ارحەولوگتار قازاق جەرىنەن 2,5 مىڭ جىل بۇرىنعى ادامداردىڭ سۇيەكتەرىن تاپتى
ارحەولوگتار ءبىر ايدان بەرى قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتقان قورىم «بەسوبا» دەپ اتالادى. مۇندا ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىنگى 5-6 -عاسىردا، ياعني، سارمات داۋىرىندە ءومىر سۇرگەن ادامداردىڭ سۇيەگى تابىلعان. تۇرمىستىق زاتتار مەن اشەكەي بۇيىمدارعا قاراپ، اۋقاتتى جانداردىڭ جەرلەنگەنىن بىلۋگە بولادى. ارحەولوگتارعا ستۋدەنتتەر دە كومەك بەرىپ ءجۇر. بولاشاق تاريحشى ماماندار وسى جەردە تاجىربيە جيناقتاۋدا.
«ءبىزدىڭ ەكسپەديتسيا 3 قورعاندى قازدى. 1-كۋرس ستۋدەنتتەرى ءبىر اپتا پراكتيكادان ءوتىپ كەتتى. ەندى 3-4 كۇندىك جۇمىس قالدى. بۇيىرتسا، قازىپ بىتىرەمىز. ابزەلدەر، ادام سۇيەگى تابىلدى. وتكەندى بىلمەي، بولاشاقتى بولجاي المايسىڭ دەيدى. وتكەنىمىز سارماتتارمەن تىعىز بايلانىستى»، - دەيدى ق. جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى ايمان تاۋمەن.
بەسوبادا ەڭ العاشقى زەرتتەۋ جۇمىستارى 1980 -جىلدارى باستالعان ەكەن. بارلىق قورىم زەرتتەلىپ بىتپەسە دە، جۇمىستار توقتاپ قالعان. كەيىن بۇل جەر جەكەنىڭ مەنشىگىنە ءوتىپ، شارۋا قوجالىعى ەگىن سالا باستاپتى. كونە قورىمداردىڭ جويىلىپ كەتۋ قاۋىپى تۋعان سوڭ، ارحەولوگتار كاسىپكەرمەن كەلىسىمگە كەلىپ، قازبا جۇمىستارىنا رۇقسات الادى. باستى پروبلەما - جەردى جالعا العانداردىڭ كوبى قورىمنىڭ بارىن بىلمەيدى.
«جويىلىپ بارا جاتقان قورعاندار وتە كوپ. اسىرەسە، مارتوك اۋدانى، سوسىن قارعالى اۋدانىندا وتە كوپ. جەردىڭ يەسىمەن «تاريحي مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ» زاڭى بويىنشا قورعاۋ مىندەتتەيتىن قۇجات تولتىرىپ جاتىرمىز. كۇزگە قاراي وسى ايماققا 30 قورعاۋ تاقتايشاسىن 24 قورىمعا ورناتامىز»، - دەپ اتاپ ءوتتى تاريحي- مادەني مۇرالاردى قورعاۋ جونىندەگى ينسپەكتسيانىڭ باسشىسى اسلان مامەدوۆ.
ارحەولوگتار «تاريحي جادىگەرلەر جويىلىپ كەتەدى» دەپ الاڭداپ وتىر. سەبەبى جەكەنىڭ مەنشىگىنە وتكەن جەر تەلىمدەرىندە قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزۋ قيىن. قازىر ماماندار شارۋا قوجالىقتارىمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ جاتىر. جالپى وبلىس بويىنشا، 700-گە جۋىق قورعاۋعا جاتاتىن ەسكەرتكىش بار.