توعىزقۇمالاق الەمدەگى 150 گە جۋىق زياتكەرلىك ويىننىڭ كوشىن باستاپ تۇر - اينۇر جاقاپبايەۆا
بۇل كۇندەرى ۇلتتىق ويىنىمىزدان كەزەكتى الەمدىك دودادا ەل نامىسىن قورعايتىن سپورتشىلار سوڭعى دايىندىقتارىن پىسىقتاپ، جارىسقا ساقاداي ساي وتىر. ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدىڭ اجىراماس ءبىر بولىگى سانالاتىن سپورتتىق جانە زياتكەرلىك ويىندارىمىزدىڭ ورنى قاشاندا ەرەكشە.
سوڭعى كەزدەرى ءتول ويىنىمىزدىڭ تامىرى تەرەڭگە تارتىپ، ەلىمىزدە عانا ەمەس، وزگە ەلدەردە دە دامي باستادى. سونىڭ ءبىر دالەلى الەمدىك دودانىڭ تۇركيادا ءوتۋى.
بۇگىن وسى بىرىنشىلىك جايىندا قازاقپارات تىلشىسىنە ازيا چەمپيونى، سپورت شەبەرى، ق ر توعىزقۇمالاق فەدەراتسياسىنىڭ باس جاتتىقتىرۋشىسى اينۇر جاقاپبايەۆا سۇحبات بەرىپ، پىكىرلەرىمەن ءبولىستى.
- ءتول ويىنىمىز توعىزقۇمالاقتان تۇركيا تورىندە وتەتىن الەم بىرىنشىلىگىنە دايىندىقتارىڭىز قالاي؟
- 2019-جىلدىڭ 25- ءساۋىر 5- مامىر ارالىعىندا تۇركيانىڭ انتاليا قالاسىندا توعىزقۇمالاقتان V الەم چەمپيوناتىن وتەتىنى تۋرالى ب ا ق وكىلدەرى وسىعان دەيىن جازدى. وسى ۇلكەن دوداعا ەل نامىسىن قورعايتىن قازاقستان قۇراما كومانداسى سوڭعى دايىندىقتارىن پىسىقتاپ، جارىسقا ساقاداي ساي وتىر. دايىندىعىمىز وتە جاقسى.
- الەم بىرىنشىلىگىندە باستى قارسىلاستارىمىز قاي ەلدىڭ ويىنشىلارى بولۋى مۇمكىن؟
- باستى قارسىلاستارىمىز قىرعىز رەسپۋبليكاسى جانە موڭعوليا سپورتشىلارى بولارى انىق. سەبەبى، بۇل ەلدەردە قازىر توعىزقۇمالاق ويىنى جاقسى دامىپ كەلەدى. وسىعان دەيىن بۇل ەلدەردىڭ ويىنشىلارىنىڭ ويناۋ ستيلدەرىن تالداپ، ناقتىلى جوسپارلار جاسادىق. الەمدىك دودا وتە تارتىستى بولماق. سەبەبى، وسى الەمدىك چەمپيوناتقا بۇرىنعىلارمەن سالىستىرعاندا مەملەكەت سانى دا، سپورتشىلار دا كوبىرەك قاتىسادى دەپ جوسپارلانۋدا. سوڭعى چەمپيوناتتاردا وتە جاقسى ويىن كورسەتىپ جۇرگەن موڭعوليا قۇراماسىنداعى سپورتشىلارى دا بار. ەۋروپالىقتاردىڭ اراسىندا چەحيا مەملەكەتىنىڭ سپورتشىلارى، ال وڭتۇستىك امەريكادان كولۋمبيا سپورتشىلارىن ايتۋعا بولادى. بۇل چەمپيوناتتا جاڭا ەلدەر، جاڭا ەسىمدەر دە شىعۋى مۇمكىن. بارلىعىن تاقتا باسىنداعى ويىندار شەشەدى.
- توعىزقۇمالاقتان الەم بىرىنشىلىگىندە ءبىر سپورتشى ويىننىڭ بىرنەشە تۇرىنەن سىنعا تۇسە الا ما؟
- ارينە، الەم چەمپيوناتىندا توعىزقۇمالاقتان كلاسسيكا، بليتس جانە اشىق راپيد تۋرى بويىنشا جارىستار وتكىزىلەدى. سوندىقتان، ءار تۇرىنەن چەمپيون اتانۋعا تولىق مۇمكىندىك بار.
- بۇل سىندا باستى كىمدەرگە ءۇمىت ارتىلىپ وتىر؟ جالپى، قازاقستاننان جارىسقا قانشا ويىنشى بارادى؟
- قازاقستان قۇراما كومانداسى ساپىندا 10 سپورتشى بار. باستى ءۇمىت ارتاتىن سپورتشىلار ارينە كوماندامىزدىڭ ۇزدىكتەرى 8 دۋركىن الەم چەمپيونى ق ر ە س س ش اسەل داليەۆا، 3 دۋركىن الەم چەمپيونى ق ر ە س س ش حاكىمجان ەلەۋسىنوۆ، الەم چەمپيونادارى ح د س ش، گالىمجان تەمىربايەۆ، سالتانات ساپاربەكوۆا، سەرىك اكتايەۆ، جانات قايمۋلديندەرگە سەنىم ارتىپ وتىرمىز. ارينە كوماندا ۇزدىكتەرىنە قاراپ، بوي تۇزەپ كەلە جاتكان جاس تالانتى سپورتشىلار دا بار. اتاپ ايتساك، 2018-جىلعى ازيا چەمپيوناتىندا جەڭىمپاز اتانعان ح د س ش گۇلجانات الدابەرگەنوۆا، بىلتىرعى قازاقستان چەمپيوناتىندا جاقسى ويىن كورسەتىپ قازاقستان چەمپيونى اتانعان س ش سايات جانداربەك، ارۋجان ابدىحانوۆا سىندى سپورتشىلارعا دا ۇلكەن ءۇمىت ارتىپ وتىرمىز.
- الەم چەمپيوناتىن تۇركيادا وتكىزۋگە نە سەبەپ بولدى؟
- توعىزقۇمالاقتان كەزەكتى الەم چەمپيوناتىن وتكىزۋ 2017-جىلى استانا قالاسىندا قىركۇيەك ايىندا وتكەن ماجىلىستە شەشىلگەن بولاتىن. تۇركيا مانگالا فەدەراتسياسىنىڭ ءتوراعاسى راۋف وزگەن وسى شارانى وتكىزۋگە قۇلشىنىس ءبىلدىرىپ، زياتكەرلىك ەستافەتانى قولعا العان بولاتىن. 2007-جىلدان باستاپ بۇل ەلدە وتكىزىلگەن حالىقارالىق جارىستار مەن سەمينارلاردىڭ ارقاسىندا 10 جىلدىڭ ىشىندە باۋىرلاس ەلدە الەم چەمپيوناتىن وتكىزۋدىڭ ءپىسىپ جەتىلگەنىن كورىپ، سول ماجىلىستە شەشىم قابىلدانعان بولاتىن. تۇركيا جىلىنا توعىزقۇمالاقتان ەكى رەت حالىقارالىق جارىس وتكىزىپ، كوپتەگەن ەلدەردىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەندى. بۇل ەلدەگى جارىستاردى ۇيىمداستىرۋ دەڭگەيى وتە جوعارى جانە ۇلتتىق ويىندى ۇيرەنۋگە دەگەن قۇلشىنىستارى دا ەرەكشە.
- وسىعان دەيىنگى الەم بىرىنشىلىكتەرىندە، 2010-جىلعى استانادا وتكەن تۇڭعىش الەم چەمپيوناتىنا 16 ەلدىڭ ويىنشىلارى، 2012-جىلى چەحيادا وتكەن Ⅱالەم چەمپيوناتىنا 10 ەلدەن سپورتشى، 2015-جىلى الماتىدا 23 ەلدەن سپورتشى باق سىناسا، سوڭعى IV الەم بىرىنشىلىگىندە 25 ەلدەن 70 تەن استام توعىزقۇمالاقشى كەلىپ، باق سىنادى. بيىل تۇركيا تورىنە قانشا ەلدەن ويىنشى قاتىسادى دەپ جوسپارلانعان؟
- بيىلعى fلەم چەمپيوناتىنا 25 ەلدەن 100 گە جۋىق سپورتشىلار قاتىسادى دەپ جوسپارلاپ وتىرمىز. جارىس توعىزقۇمالاقتىڭ كلاسسيكا، راپيد جfنە بليتس تۇرىنەن وتكىزىلەدى. fلەم چەمپيوناتىنا العاش رەت لاتۆيا، پاكىستان، ەفيوپيا، ساۋد ارابياسى، رۋمىنيا سەكىلدى ەلدەردىڭ سپورتشىلارى قاتىسادى.
- وزگە ەلدەردىڭ توعىزقۇمالاققا دەگەن كوزقاراسى قالاي؟ ءتول ويىنىمىز ولاردى نەسىمەن قىزىقتىرادى؟
- توعىزقۇمالاقتىڭ جەكە تۇلعا بويىنداعى ويشىلدىق، ەسەپتەگىشتىك قاسيەتتەرى مەن قيال بايلىعىن ارتتىرۋى، جەكە ونەر تۋىندىسى رەتىندەگى ەستەتيكالىق قىرلارى، وزىندىك ءتولتۋما مادەنيەت ەرەكشەلىكتەرى شەتەل ازاماتتارىن بارىنشا قىزىقتىرادى. كوشپەندىلەردىڭ زياتكەرلىك سپورتىن ۇيرەنگىسى كەلگەن كوپتەگەن تۇلعالار الەم، ازيا، ەۋروپا چەمپيوناتتارىنا قاتىسىپ، باي تاجىريبە جينادى. بۇل چەمپيوناتتارعا قاتىسقان ولار دا وزىندىك بولمىسىن بيىكتەتسە، توعىزقۇمالاقتىڭ دا الەمدە تانىمالدىلىعى ارتا ءتۇستى.
بۇگىنگى تاڭدا توعىزقۇمالاقتان موڭعوليا، قىتاي، رەسەي، چەحيا مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ قاتىسۋىمەن ۇلتتىق بىرىنشىلىكتەردى وتكىزۋ قولعا الىنا باستاعان. سول سياقتى، توعىزقۇمالاقتان فرانسيا، ۇلى بريتانيا، شۆەيتساريا، كولۋمبيا، انتيگۋا باربۋدا ەلدەرىندە زياتكەرلىك ويىندار فەستيۆالدار باعدارلاماسىندا حالىقارالىق جارىستار جۇيەلى تۋردە وتكىزىپ كەلەدى.
2009-جىلى كانادالىق ارتي ساندلەر دەگەن ازامات iggamecenter.com سايتىنا توعىزقۇمالاقتىڭ ونلاين تۇردە وينايتىن باعدارلاماسىن ەنگىزدى. قازىرگى كەزدە 150 گە جۋىق زياتكەرلىك ويىنداردىڭ اراسىندا توعىزقۇمالاق ەڭ كوپ وينالاتىن ويىنداردىڭ كوشىن باستاپ تۇر.
شەتەلدەردەن توعىزقۇمالاقتىڭ ويىن تاقتالارى مەن وقۋلىقتارعا سۇرانىستار كوبەيىپ وتىر. قىتاي مەملەكەتىندە تاقتا شىعارىلىپ جەرگىلىكتى سۇرانىستى تولىق قامتىپ وتىر، ال تۇرىك باۋىرلارىمىز توعىزقۇمالاق تاقتاسىن ءوز ەلدەرىندە شىعارۋدى ويلاستىرۋ ۇستىندە.
بۇل دا - توعىزقۇمالاقتىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى بەدەلىنىڭ كوتەرىلۋى مەن بۇقارالىق سيپاتىنىڭ ارتۋىنىڭ كورسەتكىشى بولسا كەرەك.
- ال توعىزقۇمالاق ويىنى ءوز ەلىمىزدىڭ قاي وڭىرىندە كەڭىرەك دامىعان؟
- قازىرگى تاڭدا توعىزقۇمالاققا دەن قويعانداردىڭ باسىم بولىگى - جاستار. رەسمي دەرەكتەر بويىنشا، 190 مىڭنان ارتىق مەكتەپ جاسىنداعى بالا توعىزقۇمالاق وينايدى. مەكتەپتەردە 10 مىڭنان استام ۇيىرمە بار. سپورت مەكتەپتەرىندەگى 127 توعىزقۇمالاق بولىمشەسىندە 300 دەن استام جاتتىقتىرۋشى جۇمىس ىستەيدى. ەگەر وسىدان ءبىر 5-7 جىل بۇرىن توعىزقۇمالاق كوبىنە تەك وڭتۇستىك وڭىرلەرىندە جاقسى دامىدى دەسە، بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاننىڭ بارلىق ايماعىندا توعىزقۇمالاق قاناتىن كەڭىنەن جايىپ كەلەدى دەسەك بولادى. اسىرەسە، قىزىلوردا، اقتوبە، پاۆلودار، قوستاناي، ب ق و جانە تۇركىستان وبلىستارى كوش باسىندا كەلە جاتىر.
- سوڭعى كەزدەرى قىتايدا، تۇركيا ەلدەرىندە «توعىزقۇمالاق ويىنى مەكتەپ باعدارلاماسىنا ءپان رەتىندە ەنگىزىلىپتى» دەگەن اڭگىمەلەر ەستىپ قالىپ جاتامىز. بۇل قانشالىقتى شىندىققا جاناسادى؟
- توعىزقۇمالاقتى قوسىمشا ءپان رەتىندە مەكتەپ باعدارلاماسىنا ەنگىزۋ بۇگىنگى كۇنى ەڭ وزەكتى ماسەلە. قازاقستاندا كەيبىر مەكتەپتەردە پيلوتتىق تاجىريبە رەتىندە قولعا الىنىپ، بۇقارالىق سيپات الۋ ءۇشىن جۇمىستار جاسالۋدا. قىتايدىڭ ءۇرىمجى قالاسىندا 100 گە جۋىق مەكتەپتە قوسىمشا ءپان رەتىندە ەنگىزىلگەنى شىندىق. شىنار قاپان، توقتاربەك مۇحامەدقالي ۇلى سەكىلدى ازاماتتار شىنجاڭ ولكەسىن توعىزقۇمالاق تاقتاسى مەن كىتاپتارىمەن قامتاماسىز ەتىپ، جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرىنىڭ دە كوپتەپ ۇيرەنۋىنە جاعداي جاسادى. تۇركيادا توعىزقۇمالاق قوسىمشا ءپان رەتىندە ەنگىزىلمەسە دە، جاز ايلارىندا ساۋىقتىرۋ لاگەرلەرىندە قوسىمشا ساباق رەتىندە ۇيرەتىلەدى.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
اۆتور: كۇنسۇلتان وتارباي