتى ءوتتى. ءبىرىنشىسى تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان بەرى باستالىپ، مەملەكەت جوسپارلى ەكونوميكادان نارىقتىق ەكونوميكاعا قاراي كوشىن تۇزەدى.

10. ەكىنشى مودەرنيزاتسيا توقسانىنشى جىلداردىڭ سوڭىندا، 2030 -جىلعا دەيىنگى ستراتەگيانى قابىلداۋ جانە استانانىڭ ەل ورتالىعى رەتىندە بەكىتىلۋىمەن 2010 -جىلدىڭ ورتاسىندا اياقتالدى. قازاقستان تۇراقتى ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ تراەكتورياسىنا ءتۇستى، مەملەكەتتىك ينستيتۋتتاردىڭ جانە ورتا تاپ جۇيەسىن قۇردى، ءوز ازاماتتارىنىڭ ءومىر ساپاسىن ەداۋىر جاقسارتىپ، جاڭا استانانى قۇردى. ءوزىنىڭ تەڭشەلگەن جانە جاۋاپتى دا ساۋاتتى سىرتقى ساياساتى ارقىلى حالىقارالىق بەدەلىن نىعايتتى. ايماقتا كوشباسشىلىق قۇقىعىن دالەلدەدى.

11. 2012 -جىلى مەملەكەت «قازاقستان - 2030» ستراتەگياسىندا بەلگىلەنگەن بارلىق مىندەتتەردى مەرزىمىنەن بۇرىن ورىندادى. قازاقستان الەمدەگى باسەكەگە بارىنشا قابىلەتتى 50 ەلدىڭ جانە دامۋ دەڭگەيى ورتاشا ەلدەردىڭ توبىنا ەندى. سونىمەن بىرگە، الەمنىڭ 30 دامىعان ەلىنىڭ قاتارىنا كىرۋ مىندەتىن العا قويعان «قازاقستان-2050» جاڭا ستراتەگياسى قابىلداندى.

12. 2017 -جىلدىڭ باسىنان باستاپ قازاقستاندا ءۇشىنشى جاڭعىرۋ جۇزەگە اسىرىلۋدا.

ونىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىن پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ 2017 -جىلدىڭ 31 -قاڭتارىنان باستاپ «قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى: جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك» جولداۋىندا بەلگىلەدى. نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اتاپ وتكەندەي، بۇل جاڭعىرۋ قازىرگى جاھاندىق سىناقتارعا قارسى تۇرۋدىڭ جوسپارى ەمەس، بولاشاققا، «ستراتەگيا-2050» ماقساتتارىنا تارتىلعان كوپىر ىسپەتتەس.

ول «بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورما» باعدارلاماسىن جانە «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىنىڭ نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلادى. پرەزيدەنت 30 دامىعان ەلدىڭ قاتارىنا ەنۋ ءۇشىن الەمدىك ورتاشا جانە تۇراقتى پروگرەسس دەڭگەيىنەن جوعارى ەكونوميكانىڭ ءوسۋ قارقىنىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان جاڭعىرتۋدىڭ بەس نەگىزگى باسىمدىعىن اتادى.

ءبىرىنشى باسىمدىق - ەكونوميكانى جەدەلدەتىلگەن تەحنولوگيالىق تۇرعىدا جاڭعىرتۋ. ەكىنشى باسىمدىق بيزنەس ورتاسىن تۇبەگەيلى جاقسارتۋ جانە كەڭەيتۋ بولسا، ءۇشىنشى باسىمدىق - ماكروەكونوميكالىق تۇراقتىلىق. ءتورتىنشى باسىمدىق - ادامي كاپيتالدىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ. بەسىنشى باسىمدىق - ينستيتۋتسيونالدىق وزگەرىستەر، قاۋىپسىزدىك پەن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس.

13. ەكونوميكالىق تابىستىڭ ارقاسىندا حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا جول اشىلدى. 1996 -جىلى قازاقستان حالقىنىڭ 35 پايىزى كەدەيلىكتە ءومىر سۇرگەن ەدى. ءقازىر قازاقستان بۇل كۇردەلى كەزەڭدى ارتتا قالدىرعان ەل.

14. قازاقستان - تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ شەشىمىمەن جۇمىسىن ۇيلەستىرگەن «نيەۆادا- سەمەي» الەۋمەتتىك قوزعالىسىنان باستاپ، يادرولىق قارۋعا قارسى كۇرەس جۇرگىزۋدە الەم ەلدەرىنىڭ كوش باسىندا تۇرعان مەملەكەت. قازاقستاننىڭ باستامالارىنىڭ ارقاسىندا بۇۇ باس اسسامبلەياسى يادرولىق قارۋسىز الەم قۇرۋ تۋرالى جالپى دەكلاراتسيانى قابىلدادى.

15. مەملەكەت باسشىسىنىڭ سالماقتى بەدەلى ارقىلى الەمنىڭ جەتەكشى ەلدەرىنىڭ باسشىلارىنىڭ اراسىندا ابىرويعا يە بولعان قازاقستاندىق ديپلوماتيانىڭ جەتىستىكتەرى ەلىمىزگە بىتىمگەرشىلىككە ۇلكەن ۇلەس قوسۋعا جول اشتى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ بولىمشەلەرى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ بىتىمگەرشىلىك كۇشتەرىنىڭ ءىس- شارالارىنا قاتىسادى.

16. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بىتىمگەرشىلىك جانە انتيادرولىق باعىتتاعى جۇمىسى 2017-جىلدان باستاپ ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى رەتىندە سايلانۋىنا بايلانىستى جاڭاشا سەرپىنگە يە بولدى.

17. قازاقستان ون جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ ءسامميتىن وتكىزۋگە مۇرىندىق بولىپ وتىر. سونىمەن قاتار، سامميت ورتالىق ازيا ايماعىندا جانە بۇرىنعى ك س ر و اۋماعىندا - تۇڭعىش رەت قازاقستان استاناسىندا وتكىزىلدى.

18. استاناداعى ە ق ى ۇ سامميتىنە دايىندىق بارىسىندا جانە فورۋمنىڭ وزىندە قازاقستان ۇيىم جۇمىسىنىڭ فورماتىن وزگەرتەتىن ۇسىنىستار ەنگىزە الدى. 1-2 -جەلتوقساندا وتكەن ە ق ى ۇ سامميتى ۇلكەن ساياسي ماڭىزى بار وقيعاعا اينالىپ، بۇل قازاقستان مەن ونىڭ كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ حالىقارالىق ارەناداعى بەدەلىن ودان ءارى نىعايتا ءتۇستى.

19. نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ باستاماسى بويىنشا پىكىر الماسۋ الاڭى رەتىندە قالىپتاسىپ قالعان الەمدىك جانە ءداستۇرلى ءدىن كوشباسشىلارىنىڭ سەزدەرى - ءدىنارالىق جانە كونفەسسياارالىق ديالوگتى تەك كونسترۋكتيۆتى فورماتتا وتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

20. قازاقستان مەن تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ ايرىقشا جەتىستىگى - جاڭا ورتالىق - استانانىڭ بوي كوتەرۋى. سوڭعى 21 جىلدا قاراپايىم عانا وبلىس ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى - قالالىق ساۋلەت سالاسىنداعى بارلىق حالىقارالىق تالاپتار بويىنشا، سونداي-اق مارتەبەلى قالالارعا قويىلاتىن بارلىق تالاپتارعا ساي استاناعا اينالدى. استانا - ەگەمەندى قازاقستاننىڭ ماقتانىشى. ەلوردا بۇكىل رەسپۋبليكانىڭ دامۋ قارقىنىنا سەرپىن بەرەدى.

21. قازاقستاننىڭ جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى - ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق ينتەگراتسيا سالاسىنداعى باستامالارى، ايماقتىق ەكونوميكالىق جانە ساياسي كوشباسشىلىعى. بۇگىن دە قازاقستان ب ۇ ۇ، ە ق ى ۇ، ي ى ۇ، ش ى ۇ، ت م د، ە ا ە و، ك و، ۇ ق ش ۇ، ە ى د ۇ جانە باسقا دا ۇكىمەتارالىق بىرلەستىكتەردىڭ، جەتەكشى حالىقارالىق ۇيىمدارىنىڭ مۇشەسى. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قازاقستان الەمنىڭ 180 ەلىمەن ديپلوماتيالىق قارىم- قاتىناس ورناتىپ، ە ق ى ۇ، ي ى ۇ، ە ا ە و، ش ى ۇ، ت م د، ۇ ق ش ۇ، ا و س ش ك جانە تۇركى كەڭەسى سەكىلدى بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىمداردا ءتوراعالىق ەتتى.

22. قازاقستاننىڭ وزگە ەلدەرمەن ورناتقان ءوزارا ءتيىمدى قارىم- قاتىناستارىن جەكە ايتا كەتۋگە بولادى. سولتۇستىكتەگى رەسەي فەدەراتسياسى - الەمدەگى جەتەكشى دەرجاۆالاردىڭ ءبىرى، كورشى ەل ءارى بۇرىنعى مەگاپوليس. ق ح ر - كورشىلەس ەل رەتىندە قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق دامۋىن ودان ءارى جەدەلدەتۋگە قابىلەتتى ۇلكەن الەۋەتى بار ساۋدا- ەكونوميكالىق ارىپتەس. امەريكا قۇراما شتاتتارى جانە ەۋروپالىق وداق ەلدەرى - بارلىق عىلىمي- تەحنيكالىق جەتىستىكتەرگە جانە ساۋدا- ەكونوميكالىق سەرىكتەستەرگە يە، زاماناۋي الەمدىك ساياسات پەن ەكونوميكاداعى نەگىزگى ۇدەرىستەردىڭ دامۋىن ايقىندايتىن مەملەكەتتەر. مىنە، وسى مەملەكەتتەردىڭ بارىمەن قازاقستان ءوزارا ءتيىمدى بايلانىستى جولعا قويدى.

23. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ورتالىق ازياعا قۇيىلعان ينۆەستيتسيالاردىڭ 70 پايىزىن قازاقستان وزىنە تارتا ءبىلدى. بۇل رەتتە ەڭ ءىرى ينۆەستورلار - نيدەرلاندى، ا ق ش، شۆەيتساريا، فرانسيا، ۇلى بريتانيا، رەسەي، يتاليا، جاپونيا، بەلگيا جانە كانادا. قازاقستانعا بارلىعى 300 ميلليارد دوللاردان استام ينۆەستيتسيا سالىنعان.

24. 2009 -جىلى باستالعان يندۋستريالىق- يننوۆاتسيالىق دامۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بىرتىندەپ قازاقستاندىق ەكونوميكانىڭ بارلىق قۇرىلىمىن كەزەڭ- كەزەڭمەن وزگەرتىپ كەلەدى. يندۋستريالاندىرۋ جىلدارىندا 1250 جاڭا كاسىپورىن جانە 300 مىڭنان استام جۇمىس ورنى قۇرىلدى. الەمنىڭ 100-دەن استام ەلى قازاقستاندىق ونىمدەردىڭ تۇتىنۋشىلارى. سوڭعى جىلدارى قازاقستاندا بۇرىن وندىرىلمەگەن 500-دەن استام ءونىم تۇرلەرى شىعارىلا باستادى. ونىڭ 50 ىن ەلىمىز ەكسپورتتاۋدا. 2018-2022 -جىلدارعا ارنالعان ۇلتتىق ينۆەستيتسيالىق ستراتەگيا بەكىتىلگەنىن دە ەرەكشە اتاپ ءوتۋ كەرەك.

25. 2017 -جىلعى «بولاشاق ەنەرگياسى» تاقىرىبىنداعى ەكسپو حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەسى استانادا ۇلكەن تابىسقا يە بولدى. كورمەدە جاس ۇرپاققا جاڭا جاسىل تەحنولوگيالار تانىستىرىلىپ، قاۋىپسىز جانە رەسۋرس ۇنەمدەيتىن ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى عىلىم مەن تەحنيكالاردىڭ سوڭعى جەتىستىكتەرى پاش ەتىلدى. كوپتەگەن ينۆەستيتسيالىق كەلىسىمدەر جاساسىپ، كورمەدەن كەيىن بولاشاقتا بەلسەندى تۇردە قولدانىلاتىن قۋاتتى ينفراقۇرىلىم مۇرا بولىپ قالدى.

26. وسى جىلدىڭ شىلدە ايىنان باستاپ مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى ەكسپو كورمە كەشەنىندە ورنالاسقان. حقو اعىلشىن قۇقىعى بويىنشا جۇمىس جۇرگىزەدى. ورتالىق قارجى كاپيتال قاقپاسى، ينۆەستيتسيالىق كاپيتال ورتالىعىنا اينالۋدى كوزدەيدى.

27. قازاقستان سپورت جاعىنان ەڭ مىقتى 30 مەملەكەتتىڭ قاتارىنا كىرەدى. ەلدە بەلسەندى ءومىر سالتى مەن بۇقارالىق سپورتتى ناسيحاتتاۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى جاعداي جاسالعان. مەملەكەت سپورتقا ۇلكەن قولداۋ بىلدىرگەندىكتەن، قازاقستاندىق سپورتشىلار ءىرى حالىقارالىق جارىستاردا بيىك بەلەستەرگە جەتۋدە. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قازاقستاننىڭ سپورتشىلارى وليمپيادا ويىندارى مەن ءتۇرلى دەڭگەيدەگى حالىقارالىق جارىستاردا 70 وليمپيادالىق مەدال مەن 700-گە جۋىق مەدالدى جەڭىپ الدى.

  

اۋدارعان: ايان بەكەن ۇلى