پاريج اسپانىن انگە بولەگەن امىرە قاشاۋبايەۆتىڭ 1925 -جىلعى داۋىسى - كەسكىن

استانا. قازاقپارات - قاشاۋبايەۆ امىرە (1888 -1934) - قازاقتىڭ اتاقتى ءانشىسى، اكتەر ءارى مۋزىكانتى. شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ابىرالى اۋدانىنا قاراستى دەگەلەڭ تاۋىنىڭ الابىندا تۋعان. شىققان تەگى ورتا ءجۇز ىشىندەگى تاراقتى رۋى.

كەدەي شارۋا وتباسىندا تۋىپ وسكەن. امىرە 12 جاسقا تولعاندا اكەسى سەمەي قالاسىنا كوشىپ كەلگەن. جاس امىرە يسابەك دەگەن بايدىڭ ات ايداۋشىسى بولىپ ەڭبەككە ەرتە ارالاسادى. يسابەك جاس ءانشىنى جانىنا ەرتىپ ءجۇرىپ، توي- جيىنداردا ءان سالعىزادى. كوپ ۇزاماي امىرەنىڭ اتاق- داڭقى بۇكىل سەمەي وڭىرىنە جايىلادى.

اتاقتى قوياندى جارمەڭكەسىنە بارىپ، ەل ارالاپ ءان سالىپ، قاراوتكەلدىك ساتماعامبەت، عازيز ايتبايەۆ، باياناۋىلدىق جاياۋ مۇسا، قالي بايجانوۆ، كەرەكۋلىك مايرا ءۋالي قىزى، قارقارالىق ءمادي ءباپي ۇلى سياقتى ارقالى انشىلەرمەن تانىسىپ، ونەرىن ودان ءارى شىڭداي تۇسەدى.

امىرە قاشاۋبايەۆ 1921-1924 -جىلدارى سەمەيدە قۇرىلعان قازاق جاستارىنىڭ اعارتۋ ۇيىمى «ەس- ايماققا» مۇشە بولىپ، انشىلىك ونەرىن شىڭداي تۇسەدى. 1924 -جىلى سەمەيدە وتكەن ونەرپازدار بايقاۋىندا قالي بايجانوۆپەن بىرگە باس جۇلدەگە يە بولادى. 1925 -جىلى قىزىلوردادا وتكەن قازاقستان كەڭەستەرىنىڭ V سەزى مەن 1927 -جىلى ماسكەۋدە بولعان كەڭەستەردىڭ IV سەزىنە دەلەگات رەتىندە قاتىسىپ، دەلەگاتتار ءۇشىن ۇيىمداستىرىلعان كونتسەرتتە ونەر كورسەتكەن.

1925 -جىلدىڭ 26 - ماۋسىمىندا وسى كونسەرت جايىندا «پراۆدا» گازەتى «كەرەمەت كونسەرت. ماۋسىمنىڭ شىڭى. كەرەك بولسا باشقۇرت قۋرايشىسى يسەنبايەۆ، قازاق ءانشىسى امىرە قاشاۋبايەۆ، وزبەك ءبيشى- ءانشىسى تامارا حانۋم.. . شىن مانىسىندەگى حالىق ارتيستەرى» دەپ جازدى.

 1925 -جىلى پاريجدە وتكەن دۇنيەجۇزىلىك ءسان ونەرى كورمەسىندە ەتنوگرافيالىق كونتسەرتتە «اعاش اياق» ، «قاناپيا» ، « ءۇش دوس» ، «جالعىز ارشا» ، «قوس بالاپان» ، تاعى باسقا اندەردى ورىنداپ ەكىنشى ورىن الىپ، كۇمىس مەدال يەمدەنەدى. «پاريج اپتالىعى» گازەتى مەن «لە ميۋزيكل» جۋرنالى امىرە قاشاۋبايەۆتىڭ سيرەك كەزدەسەتىن تالانت ەكەنىن جازسا، ساربوننا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى پەرنو فونوگرافقا امىرەنىڭ ورىنداۋىندا بىرنەشە ءان جازىپ العان. وسىلايشا امىرە قاشاۋبايەۆ شەت ەلدە ونەر كورسەتىپ قازاق ەلىن تانىتقان تۇڭعىش ءانشى بولدى. 1927 -جىلى ماسكەۋ كونسەرۆاتورياسىندا قازاق اندەرىن تامىلجىتا شىرقادى. گەرمانيانىڭ ماينداعى فرانكفۋرت قالاسىنداعى كونتسەرتكە قاتىسىپ، قازاقتىڭ حالىق اندەرىن تاعى دا الەمگە پاش ەتتى. امىرە قاشاۋبايەۆتىڭ اندەرى دۇنيە ءجۇزى مادەنيەتىنىڭ ءىرى وكىلدەرى رومەن روللان، انري باربيۋس تاعى باسقالار تاراپىنان جوعارى باعا العان.

ا. ۆ. زاتايەۆيچ امىرەنىڭ انشىلىك ونەرىنە ءتانتى بولىپ، ودان «بالقاديشا» ، «دۋداراي» ، «بەس قاراگەر» ، «كوك كوبەلەك» تاعى دا باسقا اندەرىن جازىپ العان. ونىڭ انشىلىك ونەرىن، ونەردىڭ پارقىن تەرەڭ تۇسىنەتىن ماماندار ا. ۆ. لۋناچارسكيي، گ. ليۋبيموۆتەر جانە قازاق ادەبيەتى مەن ونەرىنىڭ كورنەكتى وكىلدەرى م. اۋەزوۆ، س. سەيفۋللين، ي. بايزاقوۆ، ءا. مارعۇلان، ج. ەلەبەكوۆ، ا. جۇبانوۆ، ق. جانداربەكوۆتەر جوعارى باعالاعان.

1925 -جىلى امىرەنىڭ ورىنداۋىندا فونوگرافقا جازىلىپ الىنعان «جالعىز ارشا» ، « ءۇش دوس» ، «اعاش اياق» ، «سمەت» ، «دۋداراي» ، «بەس قاراگەر» اندەرىن 1974 -جىلى مۋزىكا زەرتتەۋشىسى ج. شاكارىموۆ تاۋىپ، ولار تەحنيكالىق وڭدەۋدەن وتكەننەن كەيىن قايتادان كۇيتاباققا تۇسىرىلگەن.

امىرە قاشاۋبايەۆ ورىنداعان قازاقتىڭ كلاسسيكالىك اندەرى ول ايتقان ۇلگى ونەگەمەن ورنىعىپ، كەيىنگى انشىلەردىڭ رەپەرتۋارلارىندا جالعاسىن تاپتى. بۇل رەتتە جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ، ماناربەك ەرجانوۆ، جانىبەك كورمەنوۆ، قايرات بايبوسىنوۆ، مادەنيەت ەشەكەيەۆ، بەكبولات تىلەۋحانوۆ سياقتى جەز تاڭداي انشىلەردىڭ امىرە ونەرىن جالعاستىرۋشى لايىقتى ءىزباسارلار بولعانىن اتاپ ايتقان ءجون.

ءا. قاشاۋبايەۆ 1926 -جىلى قىزىلوردادا اشىلعان جاڭا تەاتر ترۋپپاسىنا قابىلداندى. م. اۋەزوۆتىڭ «ەڭلىك- كەبەك» تراگەدياسى العاش قويىلعان كەزدە جاپال ءرولىن وينادى. كەيىن م. اۋەزوۆتىڭ «قاراكوز» ، «بايبىشە- توقال» ، «ايمان- شولپان» سپەكتاكلدەرىندە قوسكەلدى، قويشى، جاراس، اقىن وبرازدارىن سومداعان. ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن تەاتردا ءانشى- ءارتىسى بولعان. 1934 -جىلى قازىرگى اباي اتىنداعى قازاق وپەرا جونە بالەت تەاترىنا اۋىستى.

اۋىر سىرقاتقا ۇشىراعان ءانشى وقىستان قايعىلى قازاعا ۇشىرادى.

امىرە قاشاۋبايەۆ جونىندە جازىلعان بىرنەشە زەرتتەۋلەر، كوركەم شىعارمالار جارىققا شىقتى.

ءا. قاشاۋبايەۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق جاس انشىلەر بايقاۋى ءوتىپ تۇرادى. سەمەي قالاسىنداعى وبلىستىق فيلارمونيا ءا. قاشاۋبايەۆ اتىمەن اتالادى.