قازاقپارات كۇنتىزبەسى: 1-جەلتوقسان
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى كۇنى
1991-جىلعى 1- جەلتوقساندا بۇكىل حالىقتىق سايلاۋ ناتيجەسىندە ەلىمىز ءوزىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىن سايلادى جانە وسى كۇننەن تاۋەلسىزدىك تاريحى باستالدى.
2011-جىلعى 14- جەلتوقساندا مەملەكەت باسشىسى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەرەكەلەر تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» ق ر زاڭىنا قول قويدى. وندا 1- جەلتوقساندا اتالىپ وتىلەتىن جاڭا مەملەكەتتىك مەرەكە - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى كۇنىن بەلگىلەۋ كوزدەلگەن.
ەستە قالار وقيعالار
1935-جىلى قازاقستاننىڭ العاشقى قۋىرشاق تەاترلارىنىڭ ءبىرى - الماتى مەملەكەتتىك قۋىرشاق تەاترى قۇرىلدى. تەاتر تۇركيا، يران، قىتاي، چەحيا، رەسەي ەلدەرىندە وتكەن فەستيۆالدار مەن حالىقارالىق بايقاۋلاردا جۇلدەلى ورىنداردان كورىنىپ ءجۇردى. تەاتردا تالانتتى اكتەرلار، قۋىرشاق شەبەرلەرى، رەجيسسەرلار، سۋرەتشىلەر، دەكوراتورلار، بۋتافورلار تاربيەلەنىپ، كوپ جىلدار تەاتر ساحنالارىندا، قۋىرشاق ونەرى سالاسىندا ادال قىزمەت ەتتى.
1960 -جىلى قاراعاندى مەتاللۋرگيا زاۋىتىندا كوكس باتارەياسى ىسكە قوسىلىپ، قازاقستاندىق تۇڭعىش كوكس الىندى.
1991 -جىلى قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ تۇڭعىش جالپى حالىقتىق سايلاۋى ءوتتى. سايلاۋ ناتيجەسىندە نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ كوپشىلىك داۋىسپەن جەڭىسكە جەتتى.
1994 -جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۋكرايناداعى ەلشىلىگى اشىلدى.
1997 -جىلى الاشوردا قايراتكەرلەرى ءاليحان بوكەيحان مەن مۇستافا شوقايعا ارنالعان دەرەكتى فيلم جارىق كوردى.
2004 -جىلى ءا. قاستەيەۆتىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان تيىندار مەن پوشتا ماركالار البومىنىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمى ءوتتى.
2004 -جىلى قازاقستان اۋماعىندا جاڭا پوشتا يندەكسى ەنگىزىلدى. بۇعان دەيىن قازاقستاندىقتار 70-جىلدارى ەنگىزىلگەن كەڭەستىك يندەكستى پايدالانىپ كەلگەن بولاتىن. جاڭا يندەكس تە 6 ساننان تۇرادى، ونىڭ 1-جانە 2-وبلىس كودى، 3-جانە 4- اۋدان كودى، ال قالعان سوڭعى ەكى سان ەلدى مەكەننىڭ كودىن بىلدىرەدى.
2004 -جىلى ءومىربايان ينستيتۋتى (كاليفورنيا) قازاقستاندىق اسىلى وسماندى «جىل ايەلى - 2004» اتاعىنا ۇسىندى.
بۇل اتاق جىل سايىن قوعامدىق قىزمەت سالاسىنا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن ايەلدەر قاۋىمىنا بەرىلەدى. اسىلى وسمان - قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ مۇشەسى، رەسپۋبليكانىڭ كورنەكتى قوعام قايراتكەرى، «دوستىق» وردەنىنىڭ كاۆالەرى. ۇلتى بويىنشا ءازىربايجان، ول بۇكىل ءومىرىن قازاقستانعا ارنادى: قازاق ءتىلىنىڭ فيلولوگى، عالىم. ا. وسمان ب ا ق- تا ءجيى ءسوز سويلەيدى، قوعامدا بەيبىتشىلىك پەن ۇلتارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋ ىسىندە توپتاستىرۋشى ءرولىن كورسەتە وتىرىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدى ناسيحاتتايدى.
ول - «مەملەكەتتىك ءتىلدى قاستەرلەۋ» قوعامىنىڭ ءتوراعاسى جانە وسى تاقىرىپ بويىنشا 200 دەن استام ماقالاسى بار.
2006 -جىلى قازاقستاننىڭ ۇلتتىق بانكى ساتۋعا ەكى كوللەكتسيالىق جاڭا شاقا شىعاردى. 500 تەڭگەلىك شاقالاردىڭ قۇنى 5 مىڭ تەڭگە. «رەگەل قىزعالداعى» مەن «ديرحەم» 925-سىنامالى كۇمىستەن جاسالعان، سالماعى 31,1 گرام، ديامەترى - 38,61 م م. ءبىرىنشىسىنىڭ تارالىمى - 4 مىڭ، ەكىنشىسىنىكى - 5 مىڭ دانا. «رەگەل قىزعالداعى» شاقاسىنىڭ سىرتقى جاعىندا (ريەۆەرس) ءۇش قىزعالداق بەينەلەنگەن.
رەگەل قىزعالداعى - سيرەك كەزدەسەتىن وسىمدىك، تەك شۋ-ىلە تاۋلارىندا عانا وسەدى. ال «ديرحەمنىڭ» بەت جاعى مەن سىرتىندا كونە شاقا بەينەلەنگەن. وتىرار قالاسىندا جۇرگىزىلگەن ارحەولوگيالىق قازبالار كەزىندە تابىلعان كۇمىس شاقا «ديرحەم» دەپ اتالعان. ول 16- عاسىردا شىعارىلعان.
2007 -جىلى اشحابادتا قازاقستان رەسپۋبليكاسى، تۇرىكمەنستان رەسپۋبليكاسى جانە يران يسلام رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتتەرىنىڭ اراسىندا وزەن (قازاقستان) - قىزىلقيا - بەرەكەت - ە ت ر ە ك (تۇرىكمەنستان) - گورگان (يران) جاڭا تەمىر جول جەلىسىنىڭ قۇرىلىسىنا بايلانىستى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى. قازاقستان مەن تۇرىكمەنستان كولىك مينيسترلىكتەرى اراسىندا «وزەن - بەرەكەت» جاڭا تەمىر جول جەلىسى قۇرىلىسىنىڭ جوباسىن ىسكە اسىرۋعا بايلانىستى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ تۇرىكمەنستانعا ساپارى بارىسىندا قول قويىلعان بولاتىن.
ال تەگەران قالاسىنداعى سامميت كەزىندە كاسپي جاعالاۋى مەملەكەتتەرىنىڭ باسشىلارى تاراپىنان وزەن - قىزىلقيا - بەرەكەت - ەترەك - گورگان جاڭا تەمىر جول جەلىسى قۇرىلىسىنىڭ جوباسىن ىسكە اسىرۋعا بايلانىستى ىنتىماقتاستىق تۋرالى قازاقستان، تۇرىكمەنستان جانە يران پرەزيدەنتتەرىنىڭ بىرلەسكەن دەكلاراتسياسىنا قول قويىلدى. تەمىر جول جەلىسىنىڭ ۇزىندىعى - 670 شاقىرىم، سونىڭ ىشىندە قازاقستان بويىنشا - 130، تۇرىكمەنستان بويىنشا - 470، يران بويىنشا - 70 شاقىرىم.
2008 -جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ مەملەكەتتىك ناگرادالار تۋرالى زاڭناماعا وزگەرىس ەنگىزىپ، «قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى» اتاعىن بەلگىلەدى.
2010 -جىلى استانادا تاۋەلسىزدىك سارايىندا ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ VII سامميتى ءوتتى. سامميتكە ە ق ى ۇ قاتىسۋشى ەلدەرى مەن ارىپتەستەرىنىڭ، سونداي-اق ءىرى حالىقارالىق جانە ايماقتىق ۇيىمدار - ب ۇ ۇ، ە و، ت م د، ەۋرازەق، ش ى ۇ، ۇ ق ش ۇ جانە باسقالارىنان 73 رەسمي دەلەگاتسيا قاتىستى.
كەزدەسۋدىڭ ناتيجەسىندە استانا دەكلاراتسياسى قابىلداندى، قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ايتۋىنشا، ول ە ق ى ۇ ومىرىندە جاڭا كەزەڭدى اشادى.
2011 -جىلى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعى قارساڭىندا وتاندىق وندىرىستەگى 2011-جىلى الماتىدا قازاقستان عالىمدارى فورۋمىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا مەملەكەت باسشىسى ن. نازاربايەۆقا «عاسىر عۇلاماسى» جوعارى اتاعىن بەرۋ تۋرالى كۋالىك بەرىلدى.
2011 -جىلى باكۋدە قازاقتىڭ ۇلى اقىنى، ويشىلى اباي اتىنا كوشە بەرۋ سالتاناتتى ءراسىمى ءوتتى. بۇدان باسقا، ازەربايجان حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عيماراتىندا اباي بارەلەفىمەن ەستەلىك تاقتا اشىلدى.
2011 -جىلى ەكىباستۇز اۋىلدىق ايماعىنىڭ قىلدىكول شاتقالىندا ازىرەت يسابەك يشان كەسەنەلىك كەشەنى اشىلدى. مۇندا ماڭعىستاۋ وبلىسىنان اكەلىنگەن اق تاستان جاسالعان ەكى كەسەنە، مەشىت جانە قاجىلارعا ارنالعان ءۇي تۇرعىزىلدى. ءۇش كۇمبەزدى مازاردا ازىرەت يسابەك يشان، ونىڭ ۇلى نۇرمۇحامەد جانە اعاسى مۇحاممەد نياز جەرلەنگەن. ءبىر كۇمبەزدى يسابەك يشاننىڭ ۇرپاعى - اۋليە جانداربەك قوجا جەرلەنگەن جەردە تۇرعىزىلعان.
2015 -جىلى مەملەكەت باسشىسى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ جوعارعى باس قولباسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ استانادا ەل تاريحىنداعى تۇڭعىش قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ اسكەري-تاريحي مۋزەيىن اشتى. عيماراتتا مۋزەيدەن تىس، كونسەرت زالى، ۋاقىتشا كورمەلەر زالى بار، سونداي-اق قازاقستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ورتالىق اسكەري وركەسترى جانە ورتالىق ءانسامبلى جۇمىس ىستەيدى.
2015 -جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى ايىرتاۋ اۋدانىنىڭ سىرىمبەت اۋىلىندا شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ اجەسى ايعانىم حانشا مازارى اشىلدى. ونىڭ قۇرىلۋى قازاقتىڭ ۇلى عالىمى، ەتنوگرافى جانە تاريحشىسىنىڭ ەسىمىمەن بايلانىستى تاريحي مۇرانى ساقتاۋعا قىزمەت ەتەدى. نەمەرەسىنە ۇلكەن اسەر ەتكەن ونىڭ ەسىمى حالىق اراسىندا كەڭىنەن تانىمال.
2016 -جىلى تۇرىكسوي- عا مۇشە ەلدەردىڭ مادەنيەت مينيسترلەرىنىڭ تۇراقتى كەڭەسىنىڭ 34-وتىرىسىندا جانە «شەكي - تۇركى الەمىنىڭ 2016-جىلعى مادەني استاناسى» جىلىنىڭ جابىلۋ سالتاناتىندا 2017-جىلعى تۇركى الەمىنىڭ مادەني استاناسى بولىپ قازاقستاننىڭ تۇركىستان قالاسى تاڭدالدى.
2016 -جىلى الماتىدا رەسپۋبليكا سارايىنىڭ الدىنا ق ر تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ 1991-جىلعى 10- جەلتوقساندا وتكەن العاشقى انت قابىلداۋ راسىمىنە ارناپ ەسكەرتكىش تاقتا ورناتىلدى.
2016 -جىلى ق ر ۇلتتىق بانكى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا ارنالعان نومينالى 5000 جانە 500 تەڭگەلىك كۇمىس تيىنداردى اينالىمعا شىعاردى. تيىندار ديزاينىندا ۇلتتىق كيىم كيگەن ادامدار بەينەلەنگەن. ول قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگىن تانىتادى.
2017 -جىلى الماتى وبلىسىنىڭ شامالعان اۋىلىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى - ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «اتامەكەن» اتتى تاريحي- مادەني ورتالىعى اشىلدى.
2017 -جىلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ سارىاعاش اۋدانىندا قازاق جەرلەرىنىڭ بىرىگۋىنە ۇلەسىن قوسقان، ەسىمى تاريحقا التىن ارىپپەن جازىلعان ايتەكە بيگە ارنالعان ەسكەرتكىش ورناتىلدى.
2018 -جىلى الماتى وبلىسى پانفيلوۆ اۋدانى جاركەنت قالاسىندا وربۇلاق شايقاسىنىڭ 375 جىلدىعىنا وراي «ۇلى جەبە» مەموريالدىق كەشەنىنىڭ اشىلۋى ءوتتى. «ۇلى جەبە» مەموريالدىق كەشەنى نەگىزىنەن اق ءمارمار مەن گرانيتتەن دايىندالدى. جوبانىڭ قۇنى - 278,6 ميلليون تەڭگە.
قۇرىلىسىن جۇرگىزگەن مەردىگەر ۇيىم - «Kagan Engineering» ج ش س. مەموريالدى كەشەننىڭ سۋرەتشىلەرى - عازيز ەشكەنوۆ پەن ايدار جامحان، ءمۇسىنشى ارحيتەكتورى - ايدىن جايلاۋبايەۆ.
مەموريالدى كەشەندى تۇلپارلى باتىرلار بەينەلەنگەن بارەلەف، جوعارىعا تىك شانشىلعان جەبە مەن قالقان قۇراپ تۇر.
2019 -جىلى اكروباتيكادا ونەر كورسەتەتىن قازاقستاندىق فريستايل سپورتشىسى، ەۋروپا كۋبوگى كەزەڭدەرىنىڭ بىرنەشە دۇركىن جەڭىمپازى جانە ەۋروپانىڭ ەكى دۇركىن ءابسوليۋتتى چەمپيونى، الەم كۋبوگىنىڭ بىرنەشە كەزەڭ جۇلدەگەرى، ەكى وليمپيادا ويىندارىنىڭ قاتىسۋشىسى جانبوتا الدابەرگەنوۆا فريستايل اكروباتيكاسى بويىنشا رۋكا قالاسىندا (فينليانديا) ەۋروپا كۋبوگى اياسىندا سينحروندى سەكىرۋ جارىستارىندا ءبىرىنشى بولدى.