تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى: جامبىل وبلىسى الەۋەتىن ارتتىرىپ كەلەدى - كارىم كوكىرەكبايەۆ - فوتو

تاراز. قازاقپارات - ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىگىندەگى وڭىرلەردىڭ ءبىرى - جامبىل وبلىسى كەزىندە «ۇلكەن حيميا ولكەسى» دەپ اتالاتىن.

قۋاتتى حيميالىق زاۋىتتار قالاداعى نەگىزگى كاسىپورىندار بولىپ، مىڭداعان جامبىلدىقتاردى جۇمىسپەن قامتىدى. قازىر دە جامبىل وبلىسىنداعى فوسفوريت كەنى مەن قايتا وڭدەلگەن فوسفوريت الەمدىك حيميا وندىرىستەرى ءۇشىن، سونداي-اق، شەتەلدىك ينۆەستورلار ءۇشىن وتە تارتىمدى ءونىم بولىپ وتىر.

فوسفوريتتەن باسقا، جامبىل ءوڭىرى التىن مەن ۋرانعا، كومىر مەن گازعا، باريت پەن قورعاسىنعا، اس تۇزىنا باي مەكەن. مويىنقۇمنىڭ شولىندە ءتىپتى مۇناي مەن الماز كەزدەستىرە الاسىز. تيان-شان تاۋىنىڭ ەتەگىندەگى قولايلى گەوگرافيالىق مەكەنى مەن تابيعي وازيستەر، قۇنارلى جەرى مەن جايىلىمى جامبىل وبلىسىن اگرارلىق سالاداعى دا قۋاتتى ايماققا اينالدىرىپ وتىر.

تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا جامبىل وبلىسى تۇتاس قازاقستان سەكىلدى توقسانىنشى جىلداردىڭ قيىندىعىن باستان كەشىرىپ، كاسىپورىندارىن جاپتى، جۇمىسسىزدىققا تاپ بولدى، ايماقتان كوشكەندەر كوبەيىپ، حالىقتىڭ دەنساۋلىعى ناشارلادى. 1995-جىلى ءوڭىردىڭ جالپى ىشكى ءونىمى 1990-جىلدىڭ جالپى ىشكى ءونىمىنىڭ 61,4 پايىزىن قۇرادى. الايدا، بۇكىل قازاقستاندىقتار سياقتى، ەگەمەندىكپەن بىرگە، جامبىل وبلىسىنىڭ دا ەڭسەسى كوتەرىلە باستادى.

قازىر وڭىردە ءىرى يندۋستريالىق جوبالار ىسكە اسىرىلىپ، جاڭادان جۇمىس ورىندارى اشىلىپ جاتىر. ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، مادەنيەت پەن سپورت سالالارىندا جاڭا نىساندار بوي كوتەرۋدە. «باتىس ەۋروپا-باتىس قىتاي» حالىقارالىق اۆتوتراسساسى بۇكىل وبلىس ارقىلى بويلاپ جاتىر. جامبىل وڭىرىنە تيەسىلى جول ۋچاسكەسى 2015-جىلى اياقتالدى.

2003-جىلى وبلىس ورتالىعى - تاراز 2000 جىلدىق مەرەيتويىن اتاپ ءوتتى. 2015-جىلى كەرەي مەن جانىبەك حانداردىڭ ءىزى قالعان كونە قالا قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان سالتاناتتى شارانى وتكىزدى. 90-جىلدارى حالىق سانى كۇرت ازايعان جامبىل وبلىسىندا قازىر 1 ميلليون 114 مىڭ ادام تۇرادى.

وسى رەتتە، «قازاقپارات» حالىقارالىق اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى كارىم كوكىرەكبايەۆپەن اڭگىمەلەسە وتىرىپ، ايماقتىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ باسىمدىقتارى، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردىڭ قالاي شەشىم تاۋىپ جاتقاندىعى تۋرالى سۇراپ-ءبىلدى.

- ەڭ الدىمەن ايتارىم، الەمدەگى قيىن ەكونوميكالىق جاعداي مەن داعدارىسقا قاراماستان، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ «قازاقستان جاڭا جاھاندىق ناقتى احۋالدا: ءوسىم، رەفورمالار، دامۋ» اتتى جولداۋى، «نۇرلى جول» باعدارلاماسى مەن وزگە دە باعدارلامالاردىڭ ارقاسىندا، ءوڭىردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايى وڭ قارقىنمەن دامىپ كەلەدى. جالپى، ەكونوميكالىق ساياساتتىڭ باسىندا ادام، ادامي كاپيتال، ادامنىڭ جاقسى ءومىرى مەن دەنساۋلىعى، ءبىلىمى تۇرادى. حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋعا، ءوڭىردىڭ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارامىز. دەگەنمەن، الەم ەكونوميكاسىنىڭ سالقىنى بىزگە دە ءتيىپ، جىل باسىنان بەرى ءوندىرىس كولەمى 10 پايىزعا ازايىپ كەتتى. ءبىراق، بىلتىر جالپى ايماقتىق ءونىم 1,6 پايىزعا ارتىپ، 1000, 5 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى. جان باسىنا شاققانداعى جالپى ايماقتىق ءونىم 180 مىڭ تەڭگەگە جەتتى. بۇل 2014-جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا، 7,4 پايىزعا ارتىق كورسەتكىش. ورتاشا جالاقى 7,3 پايىزعا ارتىپ، 81,3 مىڭ تەڭگەنى قۇرادى. اگرارلىق سالاداعى ءوندىرىس كولەمى 6,6 پايىزعا ارتتى. سوڭعى جىلدىڭ كىرىسىن ەسەپتەگەندە، وبلىس بيۋدجەتى 202,2 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى. وڭىرىمىزدە تۇرعىن ءۇي، مەكتەپ پەن بالاباقشا قۇرىلىسى قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر، ەلدى مەكەندەرگە گاز تارتىلىپ، جۇمىسسىزدىق پەن كەدەيلىك دەڭگەيى ازايىپ كەلەدى. بۇگىندە ايماقتاعى ەلدى مەكەندەردىڭ 48 پايىزى، ياعني، وبلىس حالقىنىڭ 60 پايىزى كوگىلدىر وتىنمەن قامتىلعان. وبلىستىڭ ءتورت قالاسى 82,8 پايىزعا ورتالىقتاندىرىلعان سۋ جۇيەسىمەن قامتىلىپ، ەلدى مەكەندەردىڭ 65 پايىزىنا سۋ تارتىلعان. وتكەن جىلدىڭ وزىندە قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ كولەمى 94 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى، قۇرىلىسقا تارتىلعان ينۆەستيتسيا 6 پايىزعا ارتىپ، 13,2 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى. ءوڭىردى دامىتۋ باعدارلاماسىنىڭ ارقاسىندا 292 مىڭ شارشى مەتردەن استام باسپانا سالىندى. ايماقتىڭ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋداعى باستى اسپەكت - اۆتوكولىك جولدارى، بۇگىندە وبلىس جولدارىنىڭ 74 پايىزى قاناعاتتانارلىق جانە جاقسى دەڭگەيدە، - دەدى وبلىس اكىمى.

- كارىم ناسبەك ۇلى، ءوزىڭىزدىڭ تۋعان ءوڭىرىڭىز - جامبىل ايماعىن ونەركاسىپتىك ايماققا جاتقىزار ما ەدىڭىز؟ الدە وبلىس اۋىل شارۋاشىلىعىنا بەيىم ايماق پا؟

- مەن ءۇشىن بۇل ەكى سالا وبلىستى وتە ۇيلەسىمدى تۇردە دامىتىپ وتىر. سوڭعى بىرنەشە جىلدىڭ كورسەتكىشىن الاتىن بولساق، ايماقتىق جالپى ءونىمىنىڭ كولەمى ونەركاسىپ پەن اۋىل شارۋاشىلىعى سالالارىنىڭ ەسەبىنەن كوبەيىپ وتىرعان. ايماقتىڭ جالپى ونىمىندەگى 23 پايىز ونەركاسىپ سالاسىنا تيەسىلى بولسا، 21 پايىزى اگرارلىق سالانىڭ ۇلەسى. حيميا ونەركاسىبى، تاۋ-كەن بايىتۋ جانە وڭدەۋشى ونەركاسىپ - ءبىزدىڭ ونەركاسىپتىڭ ءداستۇرلى سالالارى. وڭىردەگى ءىرى كاسىپورىن - «قازفوسفات»، «جامبىل حيميا» كاسىپورنىنا قاراستى مەكەمە. سوڭعى جىلدارى فوسفورعا دەگەن سۇرانىس ازايىپ كەتتى، سوندىقتان دا ءبىز ءوندىرىستى قىسقارتتىق. ءبىراق، بۇل داعدارىس ماڭگىلىك ەمەس شىعار، سوندىقتان، جاعداي جاقسارادى دەپ ۇمىتتەنەمىز. اگرارلى ءوڭىر بولعاندىقتان، جامبىل وبلىسى سۋ تاپشىلىعىن قاتتى سەزىنەدى. سۋارۋعا قاجەت سۋدىڭ 80 پايىزىن قىرعىزستاننىڭ سۋ تامىرلارى ارقىلى الامىز. سونداي-اق، كورشىلەس ەلدەردەن ەلەكتر قۋاتىن دا تۇتىنامىز. دەگەنمەن، جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ ارقاسىندا بۇل ماسەلەنى شەشىپ جاتىرمىز.

- جاڭارتىلعان ەنەرگيا كوزدەرىن ەنگىزۋ سالاسىندا جامبىل وبلىسى كوش باستاپ تۇرعانى بەلگىلى. وسى باعىتتان تايماۋ ءۇشىن قانداي شارالاردى قولعا الىپ وتىرسىزدار؟

- تاۋەلسىزدىك جىلدارى ىشىندە وبلىسىمىز جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى سالاسىندا 8 نىساندى پايدالانۋعا بەردى. ولاردىڭ جالپى قۋاتى 78 مۆت. وتكەن جىلى شەتەلدىك كاپيتال تارتا وتىرىپ، جۋالى اۋدانىندا قۋاتى 50 مۆت- تى قۇرايتىن «بۋرنوە سولار-1» اتتى ورتا ازياداعى ءىرى كۇن ەلەكتر ستانتسياسىن سالدىق. ەندى جالپى قۋاتى 830 مۆت- تى قۇرايتىن تاعى 15 جوبانى ىسكە قوسپاقپىز. بۇل ءبىزدىڭ وبلىس تاراپىنان استانادا وتەتىن ەكسپو-2017 كورمەسىنىڭ قارساڭىندا «جاسىل ەكونوميكانى» دامىتۋعا قوسقان ۇلەسىمىز بولادى.

- مەملەكەت باسشىسىنىڭ مىندەتتەرى، ياعني، جىل سايىن جالپى ىشكى ءونىمنىڭ، ينۆەستيتسيا مەن ەكسپورتتاعى شيكىزات ەمەس ءونىمنىڭ كولەمىن ارتتىرۋ بويىنشا جامبىل وبلىسى قانداي جۇمىس اتقارىپ جاتىر؟ جامبىل وبلىسى 2016-2019-جىلدارعا ارنالعان ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ ەكىنشى بەس جىلدىعىنا قانداي قۋاتتى ينۆەستيتسيالىق جوبالارىن قوسا الادى؟

- جامبىل وبلىسىنىڭ قۋاتتى سالاسى - حيميا ونەركاسىبى بولىپ قالا بەرەدى. ەڭ ءىرى كاسىپورىن - «قازفوسفات» ج ش س رەسپۋبليكاداعى ونەركاسىپتىك ءونىمنىڭ 27 پايىزىن، حيميا ونىمدەرىنىڭ 40 پايىزىن وندىرەدى. «نۇرلى جول» باعلارلاماسىنىڭ اياسىندا كاسىپورىن قۇنى 7 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن فوسفور قىشقىلىن وندىرەتىن ءىرى ينۆەستيتسيالىق جوبانى جۇزەگە اسىرۋدا. ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ ءتورت جىلىندا وڭىردە ىسكە قوسىلعان كاسىپورىندار 143,1 ميلليارد تەڭگەنىڭ ءونىمىن شىعارىپ، ءوندىرىستىڭ جالپى كولەمىندەگى ۇلەسىن 15,8 پايىزعا جەتكىزدى. 5 مىڭعا جۋىق جاڭا جۇمىس ورنىن قۇردى.

ۇدەمەلى يندۋستريالىق يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ ەكىنشى بەس جىلدىعىندا جالپى كولەمى 551 ميلليارد تەڭگە بولاتىن 27 جوبانى جوسپارلاپ قويدىق. شامامەن 5,5 مىڭ جۇمىس ورنى قۇرىلادى. ءدال بيىل جالپى كولەمى 30 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن التى جوبانى جۇزەگە اسىرامىز. قازىردىڭ وزىندە 435 جۇمىس ورنى اشىلدى. جامبىل وبلىسى الىس-جاقىن شەت ەلدەردەن ينۆەستيتسيا تارتادى، ينۆەستور تارتۋ جونىندە ايماقتىق كەڭەس قۇردى. شەتەلدىك ينۆەستورلارمەن ارادا 17 جوبا بويىنشا كەلىسىمگە قول قويدىق. ەنەرگەتيكا، حيميا، اگروونەركاسىپتىك كەشەن، قۇرىلىس يندۋسترياسى سالالارىندا جۇزەگە اساتىن وسى 17 جوبانىڭ جالپى قۇنى 3,2 ميلليارد دوللاردى قۇرايدى. 2015-جىلى نەگىزگى كاپيتالعا 82,6 ميلليارد تەڭگە سىرتقى ينۆەستيتسيا تارتىلعان. بۇگىندە وبلىسىمىزدا قىتاي، رەسەي، نيدەرلاندى، فرانسيا، چەحيا، يتاليا، يران، گەرمانيا، تۇركيا، جاپونيا، بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى، مالايزيا ەلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن ينۆەستيتسيالىق جوبالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر.

وسى جىلى سونداي-اق، قۇنى 17 ميلليون ش. ب. قۇرايتىن ەكى نىساندى پايدالانۋعا بەرمەكپىز. اتاپ ايتساق، قۇنى 13,8 ميلليون ش. ب. قۇرايتىن ەت وڭدەۋشى كەشەن - «وڭتۇستىك حالال تاعامدارى» ج ش س- نىڭ «ADEASDevelopment»   (ب ا ءا) جوباسى مەن «ADEASDevelopment»   (جاپونيا) جوباسى ىسكە قوسىلدى. سونىمەن قاتار، شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قاتىسۋىمەن قورداي اۋدانىندا قۇنى 2,3 ميلليارد ش. ب. قۇرايتىن تاۋ-كەن-بايىتۋ كومبيناتىنىڭ قۇرىلىسى جونىندە ءتورتجاقتى مەموراندۋمعا قول قويدىق. قىتاي ينۆەستورلارىمەن بىرگە جالپى قۇنى 4,2 ميلليارد ش. ب. قۇرايتىن 14 جوبانى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلىپ جاتىر. ءبىزدىڭ وبلىس پەن بەلارۋستىڭ گرودنەن وبلىسى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم بويىنشا شۋ لوكوموتيۆ جوندەۋ زاۋىتىنىڭ بازاسىندا بەلارۋستىك «ليداگروپرومماش» كومپانياسىنىڭ كومبايندارى شىعارىلادى.

- مينەرالدى تىڭايتقىشتار شىعاراتىن «ەۆرو حيم تىڭايقىش» ج ش س جوباسىنىڭ قاي ساتىسى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر؟ بۇل جوبا شەتەلدىك ينۆەستور قاتىسقان ايماقتاعى ەڭ ءىرى جوبا عوي؟

 - بۇل پەرسپەكتيۆالى جوبانى قاراتاۋ-جاڭاتاس فوسفور باسسەينىن يگەرە وتىرىپ، ءىرى حالىقارالىق «ەۆروحيم» كومپانياسى 2010-جىلدىڭ باسىنان بەرى سارىسۋ اۋدانىندا تاۋ- كەن بايىتۋ كەشەنىن سالۋ جونىندەگى ينۆەستيتسيالىق جوبانى جۇزەگە اسىرۋدا. 2015-جىلى كومپانيا كەن وشاعىنىڭ قۇرىلىسىن اياقتاپ، ءبىرىنشى ساتىلى كەن وڭدەۋ ءوندىرىسىن قۇردى. وسىلايشا، فوسفوريت ۇنتاعىن شىعارا باستادى. 2015-جىلى 319,8 مىڭ توننا فوسفور ءونىمى وندىرىلسە، بيىل ونىڭ كولەمىن 640 مىڭ تونناعا جەتكىزۋ كوزدەلىپ وتىر.

جوبا شامامەن 2,4 ميلليارد ش. ب. باعالانىپ وتىر. جوبانىڭ سوڭعى ساتىلارىن اياقتاۋ قالدى، ياعني، جاڭاتاس قالاسىنداعى مينەرالدى شيكىزات شىعاراتىن كەشەننىڭ قۇرىلىسى مەن جىلىنا 1 ميلليون توننا مينەرالدى تىڭايتقىش شىعاراتىن كەشەننىڭ قۇرىلىسى قالدى. 2 مىڭنان اسا جاڭا جۇمىس ورنى اشىلادى. ءبىر جاعىنان، ءوڭىردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان جوبانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن كومپانيا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارمەن، قازاقستاننىڭ ۇكىمەتىمەن تىعىز ىنتىماقتاستىق ورناتقان. جاڭاتاس جانە قاراتاۋ قالالارىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋعا جانە كوممۋنالدىق ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا 18 ميلليون ش. ب. قارجى اۋدارىلعان. 2015-جىلى «ەۆروحيم» ج ش س كومپانيانى الماتىدان جاڭاتاس قالاسىنا قايتا تىركەدى، وسىلايشا، اۋداننىڭ بيۋدجەتىنە سالىق تولەپ وتىر.

- ال، «تارازدىڭ حيميالىق پاركى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىن قۇرۋدان نە كۇتۋگە بولادى؟

- پرەزيدەنتتىڭ جارلىعى بويىنشا شۋ اۋدانىندا قۇرىلىپ جاتقان بۇل جوبانى جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى تەك ءبىزدىڭ ءوڭىردى ەمەس، قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىن دامىتۋعا جاڭا سەرپىن بەرەمىز. «تارازدىڭ حيميالىق پاركى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعى شەتەلدىك ينۆەستورلار ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساپ وتىر. جوبا «سامۇرىق-قازىنا» قورىنىڭ قاتىسۋىمەن قۇرىلۋدا.

جوباعا سالىنعان ينۆەستيتسيا 128 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى، بۇگىندە ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم جۇرگىزىلىپ جاتىر. ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتا جىلىنا 2 ميلليون توننا ءونىم شىعارۋعا قۋاتتى 16 جوعارى تەحنولوگيالى حيميالىق زاۋىت اشىلادى. بۇل زاۋىتتار 25 ءتۇرلى ءونىم شىعارادى. وسى ءوندىرىس وشاقتارىنىڭ اينالاسىندا يندۋستريالىق ايماقتار پايدا بولىپ، وندا قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا 100 شاعىن جانە ورتا بيزنەس سۋبەكتىسى قۇرىلادى. وسىلايشا، تاعى ەكى مىڭنان اسا جۇمىس ورنى اشىلماق. قازىردىڭ وزىندە ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتا ءوندىرىس اشسام دەگەن 5 تاراپ تىركەلدى، ولار جەتى ءوندىرىستى ىسكە قوسپاق، ينۆەستيتسيانىڭ جالپى كولەمى 256,7 ميلليارد تەڭگەنى قۇراپ وتىر.

- جامبىل وبلىسى كەز كەلگەن اۋىل شارۋاشىلىعى ءونىمىن شىعارا الادى. بۇل بارىمىزگە ايان مالىمەت. دەسەك تە، قيىندىقتار دا جوق ەمەس. مىسالى، كارتوپتى ءبىز قىرعىزستاننان اكەلەمىز. وبلىس تۇرعىندارى قاشان قىتايدىڭ جەمىس-جيدەگىن ەمەس، ءوزىمىزدىڭ جىلىجايلاردا وسكەن كوكونىستەردى ساتىپ الا الادى؟

- ءيا، جامبىل وبلىسى نەگىزگى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن جەتكىلىكتى مولشەردە وسىرە الادى، ءوسىرىپ تە ءجۇر. دەگەنمەن، ءبىزدىڭ وبلىسقا كورشىلەس ايماقتاردىڭ زور سۇرانىسىنا بايلانىستى، كۇز مەزگىلىندە كوكونىس پەن جەمىس-جيدەك باسقا وبلىستارعا كوپتەپ تاسىمالدانا باستايدى. وسىلايشا، ماۋسىمارالىق كەزەڭدە ءوز تاۋارىمىز وزىمىزگە جەتپەي قالادى. سوندىقتان دا، وبلىس قىرعىزستان مەن وزبەكستاننان ءونىم تاسىيدى.

ءبىزدىڭ ءوندىرىسىمىز وبلىستىڭ سۇرانىسىن، اتاپ ايتساق، كارتوپ ونىمىنە دەگەن سۇرانىستى 2,4 ەسە، ءسابىزدىڭ سۇرانىسىن 5 ەسە، سارىمساق سۇرانىسىن 12 ەسە، قىرىققاباتتىڭ سۇرانىسىن 1,3 ەسە، قىزىلشا سۇرانىسىن 4,8 ەسە ارتىق قاناعاتتاندىرا الادى. ەت ءونىمى وبلىس بويىنشا جەتكىلىكتى مولشەردە وڭدەلەدى، ءتىپتى وبلىس پەن وزگە ايماقتاردى ەتپەن قامتي الادى. جامبىل وبلىسى بۇگىندە ەت يمپورتىنا مۇقتاج ەمەس، ايماق سيىر ەتىمەن 150 پايىزعا، قوي ەتىمەن 170 پايىزعا قامتىلعان.

- مەملەكەت باسشىسى ХХІ عاسىردا قازاقستاندى دامىتۋدىڭ باستى قۇرالى بولادى دەپ، شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ ءۇشىن بارىنشا قولايلى جاعداي جاساۋدى تاپسىردى. جامبىل وبلىسىندا شاعىن بيزنەس قالاي دامۋدا؟

- پرەزيدەنت ءوز جولداۋىندا اتاپ وتكەندەي، دامىعان ەلدەردىڭ ەكونوميكاسىنداعى شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ۇلەسى ۇلتتىق ونىمدەردىڭ كولەمىنىڭ جارتىسىن قۇرايدى ەكەن. سوڭعى ءتورت جىلدا وسى سالاداعى ءونىمنىڭ كولەمى 1,6 ەسەگە كوبەيگەنىنىڭ ءوزى ۇلكەن جەتىستىك دەسەم بولادى. بۇگىندە وبلىسىمىز شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ ءۇشىن بارلىق جاعداي جاساعان. وڭىردە جۇمىس ىستەپ تۇرعان 67378 بيزنەستىڭ 99,4 پايىزى شاعىن كاسىپكەرلىككە تيەسىلى.

وسى شاعىن كاسىپكەرلەردىڭ 60 پايىزى اۋىل شارۋاشىلىعى مەن ساۋدا سالاسىندا جۇمىس ىستەيدى. جىل سايىن ايماقتا تىركەلىپ، جۇمىسىن باستايتىن شاعىن بيزنەس يەلەرى دە كوبەيىپ كەلەدى. «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2020» باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلا باستاعان كەزدەن بەرى كاسىپكەرلەردىڭ 55 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن 574 جوباسى قولداۋ تاپتى. وسىلايشا، 10 مىڭ جۇمىس ورنى ساقتالىپ، ونىڭ ۇستىنە، 2 مىڭ تۇراقتى جۇمىس ورنى قۇرىلدى.

قازىر جامبىل وبلىسىنىڭ باستى ماقساتى - جۇمىس ورىندارىن ساقتاپ قالۋ جانە ينفلياتسيانىڭ ارتۋىنا جول بەرمەۋ. بيۋدجەتتە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ شىعىنىن 9 ميلليارد تەڭگەگە قىسقارتتىق. ۇنەمدەلگەن بۇل قاراجات الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايدى جاقسارتۋعا جۇمسالادى. قازىر جاڭا مۇمكىندىكتەر تۋىپ وتىر، سول مۇمكىندىكتەردى پايدالانىپ قالۋ كەرەك. قالاساق تا، قالاماساق تا، دوللاردىڭ جاڭا كۋرسى قىمبات يمپورتتان باس تارتتىرادى، ياعني، ءوز وندىرىستەرىمىزدى قۇرۋىمىز كەرەك. پرەزيدەنت تاپسىرماسىنا وراي، حالىق الدىنداعى الەۋمەتتىك مىندەتتەمەلەرىمىزدىڭ بارلىعىن ورىنداۋ كەرەك.

- 2015-جىلى جامبىل ءوڭىرى قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان مەرەكەنى اتاپ ءوتتى. تۋريستەر دە كەلىپ، كەتتى. جالپى، ءبىزدىڭ ايماققا كەلەتىن تۋريستەردى قانداي قىزىق كۇتىپ تۇر؟ ەۋروپادان كەلەتىن تۋريستەردىڭ ەتى ۇيرەنگەن ينفراقۇرىلىم جاسالا ما؟

- قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان مەرەيتوي - ءبىزدىڭ ءوڭىر ءۇشىن ەمەس، تۇتاس قازاقستان ءۇشىن ماڭىزدى داتا بولدى. دەسەك تە، 550 جىل بۇرىن كەرەي مەن جانىبەك ءدال ءبىزدىڭ وڭىردەگى شۋ وزەنىنىڭ بويىندا قازاق مەملەكەتتىلىگىنىڭ نەگىزىن قالادى ەمەس پە؟! سوندىقتان، بۇل مەرەيتوي ءبىزدىڭ ءوڭىردىڭ مادەني ومىرىندەگى ماڭىزدى مەرەكە بولدى. ءبىز مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ باستاعان قۇرمەتتى قوناقتاردى قارسى الدىق. وسى مەرەيتويدىڭ اياسىندا كونە تاراز قالاسىنا دا جاڭا ءسان كىرىپ، جەكەلەگەن نىسانداردى جوندەۋدەن وتكىزدىك. قالانىڭ ارحيتەكتۋرالىق كەلبەتى وزگەرىپ شىعا كەلدى. «كونە تاراز» اتتى جاڭا مادەني-تاريحي نىسان پايدا بولدى. قالانىڭ باتىس كىرە بەرىسىندە «قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى» دەگەن ادەمى جازبا بوي كوتەردى.

ال، ءبىزدىڭ وبلىسىمىزعا كەلەتىن تۋريستەر «ايشا ءبيبى»، «قاراحان»، «تەكتۇرماس» تاريحي كەشەندەرىن، وبلىسىمىزدىڭ تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيىن كورە الادى. جالپى، وبلىستاعى تۋريزمدى دامىتۋدىڭ الەۋەتى زور، ءتىپتى، كاسىپكەرلىكتى دامىتۋدىڭ باسىم ءبىر باعىتى دەسەك بولادى. وبلىسىمىز «ۇلى جىبەك جولىنىڭ تاريحي ورتالىعىن جانداندىرۋ» اتتى مەملەكەتتىك باعدارلاماعا قوسىلعان. ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىندا بىرەگەي تاريحي مۇرالار بار، ونىڭ بەسەۋى يۋنەسكو-نىڭ دۇنيەجۇزىلىك مادەني مۇراسىنا قوسىلعان.

«كونە تاراز» اتتى ارحەولوگيالىق پارك پەن اسپان استىنداعى مۋزەيدى ەكسپو-2017 كورمەسىنىڭ باعدارلاماسىنا ەنگىزۋ جوسپاردا بار. وسىلايشا، وبلىسىمىزعا كوبىرەك تۋريست تارتىپ، ايماقتاعى تۋريزم مەن كاسىپكەرلىكتىڭ دامۋىنا جاڭا سەرپىن بەرگىمىز كەلەدى. تۋريستەردى تارتۋ ءۇشىن وتە جاقسى ينفراقۇرىلىم كەرەكتىگى راس. بۇگىنگى تاڭدا «اۋليە- اتا» حالىقارالىق اۋەجايى تولىق مودەرنيزاتسيادان ءوتتى. ماگيسترلى تەمىرجول جەلىلەرىن دامىتتىق، «باتىس ەۋروپا-باتىس قىتاي» اۆتوجولىنىڭ وبلىستاعى 495 شاقىرىمدىق ۋچاسكەسى تولىق اياقتالدى. 2017-جىلعا دەيىن وسى جول بويىنشا حالىقارالىق كلاستا جول بويىندا قىزمەت كورسەتەتىن 8 جاڭا كەشەن اشىلادى.

قازاقستاننىڭ بىردە ءبىر ءوڭىرى قاسيەتتى جامبىل ءوڭىرى سياقتى تاريحي، ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرگە، بىرەگەي تابيعي زونالارعا باي ەمەس شىعار. جامبىل ايماعىندا ەڭ كونە مەشىت پەن ەڭ كونە مەدرەسە تابىلدى. تاريحشى- ارحەولوگتاردىڭ پىكىرىنشە، تاراز - قازاقستاننىڭ ەڭ كونە قالاسى.

ءبىز وتكەن تاريحىمىزدى باعالايمىز، بولاشاعىمىزدى جوسپارلاي وتىرىپ، العا باسىپ كەلەمىز. ءوڭىردىڭ ءار جەتىستىگىنە ءاربىر جامبىلدىقتىڭ قوسقان ۇلەسى بار. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز - ەكونوميكانى دامىتۋ، ۇلتارالىق كەلىسىمدى نىعايتىپ، جامبىلدىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاسىن ۇلعايتۋ. كۇش بىرىكتىرسەك، الىنبايتىن قامال قالمايدى»، - دەدى ءوز سۇحباتىندا ك. كوكىرەكبايەۆ.

 

 

 

 

 

 

اۆتور: قانات مامەتقازى ۇلى