نازاربايەۆ دەپۋتاتتار 1991 -جىلى قانداي ارانداتۋ ارەكەتتەرىنە بارعانىن ەسكە ءتۇسىردى
ەلباسى قازاقستان تاۋەلسىزدىككە قالاي قولجەتكىزگەنى تۋرالى ەستەلىكتەردى ءبولىستى.
«جەلتوقساننىڭ 12-13-جۇلدىزىندا اشحابادتا ورتالىق ازيا رەسپۋبليكالارىنىڭ باسشىلارىمەن باس قوسىپ، جاعدايدى سارالاي كەلىپ، ءبىز تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعىنا تەڭ قۇقىلى مۇشە بولۋعا ءازىر ەكەندىگىمىز جونىندە ورتاق مالىمدەمە جاسادىق. ەرتەڭىندە كوپتەن كۇتكەن كۇن تۋىپ، جوعارعى كەڭەستىڭ 1991 -جىلعى 14-جەلتوقسانىندا وتكەن 12-شاقىرىلعان 7-سەسسياسىنىڭ تالقىلاۋىنا « قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى « كونستيتۋتسيالىق زاڭ شىعارىلدى».
«ەلىمىزدىڭ جەتەكشى زاڭگەرلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن الدىن الا سارالانىپ، ساراپتامادان وتكىزىلىپ، قاپىسىز دايارلانعان زاڭ بىردەن-اق ماقۇلدانۋعا ءتيىس بولاتىن. ونىڭ ۇستىنە، وزگە رەسپۋبليكالار مۇنداي زاڭدارىن الدەقاشان قابىلداپ قويعان. ءبىراق جاعداي ءبىز كۇتكەننەن باسقاشالاۋ بولىپ شىقتى.
جوعارعى كەڭەس زالىندا ۆيتسە-پرەزيدەنت ە. م. اسانبايەۆ قاتىسىپ وتىرعانىمەن، مەن تالقىلاۋدى كابينەتىمدەگى بايلانىس ارقىلى ءجىتى باقىلاپ وتىردىم.
ءالى ەسىمدە، كۇن ءتارتىبى جاريا ەتىلىسىمەن-اق ءبىر دەپۋتات: « ءبىز كىمنەن جانە نەدەن تاۋەلسىزدىك العالى وتىرمىز؟! ءوزىمىز 70 جىل بويى سوگىپ كەلە جاتقان رەسەي يمپەرياسى ۇلگىسىمەن ەندى قازاق يمپەرياسىن قۇرۋعا ۇمتىلىپ جاتقان جوقپىز با، وسى « ، - دەپ ارانداتۋشىلىق پيعىلداعى سۇراعىن باستاپ كەتتى.
كوپ ۇزاماي تاعى ءبىر دەپۋتات ونى قوستاي ءتۇسىپ: «ءبىز تاۋەلسىز مەملەكەت جاريالاۋ ماسەلەسىن تالقىلاۋدامىز. ەرتەڭ تاڭەرتەڭ 17 ميلليون حالىقتىڭ تەڭ جارىمى – ورىس ءتىلدى قاۋىم بوتەن مەملەكەتتىڭ ازاماتتارى بولىپ شىعا كەلمەك. جولداستار، بۇلاي ەتۋگە بولمايدى عوي«، - دەدى.
ال ەندى ءبىر « حالىق قالاۋلىسىنىڭ « : « تەك قازاق قانا قازاق ك س ر-ىنىڭ نەمەسە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بولا الاتىنى جونىندەگى ۇسىنىستى ماعان قاتىستى العاندا ازاماتتىق تەڭقۇقىلىققا جاسالعان قيانات دەۋگە بولا ما، جوق پا « ، - دەگەن سۇراعىنا وراي دەپۋتات س. سارتايەۆ وعان قازاق ەلىنىڭ پرەزيدەنتى « مەملەكەتتىك ءتىلدى جانە ۇلتارالىق كەلىسىم ءتىلىن قاتار مەڭگەرگەن ادام « بولا الاتىنى جونىندە زاڭدا تايعا تاڭبا باسقانداي جازۋلى ەكەنىن ەسكەرتتى.
مەن ادەيى، ەتيكا ساقتاپ جانە ول ۋاقىتتىڭ الىستا قالعانىنا، زامان-تورەشى ءبارىن الدەقاشان ءوز ورنىنا كەلتىرگەنىنە بايلانىستى قازىر ولاردىڭ اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەۋدى ءجون كورمەدىم.
ارينە، ولاردىڭ مۇنداي « باتىل « سويلەۋىنىڭ ار جاعىندا قولتىعىنا سۋ بۇركەتىن سىرتقى كۇشتەردىڭ بار ەكەنىن دە بىردەن اڭعاردىم. ءبىراق ماعان قاتەلەسۋگە دە، اشۋعا بوي الدىرۋعا دا بولمايتىن ەدى. سول كەزدەگى جوعارعى كەڭەس دەپۋتاتتارى، ەل اعالارى، بەلگىلى زاڭگەر، عىلىم قايراتكەرلەرى س. زيمانوۆ، س. سارتايەۆ، ءا. كەكىلبايەۆ، م. قوزىبايەۆ، ءو. جولداسبەكوۆ، ت. ب. دەپۋتاتتاردىڭ ورنىقتى، دالەلدى جاۋاپتارىنا قاراماستان، زاڭ جوباسىن ەكى كۇن بويى تالقىلاعان دەپۋتاتتار ورتاق مامىلەگە كەلە المادى.
تالقىلاۋ ابدەن تىعىرىققا تىرەلگەن كەزدە 16-جەلتوقسان كۇنى تۇستەن كەيىن مەن جوعارعى كەڭەسكە كەلىپ، دەپۋتاتتارعا ءمان- جايدى ءوزىم ءتۇسىندىرىپ، ولاردىڭ بۇل شەشىمىن بۇكىل قازاقستان حالقى، كۇللى الەم جۇرتى كۇتىپ وتىرعانىن بىلايشا جەتكىزدىم: « ب ۇل زاڭدى قابىلداۋىمىز كەرەك، ويتكەنى جالعىز ءبىز عانا قالدىق. كوپۇلتتى قازاقستان حالقىنىڭ الدىندا ءبىزدىڭ ارىمىز تازا. بۇل - بارلىعى ءار سوزىنە ۇڭىلە وتىرىپ وقيتىن ماڭىزدى زاڭ. مەنىڭ سايلاۋالدى باعدارلامام، ءبىز شەشكەلى وتىرعان بارلىق ماسەلەلەردىڭ ءتۇيىنى - وسى. باستى ماسەلە - مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىك ماسەلەسى. ارتىق شۇيلىگۋدىڭ، ەشقانداي ءمان-ماڭىزى جوق سوزدەردى قوسۋدىڭ قاجەتى جوق. زاڭدى وسى كۇيىندە باسىم كوپشىلىك داۋىس ارقىلى قابىلداۋ كەرەك دەپ سانايمىن. بارشاڭىزدان وسىعان بەيىلدىلىك بىلدىرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن « .
وسى سوزدەن كەيىن قارسى سويلەگەن دەپۋتاتتاردىڭ ءبىرازى ساباسىنا ءتۇسىپ، زاڭ جوباسى كوپشىلىك داۋىسپەن قابىلداندى. بۇل ءبارىمىز كوپتەن كۇتكەن ايشىقتى مەزەت، تاريحي وقيعا ەدى. تاۋەلسىزدىك بىزگە وڭايلىقپەن كەلگەن جوق. الدىن الا ويلاستىرۋمەن، زور ۇيىمداستىرۋشىلىقپەن، قاپىسىز دايىندىقپەن جۇزەگە استى.
ءبىز تاۋەلسىزدىككە بەيبىت جولمەن قول جەتكىزسەك تە، وعان بارار جولدا بابالار قانى از توگىلگەن جوق. تاۋەلسىزدىك سول كيەلى قاننىڭ وتەۋى ەدى. مەن مۇنىڭ ءبارىن ءبىز سەنگەن، تاربيەلەگەن بۇگىنگى جاس ۇرپاق ءبىلسىن، ساناسىنا ءسىڭىرسىن دەپ ادەيى جازىپ وتىرمىن.
تاۋەلسىزدىكتى جاريالاۋ وڭاي ەمەس، ونى بۇكىل الەمگە مويىنداتۋ ودان دا قيىن ەدى. مەن قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ وسىنداي بيىك دەڭگەيدە مويىندالۋىن دا الدىن الا ويلاستىرىپ قويعان ەدىم».
نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «تاۋەلسىزدىك ساباقتارى» ماقالاسىن مىنا سىلتەمە بويىنشا تولىق وقىپ شىعۋعا بولادى.