بۇگىن 21 -شىلدە - «الاش» پارتياسى قۇرىلعان كۇن
وسىدان 101 جىل بۇرىن - 1917 -جىلى ورىنبور قالاسىندا I جالپى قازاق سەزى ءوتىپ، وندا تورعاي، ورال، سەمەي، اقمولا، فەرعانا، جەتىسۋ، سىرداريا وبلىستارى مەن بوكەي ورداسىنان كەلگەن قازاق ينتەلليگەنسياسىنىڭ وكىلدەرى باس قوسقان بولاتىن. سول جيىندا ازاتتىقتىڭ جارشىسى بولعان «الاش» پارتياسىن قۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعان.
تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى مامبەت قويگەلدىنىڭ ايتۋىنشا، رايىمجان مارسەكوۆ، باقىتجان قاراتايەۆ، جاھانشا سەيدالين قاتارلى ۇلت جاناشىلارلارى بۇدان بۇرىن 1913 -جىلى جالپىقازاق سەزىن شاقىرىپ، ۇلتتىق پارتيا قۇرۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەن. ءبىراق، بۇعان ءاليحان بوكەيحان مەن احمەت بايتۇرسىن ۇلى توقتاۋ ايتقان. الاشتىڭ قوس ارىسى جالپىقازاق سەزىن سول ۋاقىتتا شاقىرۋ قاتەلىك بولاتىنىن، پاتشا ۇكىمەتى قازاق زيالىلارىن قۋادالاۋدى باستايتىنىن جاقسى تۇسىنگەن.
پاتشا وكىمەتى قۇلاپ، ەل ءىشى ەكىگە جارىلعان ۋاقىتتا الاشورداشىلار ۋاقىتتى تەككە وتكىزبەۋدى ماقسات تۇتتى. وسىلايشا، 1917 -جىلى شىلدە- تامىز ايلارىنىڭ ءولىاراسىندا جالپى قازاقتىق 1- قۇرىلتاي شاقىرىلىپ، «الاش» پارتياسى تاريح ساحناسىنا شىقتى.
«الاش» پارتياسىنىڭ ۇلتتىق ۇستانىمى بەس ءتۇرلى تۇجىرىمعا نەگىزدەلدى. تۇرسىن جۇرتباي سەزدە كوتەرىلگەن قازاق ماسەلەلەرىن جىپكە تىزگەندەي بىلايشا باياندايدى:
ءبىرىنشى ۇستانىم: جەر، جەر جانە جەر. جەرسىز وتان جوق. ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ ۇيعارىمى بويىنشا: «قازاقتىڭ بايىرعى جەرىن قاشان قازاقتار ءوز بەتىنشە عىلىم مەن تەحنيكاعا سۇيەنىپ تولىق يگەرمەيىنشە، جەر جەكە مەنشىككە دە، قونىستانۋشىلارعا دا بەرىلمەيدى!
ەكىنشى ۇستانىم: جەردىڭ استىنداعى، ۇستىندەگى، اسپانىنداعى بارلىق يگىلىك قازاق مەملەكەتىنە قىزمەت ەتۋى كەرەك!
ءۇشىنشى ۇستانىم: ءا. بوكەيحانوۆتىڭ جوباسى بويىنشا، «قازاقتىڭ جەرىندە وندىرىلگەن «ءبىر ۋىس ءجۇن سول مەملەكەتتىڭ ازاماتتارىنىڭ ۇستىنە توقىما بولىپ كيىلۋى» كەرەك، ياعني، تولىقتاي ەكونوميكالىق تاۋەلسىزدىك پەن بىرلىككە قول جەتكىزۋگە ۇمتىلۋى ءتيىس!
ءتورتىنشى نىسانا: قازاق مەملەكەتىندە مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىڭ ءتىل، ءدىن، ءدىل ۇستەمدىگى بولۋى كەرەك، ياعني، ح. دوسمۇحامەدوۆتىڭ پايىمداۋىنا جۇگىنسەك، «ۇلتتىق مادەنيەت ۇستەمدىگى ساقتالۋى» ءتيىس!
بەسىنشى، تۇپكى ماقسات: تاۋەلسىز عىلىمعا، ۇلتتىق سالت، داستۇرگە نەگىزدەلگەن زاڭعا سۇيەنە وتىرىپ، جاپونيانىڭ ۇلگىسىندەگى ۇلتتىق- دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرۋ ەدى.
«الاش» پارتياسىن تاريح ساحناسىنا شىعارعان تۇڭعىش جالپىقازاق سەزىن قازاق زيالىلارىنىڭ مەملەكەت بولۋ جولىندا جاساعان ماڭىزدى قادامى دەپ ايتۋعا بولادى.