م. اۋەزوۆ اتىنداعى دراما تەاتردا 18- عاسىردىڭ جادىگەرى ساقتاۋلى
سوعان جيھاز ىزدەپ، XVIII عاسىردىڭ جادىگەرىن ورىس كەمپىرىنىڭ ۇيىنەن تاۋىپ العانبىز، دەپ ەسكە الدى م. اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىنىڭ باس سۋرەتشىسى ەسەنگەلدى تۇياقوۆ auezov-teatr.kz سايتىنا بەرگەن سۇحباتىندا.
سول زاماندى پاش ەتەتىن پاتشا پالاتاسىنا عانا ءتان اقسۇيەكتىك ادەمى جيھاز كەرەك ەدى، ال ونى قولونەرشىلەرگە جاساتساڭ، قارابايىر بولىپ شىعادى جانە ول كورەرمەنگە ءبىلىنىپ قالادى. قالاي جاساتساڭ دا ول تاريحي بولا المايدى.
ساتىپ الا المايتىنىڭ ايدان انىق. ىزدەپ بارماعان، سۇراپ بارماعان جەرىم جوق، تابا المادىم. نە ىستەۋ كەرەك؟ ءبىر كۇنى كوكتەن ىزدەگەنىم جەردەن تابىلىپ، تەاترعا تاياق اسىنعان ورىستىڭ كەمپىرى كەلدى. - ماعان سۋرەتشى كەرەك ەدى، - دەيدى. - مەنمىن سۋرەتشى، نە ايتاتىن ەدىڭىز؟، - دەدىم مەن. بىلەسىز بە، مەنىڭ ۇيىمدە وتە كونە، تاريحي جيھاز بار ەدى، كورەسىز بە دەپ ۇيىنە ەرتىپ باردى. كىرىپ بارعاندا تالىپ قالا جازدادىم. مەنىڭ الدىمدا ХVІІІ عاسىردىڭ جاقۇتقا بەرگىسىز جادىگەرى تۇر ەدى!
1730-جىلدارى پەتەربۋرگتە جەلتوقسان وقيعاسى بولىپ، كوتەرىلىسكە شىققان دەكابريستەردى قيىر شىعىسقا ايداۋعا جىبەرگەندە، ايەلدەرى ءۇي جيھازدارىنا دەيىن ارقالاپ، كۇيەۋلەرىنىڭ ارتىنان ىزدەپ بارعان. سولاردىڭ ءبىرى ايازدا قالدى ما، الدە اشتىق سەبەپ بولدى ما، ۆلاديۆوستوكقا دەيىن جەتە الماي، جيھازىن جولدا ساتىپ كەتكەن. ال ساتقان ادامى الگى قاريانىڭ ارعى اجەلەرى ەكەن. جيھاز 300 جىل بويى ساقتالعان اعاشتان جاسالعان. شەبەردىڭ ونەرى - ول بولەك اڭگىمە. ءبىر وتباسىنىڭ ءومىرىن تۇتاستاي الگى جيھازدىڭ ءون بويىنا كوشىرىپ سالعان. قۇلدار، ارىستان، ونىڭ تابانى، ءجۇزىم جەمىسى قولمەن ويىلىپ سالىنعان.
جيھاز كامود، ديۆان، ۇستەلى، ءتورت كرەسلوسى بار، بارلىعى جەتى زاتتان تۇرادى. ديۆانى تەرىمەن قاپتالعان ەكەن، ءبىز ونى كەيىننەن بارقىتپەن تىستادىق. بۇل جيھازدى ءدال قازىر اۋكتسيونعا قويىپ ساتساڭىز، ميلليارد تۇرار ەدى. ءبىر ورىندىعىنىڭ ءوزى 100 مىڭ دوللار تۇراتىنىنا ءباس تىگە الامىن.
قاريا لەنينگرادپەن دە حابارلاسقان، ەرميتاج الىپ كەتۋگە ۋادە بەرگەن، ءبىراق ول كەزدە جاعدايى بولماي كەشەۋىلدەي بەرگەن. ءبىراق جيھازدىڭ جاسالۋ جىلىن انىقتاپ بەرگەن سولار. «مەنىڭ كۇتىپ وتىرۋعا ۋاقىتىم جوق، ودەسساعا تەزىرەك كەتۋىم كەرەك» دەپ سەكسەنگە كەلگەن قاريا امالىنىڭ جوقتىعىنان بىزگە 1500 دوللارعا، جاي عانا سيمۆوليكالىق باعاعا بەرە سالدى.
ءازىربايجان مامبەتوۆ اعادان اقشا سۇراپ ەدىم، ونداي قارجى جوق ەكەنىن، تەك 500 دوللار عانا بەرە الاتىنىن ايتتى. ءوزىم ۇيىمدە تۇرعان 1000 دوللاردى الىپ، قاريانىڭ قولىنا ۇستاتتىم. «مەن بۇل جيھازدى سىزگە، ءوزىمدى، جۇرەگىمدى سەنىپ تاپسىرعانداي سەنىممەن تاپسىرامىن. سىزدەن باسقا بىردە-ءبىر ادامعا سەنە المايمىن. مۇنىڭ باعاسىن سىزدەن باسقا ەشكىم دە بىلمەيدى دە» دەپ كەتتى.